11. SINIF

Kİ KA

20 DAKİKADA TARİH

DA

ÖĞRENCİ DEFTERİ

1. Dönem

Yasin KALEMCİ

DAKİKA YAY I N L A R I

SERİ: ÖĞRENCİ DEFTERLERİ Copyright  MPS Basım Yayın İth. İhr. Tic. Ltd. Şti.

Kİ KA

ISBN: 978-625-8220-06-3 Sertifika No: 50196

Dizgi - Grafik

Dakika Dizgi Servisi

Baskı

Platin Ofset Sertifika No: 49236 Halkalı / İSTANBUL

Genel Dağıtım

DA

Karekök Rasimpaşa Mah. Karakolhane Cd. No:16/2 Kadıköy / İSTANBUL Telefon: (216) 418 36 70 – 330 08 57 www.dakikayayinlari.com

Birinci Basım

Bu kitabın ve sistemin her hakkı saklıdır. Tüm hakları MPS Basım Yayın İthalat İhracat Ticaret Limited Şirketine aittir. Kısmen de olsa alıntı yapılamaz. Metin, biçim ve sorular yayımlayan şirketin izni olmaksızın elektronik, mekanik, fotokopi ya da herhangi bir kayıt sistemiyle çoğaltılamaz, yayımlanamaz.

ÖN SÖZ

Kİ KA

Değerli Öğretmenler, Sevgili Öğrenciler, Öğretim sürecinin en önemli unsurlarından biri zamanı verimli kullanmaktır. Uzun ve titiz bir çalışmanın sonucunda sizlere sunduğumuz öğrenci defteri ile bu hedefe daha kolay ulaşacağınıza inanıyoruz.

Dikkat süresi, bir insanın dikkati dağılmadan bir işe odaklandığı sürenin toplamıdır. Peki, bir iş üzerine tümüyle yoğunlaşan bir insan için dikkat süresi kaç dakikadır? Diğer bir ifadeyle bizler, çok önemsediğimiz bir işe en fazla kaç dakika odaklanabiliyoruz? Bu konuda yapılan bilimsel araştırmalar, bu sürenin ortalama 20 dakika olduğunu gösteriyor. Bu sebeple, defterimiz her bir ders için yaklaşık 20 dakikalık bir öğretim süresi düşünülerek hazırlanmıştır. Lise giriş sınavı sorularının çözülebilmesi için konuyu bilmenin yeterli olmadığı artık herkes tarafından kabul edilmektedir. Konuyu bilmenin yanı sıra, doğru ve hızlı düşünebilme, soruyu değerlendirebilme, çözüm alternatifleri arasından doğru ve kısa yöntemi seçebilme, işlemi kısa sürede ve hatasız yapabilme gibi etkenlerin de belirleyici öneme sahip olduğu açıktır.

DA

Bu defter hazırlanırken ortaokul müfredatı dikkatle incelenmiş, sınırları tespit edilmiştir. Lise giriş sınavının soruları; konu ve soru dağılımı, soru tipleri ve öğrenciden istenen yaklaşım tarzları göz önüne alınarak analiz edilmiştir. Bu tespit ve analizden sonra konuya ışık tutan değişik kaynakların desteği ve yazarın öğretmenlik birikimiyle bu defter oluşturulmuştur. Defterin rahat anlaşılabilmesini sağlamak ve sıkıcılıktan kurtarmak için mizanpaja, dizgiye, grafik çizimlerine ve baskıya azami özen gösterilmiştir.

Bu kitabın yazımında desteklerini esirgemeyen yazarımız Yasin Kalemci’ye; tashihinde yardımcı olan Mustafa Akyüz ve Serpil Ocak’a; dizgisindeki titiz çalışmalarından dolayı İlknur Sonbay’a şükranlarımı­zı bildiririz.

Tüm öğretmenlerimize ve öğrencilerimize yararlı olması dileğiyle...

Dakika Yayınları

Kİ KA

İÇİNDEKİLER

1. Bölüm: DEĞİŞEN DÜNYA DENGELERİ KARŞISINDA OSMANLI SİYASETİ (1595-1774) 1595-1700 Yılları Arasındaki Gelişmeler - I

10

1595-1700 Yılları Arasındaki Gelişmeler - II

17

1595-1700 Yılları Arasındaki Gelişmeler - III

23

1595-1700 Yılları Arasındaki Gelişmeler - IV

30

Avrupa’da Din Savaşlarından Modern Devlete

36

XVII ve XVIII. Yüzyıllarda Osmanlı Devleti’nde ve Avrupa’da Denizcilik Faaliyetleri - I 42 XVII ve XVIII. Yüzyıllarda Osmanlı Devleti’nde ve Avrupa’da Denizcilik Faaliyetleri - II 49

55

Fetihlerden Savunmaya - II

63

DA

Fetihlerden Savunmaya - I

2. Bölüm: DEĞİŞİM ÇAĞINDA AVRUPA VE OSMANLI Avrupa’da Değişim Çağı - I

72

Avrupa’da Değişim Çağı - II

79

Avrupa’da Değişim Çağı - III

85

Osmanlı Devleti’nde Değişim - I

91

Osmanlı Devleti’nde Değişim - II

98

Osmanlı Devleti’nde Değişim - III

104

Osmanlı Devleti’nde İsyanlar ve Düzeni Koruma Çabaları - I

110

Osmanlı Devleti’nde İsyanlar ve Düzeni Koruma Çabaları - II

117

Osmanlı Devleti’nde İsyanlar ve Düzeni Koruma Çabaları - III

123

Osmanlı Devleti’nde İsyanlar ve Düzeni Koruma Çabaları - IV

129

Kİ KA 3. Bölüm: ULUSLARARASI İLİŞKİLERDE DENGE STRATEJİSİ (1774-1914)

XVIII-XX. Yüzyıl Siyasi Gelişmeleri (1774-1914) ve Osmanlı Topraklarını 138 Paylaşma Mücadelesi - I XVIII-XX. Yüzyıl Siyasi Gelişmeleri (1774-1914) ve Osmanlı Topraklarını 147 Paylaşma Mücadelesi - II XVIII-XX. Yüzyıl Siyasi Gelişmeleri (1774-1914) ve Osmanlı Topraklarını 154 Paylaşma Mücadelesi - III XVIII-XX. Yüzyıl Siyasi Gelişmeleri (1774-1914) ve Osmanlı Topraklarını 161 Paylaşma Mücadelesi - IV XVIII-XX. Yüzyıl Siyasi Gelişmeleri (1774-1914) ve Osmanlı Topraklarını 168 Paylaşma Mücadelesi - V 174

Osmanlı-Rusya Rekabeti (1768-1914) - I

180

Osmanlı-Rusya Rekabeti (1768-1914) - II

187

CEVAP ANAHTARI

195

DA

Mehmet Ali Paşa’nın Güç Kazanması

DA

Kİ KA

Bu defterde işlenilen her bir dersi 20 Dakikada 11. Sınıf Tarih Soru Bankası ile pekiştirebilirsiniz.

Her test defterdeki ilgili dersin konu içeriğiyle sınırlandırılmıştır.

Her bölümün sonunda karma sorulardan oluşan “Bölüm Testleri” yer almaktadır.

Testlerde bulunan karekod ile ilgili dersin konu anlatımı ve soruların video çözümlerine ulaşılmaktadır.

Kİ KA

Derslerin ilk sayfalarında bulunan karekod ile ders anlatım videolarına ulaşabilirsiniz.

DA

dakikavideocozum.com

Karekod okutun veya karekodun altında bulunan ‘Kod Gir’ alanına girin

KAREKOD TARA veya

Kod Gir

Karekod Kodunu Giriniz...

Testlerin ilk sayfalarında bulunan karekod ile soruların video çözümlerine ulaşabilirsiniz.

Kİ KA

1F44D98D

DA

dakikavideocozum.com

Karekod okutun veya karekodun altında bulunan ‘Kod Gir’ alanına girin

Karekod Kodunu Giriniz...

KAREKOD TARA veya Kod Gir

Kİ KA

1. DEĞİŞEN DÜNYA DENGELERİ KARŞISINDA OSMANLI SİYASETİ (1595-1774) 1. Ders: 1 595-1700 Yılları Arasındaki Gelişmeler - I

2. Ders: 1 595-1700 Yılları Arasındaki Gelişmeler - II

3. Ders: 1 595-1700 Yılları Arasındaki Gelişmeler - III

4. Ders: 1 595-1700 Yılları Arasındaki Gelişmeler - IV

DA

5. Ders: Avrupa'da Din Savaşlarından Modern Devlete

6. Ders: X  VII ve XVIII. Yüzyıllarda Osmanlı Devleti'nde ve Avrupa'da Denizcilik Faaliyetleri - I 7. Ders: X  VII ve XVIII. Yüzyıllarda Osmanlı Devleti'nde ve Avrupa'da Denizcilik Faaliyetleri - II 8. Ders: Fetihlerden Savunmaya - I 9. Ders: Fetihlerden Savunmaya - II

1

Ders

1595-1700 YILLARI ARASINDAKİ SİYASİ GELİŞMELER - I

0F57FB1E

Sevgili öğrenciler, bu dersimizde 1595-1700 yılları arasındaki siyasi gelişmeleri, XVII. yüzyılda Avrupa’nın durumunu ve Osmanlı-Avusturya ilişkilerini öğreneceğiz.

A. 1595-1700 Yılları Arasında Siyasi Gelişmeler Haçova Muharebesi

1606

Zitvatorok Antlaşması

1612

Nasuh Paşa Antlaşması

1618

Serav Antlaşması

1621

Hotin Antlaşması

1639

Kasr-ı Şirin Antlaşması

1664

Vasvar Antlaşması

1669

Girit’in Fethi

1676

Bucaş Antlaşması

1681

Bahçesaray Antlaşması

1683

II. Viyana Kuşatması

1699

Karlofça Antlaşması

1700

İstanbul Antlaşması

Kİ KA

1596

Din

yep

AD

Karlofça Antlaşması

Roma

OS

Selanik

Atina

İstanbul KARADENİZ Antlaşması Nasuh Paşa M AN Antlaşması LI Ankara D

EV

LE

Tunus

Trablusgarp

Fır

at

Girit’in Fethi AKDENİZ

Şam Kudüs

Bingazi

l

ILD İZ EN 1595-1700 yılları arasındaki siyasi gelişmeleri gösteren harita

10

20 Dakikada 11. Sınıf Tarih

SAFEVİ DEVLETİ

Bağdat

A SR Zİ BA RFE KÖ

Ni

Savaş

Serav Antlaşması Kasr-ı Şirin Antlaşması Tahran

Kahire KIZ

Antlaşma

Tİ

cle

Cezayir

Bahçesaray Antlaşması

İ NİZ DE

İSPANYA

RİY AT İK

Tuna

Don

AZAK DENİZİ

Di

DA

Ceneviz

RUSYA

R ZA HA

AS ATL NUSU A OKY

FRANSA

er

a

II. Viyana Kuşatması

lg Vo

Bucaş Zitvatorok Antlaşması Antlaşması Din Bug ye Eğri Hotinster Haçova Antlaşması Muharebesi Vasvar Venedik Antlaşması

AVUSTURYA

0

300 km

B. Uzun Savaş Yıllarından Diplomasiye 0

NORVEÇ İSVEÇ

300

600 km

RUSYA İSKOÇYA

LEHİSTAN KUZEY DENİZİ

PRUSYA

DANİMARKA

İRLANDA KUTSAL ROMA-GERMEN AVUSTURYA İMPARATORLUĞU MACARİSTAN

Kİ KA

İNGİLTERE

FRANSA

İSPANYA

KIRIM

KARADENİZ

EFLAK

İSVİÇRE VENEDİK SAVOİA KORSİKA

BOĞDAN

İTALYA

SARDİNYA

KIBRIS

SİCİLYA

AKDENİZ

GİRİT

.

FAS

CEZAYİR

XVII. yüzyılda Avrupa’nın siyasi durumunu gösteren harita

• Osmanlı Devleti’nin XV ve XVI. yüzyıllarda yayılması, ......................’daki siyasi ortamı etkiledi ve Osmanlı bu coğrafyada bir denge unsuru olarak ön plana çıktı.

• ........................ Zaferi sonrasında Macaristan’ın Osmanlı Devleti’ne bağlanması Osmanlılar ile .................................. karşı karşıya getirdi.

DA

• Osmanlı Devleti, ........................... İmparatorluğu’nun İngiltere ve Fransa gibi millî monarşilerle giriştiği mücadelelerde İngiltere ve Fransa'yı destekledi. Yeni bir mezhep olarak ortaya çıkan Protestanlığın yayılmasını teşvik etti.

• Orta Avrupa’da .................................. ve doğuda Safeviler, zamanla Osmanlıların doğu - batı yönündeki genişlemesine büyük ölçüde set çekti. XVIII. yüzyılın başlarında kuzeyde de yeni bir güç olarak Rusya ortaya çıktı. • Sultan I. Süleyman’ın ölümünden sonra tahta geçen II. Selim ve halefi III. Murat dönemlerinde Sultan I. Süleyman zamanında bir ahidnâme verilmesi ile başlayan antlaşmalar, Erdel’in statüsü ve Avusturya’nın vergi vermesi şartı ile yenilendi. 1592 yılına kadar Avusturya ile sınır çatışmaları dışında büyük bir sorun yaşanmadı. • II. Selim Dönemi’nde Avusturya ile Osmanlı Devleti arasında 1568 yılında yapılan Edirne Antlaşması’nın uzun süre geçerliliğini korumuş olmasının nedeni, Osmanlı Devleti’nin ve Avusturya’nın birbirleri dışındaki rakipleri ile oluşan diğer problemlerinin çözümlenmesi gerekliliğinden kaynaklandı. ...................... savaşları, Osmanlıların Avrupa’daki sorunlara yoğunlaşmasını engelledi. • Osmanlı Devleti, XVI. yüzyılın sonunda Fransa’nın İspanyol hâkimiyetine girmesini engellemek için Henri de Navarre’yi Fransa tahtına geçmesi için destekledi. İngiltere, İspanya’ya karşı girişeceği mücadelede Osmanlı Devleti’nin kendisine bir donanma göndermesini sağlamak için çalıştı.

Diplomasi

!

 Uluslararası ilişkileri düzenleyen antlaşmalar bütünüdür.

 Yabancı bir ülkede ve uluslararası toplantılarda ülkesini temsil etme işi ve sanatıdır.

20 Dakikada 11. Sınıf Tarih

11

Örnek - 1 • Osmanlı Devleti, XVI. yüzyılın sonunda Fransa’nın, İspanyol hâkimiyetine girmesini engellemek için Henri de Navarre’yi Fransa tahtına geçmesi için destekledi. • İngiltere, İspanya’ya karşı girişeceği mücadelede Osmanlı Devleti’nin kendisine bir donanma göndermesini sağlamak için çalıştı.

Kİ KA

Bu gelişmelerden yararlanarak Osmanlı Devleti ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?

A) Avrupa politikasında etkinliğini korumuştur. B) Ticaret yollarını canlandırmaya çalışmıştır.

C) İngiltere ve Fransa ile askerî ittifak oluşturmuştur.

D) Siyasi gücü zayıfladığı için denge politikası izlemiştir. E) Mezhep savaşlarını körüklemiştir. Çözüm:

DA

C. Avusturya ile Uzun Savaşlar Dönemi

1593-1606 Osmanlı - Avusturya Savaşlarının Nedenleri

 A  vusturya'nın 1591’den itibaren Osmanlı Devleti’ne ödemesi gereken vergiyi ödememesi

 Sınır boylarında yaşanan saldırılar  Bosna beylerbeyinin Hırvatistan topraklarına akınlar yaparken ölmesi 1593-1606 Osmanlı - Avusturya Savaşlarının Gelişimi

 Karadeniz’den Hırvat topraklarına kadar geniş bir cephede on dört yıl sürecek olan savaşlar yaşandı.  Avusturya, Erdel Prensliği, Eflâk ve Boğdan voyvodalıkları ile Lehistan gibi devletler arasında Osmanlı’ya karşı bir Haçlı İttifakı oluşturuldu.  Balkanlardaki Osmanlı egemenliğinin tehlikeye düştüğünü gören ................. ........................., ordusunun başında sefere çıktı. İlk olarak Erdel ile Avusturya arasındaki bağlantıyı kesmek için Eğri Kalesi’ni aldı.

12

20 Dakikada 11. Sınıf Tarih

 1596’da .......................’da yapılan meydan savaşında Osmanlı Devleti, Avusturya ve Erdel’in oluşturduğu müttefik orduya karşı büyük bir zafer kazandı.

1593-1606 Osmanlı - Avusturya Savaşlarının Sonu  A  nadolu’da yaşanan isyanlar ve ...........................1603’te doğudan saldırıya geçmesi, Avusturya karşısında Osmanlıları zor durumda bıraktı.  vusturya’nın Macar topraklarındaki isyanlarla uğraşması ve Osmanlı  A Devleti’nin doğuda ........................... ile mücadeleye devam etmesi üzerine iki devlet arasında 1606 Zitvatorok Antlaşması yapıldı.

Kaiser

!

Zitvatorok Antlaşması’na göre Osmanlı’nın Avusturya İmparatoru için tanıdığı unvan.

Kİ KA

Zitvatorok Antlaşması (1606)  Osmanlılar, Avusturya arşidükü için Ceasar (Sezar) unvanını kullanacak.  Savaş sırasında taraflarca kazanılan topraklar kendilerinde kalacak.

 A  vusturya Osmanlılara yıllık vergi ödemeyecek, imparator bir defaya mahsus olmak üzere 200.000 kuruş tazminat gönderecek.

 T  araflarca esir almak ve kale işgal etmek yasaklanacak, eldeki esirler geri verilecek.

 .................., ...................... ve .......................... kaleleri Osmanlı Devleti’nde kalacak.

Örnek - 2

DA

Zitvatorok Antlaşması’nın diplomasi tarihi bakımından diğer önemli yanı Avusturya hükümdarları için bundan böyle İmparator manasında “Sezar” unvanının kabul edilmiş olmasıydı. Zira Zitvatorok öncesinde Habsburg hükümdarına Viyana (Bec) Beyi olarak hitap ediliyordu. Bu antlaşma ile Avusturya idarecisi imparator seviyesine getirilerek Osmanlı Padişahı ile eşit kabul edilmiş oldu. Bu durum, Osmanlı Devleti’nin aşağıdaki alanların hangisinde daha çok zayıfladığını gösterir?

A) İktisadi 

B) Sosyal 

D) Dinî

C) Kültürel E) Diplomasi

Çözüm:

• Uzun savaş yılları Osmanlı Devleti’nin Habsburglar karşısında askerî zaaflarını ortaya çıkardı. • Yeni harp teknolojisini kullanan Avusturya askeri karşısında eski usul ile savaşan Tımarlı Sipahilerin yetersizliği ortaya çıktı. Bunun sonucunda Osmanlı Devleti, Anadolu’da tüfek kullanabilen “sekban askeri” toplamak zorunda kaldı.

20 Dakikada 11. Sınıf Tarih

13

Mütekabiliyet

!

 Osmanlı Devleti bu antlaşmayla daha önce “Viyana Beyi” olarak hitap ettiği Avusturya İmparatoru’nu “Ceasar” olarak tanıdı ve senelik cizyeden vazgeçti. Bu değişim, Osmanlı Devleti’nin Avrupa karşısındaki diplomatik bütünlüğünün ilk kez zarar görmesine neden oldu.  Daha önceki antlaşmalar kısa süreli ya da “karşı taraf ateşkesi ihlal edene kadar” yapılmışken Zitvatorok Antlaşması 20 yıllığına imzalandı.  Zitvatorok Antlaşması’yla uluslararası hukukun genel ilkeleri ilk kez Osmanlılar tarafından benimsendi. Zitvatorok Antlaşması ile birlikte Osmanlı Devleti artık Avrupa diplomasisinde mütekabiliyet esasını kabul etti.

Kİ KA

Mütekabiliyet, karşılıklı olma durumu anlamına gelen bir kelime ve diplomatik bir terim. Devletler arası ilişkilerde maruz kalınan davranışa aynı şekilde karşılık verme prensibini tanımlar. “Mütekabiliyet esâsı” şeklinde kullanılan terime örnek olarak vize uygulamaları gösterilebilir. Karşılıklılık.

Zitvatorok Antlaşması’nın Yorumu

 Osmanlı Devleti, Zitvatorok Antlaşması’yla girilen yeni dönemde geleneksel fetih politikalarını terk etmek zorunda kalarak temelde mevcut durumu bozmaya değil korumaya yöneldi.  Avusturya’nın senelik vergi ödemelerine son verilmiş olması Avusturya’nın Osmanlı’ya karşı kuvvet dengesinin sağlanmaya başlandığının da işareti olması açısından önemlidir.  Zitvatorok Antlaşması’nda sahip olunan toprak bakımından Osmanlı Devleti adına bir gerileme olmadı. Eğri ve Kanije Kaleleri zapt edildi.

DA

 Zitvatorok Antlaşması, XVII. yüzyılın başlarında Macaristan’ın Osmanlı hâkimiyetinden kurtuluşunun ilk adımını ve aynı zamanda Osmanlı Devleti’nin diplomatik çözülüşünün de işaretini oluşturur.

Örnek - 3

Osmanlı Devleti daha önceki antlaşmaları kısa süreli ya da "karşı taraf ateşkesi ihlal edene kadar" yapmışken Zitvatorok Antlaşması'nı 20 yıllığına imzalamıştır. Osmanlı Devleti’nin bu tutumu benimsemesinde aşağıdakilerden hangisinin etkili olduğu söylenebilir? A) Doğal sınırlara ulaşmasının B) Ekonomik kalkınmaya öncelik vermesinin C) Askerî ve siyasi açıdan zayıflamasının D) Yeni ittifak arayışında olmasının E) Reform Hareketlerinin yayılmasının Çözüm:

14

20 Dakikada 11. Sınıf Tarih

1595-1700 YILLARI ARASINDAKİ GELİŞMELER - I

1F44D98D

1. XVII. yüzyılda Osmanlı Devleti’nin stratejik rakipleri

1

20 Dakika

4. Aşağıdaki haritada Osmanlı tarihi ile ilgili 1595-1700 yıl-

arasında aşağıdakilerden hangisi gösterilemez?

ları arasındaki bazı siyasi gelişmeler gösterilmiştir. AVUSTURYA II. Viyana Kuşatması

A) İspanya B) Portekiz C) İtalya

Venedik

Zitvatorok Antlaşması

Vasvar Antlaşması

neviz

D) Avusturya

AD

E) Kutsal-Roma Germen İmparatorluğu

Roma

Eğri

Haçova Muharebesi

Karlofça Antlaşması

Rİ

YA Tİ

K

Din

ye p

er

AZAK DENİZİ

Bahçesaray Antlaşması

Tuna

KARADENİZ İstanbul Antlaşması Nasuh Paşa Antlaşması

Kİ KA

Selanik

Bucaş Bu Antlaşması Din g ye ste Hotin r Antlaşması

Ankara

Atina

Tunus

2. Osmanlı Devleti, Zitvatorok Antlaşması’yla girilen yeni

dönemde geleneksel fetih politikalarını terk etmek zorunda kalarak temelde mevcut durumu bozmaya değil korumaya yöneldi. Osmanlı Devleti'nin bu tutumu;



I. kültürel,



II. askerî,



III. sosyal



alanlarından hangilerinde zayıfladığını gösterir? A) Yalnız I 

B) Yalnız II 

3. Uzun savaş yılları Osmanlı Devleti’nin, Habsburglar karşısında çeşitli alanlarda zaaflarını ortaya çıkarmıştır. Yeni harp teknolojisini kullanan Avusturya askeri karşısında eski usul ile savaşan Tımarlı Sipahilerin yetersizliği ortaya çıkmıştır. Bununla birlikte Osmanlı hükûmeti, Anadolu’da tüfek kullanabilen sekban askeri toplamak zorunda kalmıştır.





AKDENİZ

Şam Kudüs

Bingazi

Savaş

Kahire

Bu gelişmeler Osmanlı Devleti’nin aşağıdakilerden hangisi ile askerî ve diplomatik ilişki kurduğuna kanıt olarak gösterilebilir? A) Avusturya 

B) İngiltere 

D) Fransa

C) Rusya

E) Safeviler

E) II ve III

DA

D) I ve III

C) I ve II

Antlaşma

dakika



Girit’in Fethi

Trablusgarp

Bu durum Osmanlı Devleti ile ilgili aşağıdakilerden hangisini gösterir? A) Yeni harp teknolojisinin devletler arasında bloklaşmaya neden olduğunu B) Tımarlı Sipahilerin Celâli İsyanlarına neden olduğunu C) Yeniçeri sayısının artırıldığını

5. Kanuni Sultan Süleyman zamanında Mohaç Zaferi sonucunda Macar Krallığı’na son verilmesiyle Habsburg İmparatorluğu ile Osmanlı Devleti karşı karşıya gelmiştir.



Buna göre Osmanlı Devleti ile Habsburg İmparatorluğu’nun karşı karşıya gelmesinde aşağıdakilerden hangisinin etkili olduğu söylenebilir? A) Habsburgların Doğu’nun zenginliklerine doğrudan ulaşmak istemesi B) Rusya’nın Osmanlı Devleti’ne karşı Habsburg İmparatorluğu’ndan yardım istemesi C) Osmanlı Devleti’nin Rönesans Hareketlerini desteklemesi

D) Tımar topraklarının mukataaya dönüştürüldüğünü

D) Eski ticaret yollarının canlandırılarak Akdeniz ticaretinde söz sahibi olunmaya çalışılması

E) Askerî alanda dönüşüm yaşamak zorunda kalındığını

E) Osmanlı Devleti’nin sınırlarını batı yönlü genişletmesi 20 Dakikada 11. Sınıf Tarih

15

6. Anadolu’da yaşanan isyanlar ve Safevilerin 1603’te do-

8. Kanuni Dönemi’nde kuşatılan ancak alınamayan Eğri

ğudan saldırıya geçmesi, Avusturya karşısında Osmanlı Devleti’ni olumsuz etkilemiştir. Avusturya’nın, Macar topraklarındaki isyanlarla uğraşması ve Osmanlı Devleti’nin de doğuda Safeviler ile mücadeleye devam etmesi üzerine iki devlet arasında 1606 yılında Zitvatorok Antlaşması yapılmıştır.



Bu bilgiler aşağıdakilerden hangisine kanıt olarak gösterilebilir?

Bu özellikler aşağıdaki savaşlardan hangisi ile ilişkilendirilebilir? A) Haçova 

B) Mohaç 

C) Varna

Kİ KA



Kalesi’nin fethinden sonra 1596’da yapılan meydan savaşında Osmanlı ordusu, Avusturya ve Erdel’in oluşturduğu müttefik orduya karşı büyük bir zafer kazanmıştır. Bu zaferin kazanılmasında Osmanlı ordusunun gücünden ziyade Avusturya ordusunun disiplinsizliği etkili olmuştur.

A) Macar topraklarında milliyetçi nitelikli isyanların çıktığına

D) Sırpsındığı

E) Çaldıran

B) Osmanlı’nın Avusturya’ya karşı kesin askerî üstünlük kurduğuna

C) Zitvatorok Antlaşması ile Osmanlı - Avusturya savaşlarının tamamen sona erdiğine

9. I. Haçova Muharebesi

II. Serav Antlaşması

E) Macar topraklarının Osmanlı Devleti ile Avusturya arasında paylaşıldığına



III. Bahçesaray Antlaşması



IV. Girit’in Fethi



Osmanlı tarihi ile ilgili bu gelişmelerin kronolojik sıralaması aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?

dakika

D) Savaş döneminde Osmanlı ve Avusturya’nın zor durumda kaldığına

A) I – II – III – IV

B) I – II – IV – III

C) III – II – IV – I

D) II – I – IV – III

E) IV – II – III – I

7. 1593’te başlayan ve Karadeniz’den Hırvat topraklarına

DA

kadar geniş bir cephede on dört yıl sürecek olan OsmanlıAvusturya savaşları başladı. Bu gelişme üzerine papanın faaliyetleri sonucunda Avusturya, Erdel Prensliği, Eflâk ve Boğdan voyvodalıkları ile Lehistan gibi devletler arasında Osmanlı’ya karşı bir Haçlı İttifakı oluşturuldu.



Bu bilgilerden yararlanarak;



I. Osmanlı - Avusturya arasında uzun savaşların yaşandığı,



II. Osmanlı Devleti’ne karşı dinî nitelikli güç birliğinin oluşturulduğu,



III. Osmanlı Devleti’nin Avusturya’ya karşı üstünlüğünü kaybettiği



yargılarından hangilerine ulaşılabilir? A) Yalnız I 

B) Yalnız II 

D) I ve III

16

20 Dakikada 11. Sınıf Tarih

E) I, II ve III

10. 962 yılında kurulan Kutsal Roma Germen İmparatorluğu'nun tahtına 1516’da Şarlken geçmiş ve Avrupa’da Habsburg Hanedanı hüküm sürmeye başlamıştır. Avusturya, bu hanedana bağlı olarak Türklere karşı mücadele eden bir arşidüklük olarak ortaya çıkmıştır.



Bu süreçte Osmanlı Devleti’nin içinde bulunduğu aşağıdaki gelişmelerden hangisinin ortaya çıktığı söylenemez? A) Viyana’nın iki defa kuşatılması B) Macaristan Krallığı’nın ortadan kaldırılması C) 1533 yılında İstanbul Antlaşması’nın imzalanması D) 1514 yılında Çaldıran Savaşı'nın yaşanması

C) I ve II

E) Fransa’ya yardım yapılarak Avrupa'da denge oluşturulmaya çalışılması

02C42B61

1595-1700 YILLARI ARASINDAKİ GELİŞMELER - II

Ders

2

Sevgili öğrenciler, bu dersimizde Osmanlı-Safevi Savaşlarını (1578-1639), Ferhat Paşa, Nasuh Paşa, Kasr-ı Şirin (1639) antlaşmalarını öğreneceğiz.

A. Osmanlı-Safevi Savaşları (1578-1639) • .................................................................’nde yapılan Çaldıran Savaşı’ndan bir süre sonra Safevi Hükümdarı Şah İsmail vefat etti. Oğlu Şah Tahmasp da Osmanlı Devleti’ne yönelik yayılmacı siyaseti devam ettirdi. ................ propagandaları yaparak .........................’da karışıklık çıkarmaya çalıştı.

Kİ KA

• Safeviler, Osmanlı Devleti aleyhine ......................... ve ......................... ile anlaşmalar yaptı. Bu gelişmeler üzerine ......................... 1534, 1548 ve 1553’te İran üzerine üç sefer düzenledi. • Osmanlı Devleti’ne karşı koyamayan İran barış istedi. 1555 yılında iki ülke arasındaki ilk antlaşma olan "......................... Antlaşması" yapıldı.

XVII. Yüzyıla Kadar Osmanlı - Safevi İlişkileri

Yavuz Sultan Selim’in 1514 Çaldıran Zaferi ile başlayan Osmanlı - Safevi mücadelesi, Kanuni Dönemi’nde Osmanlı Devleti’nin üstünlüğü ile devam etti. XVII. Yüzyılda Osmanlı - Safevi Çatışmasının Temel Nedenleri

 Safevi Devleti, XVI. yüzyıl sonlarından itibaren .............................. kıyılarına çıkmak için tüm Kafkasya'yı ve .........................................’ı ele geçirmek isteyen bir politika güttü.

!

XVI-XVIII. yüzyıllar arasında Osmanlı-Safevi ilişkilerinin kaderini jeopolitik, ekonomik ve dinî faktörler belirledi ve bu faktörler iki devlet arasındaki ilişkilerde önemli rol oynadı.

DA

 Osmanlı Devleti, Kafkasya'yı ele geçirerek Hazar Denizi’ne ulaşmayı ve böylece hem .........................'nın güneye inmesini hem de Safevilerin Kafkasya’ya ve .........................................'a doğru yayılmasını engellemek istedi.

Not

 Osmanlı Devleti ve Safeviler ticaret yollarını kontrol etmek istemiştir.

• Şah Tahmasp’tan sonra tahta geçen II. Şah İsmail’in Osmanlı Devleti’ne karşı olumsuz faaliyetlerde bulunması ve Anadolu’da Şii propagandasının artması üzerine Osmanlı Devleti Safeviler üzerine sefere çıktı. • Lala Mustafa Paşa komutasında Osmanlı ordusu, 1578’de Çıldır’da Safevi birliklerini yenilgiye uğrattı. Özdemiroğlu Osman Paşa, Beştepe mevkiinde İran ordusunu yendi. Böylece Osmanlı Devleti, Dağıstan ve Gürcistan’ın güvenliğini sağladı. • 1585’te Tebriz’i, 1588’de de Karabağ’ı alan Osmanlılar; 1590’a kadar olan dönemde Gürcistan, Şirvan ve Dağıstan'ı ele geçirerek Hazar kıyılarına ulaştı. Bu gelişmeler karşısında Safeviler, Osmanlıların şartlarını kabul ederek barış yapmak zorunda kaldı. • 1590 yılında ................................. Antlaşması imzalandı.

20 Dakikada 11. Sınıf Tarih

17

.............................. Antlaşması  Safeviler, Osmanlı üstünlüğünü tanıdı.  Şah Abbas, yeğeni Haydar Mirza’yı rehin olarak İstanbul’a gönderdi.  ........................, ........................, ........................, ............................, Tebriz, Nihavend, Luristan, Şehrizor Osmanlı Devleti'nin idaresinde kaldı.  Minberlerden Osmanlı halifesine yönelik nefret söylemini durdurdu.

Kİ KA

 İran’daki ........................ baskı yapılmayacağını kabul etti.

• Şah Abbas, 1590 ................................... Antlaşması’ndan sonra Osmanlı askerî sistemini örnek alarak daimî askerî birlikler kurdu, ordusunu top ve tüfeklerle takviye etti. • ...................... ve Almanya ile ittifak kurmaya çalışan Şah Abbas, Osmanlıları kuzeyden sıkıştırmak için de .................. çarı ile ittifak kurmak istedi.

Örnek - 1

Safevi Şahı Abbas, Osmanlı Devleti’ni batıdan ve kuzeyden sıkıştırmak için ittifaklar kurmaya çalışmıştır. Safevilerin bu tutumunda aşağıdakilerden hangisi etkili olmuştur? A) Baharat Yolu’nu canlandırmak B) İslam inancını yaymak

C) Osmanlı Devleti ile ittifak yapmak

DA

D) Osmanlı Devleti’ni baskı altına almak

E) Bizans’ı Osmanlı baskısından kurtarmak Çözüm:

• Tahta çıktığı ilk yıllarda Safevi Devleti içerisinde çeşitli reformlar ve düzenlemeler yapan Şah Abbas ilk etapta doğudaki komşusu olan Özbeklere karşı üstünlük kurdu. • Şah Abbas, Osmanlı Devleti’ni zor durumda bırakmaya çalıştı. Şah Abbas bu bağlamda ilk adımı Osmanlı Devleti’nin ele geçirmiş olduğu ticaret yollarını ve uluslararası ticaretten elde ettiği gelirleri engellemeye çalıştı.

18

20 Dakikada 11. Sınıf Tarih

• Şah I. Abbas, Safevi devlet idaresi ve askerî sisteminde önemli değişiklikler yaptı. Osmanlı örneğini takip ederek doğrudan şahsına bağlı bir merkez ordusu tesis eden şah, Batılı güçlerle kurduğu ticaret ilişkisi sayesinde ordusunu ateşli silahlarla donattı.

• Safeviler, Osmanlı Devleti’nin dışta ..................................... mücadelesini ve içte .................... İsyanları’yla uğraşmasını fırsat bilerek Şirvan, Azerbaycan ve Gürcistan’ı geri aldı. • Sadrazam Kuyucu Murat Paşa’nın, Safeviler üzerine yürümesiyle Şah Abbas, Osmanlı Devleti'nden barış istedi ve sonuçta iki devlet arasında 1612 ............. .......................... Antlaşması imzalandı.

Kİ KA

• ................................ Antlaşması'yla 1555 ......................... Antlaşması’ndaki sınırlara geri dönüldü. Safeviler; Tebriz, Revan ve Şirvan’ın vergisi olarak her yıl iki yüz yük ipek vermeyi kabul etti. • 1615’ten itibaren İran’ın antlaşma şartlarına uymaması nedeniyle iki devlet arasında savaş yeniden başladı ve Şah Abbas’ın barış istemesi üzerine 1618’de Serav Antlaşması imzalandı. Serav Antlaşması’yla ................................ Antlaşması’nda kabul edilen iki yüz deve yükü ipek, yüz deve yüküne indirildi. Osmanlı ve Safeviler, Serav Antlaşması ile savaş öncesi sınırlara geri döndü. Böylece Osmanlı Devleti kaybettiği yerleri geri alamadığı gibi Safevilerin .........................’ı da ele geçirmesine engel olamadı.

B. Sınırları Belirleyen Antlaşma: Kasr-ı Şirin (1639)

• Şah Abbas, Osmanlı Devleti’nde yaşanan isyanlardan faydalanarak 1623’te ......................’ı ve bütün Irak’ı işgal etti. • Devlet içinde mutlak otoritesini sağlayan Sultan IV. Murat, ordunun başına geçerek Safeviler üzerine yürüdü ve 1635’te Revan’ı, 1638’de de ......................'ı geri aldı. Sonuçta iki devlet arasında 1639 yılında Kasr-ı Şirin Antlaşması imzalandı. Kasr-ı Şirin Antlaşması (1639)

DA

 Bağdat vilayetinde Bedre, Cessan, Mendeli ile Derne - Derteng’e kadar uzanan sahralar ve yerleşme merkezleri Osmanlı hudutları içinde kalacak.  Safeviler Kars, Ahıska, Van, Şehrizor ile Bağdat ve Basra hududuna saldırmayacak.  Van ve Kars’ın doğu hudutlarına yakın kaleler yıkılıp bu alanlar askerden arındırılmış tampon bir arazi olarak kalacak.

• Kasr-ı Şirin Antlaşması bugünkü Türkiye - İran sınırının belirlenmesinde temel olmuş, İran’la uzun süreli bir barış dönemini başlatmıştır. • Kasr-ı Şirin Antlaşması ile 1578’den beri aralıklarla devam eden altmış bir yıllık savaş durumu sona erdi. Bu antlaşma, ticari yasakları da kaldırıp eski tarihî yolların yeniden canlanmasını sağladı. • Osmanlı Devleti, doğuda ............................ batıda .................................. karşı giriştiği uzun ve yorucu savaşlar nedeniyle siyasi, sosyal ve ekonomik alanlarda önemli sorunlarla karşı karşıya kaldı. • Osmanlı Devleti, daha çok dış sorunlarla meşgul olduğu ve kaynaklarını büyük ölçüde savaşlarda tükettiği için ülke içindeki sorunlarla ilgilenecek gücü bulamadı.

20 Dakikada 11. Sınıf Tarih

19

Örnek - 2 XVII. yüzyılın ilk yarısında Safevilerle giriştikleri yoğun mücadele sebebiyle askerî güçlerinin büyük kısmını İran üzerine seferber eden Osmanlı Devleti, Otuz Yıl Savaşları ile uğraşan Avrupa’nın güçsüz ve zayıf durumundan istifade edememiştir. Bu gelişmelerden yararlanarak Osmanlı Devleti ile ilgili aşağıdaki yorumlardan hangisi yapılabilir?

Kİ KA

A) Avrupa yönündeki fetih politikalarını terk etmiştir.

B) Otuz Yıl Savaşları ile Avrupa'daki etkinliğini kaybetmiştir.

C) Safevilerle mücadelesi batı yönündeki politikalarını etkilemiştir. D) Safevilerle mücadelesinde istediği sonucu elde edememiştir.

E) Osmanlı Devleti’nin İslam dünyası politikası başarılı olmuştur. Çözüm:

Aşağıda Osmanlı-Safevi mücadelelerini gösteren bir çizelge verilmiştir:

DA

Osmanlı Devleti’nin İran’daki taht kavgalarından faydalanmak istemesi (1577).

20

20 Dakikada 11. Sınıf Tarih

Ferhat Paşa Antlaşması (1590) Azerbaycan, Dağıstan ve Gürcistan Osmanlı Devleti’ne bağlandı. Osmanlı Devleti doğuda en geniş sınırlarına ulaştı.

İran’ın Osmanlı - Avusturya savaşları ve Celâli isyanlarının oluşturduğu karışıklıktan yararlanarak kaybettiği toprakları geri almak istemesi (1603).

Nasuh Paşa Antlaşması (1612) Ferhat Paşa Antlaşması ile İran’dan alınan yerler geri verildi. İran Osmanlı Devleti’ne yılda 200 deve yükü ipek vermeyi kabul etti.

İran’ın Nasuh Paşa Antlaşması’nın şartlarını yerine getirmemesi ve Osmanlı topraklarına saldırması (1616).

Serav Antlaşması (1618) Nasuh Paşa Antlaşması koşulları geçerli olacak, İran’ın ödemesi gereken 200 deve yükü ipek yarıya düşürülecekti.

İran’ın Osmanlı - Avusturya savaşları ve Celâli isyanlarını fırsat bilip Bağdat’ı ele geçirmesi (1624).

Kasr-ı Şirin Antlaşması (1639) Bağdat ve civarı Osmanlı’da, Revan ve Azerbaycan İran’da kaldı. Zağros Dağları sınır kabul edildi. Bugünkü İran sınırı büyük oranda çizilmiş oldu.

2A7AE511

1595-1700 YILLARI ARASINDAKİ GELİŞMELER - II

1. Safevi hükümdarı Şah Abbas, Osmanlı Devleti’nde ya-

2

3. Osmanlı Devleti ile Safeviler arasında 1639 Kasr-ı Şirin

şanan isyanlardan faydalanarak 1623’te Bağdat’ı ve bütün Irak’ı Osmanlılardan almıştır. Osmanlı Devleti, Basra’ya saldıran Safevilere karşı Portekizlilerle ittifak yaparak saldırıyı püskürtmüştür.



20 Dakika

Antlaşması imzalanmış ve bu antlaşmayla bugünkü Türkiye - İran sınırı belirlenmiştir. Kasr-ı Şirin Antlaşması’na göre Bağdat, Basra ve Şehrizor Osmanlılarda kalırken Revan, Safevilere bırakılmıştır. Ayrıca bu antlaşmaya göre Safeviler; Irak, Kars, Ahıska ve Van’a saldırmayacaktır.

Bu bilgiler aşağıdakilerden hangisine kanıt olarak gösterilebilir? A) Portekizlilerin Basra Körfezi’ni hâkimiyet altına aldığına

Buna göre Osmanlı Devleti ile ilgili;



I. topraklarının güvenliğini sağlamaya çalıştığı,

Kİ KA

B) Osmanlı Devleti’nin uluslararası yaptırım gücünün ortadan kalktığına



C) Osmanlı - Safevi askerî mücadelesinin sona erdiğine

D) Safevilerin Osmanlı’ya karşı etkinliğini artırmaya çalıştığına



II. Safevilerle mücadelesinin tamamen sona erdiği,



III. Bağdat ve çevresinde kontrolü sağladığı



yargılarından hangilerine ulaşılabilir?

A) Yalnız I 

E) Osmanlı Devleti’nin bölgesel güç olma özelliğinin tamamen ortadan kalktığına

B) Yalnız II 

D) I ve III

C) I ve II

E) II ve III

4. XVI-XVIII. yüzyıllar arasında Osmanlı - Safevi ilişkile-

dakika

rinde;

2. Safeviler, Osmanlı Devleti'nin dışta Habsburglarla müca-



I. jeopolitik,



II. ekonomik,



III. dinî



faktörlerinden hangilerinin rol oynadığı söylenebilir?

DA

delesini ve içte Celâli İsyanları’yla uğraşmasını fırsat bilerek Şirvan, Azerbaycan ve Gürcistan’ı aldı. Anadolu’da devlet otoritesini yeniden kuran Sadrazam Kuyucu Murat Paşa’nın Safeviler üzerine yürümesiyle Şah Abbas, Osmanlı Devleti’nden barış istedi ve sonuçta iki devlet arasında 1612 yılında Nasuh Paşa Antlaşması imzalandı.



Bu durumla ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) Yalnız I 

B) I ve II 

D) II ve III

E) I, II ve III

5. Osmanlı Devleti, XVI. yüzyılda Kafkasya'yı ele geçire-

rek Hazar Denizi’ne ulaşmayı ve böylece hem Rusya'nın güneye inmesini hem de Safevilerin Kafkasya’ya ve Batı Türkistan'a doğru yayılmasını engellemek istemiştir.

A) Osmanlı Devleti’nin farklı siyasi güçlerle mücadele içinde olduğu B) Osmanlı Devleti’nin Safeviler karşısındaki askerî üstünlüğünü tümüyle kaybettiği



Buna göre Osmanlı Devleti ile ilgili;



I. dış politikada yayılmacı bir siyaset izlediği,

C) Celâli İsyanlarının Osmanlı Devleti’ni zor durumda bıraktığı



II. Safevilerle siyasi alanda rakip olduğu,



III. Rusya üzerine sefere çıktığı

D) Sadrazam Kuyucu Murat Paşa’nın Osmanlı Devleti’nde siyasi istikrarı sağladığı



yargılarından hangilerine ulaşılabilir?

E) 1612 Nasuh Paşa Antlaşması’nın imzalanmasında Osmanlı Devleti’nin toparlanmasının etkili olduğu

C) I ve III

A) Yalnız I 

B) I ve II 

D) II ve III

C) I ve III

E) I, II ve III

20 Dakikada 11. Sınıf Tarih

21

6. Ferhat Paşa Antlaşması’ndan sonra Safeviler, Osman-

9. Şah I. Abbas, Safevi devlet idaresi ve askerî sisteminde

lı'ya ipek ihracatını yasakladı. Bunun üzerine Osmanlı Devleti karşı önlem olarak İran’ın çok ihtiyacı olan kıymetli madenlerin ve bakırın İran’a ihracını yasakladı.



önemli değişiklikler yaptı. Osmanlı örneğini takip ederek doğrudan şahsına bağlı bir merkez ordusu tesis eden Şah, Batılı güçlerle kurduğu ticaret ilişkisi sayesinde ordusunu ateşli silahlarla donattı.

Bu durum Osmanlı - Safevi mücadelesinin aşağıdaki alanlardan hangisinde yoğunlaştığına kanıt olarak gösterilebilir? A) Kültürel 

B) Askerî 

C) İktisadi

Bu gelişmelerin sonuçları arasında aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? A) İslam dünyasının koruyucusu olması B) Osmanlı Devleti'ne karşı etkinliğini artırması

E) Hukuki

Kİ KA

D) Dinî



C) İpek ve Baharat Yolu’nun canlandırılmasının sağlanması D) Osmanlı Devleti’ne karşı yeni bir Haçlı seferinin ortaya çıkması E) Safevilerde Batılılaşma hareketlerinin başlaması

7. 1585’te Tebriz’i, 1588’de de Karabağ’ı alan Osmanlı-



Bu gelişmeler aşağıdaki antlaşmalardan hangisinin ortaya çıkmasını sağlamıştır? A) Ferhat Paşa C) Serav

B) Kasr-ı Şirin

dakika

lar; 1590’a kadar olan dönemde Gürcistan, Şirvan ve Dağıstan'ı ele geçirerek Hazar kıyılarına ulaşmıştır. Doğudan Şeybanilerin baskısına maruz kalan Safeviler, Osmanlıların şartlarını kabul ederek barış yapmak zorunda kalmıştır.

D) Nasuh Paşa

DA

E) Zitvatorok

10. 1612 Nasuh Paşa Antlaşması ile Safeviler, Osmanlı

Devleti'ne yıllık iki yüz deve yükü ipek ödemeyi kabul etti. 1615’ten itibaren İran’ın antlaşma şartlarına uymaması nedeniyle iki devlet arasında savaş yeniden başladı ve Şah Abbas’ın barış istemesi üzerine 1618’de Serav Antlaşması imzalandı. Bu antlaşmaya göre Nasuh Paşa Antlaşması’nda kabul edilen iki yüz deve yükü ipek, yüz deve yüküne indirildi.

8. Safevi Hükümdarı Şah Abbas’ın Osmanlı Devleti’ne yönelik giriştiği teşebbüslerden bazıları şunlardır:



• Habsburglarla ittifak kurmaya çalıştı.



• Karadeniz’in kuzeyinden dolanan yeni bir ticaret yolu açma denemesinde bulundu.



• Rus çarına Şirvan ve Gürcistan’a ortak sefer yapma çağrısında bulundu.



Bu gelişmeler Osmanlı Devleti ile ilgili aşağıdakilerden hangisini gösterir?



• Tokat ve Halep’e ipek sevkiyatını durdurdu.



Bu bilgiler Safevilerin aşağıdaki alanlardan hangisinde Osmanlı Devleti üzerinde karşı etkinliğini artırmaya çalıştığına kanıt olarak gösterilemez?

A) Safeviler üzerindeki yaptırım gücünü kaybettiğini

A) Siyasi 

D) Sınır sorunlarının ortadan kalktığını

B) Askerî 

D) Kültürel

22

20 Dakikada 11. Sınıf Tarih

C) İktisadi

E) Diplomatik

B) Safevilerin iç işlerine karışma yetkisi kazandığını C) Bölgesel güç özelliğini kaybettiğini E) Safevilerle siyasi ve ekonomik gelişmeler yaşandığını

1595-1700 YILLARI ARASINDAKİ GELİŞMELER - III

2D33BEF7

Ders

3

Sevgili öğrenciler, bu dersimizde Osmanlı - Avusturya ilişkileri çerçevesinde Vasvar Antlaşması'nı, Osmanlı - Lehistan ilişkilerini, Osmanlı-Rus ilişkilerini, Osmanlı - Venedik ilişkilerini, Kutsal İttifak'ın oluşmasını ve Osmanlı - Kutsal İttifak savaşlarını öğreneceğiz.

A. XVII. Yüzyılda Osmanlı Devleti’nin Dış Politikası Osmanlı-Avusturya İlişkileri

Kİ KA

• Osmanlı Devleti, XVI. yüzyılın sonlarından itibaren ülkede ekonomik ve sosyal sıkıntılar yaşamış olmasının sonucunda Avrupa’da 1618-1648 yılları arasında devam eden ....................................... nedeniyle Avusturya'nın içinde bulunduğu zafiyetten yararlanamadı. • Avrupa’da yaşanan karışıklıklar, Osmanlı Devleti’nin Batı’da gücünü korumasına ortam hazırladı.

• 1606 tarihli ............................ Antlaşması’yla sona eren Osmanlı-Avusturya Savaşları uzun süren barış döneminin ardından Avusturya’nın Erdel'in iç işlerine karışması nedeniyle 1663’te yeniden başladı. • Avusturya Seferi’ne çıkan Sadrazam Fazıl Ahmet Paşa, ................ Kalesi ile birlikte sınır boyundaki kaleleri ele geçirdi. Bunun üzerine Osmanlı ilerleyişini durduramayacağını anlayan Avusturya, barış istemek zorunda kaldı. İki devlet arasında 1664’te Vasvar Antlaşması imzalandı. Vasvar Antlaşması

• Uyvar, Zerinvar ve Neograd kaleleri Osmanlı Devleti’ne bırakıldı.

• A  vusturya, Erdel’in iç işlerine karışmamayı ve Osmanlı Devleti’ne vergi ödemeyi kabul etti.

DA

• Erdel’deki Türk hâkimiyeti onaylandı.

Örnek - 1

Avusturya, Vasvar Antlaşması ile Erdel'in iç işlerine karışmamayı ve Osmanlı Devleti’ne vergi ödemeyi kabul etti. Bu durum aşağıdakilerden hangisini gösterir?

A) Avusturya’nın Osmanlı karşısında diplomatik kazanım elde ettiğini B) Osmanlı - Avusturya ilişkilerinin karşılıklı çıkar çerçevesine oturtulduğunu C) Osmanlı’nın batıda en geniş sınırlarına ulaştığını D) Osmanlı’nın siyasi gücünü koruduğunu

E) Osmanlı’nın Macar topraklarının tamamında kontrolü sağladığını Çözüm:

20 Dakikada 11. Sınıf Tarih

23

BALKAŞ GÖLÜ

ATLAS OKYANUSU

Rusya Fransa

Avusturya Viyana

Bu Estergon g Venedik Zitvatorok Podolya Ceneviz

OS

a

Sivastopol

Azak Denizi

KARADENİZ

M

ARAL GÖLÜ

Vo lg

er

AN Trabzon LI D Otranto Edirne Erzurum Selanik İstanbul E V L E Tİ Ankara Tebriz İnebahtı Diyarbakır Konya Adana

Cezayir

Tahran

Fır

at

Trablusgarp

le Dic

Kİ KA

Tunus

Zİ Nİ DE

İK AT RİY AD

Mohaç Belgrad Tuna Roma

yep

R ZA HA

İspanya

Din

AKDENİZ

Bingazi

Safevi Devleti

Bağdat

Beyrut Şam

Basra

Kudüs

BA

SRA

Kahire Ni

KÖ R

FEZ

İ

l

İZ

EN

ILD

KIZ

Medine

Mekke

HİNT OKYANUSU

XVII. yüzyılda Osmanlı Devleti’nin sınırlarını gösteren harita

B. Osmanlı-Lehistan İlişkileri

DA

• Osmanlı Devleti ile Lehistan arasındaki ilişkiler Kırım hanının, Lehistan topraklarına seferler yapması ve Lehistan denetimindeki Kazakların Osmanlı sahillerini vurması ile bozuldu.

Hotin Antlaşması

 Hotin Kalesi, Osman-

!

lı Devleti’ne bağlı olan Boğdan’a bırakılacak.

 Osmanlı Devleti ve Lehistan birbirine saldırmayacak.

 Lehistan, Osmanlı hima-

yesindeki Kırım Hanlığı’na ödediği 40 bin altın vergiyi ödemeye devam edecek.

24

20 Dakikada 11. Sınıf Tarih

• Lehistan’ın Eflâk ve Boğdan’daki Osmanlı egemenliğine karşı bazı girişimlerde bulunması üzerine .........................., 1621 yılında ordusunun başında Lehistan Seferi’ne çıktı. Padişah bu hareketiyle ordu üzerinde güç sahibi olduğunu göstermek, askere şevk ve heyecan vermek istedi. Ancak Hotin Kalesi önlerinde yapılan savaşı ................................. isteksizliği yüzünden zaferle sonuçlandıramadı. Hotin Seferi olarak bilinen bu sefer, Lehistan’ın barış isteğiyle sonuçlandı ve Kanuni Dönemi’ndeki sınırların esas alındığı ...................... Antlaşması imzalandı. • 1621 yılında imzalanan ...................... Antlaşması’yla başlayan Osmanlı - Lehistan barışı IV. Mehmet Dönemi’nde bozuldu. • Lehistan’ın Osmanlı himayesindeki Ukrayna’ya saldırması ve Ukrayna Kazaklarının da Osmanlı Devleti’nden yardım istemesi üzerine 1672 yılında Lehistan Seferi’ne çıkıldı. Sefer sırasında Kamaniçe Kalesi ve Podolya topraklarının Osmanlı kuvvetlerinin eline geçmesi üzerine Lehistan barış istemek zorunda kaldı. Bu mücadeleler sonucunda 1672 yılında .......................... ve 1676’daki Zoravna antlaşmalarıyla Podolya ile Kamaniçe Osmanlı Devleti’ne, Ukrayna da Osmanlı himayesindeki Kazaklara bırakıldı. • ...................... Antlaşması, Osmanlı Devleti’nin Batı’da topraklarına yeni bir toprak parçası kattığı son antlaşma ve batıda en geniş sınırlara ulaştığı antlaşmadır.

Aşağıdaki tabloda XVII. yüzyılda Osmanlı Devleti’nin Ruslar ve Venediklilerle ilişkileri gösterilmiştir.

 ...................... Seferi ile Osmanlı ordusunun bazı önemli kaleleri fethetmesi üzerine Rusya barış istedi.  Rusya ile Osmanlı Devleti arasındaki ilk antlaşma olan 1681 tarihli .............................. Antlaşması imzalandı.

Kİ KA

Osmanlı Venedik

Osmanlı - Rus

 Osmanlı himayesinde Ukrayna’yı yöneten Kazak beyinin, Rusya’yla yakınlaşması nedeniyle Osmanlı Devleti Rusya üzerine sefere çıktı.

 .............................. Antlaşması’na göre Dinyeper (Özi) Nehri iki devlet arasında sınır kabul edilecekti. Kiev Ruslarda kalmaya devam ederken Rusya Osmanlı Devleti’ne bağlı ................... Hanlığı’na vergi vermeyi sürdürecekti.

Sultan IV. Murat Dönemi’nde Venedik yönetimindeki ...................’in bir korsan yatağı hâline gelmesi üzerine Osmanlı donanması, 1645’te ...................’i kuşattı ve 1669’da Girit Adası tamamen Osmanlı yönetimine geçti.

Örnek - 2

DA

Osmanlı Devleti’nin XVII. yüzyılda karşı karşıya kaldığı bir diğer stratejik tehdit de Venedik’ti. Sultan IV. Murat Dönemi’nde Osmanlı - Venedik ilişkileri bozulmaya başlamıştı. Osmanlı - Venedik ilişkilerinin bozulmasında aşağıdakilerden hangisinin etkili olduğu söylenebilir? A) Coğrafi Keşiflerle Akdeniz ticaretinin gerilemesi

B) Osmanlı Devleti’nin farklı devletlere kapitülasyon hakkı vermesi C) Osmanlı - Fransız ilişkilerinin gelişmesi

D) Venediklilerin kontrolündeki Girit’in korsan faaliyetlerinin merkezi hâline gelmesi E) Boğazların kontrolünün Osmanlı Devleti’ne geçmesi Çözüm:

20 Dakikada 11. Sınıf Tarih

25

C. Kutsal İttifak Osmanlılara Karşı • Avusturyalılar egemenlikleri altında bulunan Protestan Macarlara Katoliklik mezhebini kabul ettirmek için baskı uyguluyorlardı. Bu baskılar karşısında Macar ileri gelenlerinden Tökeli İmre bir ayaklanma başlatarak Osmanlı Devleti’nden yardım istedi.

Kİ KA

• Bu gelişme üzerine Osmanlı sadrazamı ................................................... Paşa, Tökeli’yi Orta Macaristan kralı ilan etti. Ardından da Macaristan’daki Osmanlı egemenliğini sağlamlaştırmak ve Avusturya’dan gelebilecek saldırıları önlemek amacıyla 1683’te Avusturya Seferi’ne çıktı. • Osmanlı ordusunda Tökeli İmre’nin yanı sıra Kırım Hanı ile Erdel, Eflâk ve Boğdan beylerinin kuvvetleri de bulunuyordu. Böylesine büyük ve güçlü bir orduyla Avusturya topraklarına giren ........................................................... Paşa doğrudan Viyana üzerine yürüyerek şehri kuşattı. • Merzifonlu Kara Mustafa Paşa, Avusturya’nın başkenti olan bu şehri yakıp yıkmadan, sağlam hâlde fethetmek istiyordu. Bu nedenle taarruzda bulunmak yerine Viyana’yı savunanların teslim olmalarını beklemeyi tercih etti. Bu bekleyiş Viyana’nın yardımına gelen Avrupalılara zaman kazandırdı.

DA

• Lehistan Kralı Jan Sobieski, ......................... teşvikiyle bir Haçlı ordusu kurarak hızla Viyana’ya doğru hareket etti. ........................................................... Paşa bu ihtimali düşündü ve Kırım Hanı ile Budin Beylerbeyi’ni Haçlı ordusunun Tuna Nehri’ni geçmesini önlemekle görevlendirdi. Ancak sadrazam ile görüş ayrılığı içindeki Kırım Hanı ile Budin Beylerbeyi görevlerini yerine getirmediler. Bunun üzerine Tuna Nehri’ni geçen Jan Sobieski bütün gücüyle Viyana’yı kuşatan Osmanlı kuvvetlerine saldırdı. Böylece iki ateş arasında kalan ........................................................... Paşa komutasındaki Osmanlı ordusu hava şartlarının etkisiyle bir bozguna uğrayarak geri çekilmek zorunda kaldı. ........................................................... Paşa bu yenilgi üzerine idam edildi.

26

20 Dakikada 11. Sınıf Tarih

• Osmanlı ordusunun Viyana önlerinde bozguna uğraması, Avrupa’da heyecana yol açtı. Osmanlı’yı Avrupa’dan atma zamanının geldiğini düşünen ........................ teşvikiyle Avusturya, ........................, ........................, ........................ ve Malta’nın da dâhil olduğu Kutsal İttifak kuruldu. • Kutsal İttifak Devletleri ile Osmanlı arasındaki savaşlar dört cephede yaşandı. Avusturya, Macaristan’a girerek Budin’i aldı. ........................, Podolya’yı aldıktan sonra Boğdan’a girdiler. ............................, Mora ve Dalmaçya kıyılarına saldırdılar.

Kİ KA

• Kırım topraklarına saldıran ......................, Tatarlar’ın direnişi karşısında ilk başta başarısız olsa da kara ve denizden yaptıkları kuşatmayla 1696 yılında .................. Kalesi’ni ele geçirdiler. • Avusturya ile yapılan savaşlar sonucunda Sofya’ya kadar olan bütün Osmanlı toprakları Avusturya tehdidi altında kaldı.

• 1687’de Mora’yı işgal eden ........................; Papalık, Malta ve Floransa donanmalarının desteğiyle .................. Adası’nı ele geçirdi.

• Köprülü Fazıl Mustafa Paşa’nın sadrazamlığında toparlanan Osmanlı Devleti, ........................ ve Niş’e tekrar hâkim oldu. • 1691’de ...............................’de ve 1697’de .....................’da yenilgiye uğrayan Osmanlı Devleti, 1699 yılında ......................... Antlaşması’nı imzalamak zorunda kaldı.

Örnek - 3

DA

1683 yılında gerçekleşen II. Viyana Kuşatması’ndan sonra Leh kralı, Türkleri Avrupa’dan atmak amacıyla Avrupa devletlerine haber gönderdi. Papanın da teşvikiyle Avusturya, Lehistan, Venedik ve Malta Osmanlı Devleti’ne karşı “Kutsal İttifak” kurdular. Bir süre sonra Rusya da bu ittifaka katıldı. Bu gelişmelerin;

I. Osmanlı'nın farklı cephelerde mücadele etmesi,

II. Osmanlı'ya karşı Haçlı zihniyetinin yeniden ortaya çıkması,

III. Osmanlı’nın Orta Avrupa’daki egemenliğinin sarsılması durumlarından hangilerine ortam hazırladığı söylenebilir? A) Yalnız I 

B) I ve II 

D) II ve III

C) I ve III E) I, II ve III

Çözüm:

20 Dakikada 11. Sınıf Tarih

27

20 Dakika

3

1595-1700 YILLARI ARASINDAKİ GELİŞMELER - III

1. 1587 yılında Osmanlı himayesinden ayrılan Lehistan;

2DE70085

3. Bucaş Antlaşması, Osmanlı Devleti’nin Batı’da toprakla-

Eflak, Boğdan ve Erdel’in iç işlerine karışmaya başladı. Ayrıca Osmanlı topraklarına saldıran Kazakların yeniçerileri bozguna uğratması ve Kazakların Lehistan tarafından korunması II. Osman’ı oldukça endişelendirdi. Askerlere moral vermek için ordunun başında sefere çıkan II. Osman’ın askeri gayrete getirmesi ile Hotin Kalesi kuşatıldı. Ancak yeniçerilerin savaşta isteksiz davranmaları ve kışın yaklaşması yüzünden II. Osman Lehistan’ın yapmış olduğu barış teklifini kabul etmek zorunda kaldı. Osmanlı Devleti ile Lehistan arasında Hotin Antlaşması imzalandı (1621).

rına yeni bir toprak parçası kattığı son antlaşma oldu.



Osmanlı Devleti bu antlaşmayı aşağıdakilerden hangisi ile imzalamıştır? A) Venedik 

B) Lehistan  E) Malta

Kİ KA

D) Rusya

C) Avusturya



Buna göre Osmanlı Devleti ile ilgili;



I. Lehistan seferinden istediği sonucu elde edemediği,



II. batıda ilk kez büyük çaplı toprak kayıpları yaşadığı,



III. toprak bütünlüğünü korumak için denge politikası izlediği



yargılarından hangilerine ulaşılabilir? A) Yalnız I 

sı, Avrupa’da heyecana yol açtı. Osmanlı’yı Avrupa’dan atma zamanının geldiğini düşünen papanın teşvikiyle Kutsal İttifak kuruldu.



Aşağıdakilerden hangisi Kutsal İttifak'a katılan devletlerden biri değildir? A) Avusturya 

B) Yalnız II 

C) I ve II

B) Lehistan 

D) Venedik

C) İngiltere

E) Rusya

E) II ve III

dakika

D) I ve III

4. Osmanlı ordusunun Viyana önlerinde bozguna uğrama-

2. Aşağıda XVII. yüzyılda Osmanlı Devleti’nin sınırlarını

5. Rusya’nın Osmanlı egemenliğindeki Ukrayna Kazakları-

nın topraklarına girmesi üzerine bu ülke ile ilişkiler bozuldu. 1678 yılında sefere çıkan Sadrazam Merzifonlu Kara Mustafa Paşa, Kazakların merkezi olan ve Rus kuvvetleri tarafından korunan Çehrin Kalesi’ni aldı. Rus çarının barış istemesi üzerine 1681’de Osmanlı Devleti ile Rusya arasındaki ilk antlaşma olan Bahçesaray Antlaşması yapıldı. Antlaşmaya göre Dinyeper (Özi) Nehri iki devlet arasında sınır kabul edilecekti. Kiev Ruslarda kalmaya devam ederken Rusya, Osmanlı Devleti’ne bağlı Kırım Hanlığı’na vergi vermeyi sürdürecekti.

DA

gösteren harita verilmiştir. ATLAS OKYANUSU

Rusya Avusturya Din ye Viyana Vo lga Estergon Bug per Venedik Zitvatorok Podolya Ceneviz Azak Denizi Mohaç İspanya Sivastopol Roma Belgrad Tuna KARADENİZ Trabzon Otranto Edirne Erzurum Selanik İstanbul Cezayir Ankara Tebriz Tunus Adana Diyarbakır İnebahtı Konya Fır at Bağdat Beyrut AKDENİZ Trablusgarp Şam Basra Bingazi Kudüs Fransa

R ZA HA

R AD

BA

SRA

Safevi Devleti

KÖ R

FEZ

İ

ILD

İZ

EN

Mekke

Haritadan yararlanarak Osmanlı Devleti’nin aşağıdaki coğrafyalardan hangisinde egemenlik kurduğu söylenemez? A) Kırım 

B) Mısır 

D) Anadolu

28

Tahran

Medine

KIZ



Zİ

le Dic

Nil

Nİ

DE

TİK İYA

Kahire



ARAL GÖLÜ

20 Dakikada 11. Sınıf Tarih

C) Balkanlar E) Viyana



Bu bilgilerden yararlanarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Rusların Karadeniz’e açıldığı B) Rusların ekonomik kayba uğradığı C) Osmanlı Devleti’nin toprak bütünlüğünün korunduğu D) Rusya’nın Osmanlı Devleti ile boy ölçüşebilecek güce sahip olmadığı E) Osmanlı Devleti’nin Ruslarla diplomatik ilişki kurduğu

6. Osmanlı Devleti ile Kutsal İttifak Devletlerinden Rusya

8. Osmanlı Devleti, Köprülüler Dönemi’ndeki fetihlerle ye-

kara ve denizden yaptığı kuşatmayla 1696 yılında Azak Kalesi'ni ele geçirdi. Avusturya ile yapılan savaşlar sonucunda Sofya’ya kadar olan bütün Osmanlı toprakları Avusturya tehdidi altında kaldı. 1687’de Mora’yı işgal eden Venedik; Papalık, Malta ve Floransa donanmalarının desteğiyle Sakız Adası’nı ele geçirdi.

niden güç kazanmıştı. Köprülü Fazıl Ahmet Paşa’dan sonra sadrazam olan Merzifonlu Kara Mustafa Paşa da fetihleri devam ettirmek istedi.



Bu durumun aşağıdakilerden hangisinin ortaya çıkmasına neden olduğu söylenebilir? A) II. Viyana Kuşatması



Bu bilgilerden yararlanarak Osmanlı Devleti ile ilgili;



I. Balkanlardaki hâkimiyetinin sona erdiği,



II. askerî başarısızlıklar yaşadığı,

C) Vasvar Antlaşması’nın imzalanması



III. Kutsal İttifak Devletlerine karşı sınırlarını koruyamadığı

E) Lale Devri’nin başlaması



yargılarından hangilerine ulaşılabilir?

Kİ KA

B) Hotin Seferi’nin yapılması

A) Yalnız I 

B) I ve II 

D) II ve III

D) Ekber Erşed Sisteminin uygulanması

C) I ve III

9. Kutsal İttifak Devletlerinden Avusturya, Macaristan’a

E) I, II ve III

girerek Budin’i aldı. Lehler, Podolya’yı aldıktan sonra Boğdan’a girdiler. Venedikliler, Mora ve Dalmaçya kıyılarına saldırdılar.

7. Osmanlı ordusunun İkinci Viyana Kuşatması’nda aldığı

DA

ağır yenilgi Avrupa’da sevinç ve heyecanla karşılandı. Osmanlı ilerleyişi karşısında uzunca bir süredir savunma durumunda kalmış olan Avrupa devletleri kazandıkları bu zaferden sonra Türkleri Avrupa’dan atma konusunda yeniden ümitlendiler. Haçlı zihniyetiyle hareket eden bu devletler aralarındaki anlaşmazlıkları bir kenara bırakarak Osmanlı Devleti’ne karşı Kutsal İttifak’ı kurdular. Bu ittifaka Avusturya ve Lehistan’ın yanı sıra Venedik, Malta ve Rusya da katıldı. Kutsal İttifak devletlerinin saldırısıyla başlayan Osmanlı - Kutsal İttifak Savaşları on altı yıl sürdü.



Buna göre Osmanlı Devleti'nin Avrupa'ya karşı;



I. askerî,



II. psikolojik,



III. kültürel



alanlarının hangilerinde üstünlüğü kaybettiği söylenebilir?

A) Yalnız I 

B) Yalnız II  D) I ve III

Buna göre Osmanlı Devleti ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? A) Avrupa’da kaybettiği yerleri geri almaya çalıştığı B) Karadeniz’in Türk gölü olma özelliğini kesin olarak kaybettiği C) Farklı devletlerle mücadele etmek zorunda kaldığı D) Batı’daki gelişme ve ilerlemelerden yararlandığı E) Kutsal İttifak Devletlerine karşı denge politikası izlediği

10. Avrupalılar XVII. yüzyılın ikinci yarısına kadar Osmanlı

Devleti’ni Avrupa’dan atma cesaretini gösterememişti. XVII. yüzyılın ikinci yarısında Papanın da teşvikiyle Avusturya, Lehistan, Venedik ve Malta Osmanlı Devleti’ne karşı “Kutsal İttifak” kurdular.



C) I ve II E) II ve III

dakika



Bu durum aşağıdakilerden hangisi ile daha çok ilişkilendirilebilir? A) Avrupa’nın zenginleşmesiyle B) Osmanlı’nın askerî olarak zayıfladığının anlaşılmasıyla C) Osmanlı topraklarında farklı milletlerin yaşamasıyla D) Avrupa'da mezhep birliğinin parçalanmasıyla E) Osmanlı Devleti’nin doğal sınırlara ulaşmasıyla 20 Dakikada 11. Sınıf Tarih

29

Ders

4

1595-1700 YILLARI ARASINDAKİ GELİŞMELER - IV

3B518FC0

Sevgili öğrenciler, bu dersimizde 1699 Karlofça ve 1700 İstanbul Antlaşması’na giden süreci, antlaşmanın maddelerini ve özelliklerini öğreneceğiz.

A. Karlofça Antlaşması • ................... yenilgisinin ardından sadarete geçen Amcazâde Hüseyin Paşa, I. Leopold’ün savaşı daha fazla uzatmaya niyetli olmadığını biliyordu. 1698’de ordunun başında Belgrad’a gitti. Prens Eugene, Osmanlı kuvvetlerini ....................... önlerinde yerleştikleri mevzilerinden çıkaramadı.

Kİ KA

• Habsburg İmparatoru I. Leopold, 1697 yılında Riswick’te yapılan barışla ............................. karşı savaşa ara verdi ama ne kadar yaşayacağı belli olmayan İspanyol kralının ölmesi hâlinde savaşın kaldığı yerden başlayacağını bildiğinden Osmanlı Devleti'ne ve antlaşmaya sıcak bakıyordu.

Karlofça Antlaşması (26 Ocak 1699)

 Temeşvar etrafındaki kalelerden mürekkep Banat bölgesi Osmanlılara bırakıldı.  Eflâk’a müdahale etmemeyi taahhüt eden Leh Krallığı ........................’yı aldı.  V  enedik, ele geçirdiği bazı kaleleri Osmanlılara vermeyi kabul ettiği halde Dalmaçya’daki üsleriyle beraber ................... Yarımadası’nı alarak topraklarını önemli ölçüde genişletti.  Avusturya, ............................ ve Erdel’i Osmanlılardan aldı.

Örnek - 1

DA

26 Ocak 1699 tarihinde Osmanlı İmparatorluğu ile başlarında Avusturya Arşidüklüğü bulunan diğer Kutsal İttifak Devletleri arasında imzalanan Karlofça Antlaşması, Osmanlı İmparatorluğu’nun topraklarını paylaşmaya yönelik ilk uluslararası antlaşmadır. Bu antlaşma ile Osmanlı İmparatorluğu Macaristan’ın büyük bölümünü, Podolya, Ukrayna, Mora Yarımadası ile Dalmaçya kıyılarını yitirmekle kalmamış, Orta Avrupa’daki egemenliğini de kaybetmiştir. Buna göre Osmanlı İmparatorluğu ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? A) Milliyetçilik akımından etkilendiği B) İttifak arayışına girdiği C) Askerî alanda ıslahatlar yaptığı D) Sınırlarının daraldığı E) Fetih politikasını tamamen terk ettiği Çözüm:

30

20 Dakikada 11. Sınıf Tarih

• Karlofça Antlaşması, tek bir antlaşma olmayıp Avusturya, ............................., ve ............................. ile ayrı ayrı yapılan bir dizi antlaşmalar bütünüdür. Bu kapsamda, Avusturya ile 25 yıllık bir ateşkes yapılmıştır. • Avusturya'yla serbest ticaret antlaşması yapılarak Avusturya’ya da ayrıcalıklı statü tanınmıştır. • .......................... Büyükelçisi’ne Osmanlı topraklarındaki Katolikleri temsil hakkı tanınmıştır.

!

Karlofça’ya kadar Osmanlı’nın Avrupa devletleri ile yaptığı antlaşmalar hukuken mütareke içeriğinde ve geçici sözleşme niteliğindeydi. Bunlar Osmanlı Sultanı tarafından bağışlanan tek taraflı silah bırakma belgeleriydi. Karlofça Antlaşması’nda taraflar eşit bir şekilde barış masasına oturdu ve antlaşma ikili görüşmeler şeklinde gerçekleştirildi.

Kİ KA

• En başından beri savaşın kesilmesine karşı çıkan ..........................., Karlofça’ya yolladığı temsilcisine tam yetki vermemiştir.

Ayrıca...

DA

• Müzakerelere katılan ............... temsilci, tam yetkili olmadığı gerekçesiyle Karlofça Antlaşması’nı imzalamadı. Daha sonra ..................... ile 15 Temmuz 1700 tarihinde ........................ Antlaşması yapıldı. Azak Kalesi Ruslara bırakılırken Özi civarındaki bazı kaleler Osmanlılara verildi. Dinyeper boyundaki Osmanlı kaleleri yıkıldı, bir de ticaret anlaşması yapıldı. • ..................... hiçbir engelle karşılaşmadan ve vergi ödemeden ....................’e hacca gitme imkânı sağlandı.

Avusturya

Budin

Vasvar

Erdel

Podolya

Ukrayna

Özi

Rusya Azak

Don

Macaristan Temeşvar Belgrad

Zagreb

cle

Di

AZAK DENİZİ Akkirman Kili Bükreş Bahçesaray Kefe Tuna Varna Da Saraybosna Pasarofça KARADENİZ lm açy Niğbolu Sofya Filibe a AD RİY İşkodra Roma Edirne AT İK Üsküp Kavala İstanbul Amasra Sinop Selanik Otranto Avlonya Trabzon Sivas Ankara Bursa Kız EGE ılırm ak İnebahtı DENİZİ Atina Konya İzmir Mora Muğla Antalya Avusturya’ya bırakılan yerler İskenderun Lehistan’a bırakılan yerler Fır AKDENİZ at Venedik’e bırakılan yerler Girit 0 Kıbrıs Rusya’ya bırakılan yerler

Venedik

170 km

Karlofça ve İstanbul antlaşmaları ile kaybedilen toprakları gösteren harita

20 Dakikada 11. Sınıf Tarih

31

• 1683’te yaşanan ........................... bozgunu sonrasında imzalanan 1699 Karlofça Antlaşması, Osmanlı’nın her alandaki gerilemesinin adeta tescili oldu. Buna rağmen Osmanlı Devleti, tek taraflı diplomasi anlayışını devam ettirmeye çalıştı.

Kİ KA

• 1700 yılında devrin yükselen gücü Rusya ile otuz sene geçerli olmak üzere bir barış antlaşması yapıldı, aynı zamanda Karlofça onaylandı. 1701’de Avusturya ile Karlofça’ya uygun sınır antlaşması imzalandı; .............................. kapitülasyonlar yenilendi.

B. Karlofça Antlaşması Sonrası Dış Siyaset

• Osmanlı Devleti, Karlofça Antlaşması’ndan sonra Avrupalılar için tehlike olmaktan çıkmaya başladı. • Karlofça Antlaşması, klasik Osmanlı çağının bittiğini açıkça simgeler.

• Birden fazla Avrupa devleti ile aynı anda savaşacak güce sahip olmayan Osmanlı Devleti, bu dönemde Avrupa siyasetindeki mevcut duruma göre dönemin durum ve şartlarını menfaatleri doğrultusunda gözeterek geçerli duruma göre ittifaklar kurdu. • Osmanlı Devleti, Karlofça Antlaşması ile toprak kayıplarının yanı sıra diplomatik literatürde Moskova Prensi olarak adlandırılan Rusya hükümdarına da “...........” unvanı vermek zorunda kaldı.

DA

• Osmanlı Devleti savunmaya ağırlık veren bir dış politika izlemeye başladı. Çok geçmeden zaten anlamını yitirmiş olan kendini yabancı devletlerle eşit görmeme anlayışı yani tek taraflı diplomasi uygulaması ortadan kalktı. Devletler arası ilişkilerde “mütekabiliyet” (karşılıklı eşit statü) esasına göre hareket etmek durumunda kaldı.

Örnek - 2

Osmanlı Devleti savunmaya ağırlık veren bir dış politika izlemeye başladı. Çok geçmeden zaten anlamını yitirmiş olan kendini yabancı devletlerle eşit görmeme anlayışı yani tek taraflı diplomasi uygulaması ortadan kalktı. Osmanlı Devleti ile ilgili bu durumun ortaya çıkması aşağıdakilerden hangisi ile açıklanabilir? A) Avrupa ile ilişkilerin geliştirilmesiyle B) Sömürgeciliğin yayılmasıyla C) Denge politikası izlemeye başlamasıyla D) Avrupa mallarının iç pazarda pazarlanmasıyla E) Siyasi ve askerî açıdan zayıflamasıyla Çözüm:

32

20 Dakikada 11. Sınıf Tarih

• Osmanlı Devleti daha önceki dönemlerde önem vermediği ..........................., .......................... ve .......................... gibi Avrupalı devletlerin siyasetlerinin etkisinde kalmaya başladı ve denge siyaseti izlemek zorunda kaldı. • Osmanlı Devleti Almanya, Lehistan, Rusya ve Venedik ile olan mücadelesinde Fransa’nın dışında .......................... ve .......................... ile de işbirliği yaptı. • Osmanlı Devleti, Avrupa ile barışı korumak için Avrupa devletlerinin kendi aralarında yaptıkları .......................... ve .......................... Savaşlarını değerlendiremedi.

Kİ KA

• Karlofça Antlaşması, Osmanlı Devleti gibi Avrupa devletlerinin eski düşmanca tutumlarında değişikliğe sebep oldu. Büyük devletler arasındaki rekabette Osmanlı hangi Avrupa devleti ile iş birliği yaparsa o taraf mücadelede rahat bir nefes almıştı.

• Osmanlı diplomatları Avrupa’da öne çıkan güçlerin rekabetinden istifade ederek siyasi duruma göre Avusturya ve Rusya ile olan mücadelesinde Fransa ile birlikte, İngiltere, İsveç, Prusya ve Hollanda gibi güçlerle iş birliği yapmanın gerekliliğine inanarak bunlarla siyasî alanda ilişkilerine daha fazla önem vermeye başladı.

Örnek - 3

Osmanlı diplomatları Avrupa’da öne çıkan güçlerin rekabetinden istifade ederek siyasi duruma göre Avusturya ve Rusya ile olan mücadelesinde Fransa beraberinde İngiltere, İsveç, Prusya ve Hollanda gibi güçlerle iş birliği yapmanın gerekliliğine inanarak bunlarla siyasî alanda ilişkilerine daha fazla önem vermeye başladı.

DA

Osmanlı Devleti’nin dış politikada bu yaklaşımı aşağıdakilerden hangisi ile açıklanabilir? A) Avrupa devleti sayılmaya başlamasıyla

B) Avrupa devletleri karşısında yenilgiler almasıyla C) Kaynaklarının sömürülmesiyle

D) Kültürel alanda değişimin görülmesiyle E) Devletin doğal sınırlara ulaşmasıyla Çözüm:

• Osmanlı Devleti’nin Karlofça’da kaybettiği toprakları geri alma düşüncesi 1718 Pasarofça Antlaşması’na kadar devam etti. Yeniden toprak kaybettiği bu antlaşmadan sonra Osmanlı Devleti, barış politikası benimsemek zorunda kaldı.

20 Dakikada 11. Sınıf Tarih

33

20 Dakika 1.

Avusturya Venedik

4

1595-1700 YILLARI ARASINDAKİ GELİŞMELER - IV Erdel

Budin

Vasvar Macaristan Temeşvar Zagreb

Podolya

Ukrayna

4. Osmanlı Devleti, Kutsal İttifak Devletleri ile yaptığı sa-

Rusya Azak

Özi

Don

vaşları kaybetmesinin sonucu olarak 1699 yılında imzaladığı Karlofça Antlaşması'yla;

AZAK DENİZİ Akkirman Kili Bükreş Bahçesaray Kefe

Girit

Fır

Kıbrıs

0

at



 Macaristan ve Erdel'in büyük bölümünü Avusturya'ya,



 Podolya ve Ukrayna'yı Lehistan'a,



 Mora ve Dalmaçya kıyılarını Venediklilere



bırakmıştır.



Karlofça Antlaşması'nın bu maddelerine dayanarak, Osmanlı Devleti'yle ilgili aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılamaz?

170 km

Kİ KA



AKDENİZ

le Dic

Belgrad Tuna Da Saraybosna Pasarofça Varna KARADENİZ lma çya Niğbolu AD Rİ İşkodra Sofya Y Edirne Roma AT Filibe Sinop Üsküp İK İstanbul Amasra Kavala Selanik Trabzon Otranto Avlonya Sivas Ankara Bursa Kız EGE ılırm ak İnebahtı DENİZİ Atina Konya İzmir Mora Muğla Antalya Avusturya’ya bırakılan yerler İskenderun

Lehistan’a bırakılan yerler Venedik’e bırakılan yerler Rusya’ya bırakılan yerler

3ED61A91

Bu harita aşağıdaki antlaşmalardan hangisi ile ilişkilendirilebilir?

A) Topraklarının bir kısmını kaybetmiştir.

A) Karlofça B) Küçük Kaynarca

B) Avrupa'dan geri çekilmeye başlamıştır.

C) Yaş D) Zitvatorok

C) Diplomatik alanda başarısızlık yaşamıştır. D) Yenileşme hareketlerini başlatmıştır.

E) Bucaş

E) Askerî alanda istediği sonuçları elde edememiştir.

manlı Devleti, Batı karşısında savunma pozisyonuna girmiş ve uzun yıllar devam edecek olan bu süreçle kimi dönemlerde yaşanan kısmî başarılara rağmen Batı karşısında genel olarak yenilgiler almıştır.”



dakika

2. “Bu antlaşma ile Avrupa’dan çekilmeye başlayan Os-

Bu açıklamalar aşağıdaki antlaşmalardan hangisi ile ilişkilendirilebilir? A) Zitvatorok 

B) Vasvar 

E) Bucaş

DA

D) Ferhat Paşa

C) Karlofça

5. Yirmi beş yıllığına imzalanan ve garantörlüğünü Avus-

turya’nın yapacağı kabul edilen Karlofça Antlaşması’yla Temeşvar ili ve Banat Yaylası dışında bütün Macaristan Avusturya’ya bırakıldı. Lehistan, Podolya ve Ukrayna’yı topraklarına katarken Venedik; Mora Yarımadası, Dalmaçya kıyıları ve Ayamavra Adası’nı ele geçirdi. Osmanlılar Rusya ile imzaladıkları 1700 tarihli İstanbul Antlaşması’yla da Kırım’daki Azak Kalesi ve çevresini Ruslara bırakmak zorunda kaldı.

3. Avrupa devletleriyle aynı anda savaşacak güce sahip

olmayan Osmanlı Devleti, bu dönemde Avrupa siyasetindeki mevcut duruma göre dönemin durum ve şartlarını menfaatleri doğrultusunda gözeterek duruma göre ittifaklar kurmuştur.



34

Osmanlı Devleti'nin bu yaklaşımında aşağıdakilerden hangisinin etkili olduğu söylenebilir?



Bu bilgilere göre Karlofça ve İstanbul Antlaşması ile ilgili aşağıdakilerden hangisine ulaşılabilir?

A) Çıkarlarını korumak

A) Osmanlı'nın doğal sınırlarına ulaştığına

B) Askerî alandaki ıslahatlara ağırlık vermek

B) Osmanlı sınırlarının daraldığına

C) Ekberiyet usulüne geçmek

C) Osmanlı'nın iç isyanları engellediğine

D) Batı ile ilişkilerinde diplomasiyi geri planda bırakmak

D) Balkanların Osmanlı'nın elinden çıktığına

E) Avrupa’daki teknik gelişmeleri yakından takip etmek

E) Osmanlı'nın iç işlerine karışıldığına

20 Dakikada 11. Sınıf Tarih

6. Osmanlı Devleti’nin XVII. yüzyılda savaştığı bazı devlet-

9. XVII. yüzyılın başında Avusturya İmparatoruna, Roma

ler şunlardır:



 Avusturya



 Venedik



 Lehistan



 İran



Osmanlı Devleti’nin bu devletler ile yaptığı savaşlarda;



I. çıkar sağlamak,



II. siyasi üstünlüğünü sürdürmek,



III. sınırlarını genişletmek



amaçlarından hangileri etkili olmuştur?



Bu dönemde Osmanlı Devleti'nin dış politikada öncelikle izlediği politikalar arasında aşağıdakilerden hangisi gösterilebilir? A) Kaybettiği yerleri geri almak B) Yeni ticaret yolları bulmak

Kİ KA

A) Yalnız I 

Sezarı şeklinde hitap etmeyi kabul eden Osmanlılar için Macaristan ve Tuna boylarının kaybı, dış siyaset ve diplomaside yeni bir dönemin başlangıcı olmuştur.

C) Avrupa devletleri ile ticari ilişkilere ağırlık vermek D) İslam dünyasının desteğini sağlayan politikalar geliştirmek

B) I ve II 

D) II ve III

C) I ve III

E) İç işlerine karışılmasını önlemek

E) I, II ve III

10. Osmanlı Devleti, Avrupalı devletlerle yapılan mücadelede Avusturya’nın tarafsız kalmasını sağlamaya çalışmıştır.

7. İlk büyük toprak kaybının yaşandığı Karlofça Antlaşması



Osmanlı Devleti'nde bu durumun ortaya çıkmasında;



I. siyasi,



II. askerî,



III. diplomatik



alanlarından hangilerinde zayıflamasının etkili olduğu söylenebilir?

Osmanlı Devleti'nin bu tutumunda aşağıdakilerden hangisi etkili olmuştur? A) Avrupa’yı yakından tanıma gereği duyması B) Askerî açıdan zayıf olması

C) Ekonomik yardıma ihtiyaç duyması

D) Doğu yönünde fetih politikası izlemesi

DA

E) Toplumsal yapının farklı etnik unsurlara dayanması

A) Yalnız I 

B) I ve II 

D) II ve III

C) I ve III

11. Osmanlı Devleti Karlofça Antlaşması ile ilk defa İngiltere

ve Hollanda'nın arabuluculuğunu kabul etmek zorunda kalmıştır.

E) I, II ve III

8. Müzakerelere katılan elçisinin tam yetkili olmadığı gerekçesiyle Karlofça Antlaşması’nı imzalamayan devlet aşağıdakilerden hangisidir? A) Avusturya 



dakika

ile Osmanlı Devleti, bir daha toparlanamayacağı uzun bir savunma dönemine girmiştir. Diplomatik açıdan güç ve itibar kaybeden Osmanlı Devleti, Karlofça’da ilk kez müzakere yoluyla bir antlaşma imzalamak zorunda kalmıştır.

B) Venedik 

D) Rusya

E) Malta

C) Lehistan



Osmanlı Devleti'nin bu yaklaşımı göstermesinde aşağıdakilerden hangisi etkili olmuştur? A) Dış borç arayışında olması B) Osmanlı donanmasının yakılması C) Kabiliyetli diplomatlarının olmaması D) Avrupa'daki gelişmeleri örnek almak istemesi E) Halkın devlete olan güven ve bağlılığının azalması 20 Dakikada 11. Sınıf Tarih

35

Ders

5

AVRUPA’DA DİN SAVAŞLARINDAN MODERN DEVLETE

4AD62821

Sevgili öğrenciler, bu dersimizde Otuz Yıl Savaşları (1618-1648), Westphalia Antlaşması’nın sonuçları ve modern devlet kavramının özelliklerini öğreneceğiz. • XVII. yüzyılda Avrupa’da ....................................... yönetimler daha da güç kazandı. Ayrıca ....................................... etkisiyle ekonomik yönden zenginleşen ....................., ....................., ....................., Hollanda ve Portekiz arasındaki sömürgecilik yarışı hızlandı.

Sekülerizm

Kİ KA

• Avrupa, yıllarca süren mezhep savaşları nedeniyle siyasi çalkantılar içinde kalmıştı. Katolikler ile ................................. arasında XVI. yüzyılda başlayan mezhep savaşları bu yüzyılda da devam etti.

!

Laik yaşama ait olan, dinden bağımsız olan.

A. Otuz Yıl Savaşları (1618-1648)

• Otuz Yıl Savaşları’nın temel nedeni ................................. ile Katolikler arasındaki dini anlaşmazlıklardır. • Savaş, II. Ferdinand’ın ................................. Bohemya’ya gönderdiği iki elçinin öldürülmesiyle 1618’de başladı: • Savaşın ana ekseni Kutsal Roma Germen İmparatorluğu’ydu. ............................ tarafından bir birlik kurularak 1618 yılında ayaklanma çıkarıldı. • .................................; Fransa, ..................... ve .....................’nin desteğini alırken Katolik Alman devletleri de Kutsal Roma Germen İmparatorluğu’nun desteğini almışlardı.

Ayrıca...

!

• Savaşın Katoliklerin aleyhine dönmesi İsveç’in de ................................. desteklemeleri için savaşa girmesine yol açtı.

DA

Papalık temsilcilerinin görüşmelere çağrılmaması semboliktir ama Avrupa devletler sisteminin seküler temellere oturması açısından çok önemlidir.

• Savaş, başlangıçta Katoliklerin başarısına sahne olmuştur. Bunun üzerine Lutheryen Danimarka Kralı ................................. desteklemek için savaşa katıldı. Fakat Danimarkalılar başarısızlığa uğrayarak 1629’da savaştan çekilmek zorunda kaldı.

• Modern devlet anlayışının ilk uygulayıcısı olan Fransız Başbakanı, aynı zamanda Katolik bir din adamı olan Kardinal Richelieu, Otuz Yıl Savaşları sırasında bağlı olduğu ..................... Kilisesinin yanında yer almamış; Fransa’nın millî çıkarlarını korumak için ................................. karşı Avrupa’da Protestan ittifakını desteklemiştir. • Uzayan savaş büyük güçleri hayli yıpratmıştır. Savaşı bitirmek isteyecek .................’in askerî başarılarının da etkisiyle taraflar bir barış antlaşması imzalamaya razı olmuştur. Bu çerçevede başlayan görüşmeler o zamana kadar ki en geniş katılımlı konferans şeklinde gerçekleşmiştir.

36

20 Dakikada 11. Sınıf Tarih

Örnek - 1 XVII. yüzyılın büyük devletleri olan İspanya, Avusturya Habsburgları, İsveç, Danimarka, Fransa ve küçük Alman prensliklerinin de katıldığı beş büyük savaş yapmışlardır. Savaşa katılan büyüklü küçüklü tüm devletler kendi çıkarları için dini bir araç olarak kullanmaktan çekinmemişlerdir.

Kİ KA

Bu bilgilerden yararlanarak Avrupa ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? A) Feodal düzenin güçlendiği

B) Ruhban sınıfının halk üzerinde inandırıcılığının arttığı C) Katolik Kilisesinin kendi içinde düzenleme yaptığı D) Denizaşırı ticaretin gelişme gösterdiği

E) Devletler arasında çıkar çatışmalarının yaşandığı Çözüm:

Aşağıda Otuz yıl Savaşlarının bazı aşamaları gösterilmiştir:

Protestan çoğunluğa sahip ülke veya bölge

RUSYA

DA

İSVEÇ 3

DANİMARKA

Avusturya Habsburg’u

2

İNGİLTERE

5

4

5

1

1

POLONYA

Prag

AVUSTURYA

FRANSA 4

Roma

İSPANYA

Madrid’in Habsburg’u

OSMANLI DEVLETİ

1. 1620-1623: Çeklerin yenilgisi 1625-1629: Danimarka Kralı IV. Christian’ın müdahalesi ve yenilgisi 2. 1630-1632: İsveçli Gustave Adolphe’nin müdahalesi 3. 1635: Fransa’nın İspanya ve Roma Germen İmparatorluğu’na müdahalesi 4. 1642: Roussillon’un işgali 1643: Rocroi’da Fransız zaferi 5. 1645-1648: Almanya’ya sefer düzenlenmesi

20 Dakikada 11. Sınıf Tarih

37

Kİ KA Otuz Yıl Savaşlarını gösteren temsili resim

B. Westphalia Antlaşması’nın Sonuçları ve Modern Devlet

• Westphalia Barışı, ...................... ve Seksen Yıl Savaşlarının ardından 1648 yılında imzalanan Münster ve Osnabrück antlaşmalarının bir bütünüdür.

!

DA

Modern Devlet Anlayışının Etkileri

 Kilisenin, devlet ve toplum üzerindeki etkisi azaldı.

 Merkezî ordular kuruldu.

 Merkezî otoritenin koyduğu hukuk kuralları her zaman geçerli olmaya başladı.

 Din orijinli devlet anlayışı yerini laik devlet anlayışına bıraktı.

 Devletler kendi topraklarında

mutlak egemen bir konuma yükseldi.

Westphalia Barışı’nın imzalanmasını gösteren temsili resim

• Westphalia ile Avrupa’yı harabeye çeviren .............................. bitmiştir. • Westphalia, aynı zamanda günümüz uluslararası ilişkiler teorisinin miladı olarak da değerlendirilmektedir. • Westpahlia Barışı, Avrupa tarihinde önemli bir köşe taşıdır. Bu antlaşma .......................................... yeniden şekillendirilmesi anlamına gelmektedir.

38

20 Dakikada 11. Sınıf Tarih

• ....................................................... İmparatorluğu’nun yetkileri kaldırıldı ve ...........................’nın üstün gücü kırıldı. Dolayısıyla Katolik Kilisesinin etkisi sona erdirildi.

• Westphalia Barışı ile devletler ........................................................... hakkına sahip oldular. • Uluslararası ilişkilerde, .......................... yetkileri sonlandırılarak Avrupa tarihinde yeni bir sayfa açıldı. • .......................... ve İsviçre’nin bağımsızlığı tanındı. • Fransa ile İsveç, ..........................’nın topraklarının bir bölümünü aldılar.

!

 Westphalia Antlaşması, Na-

polyon sonrasında Avrupa’nın şekillendiği 1815 Viyana Konferansı'na kadar Avrupa kamu hukukunun temelini oluşturdu.

 Avrupa’daki din savaşları,

Kİ KA

• Roma Kilisesi’nin hâkimiyetinin sona ermesine paralel olarak .......................... yayıldı.

Ayrıca...

• Augsburg Din Barışı (1555) ile gelen “............................................................. ..............................................................................” prensibi terk edilerek aynı hükümdarın tebaaları arasında farklı mezheplerin yaşayabilmesi olanağı oluşturuldu.

Rönesans ve Reform hareketleriyle sarsılan ilahi egemenlik anlayışının sekülerleşmesine katkı sağladı.

• .................................... fikri benimsendi ve düşüncenin gelişiminin önü açıldı.

• Westphalia Barışı aynı zamanda bugünkü uluslararası ilişkiler teorisinin çekirdeğini meydana getirdi. Özellikle Avrupalı devletlerin oluşturduğu ve etkin rol oynadığı günümüz çok taraflı uluslararası düzenin özünü ortaya çıkardı. • Westphalia Barışı ile Batı’nın haritası; kendi kanunlarına göre tavır alan, iktisadi ve siyasi menfaatleri doğrultusunda hareket eden, ittifaklar kuran, gruplar oluşturan ve aynı biçimde fesheden bağımsız devletlerden oluştu. • Westphalia Barışı’nda “Batılı hür devletler, iç meselelerinde tek güç olacaklar ve karşılıklı şekilde birbirlerinin dâhili sorunlarına taraf olmayacaklardır.” ilkesi benimsendi.

Örnek - 2

DA

Westphalia Barışı’nda "Batılı hür devletler, iç meselelerinde tek güç olacaklar ve karşılıklı şekilde birbirlerinin dâhili sorunlarına taraf olmayacaklardır.” ilkesi benimsendi. Bu bilgilerle ilgili;

I. devletlerin merkezi otoritelerinin kabul gördüğü, II. feodalitenin hâkim duruma getirildiği,

III. mutlakiyete dayalı yönetim anlayışının güçlenmesi için uygun ortamın oluştuğu yargılarından hangilerine ulaşılabilir? A) Yalnız I 

B) Yalnız II 

D) I ve III

C) I ve II E) II ve III

Çözüm:

20 Dakikada 11. Sınıf Tarih

39

20 Dakika

5

AVRUPA’DA DİN SAVAŞLARINDAN MODERN DEVLETE

1. Otuz Yıl Savaşları Westphalia Barışı ile son bulmuştur.

3. Westphalia Barış Antlaşması ile İspanya, Hollanda üze-

Barış, Avrupa’nın ilk büyük konferansı şeklinde gerçekleşmiştir. En önemli özelliklerinden biri de Avrupa’da daha önceki uluslararası toplantılar dinî nitelikteyken, Westphalia devlet, savaş ve iktidar sorunlarının tartışıldığı laik bir konferanstır. Ayrıca papalık temsilcileri dahi dinlenmemiş ve antlaşma papaya imzalattırılmamıştır. Kilisenin tüm gücü sınırlandırılmıştır. Buna göre Avrupa ile ilgili;



I. laiklik ilkesine dayanan diplomasinin geliştiği,



II. çok uluslu imparatorlukların kurulduğu,



III. siyasi eşitsizliğin yaygınlaştığı



yargılarından hangilerine ulaşılabilir? A) Yalnız I 

rindeki tüm haklarından vazgeçti. Hollanda da büyük devletler arasında yer almaya hak kazandı. İspanya deniz hâkimiyetini kaybetti ve statüsü düşmüş bir devlet haline geldi. Fransa, Mazarin’in sürdürmüş olduğu politika sonrası sınırlarını güvence altına almış oldu. Ayrıca Fransa, Habsburgların yeniden Avrupa hâkimiyeti için mücadele etmesini önlemek için bazı Habsburg Prensliklerinin güçlenmesini sağladı. İsveç’e Baltık Denizi’nin ve Kuzey Denizi’nin belli başlı yerleri verildi. Bundan başka Bavyera ve Brandenburg prenslikleri güçlendirildi.

Kİ KA



4FDFA4A0

B) Yalnız II 

D) I ve III



Buna göre Westphalia Barış Antlaşması ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Hollanda’nın etkinliğinin artmasını sağladığı

C) I ve II

B) İspanya’nın siyasi olarak zayıflamasına neden olduğu

E) II ve III

C) Papanın siyasi gücünü tescillediği

D) Fransa’nın Habsburgların güçlenmesini engelleyecek adımlar atmasını sağladığı

dakika

E) İsveç’in sınırlarını genişlettiği

2. Westphalia Barış Antlaşması, Habsburg İmparatorluğu el-

DA

çilerinin Fransa ile Münster’de ve İsveç ile Osnabrück’te imzaladıkları sözleşmelerin tamamına verilen genel addır. Almanya’daki dinsel ortama, büyük güçlerin ve Alman devletlerinin siyasal gelişmelerine ve yüz elli yıllık uluslararası ilişkilere yön verecek bir konferans niteliğindedir. Bu kongrenin uluslararası ilişkilere getirmiş olduğu diğer bir yenilikse ortaya çıkan yeni düzenin ve düzeni hukukileştiren çok taraflı sözleşmelerin, taraflara zorla kabul ettirilmesi değil, görüşmeler sonrası imzalattırılmış olmasıdır.



Buna göre Westphalia Barış Antlaşması ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?

XIII. yüzyıldan beri papa ile iş birliği içerisinde sürdürdüğü merkezileşme çabası ve ayrılıkçı hareketlerle mücadelesi zayıfladı. Kutsal Roma Germen İmparatorluğu’nun hegemonya ve Avrupa’yı tek bir imparatorluk çatısı altında birleştirme politikaları gerçekleşmedi. Hegemonya politikası yerini denge politikasına bıraktı.



Westphalia Barışı’nın Avrupa’da;

A) Merkantilist ekonomi politikasının uygulanması için uygun ortamın oluşturulduğu



I. iktisadi,



II. dinî,

B) Avrupa tarihi üzerinde dinî ve siyasi etkilere sahip olduğu



III. siyasi



alanların hangilerinde denge sistemi oluşturduğu söylenebilir?

C) Ulusal devlet düşüncesinin ortaya çıktığı D) Hristiyanlığın mezheplere parçalanmasının engellendiği E) Avrupa’da siyasi otorite boşluğunun olduğu

40

4. Westphalia Barışı ile Kutsal Roma İmparatorluğu’nun

20 Dakikada 11. Sınıf Tarih

A) Yalnız I 

B) Yalnız II  D) I ve III

C) I ve II E) II ve III