ขุุนช้้างขุุนแผน ตอน ขุุนช้้างถวายฎีีกา

สารบัญ ประวัั ติ ิ ค วามเป น มา ผูู แ ต ง

ลัักษณะคํําประพัันธ เน้ืื้ อ เร่ืื่ อ งย อ ตัั ว ละคร เน้ืื้ อ เร่ืื่ อ ง ถอดคํําประพัันธ คุุ ณ ค า ด า นวรรณศิิ ล ป คํําศััพทนารูู แบบฝ ก หัั ด

ประวัติความเป็นมา สมเด็็จพระเจาบรมวงศเธอ กรมพระยาดํํารงราชานุุภาพ ไดอธิิบายท่ีี่มาของ

วรรณคดีี เร่ืื่อง ขุุนชางขุุนแผน ไววา เร่ืื่องขุุนชางขุุนแผนเกิิดข้ึึ้นในรััชกาล

สมเด็็จพระรามาธิิบดีีท่ีี่ ๒ ( พ.ศ. ๒๐๓๔-๒๐๗๒) และสัันนิิษฐานวาสมเด็็จพระ

พัันวษา ในเร่ืื่อง ขุุนชางขุุนขุุนแผน คืือ สมเด็็จพระรามาธิิบดีีท่ีี่ ๒

วรรณคดีีเร่ืื่อง ขุุนชางขุุนแผน

เปนวรรณคดีีท่ีี่คนไทยจํํานวนมาก

รููจัักมากท่ีี่สุุด สมเด็็จพระเจาบรม

วงศเธอ เจาฟากรม-พระยานริิศรา

นุุวััดติิวงศ ทรงแสดงความคิิดเห็็น ไว วา “สาเหตุุท่ีี่ทํําใหคนชอบ

เพราะ เปนเร่ืื่องท่ีี่ไมเปนตามใจหวััง

เหมืือนกัับวรรณคดีีเร่ืื่องอ่ืื่น ๆ”

บทเสภาเรื่อง ขุนชางขุนแผนสมัย

กรุงศรีอยุธยา ไดสูญหายไปเกือบ

หมด ครูเสภาสมัยรัตนโกสินทรก็ขับ

เสภา ไปตามที่จํากันไดบาง มีแตงขึ้น

มาใหมบาง ใครถนัดตอนใดก็ จะ ทําการขับเฉพาะตอนนั้น

ผู้แต่ง สํําหรัับขอมููลเก่ีี่ยวกัับผููแตง เสภาขุุนชางขุุนแผนน้ัั้น ไมสามารถ ทราบ ไดอยางชััดเจน สมเด็็จพระเจาบรมวงศเธอ กรมพระยาดํําารงราชานุุ ภาพ ไดทํําการคนควาเก่ีี่ยวกัับผููแตง เสภาขุุนชางขุุนแผนไว ดัังน้ีี้

ตอนท่ีี่ ๔

พลายแกวเปนชููกัับนางพิิม ผููแตง : รััชกาลท่ีี่ ๒

ตอนท่ีี่ ๕

ขุนชางขอนางพิม

ผูแตง : รัชกาลที่ ๓

ตอนท่ีี่ ๑๓

วันทองหึงลาวทอง ผูแตง : รัชกาลที่ ๒ (สันนิษฐาน)

ตอนท่ีี่ ๑๖

กํา เนิด กุม ารทองลูก นาง บัว คลี่ ผูแตง : ครูแจง

ตอนท่ีี่ ๑๗

ขุนแผนขึ้นเรือขุนชาง ผูแตง : รัชกาลที่ ๒

ผู้แต่ง ตอนท่ีี่ ๑๘

ขุนชางพานางวันทองหนี ผูแตง : รัชกาลที่ ๒

ตอนท่ีี่ ๒๐

ขุนชางฟองขุนแผนเปนกบฏ ผูแตง : รัชกาลที่ ๓

ตอนท่ีี่ ๒๓

ขุนแผนติดคุก ผูแตง : สมเด็จพระเจานองยาเธอ กรมหมื่นศักดิ์พลเสพ (สันนิฐาน)

ตอนท่ีี่ ๒๔

กําเนิดพลายงาม ผูแตง : สุนทรภู

ตอนท่ีี่ ๒๕

เจาลานชางถวายนางสรอยทอง

แกพระพันวษา ผูแตง : สํานวนเกากอนรัชกาลที่ ๒

ตอนท่ีี่ ๒๘

พลายงามไดนางศรีมาลา ผูแตง : มีสามสํานวน ตอนตนเปน

สํานวนเกา ตอนกลางชวยกันแตงในหอ

พระสมุดในสมัยรัลกาลที่ ๕ ตอนทาย

เปนสํา นวนของครูแจง

ผู้แต่ง ตอนท่ีี่ ๒๙

ขุนแผนแกพระทายนํ้า ผูแตง : ครูแจง

ตอนท่ีี่ ๓o

ขุนแผนพลายงามจับ

พระเจาเชียงใหม

ผูแตง : ครูแจง

ตอนท่ีี่ ๓๑

ขุนแผนพลายงามยกทัพกลับ ผูแตง : คูรแจง

ตอนท่ีี่ ๓๒

ถวายนางสรอยทองสรอยฟา ผูแตง : เปนบทเดิมแตครูแจงแตงเพิ่ม

ตอนท่ีี่ ๓๔

ขุนชางเปนโทษ ผูแตง : สมเด็จพระเจานองยาเธอ กรมหมื่นสักดิ์พลเสพ (สันนิฐาน)

ผู้แต่ง ตอนท่ีี่ ๓๘

พระไวถููกเสนห ผููแตง : เปนบทด้ัั้งเดิิม

ตอนท่ีี่ ๓๙

ขุนแผนสองกระจก

ผูแตง : เปนบทดั้งเดิม

ตอนท่ีี่ ๔o

พระไวยแตกทัพ ผูแตง : เปนบทดั้งเดิม

ตอนท่ีี่ ๔๑

พลายชุมพลจับเสนห ผูแตง : เปนบทดั้งเดิม

ตอนท่ีี่ ๔๒

สรอยฟาศรีมาลาลุยไฟ ผูแตง : เปนบทดั้งเดิม

ตอนท่ีี่ ๔๓

จระเขเถรกวาด ผููแตง : มีีแทรกอยููในสมััยรััชกาลท่ีี่ ๒ มีีผููแตงไวจํํานวน ๒ ความ และครููแจง เอาเน้ืื้อความตอนหน่ึึ่งมาขยาย

ลักษณะคําประพันธ์ เปนวรรณคดีี เร่ืื่อง ขุุนชาง ขุุนแผน แตงเปนกลอนสุุภาพและใช

เปนบทเสภาขัับในเทศกาลตางๆ ลัักษณะสํําคััญของกลอนเสภา คืือ

เปนกลอนสุุภาพท่ีี่ใชขัับทํํานองและใชกรัับเปนเคร่ืื่องประกอบจัังหวะ

กลอนแปด ( กลอนสุุภาพ ) ๑ บท มีี ๒ บาท ๑ บาท มีี ๒ วรรค ๑ วรรค มีี ๗-๙ พยางค

วรรครัับ

วรรคสดัับ วรรครอง

วรรคสง

วรรคสดัับ และ วรรครัับ คืือบาทเอก วรรครอง และ วรรคสง คืือบาทโท

เนื้อเรื่องย่อ พลายงามตองการใหนางวัันทองผููเปนแมกลัับมาอาศััยอยููกัับตน

และขุุนแผน จึึงเขาไปลัักพาตััวนางวัันทองออกมาจากเรืือนขุุนชาง โดย

วางอุุบายใหหม่ืื่นวิิเศษผลไปแจงแกขุุนชางตอนรุุงเชาวาตนไมสบาย จึึง

ตองใหคนไปรัับมาดููใจ คร้ัั้นพอขุุนชางทราบเร่ืื่องก็็เกิิดความโกรธเคืือง จััดแจงเขีียนฎีีกาฟองรองแกสมเด็็จพระพัันวษาใหชวยตััดสิินความ สมเด็็จ พระพััน วษาจึึง ทรงเรีีย กนางวััน ทองมาเขา เฝาและใหตััดสิินใจเลืือกวาตนจะอยููกัับใคร แต เน่ืื่อ งจากนางวััน ทองตอ งการรััก ษาน้ํํ้า ใจคนทุุก ฝา ยจึึง ไม กลาตััดสิินใจ สมเด็็จพระพัันวษากร้ิิ้วเพราะเขาใจวา นางวัันทองเปนคนสองใจ จึึงรัับส่ัั่งใหนํําตััวนางวัันทอง ไปประหาร

ตัวละคร ขุุนแผน ช่ืื่อเดิิมคืือพลายแกว เคยบวช เรีียน มีีวิิชาอาคมแกรงกลา มีี นิิสััยเจาชูู มีีภรรยาหลายคน

ขุุนชาง เปน ลููก เศรษฐีีเ มืือ ง

สุุพรรณบุุรีี หลงรัักนาง วัันทองมาต้ัั้งแตเด็็ก

จริิงใจและรัักนางวััน

ทองคนเดีียว

ตัวละคร นางวััน ทอง ช่ืื่อเดิิมพิิมพิิลาไลย หญิิงงามแหง เมืืองสุุพรรณ เปนเมีียของขุุนแผน และถููก ขุุน ชา งฉุุด มาอยููด ว ย

นางลาวทอง

เปนเมีียท่ีี่ขุุนแผนไดมา จากการไปรบท่ีี่เมืืองเหนืือ ทํํา ใหน างวััน ทองไมพ อใจ เม่ืื่อขุุนแผนพาลาวทอง กลัับมาดวย

ตัวละคร สมเด็็จพระพัันวษา เปนพระมหากษััตริิยแหงกรุุงศรีีอยุุธยา

ยุุคน้ีี้เปนยุุคท่ีี่บานเมืืองเจริิญรุุงรืืองมีีความ

อุุด มสมบููร ณร าษฎรท้ัั้ง หลายอยููกัั น อยา ง รมเย็็นเปนสุุข บรรดาประเทศใกลเคีียงก็็

ออนนอม เพราะยํําเกรงบารมีี

จม่ืื่นไวยวรนาถ ช่ืื่อเดิิมคืือพลาย

งาม เปนลููกของ ขุุน แผนและวััน ทอง อยูกัับแมไดไมนาน

ก็็ตองพรากจากแม

ไปอยูกัั บ ยา ที่เ มืือ ง กาญจนบุุรีี

เนื้อเรื่อง ณ เมืืองสุุพรรณบุุรีี กลาวถึึงครอบครััว

สามครอบครััว คืือครอบครััวของขุุนไกรพล

พาย มีีลููกชายช่ืื่อ พลายแกว ครอบครััว

ของขุุนศรีีวิิชััย เศรษฐีีใหญ มีีลููกชายช่ืื่อ

ขุุนชาง ซ่ึึ่งหััวลานมาแตกํําเนิิด และ

ครอบครััวพัันศร โยธาเปนพอคา มีีลููกสาว

รููปรางหนาตางดงามช่ืื่อ พิิมพิิลาไลย

เม่ืื่อพลายแกวอายุุ ๑๕ ป ก็็

บวชเณรเรีียนตอท่ีี่วััดปาเลไลยจััด ใหมีีเทศนมหาชาติิเณรพลายแกว

เทศนกััณฑมััทรีี นางพิิมพิิลาไลย

เล่ืื่อมใสมากจนตองถวายผาแพร

เนื้อเรื่อง จนท้ัั้งสองเกิิดความชอบพอ

กััน ตอมาเณรพลายแกวก็็สึึก แลว

ใหนายทองประศรีีมาสููขอนาง พิิม พิิล าไลยและแตง งานกััน

ตอมาสมเด็็จพรรพิินวษาแตง

ต้ัั้งใหพลายแกวเปนแมทััพไปรบ

กัับ เมืือ งเชีีย งใหญแ ละไดรัั บ

ชััยชนะ และไดนางลาวทองมา

เปนเมีียอีีกคน สวนนางพิิมพิิลาไลยเม่ืื่อสามีีไป

ทััพไมนานก็็ปวยหนััก จึึงไดเปล่ีี่ยน

ช่ืื่อเปนวัันทอง ขุุนชางทํําอุุบาย

หลอกวาพลายแกวตายแลว นาง

ศรีีป ระจััน จึึง บััง คัับ ใหน างวััน ทอง แตงงานกัับขุุนชาง

เนื้อเรื่อง

เม่ืื่อพลายแกวกลัับมาถึึงกรุุง ศรีีอ ยุุธ ยาและไดบ รรดาศััก ด์ิิ์เ ปน ขุุน แผน พาภรรยาใหมม าดว ยก็็โ กรธดา ทอนาง ลาวทองและลืืมตััวพููดกาวราวขุุนแผน

ทํําใหขุุนแผนโมโหพานางลาวทองไปอยูู

กาญจนบุุรีี สวนนางวัันทองก็็ตกเปน

ภรรยาของขุุนชางอยางจํําใจ

ขุุนแผนคิิดถึึงนางวัันทอง จึึงลอบเขาไป

หาพบนางนอนเคีียงคููกัับขุุนชาง ขุุนชาง

โกรธจึึงแกแคนทํําใหขุุนแผนตองหนีีไปตาง

อ่ืื่น และยัังถููกริิบนางลาวทองอีีกดวย หลััง

จากน้ัั้น ขุุน แผนก็็ไ ดไ ปลััก พาตััว นางวััน ทอง ออกมาจากบานของขุุนชาง และพากัันไป

อาศััยอยููตามปาเขาอยางยากลํําบาก ซ่ึึ่งใน

ระหวางน้ัั้นนางวัันทองก็็ต้ัั้งทอง แตก็็ถููกขุุน

ชางฉุุดกลัับไป และขุุนแผนก็็ติิดคุุก

เนื้อเรื่อง เม่ืื่ออยููกัับขุุนชาง นางวัันทองคลอดลููกออกมาช่ืื่อ พลายงาม เม่ืื่อ

ขุุนชางรููวาพลายงามไมใชลููกของตนก็็ลวงไปฆาในปา ตอมาถููกสงไปอยูู

กัับแมของขุุนแผน พลายงามอาศััยอยููกัับยาจนเติิบใหญไดรัับราชการ

และมีียศเปน จม่ืื่นไวยวรนาถ หลัังจากท่ีี่จม่ืื่นไวยวรนาถชนะความตอ

ขุุนชางโดยการดํําน้ํํ้าพิิสููจนความจริิง ก็็มีีความคิิดอยากรัับแมกลัับมาอยูู

กัับพอ จึึงไปลัักพาตััวแมมากลางดึึก แลวใหคนมาบอกขุุนชางวา ตน

จัับไขใกลตายอยากพบหนาแมอีีกคร้ัั้ง ขุุนชางก็็จํําใจไมเอาความและให

ไปดวยความคัับแคนใจ

เนื้อเรื่อง ขุุนชางโกรธมากจึึงเขาถวายฎีีกา สมเด็็จพรรพัันวษาเห็็นเขา ก็็ทรง

พระพิิโรธเร่ืื่องนางวัันทองมิิจบส้ิิ้นเสีียทีี จึึงเรีียกทุุกคนมาพบ แลวตรััสถามนาง

วััน ทองวา อยากอยููกัั บ ใคร

นางวัันทองเลืือกไมได พระองคจึึงตรััสประนามวัันทองวาเปนหญิิง หลายใจ ใหเอาตััวไปประหารเสีีย

ถอดคําประพันธ์ จะกลาวถึึงโฉมเจาพลายงาม ถาเปนความชนะขุุนชางน่ัั่น

กลัับมาอยููบานสํําราญครััน เกษมสัันตสองสมภิิรมยยวน

พรอมญาติิขาดอยููแตมารดา นึึกนึึกตรึึกตราละหอยหวน

โอวาแมวัันทองชางหมองมวล ไมสมควรเคีียงคููกัับขุุนชาง

เออน้ีี้เน้ืื้อเคราะหกรรมมานํําผิิด นาอายมิิตรหมองใจไมหายหมาง

ฝายพอมีีบุุญเปนขุุนนาง แตแมไปแนบขางคนจััญไร ถอดคํําประพัันธ จม่ืื่นไวยฯ แมจะอยููบานอยางสุุขสบายพรอมพร่ัั่งท้ัั้ง ญาติิมิิตรและภรรยา แตก็็เกิิดคิิดถึึงแมซ่ึึ่งก็็คืือนางวัันทอง แตในขณะเดีียวกัันก็็รููสึึกโกรธท่ีี่แมตองไปอยููกัับคนเลว ๆ อยางขุุนชาง ท้ัั้ง ๆ ท่ีี่พอของตนเปนถึึงขุุนนาง จม่ืื่นไวย ฯ จึึงคิิดหาทางพาแมกลัับมาอยููดวยกััน แตบานของท้ัั้งสองอยูู หางไกลกัันมาก จม่ืื่นไวย ฯ จึึงตองใชวิิชาอาคมในการเดิิน ทางไปหาแม 

ถอดคําประพันธ์ ไดยิินเสีียงฆองย่ํํ่าประจํําวััง ลอยลมลองดัังถึึงเคหา

คะเนนัับย่ํํ่ายามไดสามครา ดููเวลาปลอดหวงทัักทิิน ฟาขาวดาวเดนดวงสวาง จัันทรกระจางทรงกลดหมดเมฆส้ิิ้น จึึงเซนเหลาขาวปลาใหพรายกิิน เสกขม้ิิ้นวานยาเขาทาตััว

ลงยัันตราชะเอาปะอก หยิิบยกมงคลข้ึึ้นใสหััว

เปามนตเบ้ืื้องบนชอุุมมััว พรายย่ัั่วยวนใจใหไคลคลา

จัับดาบเคยปราบณรงคครบ เสร็็จครบบริิกรรมพระคาถา

ลงจากเรืือนไปมิิไดชา รีีบมาถึึงบานขุุนชางพลััน ฯ

ถอดคํําประพัันธ จม่ืื่นไวย ฯ ใชวิิธีีดููฤกษยาม เอาเหลาเซนผีีพราย เสกวานยาทาตััว หยิิบยัันตมาแปะไวบน

อก สวมมงคลท่ีี่ศีีรษะ รวมไปถึึงเปามนตรลงท่ีี่ดาบคููใจ เพ่ืื่อเดิินทางไปหานางวัันทองท่ีี่เรืือน

ของขุุนชาง นอกจากเปาคาถาอาคมสํําหรัับหายตััวแลว จม่ืื่นไวย ฯ ยัังเสกคาถาใหผีีท่ีี่คุุมครอง

บานเรืือนของขุุนชางหายไปท้ัั้งหมด และยัังเปามนตรใหคนในเรืือนหลัับใหลไมไดสติิ ซ่ึึ่งทํําให

จม่ืื่นไวยฯ เขาไปหาแมท่ีี่หองของขุุนชางได แตเม่ืื่อไปถึึงก็็เห็็นภาพบาดตาบาดใจของแมตััวเอง

กัับขุุนชาง แมจะเดืือดดาลมาก แตจม่ืื่นไวย ฯ ก็็สามารถสงบสติิอารมณเพ่ืื่อใหภารกิิจสํําเร็็จได

หลัังจากน้ัั้น จม่ืื่นไวย ฯ ก็็เปามนตรเพ่ืื่อใหแมต่ืื่นจากการหลัับใหล เม่ืื่อนางวัันทองเห็็นลููกชาย

ก็็สะดุุงโหยง จม่ืื่นไวย ฯ เขาไปกมกราบแม ท้ัั้งคููกอดกัันตามประสาแมลููก

ถอดคําประพันธ์ ถอดคํําประพัันธ จากเน้ืื้อหาท่ีี่ผานมาเราจะเห็็นไดวาคนโบราณโดยเฉพาะคนในสัังคมอยุุธยามีีความ

เช่ืื่อดานไสยศาสตรเปนอยางมาก คนท่ีี่จะมีีคาถาอาคมในสมััยกอนจึึงตองเปนผููท่ีี่  ประพฤติิดีีจึึงจะสามารถรัักษาคาถาไวได กุุศโลบายเร่ืื่องไสยศาสตรจึึงออกมาเพ่ืื่อกํํากัับ

พฤติิกรรมของคนใหประพฤติิแตเร่ืื่องดีี ละเร่ืื่องช่ัั่ว ซ่ึึ่งทํําใหคนสมััยกอนอยููรวมกัันได

อยางมีีความสุุข นางวัันทองถามไถจม่ืื่นไวย ฯ ถึึงวััตถุุประสงคในการมาคร้ัั้งน้ีี้ ซ่ึึ่งก็็ทํําใหรููวาลููกน้ัั้นผููก

ใจเจ็็บขุุนชางและมีีความคิิดถึึงตนเอง จึึงหวัังวาจะพาตนเองไปอยููดวย นางวัันทองรููทััน

ทีีวาการกระทํําแบบน้ีี้จะตองนํําปญหามาสููตนและผููท่ีี่เก่ีี่ยวของอยางแนนอน นางวัันทอง

จึึงทััดทานลููกชาย ตามถััดไป

ถอดคําประพันธ์ เจาเปนถึึงหััวหม่ืื่นมหาดเล็็ก มิิใชเด็็กดอกจงฟงคํําแมวา  จงเรงกลัับไปคิิดกัับบิิดา ฟองหากราบทููลพระทรงธรรม

พระองคคงจะโปรดประทานให  จะปรากฏยศไกรเฉิิดฉััน

อัันจะมาลัักพาไมวากััน เชนน้ัั้นใจแมมิิเต็็มใจ ฯ

ถอดคํําประพัันธ เม่ืื่อรููวาแมไมเต็็มใจไปกัับตน เพราะกลััววาจะเกิิดปญหา และยัังเสนอ

ใหไปเพ็็ดทููลขอตอพระพัันวษา จม่ืื่นไวย ฯ กลัับไมสนใจคํําพููดของแม

แถมยัังขููแมกลัับดวยคํําพููดท่ีี่ไมสุุภาพ

ถอดคําประพันธ์ จึงวาอนิจจาลูกมารับ แมยังกลับทัดทานเปนหนักหนา

เหมือนไมมีรักใครในลูกยา อุตสาหมารับแมแลวยังมิไป

เสียแรงเปนลูกผูชายไมอายเพื่อน จะพาแมไปเรือนใหจงได

แมนมิไปใหงามก็ตามใจ จะบาปกรรมอยางไรก็ตามที

จะตัดเอาศีรษะของแมไป ทิ้งแตตัวไวใหอยูนี่

แมอยาเจรจาใหชาที ี จวนแจงแสงศรีจะรีบไป ฯ

ถอดคํําประพัันธ จม่ืื่นไวย ฯ ตััดพอนางวัันทองวาไมรัักตนท่ีี่เปนลููก แตไมวาอยางไร ลููกผููชายอยางตนจะ พาแมไปดวยใหได แมจะตองตััดศีีรษะแลวท้ิิ้งตััวแมไวท่ีี่น่ีี่ก็็จะทํํา สุุดทายนางวัันทองเองก็็ ตองยอม เหตุุเพราะรัักลููก และก็็กลััววาลููกจะฟนคอของตน เม่ืื่อมนตคาถาเร่ิิ่มเส่ืื่อมคลาย ขุุนชางเร่ิิ่มไดสติิต่ืื่นมาและรููสึึกงงงวย มองซายมองขวาก็็ ไมเห็็นนางวัันทองอยููขางตััว ขุุนชางท่ีี่ยัังไมไดสวมใสเส้ืื้อผาเลยแมแตนอยก็็ลุุกข้ึึ้นอาละวาด จากน้ัั้นก็็รีีบออกไปตะโกนใหขาทาสออกตามหานางวัันทองท่ัั่วท้ัั้งเรืือน แตก็็ไมพบ ขุุนชาจึึง สงสััยวาอาจจะมีีคนมาลัักพานางวัันทองไปอีีก และรููสึึกโมโหสุุดขีีด ฝายจม่ืื่นไวย ฯ เม่ืื่อพาแมกลัับมาเรืือนของตนเองไดสํําเร็็จแลว ก็็เกิิดรููสึึกตััวข้ึึ้นมาวาจะ ตองเกิิดเร่ืื่องใหญแน ๆ ดัังน้ัั้นจึึงคิิดหาทางแกปญหาโดยใหหม่ืื่นวิิเศษผลลููกนองของตนเอง ไปท่ีี่เรืือนของขุุนชางเพ่ืื่อไปแจงวาจม่ืื่นไวย ฯ เกิิดปวยและอยากใหแมไปดููแล

ถอดคําประพันธ์ ขาพเจาเปนบาวพระหม่ืื่นไวย เปนขุุนหมื่นรับใชอยูในบาน

ทานใชใหกระผมมากราบกราน ขอประทานคืนนี้พระหม่ืื่นไวย

เจ็บจุกปจจุบัันมีีอันเปน แกไขก็็เห็นหาหายไม

รองโอดโดดด้ิิ้นเพียงส้ิิ้นใจ จึงใชใหตััวขามาแจงการ

พอพบทานมารดาจึงหายทุกข  ขาพเจารองปลุุกไปในบาน

จะกลัับข้ึึ้นเคหาเห็นชานาน ทานจึงรีบไปในกลางคืืน

พยาบาลคุุณพระนายพอคลายไข  คุุณอยาสงสััยวาไปอื่น

ใหคํําม่ัั่นส่ัั่งมาวายั่งยืน พอหายเจ็บแลวจะคืืนไมนอนใจ ฯ

ถอดคํําประพัันธ เม่ืื่อไดฟงขาวจากหม่ืื่นวิิเศษผลขุุนชางก็็รููทัันทีีวาเปนเร่ืื่อง โกหกและแคนใจมากท่ีี่จม่ืื่นไวย ฯ มากระทํําแบบน้ีี้บนเรืือน ของตน ขุุนชางเพ่ิิ่งไปพููนทองสมเด็็จพระพัันวษา

ถอดคําประพันธ์ จะกลาวถึึงพระองคผููทรงเดช เสด็็จคืืนนิิเวศนพอจวบค่ํํ่า

ฝพายรายเลมมาเต็็มลํํา เรืือประจํําแหนแหเซ็็งแซมา

พอเรืือพระท่ีี่น่ัั่งประทัับท่ีี่ ขุุนชางก็็ร่ีี่ลงตีีนทา

ลอยคอชููหนัังสืือด้ืื้อเขามา ผุุดโผลโงหนายึึดแคมเรืือ

เขาตรงบโทนอนตนกััญญา เพ่ืื่อนโขกลงดวยกะลาวาผีีเส้ืื้อ

มหาดเล็็กอยููงานพััดพลััดตกเรืือ รองวาเสืือตััวใหญวายน้ํํ้ามา

ขุุนชางดึึงด้ืื้อมืือยึึดเรืือ มิิใชเสืือกระหมอมฉานลานเกศา

สููตายขอถวายซ่ึึ่งฎีีกา แพเหลืือปญญาจะทานทน ฯ

ถอดคํําประพัันธ แมพระพัันวษาจะรัับฎีีกาของขุุนชางแตก็็ทรงกร้ิิ้วมากจึึงใหคนนํําตััวขุุนชางไปโบย

เพ่ืื่อเปนการทํําโทษ และต้ัั้งแตน้ัั้นพระพัันวษาไดต้ัั้งกฎเกณฑในการเขาเฝาโดยหามใหใคร

เขาใกลพระมหากษััตริิยโดยไมไดรัับอนุุญาต และมีีโทษประหารชีีวิิต เม่ืื่อขุุนแผนรููวานาง

วัันทองมาอาศััยอยููท่ีี่เรืือนของลููกชายก็็เกิิดคิิดถึึง เม่ืื่อนางลาวทองและนางแกวกิิริิยาหลัับ

ก็็แอบยองไปหานางวัันทองถึึงหอง โดยขุุนแผนไดเลาโลมนางวัันทอง อีีกท้ัั้งยัังพููดคุุยถึึง

เร่ืื่องราวเกา ๆ เพ่ืื่อปรัับความเขาใจกััน แตนางวัันทองไมไดยิินดีีท่ีี่ขุุนแผนมาทํําเย่ีี่ยงน้ีี้

เพราะเกรงวาจะมีีโทษทััณฑ จึึงไดบอกใหขุุนแผนไปกราบทููลขอตอพระพัันวษา คุุยกัันไป

มาท้ัั้งสองก็็พล็็อยหลัับไปและนางวัันทองก็็เกิิดฝนรายตามบทประพัันธน้ีี้

ถอดคําประพันธ์ ฝนวาพลััดไปในไพรเถ่ืื่อน เล่ืื่อนเปอนไมรููท่ีี่จะกลัับหลััง

ลดเล้ีี้ยวเท่ีี่ยงหลงในดงรััง ยัังมีีพยััคฆรายมาราวีี

ท้ัั้งสองมองหมอบอยููริิมทาง พอนางด้ัั้นปามาถึึงท่ีี่

โดดตะครุุบคาดค้ัั้นในทัันทีี แลวฉุุดคราพาร่ีี่ไปในไพร

ส้ิิ้นฝนคร้ัั้งต่ืื่นตกประหมา หวััดผวากอดผััวสะอ้ืื้นให

เลาความบอกผััวดวยกลััวภััย ประหลาดใจนองผัันพร่ัั่นอุุรา

ใตเตีียงเสีียงหนููก็็กุุกกก แมลงมุุมทุุมอกท่ีี่ริิมฝา

ย่ิิ่งหวาดหว่ัั่นพร่ัั่นตััวกลััวมรณา ด่ัั่งวิิญญาณนางจะพรากไปจากกาย ฯ

ถอดคํําประพัันธ นางวัันทองตกใจต่ืื่นและรองไหหนัักมาก จากน้ัั้นก็็เลาความฝนใหขุุนแผนฟง โดยขุุนแผนได ดูู ดวงตามตํําราประกอบกัับเวลายามท่ีี่นางวัันทองฝนจึึงรููทัันทีีวานางวัันทองรวมถึึงฆาตเสีีย แลว ขุุนแผนจึึงคิิดสะเดาะเคราะหใหนางวัันทองในตอนเชา ฝายพระพัันวษาเม่ืื่อออกราชการแลวเห็็นหนาขุุนชาง ก็็นึึกถึึงความท่ีี่ขุุนชางนํํามาฟองจึึง เปด ฎีีก าออกอา นแลว ก็็เ กิิด โมโหจึึง ส่ัั่ง ใหพ ระหม่ืื่น ศรีีไ ปตามคููค วามมาพบท่ีี่ท อ งพระโรง ขุุนแผนน้ัั้นรููดีีอยููแกใจวานางวัันทองมีีชะตาถึึงฆาต จึึงพยายามใชคาถาเมตตามหานิิยม ทา ข้ีี้ผ้ึึ้งท่ีี่ริิมฝปากและกิินหมาก เพ่ืื่อหวัังใหโชคชะตาท่ีี่รายน้ัั้นบรรเทาลง จากน้ัั้น ขุุนแผน จม่ืื่นไว ยวรนาถ และนางวัันทองก็็เดิินทางมาเขาเฝาตามพระราชโองการขางตน

ถอดคําประพันธ์ ถอดคํําประพัันธ เม่ืื่อท้ัั้งสามไปถึึง พระพัันวษาไดตอวาจม่ืื่นไวย ฯ ท่ีี่ทํําอะไรไมเกรงใจ

กฎหมายบานเมืือง ไมเห็็นแกหนาตาของพระพัันวษาบาง จากน้ัั้นจึึงสอบสวน

นางวัันทองถึึงสาเหตุุท่ีี่ตองไปอยููกัับขุุนชาง นางวัันทองไดตอบไปตามความจริิง

วา เม่ืื่อขุุนแผนติิดคุุกและตนเองทองแก ขุุนชางไดเขามาอางวาเปนพระราช

ประสงคของพระพัันวษาท่ีี่ตองการใหตนเองไปอยููกัับขุุนชาง ตนกลััวพระราช

อํํานาจจึึงไปอยููกัับขุุนชางโดยไมเต็็มใจ พระพัันวษาไดยิินดัังน้ัั้นก็็โกรธมาก

จึึงตองการชํําระความน้ีี้ใหเด็็ดขาด ดวยการใหนางวัันทองเลืือกวาจะอยููกัับใคร

ถอดคําประพันธ์ อีีวัันทองตััวมัันเหมืือนรากแกว ถาตััดโคนขาดแลวก็็ใบเห่ีี่ยว

ใครจะควรสููสมอยููกลมเกลีียว ใหเด็็ดเด่ีี่ยวรููกัันแตวัันน้ีี้

เอยอีีวัันทองวากระไร มึึงต้ัั้งใจปลดปลงใหตรงท่ีี่

อยาพะวงกัังขาเปนราคีี เพราะมึึงมีีผััวสองกููตองแคน

ถารัักใหมก็็ไปอยููกัับอายชาง ถารัักเกาเขาขางอายขุุนแผน

อยาเวีียนวนไปใหคนมัันหม่ิิ่นแคลน ถาแมนมึึงรัักไหนใหวามา ฯ

ถอดคํําประพัันธ

พระพัันวษามองวานางวัันทองก็็เหมืือนกัับ “ราก แกว” ของปญหาน้ีี้ ถาตััดรากแกวออกไป ใบไมซ่ึึ่งเปรีียบ

ไดกัับปญหาตาง ๆ ก็็จะเห่ีี่ยวตายไปแตคงเปนเวรกรรม

ของนางวัันทองท่ีี่ดวงถึึงฆาต จึึงเกิิดความประหมาเลืือกไม

ได กลััววาเลืือกแลวจะไมถููกพระทััยพระพัันวษา เพราะ ขุุน แผนก็็เ ปน รััก แรกและนางวััน ทองยััง คงรููสึึ ก กัับ ขุุน แผน เหมืือนเดิิมไมเคยเปล่ีี่ยนแปลง สวนขุุนชางก็็ดููแลนางวััน

ทองใหอยููสุุขสบายมาหลายป ในขณะท่ีี่พลายงามเองก็็เปน

ลููกชายในไส  พระพัันวษาเห็็นนางวัันทองลัังเลใจ ก็็โมโห

สุุดขีีด ติิดเคร่ืื่องดานางวัันทองอยางหนััก

ถอดคําประพันธ์ คราน้ัั้นพระองคผููทรงภพ ฟงจบแคนค่ัั่งดัังเพลิิงไหม

เหมืือนดิินประสิิวปลิิวติิดกัับเปลวไฟ ดููดููเปนไดอีีวัันทอง

จะวารัักขางไหนไมวาได  น้ํํ้าใจจะประดัังเขาท้ัั้งสอง

ออกน่ัั่นเขาน่ีี่มีีสํํารอง ย่ิิ่งกวาทองทะเลอัันล้ํํ้าลึึก

จอกแหนแพเสาสํําเภาใหญ  จะทอดถมเทาไหรไมรููสึึก

เหมืือนมหาสมุุทรสุุดซ้ึึ้งซึึก น้ํํ้าลึึกเหลืือจะหย่ัั่งกระท่ัั่งดิิน

อิิฐผาหาหาบมาทุุมถม ก็็จอมจมสููญหายไปหมดส้ิิ้น

อีีแสนถอยจััญไรใจทมิิฬ ดัังเพชรนิิลเกิิดข้ึึ้นในอาจม

รููปงามนามเพราะนอยไป ใจไมซ่ืื่อสมศัักด์ิิ์เทาเสนผม แตใจสััตวมัันยัังมีีท่ีี่นิิยม สมาคมก็็แตถึึงฤดููมััน

มึึงน่ีี่ถอยย่ิิ่งกวาถอยอีีทายเมืือง จะเอาเร่ืื่องไมไดสัักส่ิิ่งสรรพ

ละโมบมากตััณหาตาเปนมััน อีีกรอยพัันใหมึึงไมถึึงใจ

วาหญิิงช่ัั่วผััวยัังคราวละคนเดีียว หาตามตอมกัันเกรีียวเหมืือนมึึงไม

หนัักแผนดิินกููจะอยููไย อายไวยมึึงอยานัับวามารดา

กููเล้ีี้ยงมึึงถึึงใหเปนหััวหม่ืื่น คนอ่ืื่นรููวาแมก็็ขายหนา

อายขุุนชางขุุนแผนท้ัั้งสองรา กููจะหาเมีียใหอยาอาลััย

หญิิงกาลกิิณีีอีีแพศยา มัันไมนาเชยชิิดพิิสมััย

ท่ีี่รููปรวยสวยสมมีีถมไป มึึงตััดใจเสีียเถิิดอีีคนน้ีี้

เรงเร็็วเหวยพระยายมราช ไปฟนฟาดเสีียใหมัันเปนผีี

อกเอาขวานผาอยาปราณีี อยาใหมีีโลหิิตติิดดิินกูู

เอาใบตองรองไวใหหมากิิน ตกดิินจะอััปรีียกาลีีอยูู

ฟนใหหญิิงชายท้ัั้งหลายดูู ส่ัั่งเสร็็จเสด็็จสููปราสาทไชย

ถอดคําประพันธ์ ถอดคํําประพัันธ ทุุกส่ิิ่งทุุกอยางเปนไปตามท่ีี่นางวัันทองพููดไปทุุกประการ

สุุดทายบาปท้ัั้งหมดท่ีี่ใครตอใครสรางข้ึึ้นก็็มาตกท่ีี่นางวัันทอง ตอง

มาโดนพระพัันวษาส่ัั่งประหารเพราะมองวาเปนสาเหตุุของปญหาท่ีี่

เกิิดข้ึึ้นท้ัั้งหมด และแมวาวรรณคดีีจะพยายามบอกวานางวัันทอง

ถููกประหารเพราะถึึงฆาต แตจริิง ๆ แลวทุุกอยางมีีตนสายปลายเหตุุ

ถาเพ่ืื่อน ๆ พิิจารณาดููดีี ๆ จะเห็็นวา นางวัันทองตองมารัับผลท่ีี่ตััว

เองไมไ ดก อ เลยแมแ ตน อ ย

คุณค่าด้านวรรณศิลป์ ๑.สะทอนถึึงอารมณโกรธแคนและสะเทืือนใจ (พิิโรธวาทััง) ย่ิิ่งคิิดเดืือดดาลทะยานใจ ฉวยไดกระดานชนวนมา รางฟาทองเทีียบใหเรีียบรอย ถอยคํําถ่ีี่ถวนเปนหนัักหนา

๒.มีีการพรรณนาถึึงเร่ืื่องฝนราย ...คร้ัั้งน้ีี้จะมีีอัันตราย ฝนรายสาหััสตััดตํํารา พิิเคราะหดููท้ัั้งยามอััฐกาล ก็็บัันดาลฤกษแรงเปนหนัักหนา มิิรููท่ีี่จะแถลงแจงกิิจจา กอดเมีียเมิินหนาน้ํํ้าตากระเด็็น...

๓.ใชถ อ ยคํํา เกิิด ความเศรา สะเทืือ นใจสงสารในชะตากรรม ของตััวละคร (สััลลาปงคพิิสััย) ...วัันน้ีี้แมจะลาพอพลายแลว จะจํําจากลููกแกวไปสููญส้ิิ้น พอบายก็็จะตายลงถมดิิน ผิินหนามาแมจะขอชม เกิิดมาไมเหมืือนกัับเขาอ่ืื่น มิิไดช่ืื่นเชยชิิดสนิิทสนม ๔.การบรรยายโวหาร (เสาวรจนีีย) ฟาขาวดาวเดนดวงสวาง จัันทรกระจางทรงกลดหมดเมฆส้ิิ้น จึึงเชนเหลาขาวขาวปลาใหพรายกิิน เสกขม้ิิ้นวานยาเขาทาตััว

คุุณค่่าด้้านวรรณศิลป์์ ๕.การพรรณนาโวหาร (นารีีปราโมทย) จะเปนตายงายยากไมจากรััก จะฟููมฟกเหมืือนเม่ืื่ออยููในกลางเถ่ืื่อน ขอโทษท่ีี่พ่ีี่ผิิดอยาบิิดเบืือน เจาเพ่ืื่อนเสนหาจงอาลััย ๖.เชิิงเปรีียบเทีียบ (อุุปมาโวหาร) อีีวัันทองตััวมัันเหมืือนแกว ถาตััดโคนขาดแลวก็็ใบเห่ีี่ยว ใครจะควรสููสมอยููกลมเกลีียว ใหเด็็ดเด่ีี่ยวร็ูู็กัันแตวัันน้ีี้ ๗.กวีีแทรกอารณขัันในการแตง (หาสยรส) ขุุนชางเห็็นขาไมมาใกล  ขััดใจลุุกข้ึึ้นท้ัั้งแกผา แหงนเถอเปอยืืนจัังกา ยางเทากาวมาไมรููตััว ยายจัันงัันงกยกมืือไหว  น่ัั่นพอจะไปไหนพอทููนหััว ไมนุุงผอนนุุงผาดููนากลััว ขุุนชางมองดููตััวก็็ตกใจ

คําศัพท์น่ารู้ ๑.ทรามสวาดิิ แปลวา เปนท่ีี่รััก ๒.ตกวา แปลวา ราวกัับวา ๓.ฏีีกา แปลวา คํํารองขอท่ีี่ยืืนถวายพระเจาแผนดิิน ๔.เพรางาย แปลวา เวลาเชาและเวลาเย็็น ๕.เมรุุไก แปลวา ภููเขา ๖.รองเกน แปลวา รองตะโกนดัังๆ ๗.สะเดากลอน แปลวา ทํําใหกลอนประตููหลุุด ออก ไดดวยคาถาอาคม ๘.แหงนเถอ แปลวา คางอยูู ๙.อุุธััจ แปลวา ตกประหมา ๑๐.มิินหมอ แปลวา เขมาดํําท่ีี่ติิดกนหมอ

แบบฝึกหัด แบบฝ ก หัั ด 1

แบบฝ ก หัั ด 2