E PREMTE, 31 MARS 2023

NUMËR 930

VITI IV I BOTIMIT

ÇMIMI 30 LEKË

ZGJEDHJET

ALIBEAJ

S'KA Ç'TË

VULOSË IKANDIDATËT IKIN

PREZANTIMI

Prioritetet e Ambasadorit të ri amerikan, beteja ndaj korrupsionit

Gjendja në PD-në zyrtare të njohur nga gjykata dhe KQZ, është më shumë se katastrofike, ku nga 16 kandidatë të shpallur për kryetarë bashkie kanë mbetur vetëm 10. Ikje edhe nga këshillat bashkiakë dhe vështirësi për të gjetur komisionerë

Ambasadori i ri amerikan David J. Kostelancik i emëruar për të shërbyer në Shqipëri deklaroi përparësitë nëse kandidatura e tij kalon edhe në Senat. Ai vuri theksin për angazhimin e tij në luftën kundër korrupsionit dhe krimit të organizuar në Shqipëri si dhe vijimin e reformës në drejtësi

FAQE 2

FAQE 3

SUPLEMENT "TREND"

DOSIER

KUR SIGURIMI NDIQTE NË ÇDO HAP FAMILJEN E INTERNUAR TË KADRI HAZBIUT NGA DASHNOR KALOÇI

OPED

TMERRI I RADHËS TEK MJEKËSIA “PA PARA” NGA LEONARD VEIZI

F5

Cyan Magenta Yellow Black

Shenja që tregojnë se shpirti yt binjak do të vijë së shpejti në jetën tënde

F3

KRIFCA ME KOMISIONERIN E BE-së NË BRUKSEL: PROGRES I SHKËLQYER I PARD-it NË SHQIPËRI F2

10 ARTIKUJT NË MODË PËR VJESHTË/DIMËR 2023-2024

F 9-12

2

E PREMTE 31 MARS 2023

www.fjala.al

POLITIKË

Alibeajt i mbetet vetëm vula, i ikin kandidatët

ZGJEDHJET

B

etejë të madhe bëri PD e “Grupimit Basha”, që u përfaqësua nga kryetari në detyrë Enkelejd Alibeaj për të mbajtur vulën dhe logon e partisë, por kur u erdhi momenti për ta “përdorur”, nuk kanë njerëz. Kjo po ndodh në PD-në zyrtare ku fillimisht vendosi që të dilte me 16 kandidatë për kryebashkiakë nga 61 në total, por edhe brenda këtij numri të vogël ka pasur të tjera largime, duke mbetur me vetëm dhjetë kandidatë. Ka shkuar në gjashtë numri i atyre që hoqën dorë si bashkëpuntor të Alibeajt duke ngelur e papërfaqësuar logoja e Partisë Demokratike të paktën në 6 bashki deri tani. Gjithashtu një tjetër problem për kryetarin Alibeaj është gjetja e anëtarëve të komisionit në qendrat e votimit dhe të numërimit. Është e paprecedentë që të largohen si “kandidatë” pas dërgimit të listave në Komisionin Qendror Zgjedhor. Edhe për këtë ka folur edhe kryetari i KQZ, i cili tha se zëvendësimi i tyre nuk do të ndodhë, pra PD do të jetë e papërfaqësuar. Dje u largua edhe kandidati i Krujës Sabah Sheta, pas largimit të atij të Korçës, Lezhës, Kurbinit, Vorës dhe Librazhdit. Këto largime do të jenë në favor të koalicionit “Bashkë Fitojmë” nën siglenë e Partisë së Lirisë që në këto zgjedhje janë kandidatët e Sali Berishës. REAGIMI I CELIBASHIT Kreu i KQZ, Ilirjan Celibashi ka bërë me dije se kandidatët e Alibeajt që janë tërhequr nga gara nuk do të jenë në fletën e votimit. “Nëse tërhiqen nuk do të jenë pjesëmarrës

ONLINE 24 ORË

Gjendja në PD-në zyrtare të njohur nga gjykata dhe KQZ, është më shumë se katastrofike, ku nga 16 kandidatë të shpallur për kryetarë bashkie kanë mbetur vetëm 10. Ikje edhe nga këshillat bashkiakë dhe vështirësi për të gjetur komisionerë logo, tjetri ndalohet t’i përdorë”, tha Celibashi.

në garë. Nuk konsiderohet që është fleta bosh. Do jenë subjektet e tjera, nuk do jetë në fletën e votimit, do mungojë. Përjashto rastin nëse tërhiqen pasi është miratuar dhe printuar fleta e votimit. Do jenë aty se s’kemi çfarë të bëjmë. Nëse tërhiqen në këtë moment nuk do jenë në fletën e votimit”, deklaroi Celibashi. Kreu i KQZ, Ilirjan Celibashi ka folur për ankimimin e Enkelejd Alibeajt për simbolet e PD

që supozon të jenë përdorur në koalicionin Berisha-Meta. “Me siguri që simbolet e një partie politike s’mund të përdoren nga një subjekt tjetër. Kjo është e qartë në Kodin Zgjedhor. Nëse verifikohet një rast i tillë, subjekti që s’ka të drejtë të përdorë logon me inicialet e subjektit tjetër ndalohet t’i përdorë. Do vlerësuar ngjashmëria, nëse krijon konfuizon te zgjedhësit, do e përdorë subjekti që e ka si

LARGIMI I KANDIDATIT Kandidati i bashkisë së Krujës, Sabah Sheta, njoftoi vendimin e tij në Facebook pas mesazheve që siç thotë ai ka marrë nga qytetarë dhe demokratë. Me tërheqjen e tij, numri i të tërhequrve nga gara i kandidatëve të Alibeajt shkon në 6. “Këto ditë kam marrë me qindra mesazhe mbështetje nga demokratë dhe qytetarë, që duan një drejtim të ri për Krujën. Nga njëra anë, jam ndier i nderuar për besimin e tyre, por nuk mund të lë pa përmendur pjesën e dytë të mesazheve nga qytetarët. Ata shprehin keqardhje që opozita është e përçarë, duke i dhënë sërish shans Edi Ramës në Krujë. Kam reflektuar këto ditë dhe kam vendosur të mos bëhem pjesë e asnjë farse politike, të mos i shërbej përçarjes demokrateve dhe qytetareve te mi, atyre qe na respektuan ne si force politike dhe na votuan masivisht ne 25 prill 2021”, është shprehur Sheta. Sipas tij, kjo është arsyeja madhore pse ka vendosur të tërhiqet nga kandidimi për Bashkinë e Krujës në emër të PD. “Por kjo nuk do të thotë se do të largohem nga fusha e betejës! Do të kërkoj çdo votë për logon e Partisë

Demokratike, sepse demokratët dhe qytetarët meritojnë të përfaqësohen sa më shumë dhe sa më mirë nga një parti e pakapur nga oligarkët, që nuk është në listën e zezë të SHBA. Jam i bindur se beteja jonë për 14 majin nuk duhet dhe, të paktën, në Krujë; nuk do të jetë një betejë mes vetes, por vetëm me qeverinë!”, ka shkruar ai në faqen e tij të Facebook. Ai ka bërë përgjegjës Sali Berishën për përçarjen që i ka dhënë Partisë Demokratike, duke u bërë aleat me Ilir Metën. “Në Krujë, të gjithë e njohin përpjekjen time personale përpara Primareve, por edhe pas tyre, që të kishim një proces të përbashkët dhe gjithëpërfshirës. Kërkova të bashkohemi, por planet e zotit Berisha ishin të ndryshme. Para bashkimit të demokratëve kunder Edi Ramës, Sali Berisha vendosi përçarjen tonë me qëllim bashkepunimin me Ilir Metën. Me tërheqjen time nga gara për kryetar bashkie dua të përcjell një mesazh për qytetarët e Krujës, Fushe Krujes, Nikles, Thumanes, Bubqit dhe Malesise në 14 Maj, votoni listën e këshilltarëve me logon e Partisë Demokratike. Ka mbaruar koha kur ne falim pushtet, qoftë Edi Ramës, qoftë Ilir Metës. Është koha për të forcuar Partinë Demokratike dhe për të siguruar të ardhmen e saj”, ka përfunduar reagimin e tij në Facebook.

Krifca me Komisionerin e BE-së në Bruksel: Progres i shkëlqyer i IPARD-it në Shqipëri inistrja e Bujqësisë dhe Zhvillimit Rural, Frida Krifca zhvilloi në Bruksel M një takim me Komisionerin e Bashkimit Evropian, Janusz Ëojciechoëski, ku u vlerësua ecuria pozitive e zbatimit të programit IPARD II në vendin tonë dhe ecuria me përgatitjet për IPARD III. Zbatimi i politikave të integrimit evropian dhe programeve të zhvillimit bujqësor e rural ka sjellë një tjetër hov zhvillimi në bujqësinë shqiptare për arritjen e standardeve evropiane në mbështetje të fermerëve, agropërpunimit, përmirësimin e konkurrencës, ndërsa vijon mbështetja e investimeve në zonat rurale për diversifikimin e ekonomisë rurale, duke çuar në zgjerimin e punësimit dhe përfshirjes sociale. Ministria e Bujqësisë dhe Zhvillimit Rural është bërë gati me të gjithë dokumentacionin e nevojshëm për të gjithë procesin e hapjes së programit IPARD III, në Shqipëri, proces i cili do të vlerësohet edhe nga Komisioni Evropian. “Jemi të angazhuar maksimalisht për përthithjen e fondeve nga Bashkimi

Evropian në mbështetje të fermerëve dhe bujqësisë në të gjithë nënsektorët e saj”, u shpreh ministrja Krifca. Ministrja Krifca tha se, “në takimin me homologët nga Serbia dhe Mali i Zi, u diskutua gjerësisht në këtë takim mbi zhvillimet në sektorin e bujqësisë, orientimin e BE për mbajtjen e tregjeve hapur e pa barriera, ndikimin e luftës në Ukrainë mbi zinxhirin e furnizimit ushqimor, inflacionin dhe rëndësinë e bashkëpunimit rajonal në përballimin me sukses të këtyre sfidave të përbashkëta”. “Ndërkohë, zbatimi me sukses i programit IPARD II në vendin tonë, i ka hapur rrugë miratimit nga KE të programit IPARD III në Shqipëri, ku për herë të parë do të futen masa të reja mbështetëse që trajtojnë diversifikimin e fermave, bimët mjekësore, turizmin rural”, u shpreh Krifca. Prej dy vjetësh Shqipëria po implementon programin IPARD II të financuar me 94 milionë euro nga qeveria shqiptare dhe Bashkimi Evropian. Ndërkohë pritet këtë vit të hapet programi IPARD III me një fond prej 146 milionë euro.

KRYEREDAKTOR: SEBI ALLA WWW.FJALA.AL

ZV.KRYEREDAKTOR: LEONARD VEIZI

GAZETARË: FERNADA CENKO, MONADA MEHMETAJ

EDITORIALISTË: ADRIAN CIVICI, LORENC VANGJELI, PLATOR NESTURI, FRROK ÇUPI, ROLAND QAFOKU, ERALD SHULLA, ERVIN BAKU ADRESA: RRUGA “RESHIT ÇOLLAKU”, ND. 36, H.3, AP.8, NJËSIA ADMINISTRATIVE NR.10, 1001, TIRANË



KONTAKT: 0682034146

LAYOUT & GRAPHICS: A LT I N A L I A J [email protected]

www.fjala.al

ONLINE 24 ORË

E PREMTE 31 MARS 2023

POLITIKË

3

Kolegji Zgjedhor rrëzon padinë e Partisë Demokratike olegji Zgjedhor ka rrëzuar padinë e Partisë Demokratike për mosregjistrimin e koalicionit Meta-Berisha në zgjedhjet e 14 K majit. Sipas Partisë Demokratike që drejtohet nga Enkelejd Alibeaj si kryetar i komanduar, koalicioni Meta-Berisha ka shkelur ligjin duke përdorur emrin dhe simbolin e PD-së. Për këtë arsye u kërkua ç'rregjistrimi i këtij koalicioni përtë mos garuar në zgjedhjet lokale të 14 majit, kërkesë që nuk është pranuar ditën e sotme nga Kolegji Zgjedhor. Me vendimin e dhënë nga Kolegji Zgjedhor, koalicioni Meta-Berisha do të vijojë garën për zgjedhjet lokale të 14 majit. ‘Bashkë Fitojmë’ quhet koalicioni i Sali Berishës me Ilir Metën, Vangjel Dulen e Nard Ndokën. Por, Sali Berisha ka sfiduar edhe vendimin e Ilirjan Celibashit për të mos e njohur si kryetar të PD, duke përfshirë në koalicion edhe logon e Partisë Demokratike. Kështu me këtë marrëveshje të arritur, ky koalicion do të futet në garën e 14 majit për kryetarë Bashkie me kandidatët e dalë nga ‘Primaret’ dhe me lista të përbashkëta për anëtarë të këshillave bashkiakë. Në dokumentin zyrtar të dorëzuar në Komisionin Qendror të Zgjedhjeve (KQZ) është se brenda këtij koalicioni, përveç Partisë së Lirisë të Ilir Metës, PDK-së së Nard Ndokës dhe PBDNJ-së së Vangjel Dules, është e përfshirë edhe logoja e sigla e PD. Ndonëse ligji e përcakton qartë se një parti politike e paregjistruar në zgjedhje s’mund të jetë në koalicion, Meta dhe Berisha kanë marrë masa ashtu siç vepruan në zgjedhjet e 6 marsit. Kjo për faktin se kanë vendosur që Partia e Lirisë të jetë ajo që drejton dhe jo Sali Berisha.

PREZANTIMI

D RAMA-McGONIGAL

Berisha: Emergjente ngritja e komisionit hetimor ali Berisha, nga foltorja e Parlamentit, tha se “gjykata në NjuJork ka bërë zbulime tronditëse për veprimtarinë e McGonigal S dhe lidhjet e tij me Edi Ramën”. “Është vendosur që gjykata të

konfiskojë të gjitha pasuritë e McGonigal kudo që ndodhen. Themi se është jetike komisioni hetimor parlamentar për të zbuluar pasuritë e McGonigal në Shqipëri, të cilat i vendosi me Ramën, Duçkën dhe Nezën. Afera McGonigal do e ndjekë Ramën deri në ditën e fundit të ekzistencës së tij. McGonigal ishte një tradhtar i vendit të tij. Në këtë kontekst, një hije e zezë bie mbi të gjithë ju, jo se ju keni afera personale me McGonigal, por se njeriu që ju mbështesni është korruptori dhe skllavi i tij”, deklaroi Berisha. ai tha se drejtisia amerikane po gjen çdo ditë fakte që implikojnë këshilltarin e Edi Ramës. “Drejtësia amerikane çdo ditë po gjen dhe zbulon fakte të reja. Ne këtu do ngremë komision hetimor parlamentar për të zbuluar fakte të reja, me të cilat Edi Rama del fund e krye i inkriminuar. A mund të imagjinoni ju që Duçka, këshilltari privat i Rramës, të vërë gjoba, të denoncohet dhe të mos lëvizë drejtësia e kontrolluar shqiptare as edhe një gjë më të vogël. Jeni të zhytur në shkallën më të thellë në këtë aferë. Ndaj është emergjente ngritja e komisionit për të hetuar aferën Rama-McGonigal”, shtoi Berisha

avid J. Kostelancik, i emëruar nga Presidenti Biden për të shërbyer si Ambasador i Shteteve të Bashkuara në Shqipëri, parashtroi dje para Komisionit për Marrëdhëniet me Jashtë në Senatin e Shteteve të Bashkuara, gjatë seancës së konfirmimit, përparësitë e tij si ambasador. Tre ishin prioritet më kryesore të tij: Lufta ndaj korrupsionit, sulemeve kibernetike dhe reforma në drejtësi. “Nëse konfirmohem në këtë detyrë do të bashkëpunoj me Shqipërinë për të forcuar institucionet demokratike dhe institucionet e drejtësisë. Presidenti Joe Biden e ka përcaktuar luftën ndaj korrupsionit dhe krimit të organizuar si pjesë të strategjisë sonë kombëtare. Kjo është një sfidë kryesore për vendet e Ballkanit Perëndimor”, tha Kostelancik. Përparimi i reformës në drejtësi do të ndihmojë përparimin e Shqipërisë drejt integrimit europian, theksoi ai. Një nga sektorët e bashkëpunimit të ngushtë mes dy vendeve, tha ambasadori i emëruar, do të jetë forcimi i mëtejshëm i partneritetit në mbrojtje. Sulmi kibernetik i Iranit ndaj Shqipërisë në vitin 2022, tha ai, tregoi nevojën për të për të investuar në infrastrukturë dhe trajnime për të ndërtuar një sistem kibernetik të qendrueshem. Shtetet e Bashkuara, tha ai, kanë dërguar ekspertë në Shqipëri për të riparuar dëmet e bëra dhe kanë ofruar 50 milionë dollarë për këtë qëllim. Një përparësi e tretë, theksoi ai, do të jetë forcimi i klimës së biznesit. Interesat e Shteteve të Bashkuara, tha ambasadori i pritshëm, shërbehen përmes një tregu transparent Shqipëri. Kostelancik ka shërbyer

Prioritetet e Ambasadorit të ri amerikan, beteja ndaj korrupsionit Ambasadori i ri amerikan David J. Kostelancik i emëruar për të shërbyer në Shqipëri deklaroi përparësitë nëse kandidatura e tij kalon edhe në Senat. Ai vuri theksin për angazhimin e tij në luftën kundër korrupsionit dhe krimit të organizuar në Shqipëri si dhe vijimin e reformës në drejtësi. në Shqipëri edhe më përpara në periudhën 1992-1994, si përfaqësuesi i parë për çështjet politike dhe ekonomike në ambasadën e porsahapur amerikane në Tiranë. Para emërimit si ambasador, i shërbente si Këshilltar për Politikën e Jashtme i Shefit të Shtatmadhorisë amerikane, Gjeneralit Mark Milley. Kostelancik është një diplomat me një karrierë 30-vjeçare. Ai ka shërbyer dy herë në Ambasadën amerikane në Moskë,

në misionet e SHBA-së në OSBE dhe NATO, si edhe në Ankara të Turqisë. Diplomati Kostelancik, me origjinë nga shteti i Ilinoit, është diplomuar në Universitetin Northëestern të këtij shteti. Ai flet rusisht, hungarisht, shqip dhe turqisht. Nëse kandidatura e tij miratohet nga Senati, diplomati Kostelancik do të zëvendësojë ambasadoren aktuale amerikane në Shqipëri, Yuri Kim./VOA

4

E PREMTE 31 MARS 2023

www.fjala.al

OP-ED

ONLINE 24 ORË

PARLAMENT

K

uvendi ka miratuar gjatë seancës së djeshme ligjin e tatimit mbi të ardhurat në vend. 70 deputetë të mazhorancës votuan pro këtij ligji, ndërsa u rrëzua amendamenti i deputetes së PD-së, Jorida Tabaku për hyrjen në fuqi të taksës mbi profesionistët e lirë që nga viti 2025. Deputetja e Partisë Demokratike, Jorida Tabakut mbajti interpelancë me ministren e Ekonomisë dhe Financave Delina Ibrahimaj për mungesën e transparencës me fondet për rindërtimin pas tërmetit të 26 nëntorit. Mes debatesh, Kuvendi i Shqipërisë ka miratuar gjatë seancës së djeshme plenare ligjin e tatimit mbi të ardhurat. 70 deputetë kanë votuar pro këtij ligji, ndërsa u rrëzua amendamenti i deputetes së PD-së, Jorida Tabaku për ndryshime në ligj ku parashikohej taksë zero për profesionistët e lirë duke nisur nga viti 2025. Ndërsa ligji i miratuar në seancën e djeshme, parashikon hyrjen në fuqi të tatimit për të vetëpunësuarit dhe entittet në janar të vitit 2024. Ndërsa për individët tregtarë me të ardhura bruto deri 14 milionë lekë në vit, norma e tatimit mbi të ardhurat 0% do të aplikohet deri më 31 dhjetor 2029. Në ligjin e ri, të ardhurat personale të tatueshme janë klasifikuar në 3 kategori: të ardhura nga punësimi; të ardhura nga biznesi; të ardhura nga investimi. Të ardhurat personale sipas 3 grupeve më sipër, janë parashikuar të tatohen: dy 4 grupet e para (të ardhurat nga punësimi dhe të ardhurat nga biznesi) sipas një sistemi progresiv. Konkretisht të ardhurat nga punësimi do të tatohen progresivisht me normat 13 % dhe 23%, ndërsa të ardhurat nga biznesi do të tatohen progresivisht me normat 15% dhe 23%. Ndërkohë, grupi i tretë (të ardhurat nga investimet apo kapitali pasiv) do të tatohen me normën tatimore 15% ndërkohë që dividentët tatohen me normën tatimore 8%. Tatimi mbi të ardhurat e korporatës ka një normë tatimore prej 15%. Gjatë seancës është mbajtur edhe interpelanca mes deputetes së Partisë Demokratike, Jorida Tabakut dhe ministres së Ekonomisë dhe Financave, Delina Ibrahimaj. Deputetja demokrate akuzoi qeverinë se nuk ka treguar transparencë lidhur me fondet e marra dhe granteve pas tërmetit. Por ministrja e Financave Delina Ibrahimaj u shpreh se nuk është e vërtetë se nuk ka pasur transparencë për përdorimin e fondeve dhe se çdo qytetar mund të marrë informacion. Deputetja e PD-së, Jorida Tabaku e ka cilësuar si jo shteruese përgjigjet e interpelancës me ministren e Ekonomisë dhe Financave. Tabaku akuzoi ministren se vjen me fjalime të gatshme dhe pa përgatitur dhe se gënjen qytetarët shqiptarë. “Nuk pres dot që ministrja e Financave mos të na thotë asnjë shifër. Është fatkeqësi, shpresoj që qeveria të mbajë përgjegjësi për këtë proces për tenderimet, abuzimi me kreditë e buta. Ministrja është vetëm sot, s’ka kush e mëson të flasë. E kuptoj që fjalimet e gatshme mund të ecin në disa raste por jo gjithmonë. Nuk i gënjen dot përjetësisht qytetarët. Shpresoj që zyrtarët përgjegjës të jenë para drejtësisë”, tha Tabaku.

Miratohet ligji për tatimin mbi të ardhurat

Në punimet parlamentare të ditës së djeshme u votua drafti për tatimin mbi të ardhurat. Deputet e mazhorancës siguruan 70 votat, ndërsa rrëzuan amendamentin shtesë të propozuar nga deputetja e PD-së, Jorida Tabaku Debate pati edhe mes Berishës dhe deputetëve socialistë Balla dhe Gogu sa i takon akuzave që ish kryeministri pati për kryebashkiakun e Tiranës. Ndërsa nga ana tjetër, deputeti Ervin Salianji, iroinizoi kryeministrin Edi Rama dhe ministrin e Brendshëm, Bledi Çuçi mbi situatën ku ndodhet siguria në vend pas ngjarjeve më të fundit. Sali Berisha tha në Kuvend duke thënë Ujësjellësi parashikon humbje ndërsa Shqipëria është vendi më i pasur në ujëra. Sipas Berishës, qeveria është fajtore për këto lëvizje ndërsa duhet që ta ulë çmimin e ujit deri në dhënien falas, jo ta rrisë me justifikimin e furnizimit 24 orë. Nga ana tjetër u shpreh ligji për ‘Tatimin mbi të ardhurat’ do të godasë profesionet e lira dhe sipas Berishës, qeveria ka synim t’i largojë nga Shqipëria. “Kjo seancë është një turbullirë

e vërtetë. E përdor ujin si mjet ndëshkimi ndaj qytetarëve. Në aktin e parë ia rritët çmimin me 40% kur Shqipëria është vendi më i pasur në ujëra. Në ligj e moral, autoritetet e vendit duhet t’ia ulin çmimin deri në dhënien falas për shkak të rezervave të pafundme natyrore. Ju rritët çmimin me pretekstin e furnizimit 24 orë. Çfarë ndodhi me rritjen e çmimit? Ujësjellësi i Tiranës parashikon humbje 62% sipas këtij Enti Rregullator. Ju me lëvizjet që bëtë i dërguat drejt falimentimit këto sipërmarrje të mëdha. Në kuadrin e të këqijave që mbillni çdo ditë në këtë vend, kjo është e keqe që po harrohet se kaloni këtu në Parlament një ligj ndëshkues për profesionet e lira. Një ligj i cili krijon kushte të kalkulueshme për shpopullimin e Shqipërisë. Krijimi i kushteve

REAGIMI

Bejko: Bashkëpunëtorët e mi nën terrorin e Berishës oland Bejko ka komentuar dorëheqjne e kandidatit të Krujës dhe reagimin e Sali Berishës pas kësaj tërheqje. Ai tha se fakti që Sali R Berisha, falënderoi për tërheqjen nga gara të Sabah Shetës, kandidati

për kryetar Bashkie i Krujës është tregues se ai fshihet pas këtyre tërheqjeve. “Berisha tha se falenderoj Sabah Shetën për tërheqjen, kjo tregon se është vepër e Berishës, mendoj që ata duhet të rezistonin. Përgjegjësinë e ndarjes e ka vetëm Berisha, ai e mban konfliktin gjallë, ta dinë mirë që po qe se shkrihet PD zyrtare dhe kalon te Foltorja e gjitha do jetë Non Grata dhe do jenë duke ngrënë bar”, tha Bejko. Duke folur për garën e Tiranës, tha se me Belind Këlliçin nuk ka asgjë personale. Fajin për ndarjen e tyre, ia vë Sali Berishës, e ndërsa kritika ka pasur edhe për punën e Erion Veliajt. “Me Këlliçin nuk kam asnjë lloj problem, erdhi Berisha na ndau në 2 pjesë, ne kemi qenë Brenda PD. Veliaj ka konsmumin e tij të madh, është një kryetar Bashkie që ka pasur si motiv kryesor fasadën, i imazhit spektaklit dhe kemi një Tiranë, të pabanueshme me ndotjen. Nuk jam i kryetarëve, po llogaridhënien e kam të qytetarët”, tha Bejko.

të kalkulueshme për shpopullim vlerësohet si akt genocidal dhe ju vijoni serialin, keni përzënë në 8 vite mbi 35% të shqptarëve por s’jeni të ngopur dhe tani i jepni goditjen fatale shtresës së mesme. Harroni që qytetarët kanë nevojë jetike për stomatologun, për kontabilistin, për avokatin, për të gjithë ata që

quhen profesione të lira dhe ju me një të rënë të lapsit doni t’i përzini nga Shqipëria. Nuk është këtu ai ministri i familjes. Në moton kokën njëri-tjetrin, licensë për vrasjen, rendi në duart e krimit, poliica nuk ekziston, kjo është siguria dhe kushtet për largimin e shqiptarëve.”, tha Berisha.

www.fjala.al

E PREMTE 31 MARS 2023

OP-ED

ONLINE 24 ORË

5

Tmerri i radhës tek mjekësia “pa para”

Editorial NGA LEONARD VEIZI

V

dis pa ngjallu”, është një shprehje që në rastin konkret do shqyrtojmë, nuk është se merr kuptim tërësor, por përsëri mbetet domethënëse. Ti mendon për mjekët dhe sistemin mjekësor, kur të zë halli e nuk ke nga ia mban. Dhe meqenëse ke paguar sigurimet shoqërore dhe ato mjekësore shkon të kërkosh zgjidhje sipas protokollit. Dhe protokolli është ca i lodhshëm, por gjithsesi nuk të lë pa gjë. Personeli i Qendrës Shëndetësore të lagjes, që janë për diagnostikimin fillestar, - të përcjellin për tek Poliklinika e Specialiteteve, për një vizitë të thelluar ose për një diagnostikim me aparaturë, gjë që nuk e kanë klinikat e lagjeve. Dhe po për analiza të thelluara, “lagjja” të dërgon tek “specialiteti”, sepse laboratori i tyre është i thjeshtë e nuk i plotëson dot të gjitha të dhënat. Dhe ti fillon të bësh cirk. Janë pikërisht “specialitetet” që ose të rekomandojnë të trajtohesh në kushte ambulatore ose të dërgojnë në spital. Mirëpo Tirana ka 10 Qendra Shëndetësore. Tre prej tyre kanë marrë emrin “Specialitete”. Shtatë të tjera janë qendra të thjeshta shëndetësore me patolog, pediatër, kardiolog, laborator analizash dhe kirurg, por që në rast mungese ky i fundit zëvendësohet nga ndihmësmjeket që bëjnë injeksionet e mjekojnë plagët. Nëse do të kërkosh ndihmën e endokrinologut, urologut, reumatologut, neurologut, dermatologut, okulistit, fizioterapistit etj, duhet të shkosh tek Specialitetet. Prej shumë vitesh numri i Poliklinikave të Specialiteteve ka mbetur i pandryshueshëm. Janë të njëjtat poliklinika që u ngritën në kohën e shtetit komunist. Në demokraci u hapën klinika private boll. Por ato shtetërore mbetën aq sa ishin. Nuk po flas se çfarë përmbajtje kanë brenda, sepse padyshim janë zëvendësuar laboratorët e vjetër dhe aparaturat e vjetra. Por janë të njëjtat godina, të njëjtat dhoma dhe po aq mjekë, ndihmësmjekë e personel ndihmës. Në mos po kanë firuar edhe ata. Dhe vendi ka mbetur bosh e nuk ka kush të të ndihmojë të hedhësh hallin. Këtu të ofrohet privati. I shpejtë dhe efikas. Por jo të gjithë kanë mundësi të shkojnë te privati, ku një vizitë kap vlerën e një të tretës së pensionit. Pastaj derisa sigurimet shoqërore

janë paguar, duhet kërkuar dhe shërbimi. Sepse nuk ke pse të paguash dy herë për mjekësinë: edhe te shteti edhe te privati. Ose të gjendet një zgjidhje tjetër. Fjala vjen: nuk paguhen paratë në shtet, ato kursehen dhe në një ditë të keqe përdoren tek privati. Matematika është e thjeshtë. Mirëpo kjo nuk ndodh. Kështu që njerëzit janë të shtrënguar të mbajnë radhë te shteti. Sipas statistikave, 10 poliklinikat e Tiranës para viteve ’90 shërbenin për rreth 250 mijë banorë që kishte asokohe kryeqyteti. Tre Klinikat e Specialiteteve ku kryesonte Poliklinika Qendrore, ndanin nga 80 apo 85 mijë banorë. Sot, pretendohet që Tirana po i afrohet 1 milion banorëve, dhe bashkë me rrethinat mendohet se e kapërcen këtë shifër. Pra është katërfishuar. Pamja bëhet edhe më qesharake kur në këtë Tiranë masive që vazhdon të mbipopullohet vazhdojnë të jenë vetëm 3 klinika

Specialitetesh ku Poliklinikës Qendrore ia kanë hequr titullin, sepse me sa duket zinte shumë vend. Kjo Poliklinikë tanimë është kthyer në Poliklinika e Specialiteteve Nr. 3. Një tjetër poliklinikë e cila në gjuhën e përditshme quhet “Iraniani” tanimë është Qendra Shëndetësore e Specialiteteve Nr. 1. Dhe poliklinika e Lagjes 9, tanimë është Qendra Shëndetësore e Specialiteteve Nr. 2. Me një llogari të thjeshtë i bie që një poliklinikë të jetë në funksion të rreth 300 mijë banorëve. Këtu nuk flasim për qendra shëndetësore që mbushin vetëm recetat e pensionistëve dhe mjekët nuk arrijnë të bëjnë as vizita pasi më shumë janë kthyer në nëpunës shëndetësie. Këtu flasim për klinika diagnostikuese dhe laboratorë analizash. Të vijmë tek thembra e Akilit. Radha te klinika nr 2 që jemi mësuar ta quajmë “9-ta”, është e

tmerrshme. Sidomos për analiza. Tek endokrinogu dhe tek kardiologu, për shkak se ka shumë pacientë, ka zallamahi të vazhdueshme. Po të jesh ca në moshë të bie të fikët në mes të korridorit. Po të jesh në marrëdhënie pune duhet të marrësh leje te shefi. Sepse do të jesh gjithë ditën e ditës në klinikë jallah të mbarosh punë. Këtu nuk po flasim as për korrupsion, as për mitmarrje, as për cilësinë e mjekut e të personelit në përgjithësi. Këtu ngrihet pyetja: a mundet një qytet me 1 milion banorë të ketë po aq klinika sa dhe para viteve ’90, të shekullit të kaluar, kur Tirana ishe katër herë më e vogël? Radha në poliklinikat e shtetit është një tmerr i vërtetë, sepse ankohesh nga një sëmundje por sëmuresh edhe nga një tjetër. Del nga klinika me dy diagnoza. Kësaj i thonë ta realizosh e ta tejkalosh planin. Ata që kanë punuar nëpër botë, -

domethënë në vendet e Evropës dhe ato të Amerikës, - dhe janë ndeshur me sistemin mjekësor, me siguri do të thonë se edhe në Perëndim, vizitat e planifikuara ku pacienti kërkon ndihmën e institucionit sepse ka paguar detyrimet, është po aq burokratike dhe e ngadaltë, sa radha të vjen edhe pas tre muajsh. Por në Poliklinikat e Specialiteteve tona, për disa analiza specifike radha të vjen fiks pas 6 muajsh. Këtu shprehja “Vdis pa ngjallu” merr vërtet kuptim. Atëherë na duhet të ngrejmë një pyetje tjetër: Si i bëhet? Cila është zgjidhja? Sepse në vonesë të institucionit ku ti ke paguar sigurimet, je i detyruar të shpejtosh për tek një klinikë private, ku përsëri je i detyruar të paguash për shëndetin tënd. Madje goxha më shtrenjtë. Dhe ke paguar dy herë ndërkohë. Puna është të paguash një herë, se pakkush e ka luksin të hedhë para kot.

6

E PREMTE 31 MARS 2023

SPECIALE

www.fjala.al

ONLINE 24 ORË

Dosier NGA DASHNOR KALOÇI

“V

ëllai im, Petriti, donte vajzën e Themeluesit të Partisë, por në një kohë kur Themeluesi i Partisë, nuk ishte mirë më shëndet, udhëheqësi i tanishëm i Partisë, nxiti gruan e Themeluesit të Partisë, që kjo fejesë të mos bëhej dhe kjo i tha babait tim se; kjo fejesë nuk mund të bëhej se, do flasë populli. Babai im, e thirri Petritin dhe i tha: Harroje këtë muhabet! Këtë gjë, udhëheqësi i Partisë e bëri, se po të bëhej kjo fejesë, do të forcohej miqësia dhe pas vdekjes, karrigen e Themeluesit të Partisë, do ta merrte babai im. Gruaja e Themeluesit të Partisë, për problemet e fëmijëve, nuk e pyeste themeluesin e Partisë. Kur u shkarkua babai im dhe me të vazhdonte hetuesia e lirë, në shtëpinë tonë ishim mbledhur të gjithë dhe ne e pyetëm se si ishte puna? Babai im, na mblodhi dhe na tha: ‘Unë kam punuar me ndershmëri, por kështu e shikon të arsyeshme Partia. E vërteta do dali një ditë në shesh, por mua atëhere do më ketë mbirë bari në sy! Nga padrejtësitë që i bënin babait tim, mua më hipi gjaku në kokë dhe desha të merrja në bagazh, automatikun dhe të mos lejoja ta merrnin babain, por babai më tha: Jo kështu Agron, se unë nuk vë pushkë kundër Themeluesit të Partisë”. Kështu thuhet në mes të tjerash në një dokument tepër sekret të Sigurimit të Shtetit që mban datën 3 mars të vitit 1987, ku është e zbardhur e gjithë biseda e djalit të dytë të Kadri Hazbiut, Agronit, me një shokun e tij të punës në Kurbnesh të rrethit të Mirditës, ku ndodheshin të dy të internuar dhe e gjitha ajo bisedë mes tyre, i është dërguar më pas Ramiz Alisë. Siç do të shohim edhe nga dokumenti në fjalë, i cili është pjesë e një dosje voluminoze që është nxjerrë nga Arkivi i Ministrisë së Punëve të Brendshme, (tashmë pjesë e Autoritetit për Informimin e Dosjeve të ish-Sigurimit të Shtetit), në ngarkim të Kadri Hazbiut dhe familjes së tij, përveç bisedave të bëra të Agron Hazbiut me shokun e tij (A.M.), i cili i’a ka deklaruar ato të gjitha dhe me detaje të hollësishme Degës së Punëve të Brendshme të rrethit të Mirditës, pjesë e asaj dosje voluminoze, janë edhe me qindra e qindra raporte e informacione sekrete me denoncime dhe përgjime ndaj familjes Hazbiu, të cilat fillojnë që në tetorin e vitit 1982, (kur filloi goditja ndaj Kadri Hazbiut) dhe mbarojnë në fillimin e vitit 1991, kur filloj shembja e regjimit komunist dhe ajo dosje u mbyll, për t’u arshivuar në arkivin e Ministrisë së Brendshme. Por Ramiz Alia, njeriu që bashkë me Nexhmije Hoxhën, ndikuan tek Enveri për prishjen e fejesës ndërmjet vajzës së tij Pranverës dhe Petritit, djalit të Kadri Hazbiut, i arrestuar në tetorin e vitit 1982, si “armik i popullit”, nuk është mjaftuar vetëm me e goditjen dhe eliminimin e tij fizik, por ai ka vazhduar edhe ndaj familjes së Hazbiu, e cila ishte e internuar diku larg në malet e Kurbneshit të rrethit të Mirditës. Siç do të shohim edhe nga dokumentet në fjalë, pasi ai është njoftuar nga Sigurimi i Shtetit në fillimin e marsit të vitit 1987, lidhur me ato që ka thënë Agron Hazbiu, ai (Ramizi), në krye të atij dokumenti, ka vënë shënimin me dorën e tij, duke shkruar: “Se mos na arratisen, djemtë e armikut...Të veprohet...”! Dhe vetëm 15 muaj më vonë, Agron Hazbiu, u gjet i vdekur në minierën e bakrit në Kurbnesh, ku sipas versionit zyrtar, ai kishte bërë vetëvrasje, duke lidhur dinamit në trup. Por a ishte vërtetë ajo një vetëvrasje, apo Sigurimi i Shtetit, kishte zbatuar porosinë e Ramiz Alisë, (të shkruar me dorën e tij: “...Të veprohet”), duke pasur frikë nga i biri i Kadri Hazbiut, i cili, përveçse dikur në vitin 1982, kishte dashur të kapte automatikun, në mbrojtje të babait të tij, por edhe aty në internim, ishte shprehur edhe për hedhje dinamiti ndaj dikujt...! Lidhur me këtë dhe të tjera, do njihemi nga një numër i madh dokumentesh arkivore të nxjerrë nga dosja voluminoze në ngarkim të ish-ministrit të Brendshëm Kadri Hazbiut dhe familjes së tij, të cilat publikohen për herë të parë dhe ekskluzivisht për gazetën FJALA në disa numra të saj.

Kur Sigurimi ndiqte në çdo hap familjen e internuar të Kadri Hazbiut Raporti i B.p. ‘Shkëlzeni’: “Fëmijët e Kadri Hazbiut, Elena, Mimoza, Petriti dhe Agroni, mbas orës 10 deri në 20, bëjnë xhiro në rrugën kryesore të qytetit, para mapove”! “Janë marrë masa për sigurimin fizik të familjes së Kadri Hazbiut, nga çdo tendencë arratisje, apo rrëmbim nga zbulimet e huaja” VIJON NGA NUMRI I KALUAR

DOKUMENTI SEKRET ME SHËNIMINOPERATIV TË PUNËTORIT OPERATIV, SAZAN TARE, LIDHUR ME INFORMACIONET E TË DHËNAT E MARRA PËR AGRON HAZBIUN SEKRET Ekzemplar i vetëm Rrëshen, më 27.5.1983 Shënim – Operativ Unë Punëtori Operativ, Sazan Tare, i sektorit të ndjekjes së krimeve, sot më datën 27.5.1983, u takova me ish-bashkëpunëtorin “Pisha”, i sektorit të ndjekjes së krimeve, i cili quhet Ndue P..., me punë në minierën e Kurbneshit, i cili më tha se: Unë punoj në një turn dhe në një front pune me Gjon M...., nga fshati Kurbnesh, i cili ka qenë dy herë i dënuar për vjedhjen e pasurisë socialiste dhe të pasurisë qytetare dhe në bisedë, Gjoni më tha se; unë i kam marrë Agron Hazbiut, (i cili edhe ky punon së bashku me të në minierë), kompletin e sportit të tij. Gjoni ka hyrë disa herë në biseda me Agroin dhe Petrit Hazbiun. Gjoni më tha gjithashtu, se; unë në shtëpi kam disa orë të markave të ndryshme dhe kam qejf që t’i shes dhe po deshe ti Ndue, hajde dhe shihi. Kur Gjoni më tha se i kam marrë kompletin sportiv Agron Hazbiut, në prezencë, kanë qenë edhe disa punëtorë të tjerë. Shënim: Ish-B.p. “Pisha”, u porosit që të sqarojë se, cilët kanë qenë punëtorët prezentë, kur ka thënë Gjoni se; i kam marrë një kostum sportiv Agron Hazbiut, kush e ka parë dhe dëgjuar se Gjoni ka hyrë në biseda me ta. Gjithashtu u porosit se, me qenë se Gjoni i ka thënë; hajde t’i shohësh orët në shtëpi, i’u tha që të shkoj në shtëpinë e Gjonit dhe të shikoj se, çfarë orësh janë, sa dhe ku i ka marrë, sa shitet

dhe a ka shitur orë të tjera dhe kujt ja ka shitur. Punëtori Operativ Sazan Tare Shënim: Të shtypet në katër kopje. Njëra Drejtorisë së I-rë, tjetra Grupit Operativ. Të sqarohen këto rrethana, edhe duke drejtuar agjenturën tek punëtori edhe nëpërmjet kontrollit, nëse kontaktohen këta jashtë punës. Mos i ka vjedhur, ose mashtron! Bashkëpunëtori me P.Op. të Ndjekjes së Krimeve dhe deri në përdorimin e T.O., për të saktësuar si dhe mundësinë e futjes të B.p. “Pisha”, tek Hazbinjtë, nëpërmjet Mërdhoqit. Rrëshen, 27.1.1983 Kryetari i Degës Bajram Pelo Mori: P.Op. M. Monka DOKUMENTI SEKRET ME RAPORTIN E PUNËTORIT OPERATIV, MIHAL MONKA, ME TË DHËNAT E BASHKËPUNËTORIT TË SIGURIMIT ME PSEUDONIMIN “SHKËLZENI”, LIDHUR ME NDJEKJEN E SURVEJIMIN E FAMILJES SË KADRI HAZBIUT Dha: B.p. “Shkëlzeni” Në bazën “Drita” Raport i datës 2.6.1983 Burimi njofton se, ay më datën 31.5.1983, e në vazhdim gjatë muajit maj, ka parë që fëmijët e Kadri Hazbiut. Elena, Mimoza dhe Petriti me Agron Hazbiun, mbas orës 10 deri në orën 20, bëjnë xhiro në rrugën kryesore të qytetit, para mapove, në rrugën midis shtëpive, dhe zakonisht kanë qëndruar të katër fëmijët ulur, dhe bile në ndonjë rast, edhe me të ëmën e tyre, para pal-

AGRON ARANITASI, DHËNDRI I KADRI HAZBIUT ISH-DREJTOR TEKNIK I RADIO TELEVIZIONIT SHQIPTAR

latit ku ata banojnë. Në shumicën e rasteve, i ka vënë re se ata, e bëjnë xhiron të ndarë në dy grupe, Elena së bashku me Petritin dhe Agroni së bashku me Mimozën, kur ai më pare, nuk ka kontaktuar një gjë të tillë, dhe ai ka vënë re se tani, në biseda duken serioz dhe të tendosur. Ai nuk ka shkuar ta takojë dhe të bisedojë me Petritin, sipas detyrave të dhëna, por sa herë e ka parë, e ka salutuar me kokë. “Shkëlzeni” Vlerësimi i të dhënës: E dhëna ka vlerë operative se, bën fjalë për fëmijët e armikut të Partisë, Kadri Hazbiu, tani të tërheq vëmendjen kjo, se më parë nuk dilnin në qytet, dhe kur dilnin, dilnin së bashku, duke bërë shaka, paraqitja e tanishme, të lë dyshime se ata bisedojnë seriozisht, e kryesisht, Elena me Petritin, dhe mund të bisedojnë për të atin e tyre, armikun, Kadri Hazbiu. Detyra e dhënë B.p. B.p. ju dha detyrë të komunikojë vijën e sjelljes që ju dha në këtë takim, duke shfrytëzuar rastet më të volitshme, sidomos, kur Petriti të shkojë në Rrëshen. Masat Operative: Me qenë se, Petriti më datën 15.5.1983, do vijë në Rrëshen, për takim me vajzën, do t’i jepet leja, e kur të kthehet në Kurbnesh, biseda t’i përgjohet me T.O. E dhëna të shtypet në 5 kopje, 1 për Grupin

www.fjala.al

ONLINE 24 ORË

SPECIALE

Dakord: Për tendosjen e tyre në biseda, sipas B.p., duhet të parashikojmë se, mos kanë kontradikta tani dhe shfaqin mendime për të ndërmarrë ndonjë akt të mprehtë, kryesisht për arratisje, prandaj për këtë: 1.Të dëgjohen me T.O. dhe të shihen se çfarë marrëdhëniesh kanë tani dhe kjo del nga bisedat që zhvillojnë, pavarësisht nga subjekti që trajtojnë. 2.Paraqitja e tyre në Rep. 44, të ndiqet mirë dhe ora si respektohet. 3.Edhe ndonjë B.p. që banon në qytet, pavarësisht se nuk ka mundësi kontaktimi, të porositen që të ndjekim lëvizjet e tyre dhe për çdo veprim që është me dyshim, të informojnë. 4.Duhet parë korrespodenca, nëse mbajnë dhe përmbajtja. 5.Të evidentohen të gjitha makinat me targë T.R. që vijnë në Kurbnesh, dhe sidomos ato që qëndrojnë natën, dhe të merren emrat e shoferëve, se mos ndonjëri del lidhje e tyre, dhe i merr për t’i ndihmuar për arratisje/ (Kjo edhe me anën e PPS dhe verifikoni me kujdes). 26.6.1983 Kryetari i Degës Bajram Pelo DOKUMENTI SEKRET ME SHËNIMINOPERATIV TË PUNËTORËVE OPERATIV, MIHAL MONKA DHE YLLI TABAKU, PËR NDJEKJEN DHE SURVEJIMIN E FAMILJES SË KADRI HAZBIUT SEKRET Ekzemplar i vetëm

Rrëshen, më 3.6.1983 SHËNIM – OPERATIV Më datën 2.6.1983, erdhi në qytetin e Rrëshenit, djali i armikut të Partisë, Kadri Hazbiut, Agron Hazbiu, i internuar në qytetin e Kurbneshit, për të parë djalin e Elena Hazbiut dhe dy fëmijët e Mimoza Hazbiut, të cilët i ka marrë nga qyteti i Rrëshenit, Elena dhe Petrit Hazbiu, më datën 25.5.1983. Për të fiksuar lëvizjet dhe kontaktet e tij, si gjatë rrugës nga qyteti i Kurbneshit, në qytetin e Rrëshenit dhe në kthim, këtë ditë u mor në survejim, Agron Hazbiu, nga Punëtori Operativ i zonës Kurbnesh, Mihal Monka, e Punëtori Operativ i zonës Qendër, Ylli Tabaku, në survejimin e tij u aktivizuan edhe ish - B.p. (........) të zonës Kurbnesh. Nga survejimi i tij, u fiksua se Agron Hazbiu, është nisur me autobuzin e linjës në ora 8 nga qyteti i Kurbneshit, gjatë rrugës ka qëndruar në një sedilje me djalin e Elenës, 17 vjeç dhe një vajzë rreth 7 vjeçe, e 1 djalë rreth 5 vjeç, të Mimoza Hazbiut (Arianitasi), dhe në orën 10 e 15, kanë zbritur nga autobuzi pranë P.T. Rrëshen, ku aty i priste Agron Arianitasi, ku ky i fundit, u takua me Agron Hazbiun, qëndruan rreth 3-4 minuta dhe u ndanë. Agron Arianitasi, mori të tre fëmijët dhe kaloi gjatë rrugës para Komitetit Ekzekutiv, para kinemasë së qytetit dhe u fut në shtëpinë e Medi Çollakut. Agron Hazbiu, kaloi rrugës, para Hotel Turizmit, midis Pallatit të Kulturës e Klubit të Degës dhe u paraqit te oficeri i rojës, nga aty është futur në farmacinë e qytetit, ku ka qendruar rreth 20-30 minuta, ka marrë disa ilaçe, mbasi mbaroi punë, ka kaluar para Pallatit të Kulturës, kinemasë, dhe ka shkuar rreth orës 11, afër shtëpisë ku banon Medi Çollaku (burri i Elena Hazbiut), dhe mbas pak, kanë zbritur fëmijët e motrave të Agron Aranitasi, qëndruan duke biseduar rreth 10 minuta, qëndruan dhe pastaj u përqafuan dhe u ndanë. Agron Aranitasi me fëmijët, u futën në

7

Raport i datës 4.6.1983 Burimi njofton, se ay më datën 5.5.1983, rreth orës 17.00, në dhomën e Ndue Lleshit nga fshati Mërkurth, punëtor në një minierë të bakrit në Kurbnesh, ishin duke pushuar së bashku me Nduen dhe midis të tjerave, Nduja i tha atij se, një ditë ishim duke pushuar në fundin e dizenterisë Nr. 8., unë, Luigj Gjini, Agron Hazbiu dhe disa punëtorë të tjerë. Luigji hapi bisedën për sportin me Agronin, ku e pyeti këtë të fundit, për ndeshjet që kanë zhvilluar me ekipet e jashtme, dhe e pyeti se; përse nuk keni fituar me ta, e cili ka qenë sulmuesi më i rrezikshëm i joni, Agroni i’u përgjigj se: p.sh. në Itali, trajneri lojtarin, nuk e linte të shkonte tek shtëpia, më tepër se një herë në dy javë, kurse tek ne, shkojnë çdo natë, ndërsa si lojtar sulmues, unë njoh Ilir Lamen dhe Rragamin. “Pisha” Vlerësimi i të dhënës: E dhëna bën fjalë për Agron Hazbiun, i cili ka filluar të tregohet i shoqërueshëm dhe të hapet në biseda, me shokët e brigadës ku punon. Detyra e dhënë B.p. Ju dha detyrë për Agron Hazbiun që, të shikojë kontaktet e tij me persona të tjerë dhe të mësojë, problemet që trajton me ta. Masat Operative: Të bisedohet me Ndue Lleshin, për këto probleme, sidomos për zhvillimin e sportit, për të parë nëse, do të ekspozojë gjë për Agron Hazbiun. E dhëna të shtypet në dy kopje, 1 t’i dërgohet Drejtorisë së Parë, Grupit Operativ dhe 1 kopje, të vendosët në dosjen e Agronit. Punëtori Operativ Mihal Monka Ndue Lleshi, të mbahet afër, se mos ka zhvilluar ndonjë bisedë tjetër me Agrn Hazbiun, se problemi i sportit, nuk ka ndonjë interes. 16.6.1983 ZV/Kryetari i Degës së P. të Brendshme VESEL AVDULLAI

AGRON HAZBIU NË VITIN 1979

Operativ në Drejtorinë e Parë dhe kopjet e tjera, të shpërndahen sipas përkatësisë. Punëtori Operativ Mihal Monka Shënim: Të studiohet vendi ku pushojnë, për të vendosur teknikë operative. 16.6.1983 Zv/Kryetari i Degës Vesel Abdullai

E PREMTE 31 MARS 2023

shtëpinë e Medi Çollakut dhe Agron Hazbiu, rreth orës 11.00, kaloi para kinemasë, sheshit të qytetit, e mori një gazetë në librarinë e qytetit, kaloi gjatë rrugës përpara Hotel Turizmit, PT., e u fut në dyqanin e fruta-zarzavateve, ku ka blerë disa perime dhe rreth orës 11.50, doli nga dyqani, ka kaluar gjatë rrugës afër mëngjesores, Pallatit të Kulturës dhe u paraqit te oficeri i rojës i D.P.Br., duke thënë se; po nisem për në Kurbnesh, e ka kaluar gjatë rrugës para Pallatit të Kulturës, hotelit, PT., Ndërmarrjes Komunale, e ka qëndruar tek Agjencia e vjetër, për të gjetur makinë. Rreth orës 12 e 35, ka ardhur autobusi i linjës për në Kurbnesh dhe në të ka hipur edhe Agron Hazbiu. Kontakte të tjera të dyshimta, nga ana jonë, nuk u fiksuan. PUNËTORËT OPERATIV MIHAL MONKA YLLI TABAKU SHËNIM: Ky shënim operativ, u shtyp në katër kopje, 1 për Drejtorinë e Parë, Grupin Operativ; 1 për Degën e P. të Brendshme Pukë, për Agron Arianitasin, 1 për Agron Hazbiun dhe 1 kopje për Medi Çollakun. Punëtori Operativ Mihal Monka DOKUMENTI SEKRET ME RAPORTIN E PUNËTORIT OPERATIV, MIHAL MONKA, ME TË DHËNAT E BASHKËPUNËTORIT TË SIGURIMIT ME PSEUDONIMIN “PISHA”, PËR NDJEKJEN E SURVEJIMIN E AGRON HAZBIUT NË QYTETIN E KURBNESHIT Mori: Rez. “Pema” Dha: B.p. “Pisha” Asistoj P.Op. M. Monka

DOKUMENTI SEKRET ME RELACIONIN E PUNËTORIT OPERATIV, MIHA MONKA, MBI REALIZIMIN E DETYRAVE TË DHËNA, PËR NDJEKJEN E SURVEJIMIN E AGRON HAZBIUT SEKRET Ekzemplar i vetëm Rrëshen, më 9.6.1983 RELACION MBI REALIZIMIN E DETYRAVE TË SHTOJCËS SË PLANIT TË MASAVE DT.11.5.1983, PËR OBJEKTIN AGRON HAZBIU Detyrat e ngritura për kontrollin e përpunimin e objektit në paraprak, Agron Hazbiu, në planin e mësipërm, janë realizuar si më poshtë: 1. Në drejtim të tij, është drejtuar B.p. “Jupiteri”, detyrat e dhëna nga ana jonë, nuk janë realizuar, mbasi për këtë periudhë, është larguar nga qyteti i Kurbneshit dhe nuk ka pasur mundësi kontaktimi. 2. Janë studiuar personat e përcaktuar në pikën 2 të planit, kanë të përshtatshëm për t’u shfrytëzuar për qëllime operative, informojnë për çdo kontakt lëvizjet e tij, gjë me interes operativ, nuk kanë konstatuar. 3. Janë mbajtur në survejim dhe nuk ka dalë të kenë kontaktuar me persona të dyshimtë dhe me Arben Koço Theodhosin. 4. Detyra Nr.4, është realizuar, janë mbajtur afër Luigj Gjini e Martin Mërdhoçi, kanë shpjeguar se me Agron Hazbiun, kanë biseduar vetëm për probleme sporti, ndonjë gjë me interes operativ, nuk kanë informuar. 5. Janë marrë masa për sigurimin e tyre fizik, duke prevanuar në kohën, çdo akt për tendencë arratisje, apo rrëmbim, nga ndonjë zbulim i huaj. Punëtori Operativ Mihal Monka VIJON NUMRIN E ARDHSHËM

8

E PREMTE 31 MARS 2023

www.fjala.al

BOTË

ONLINE 24 ORË

Shkolla japoneze nxit debatin mbi rregullat e modelit të flokëve

R

regullat e rrepta për modelin e flokëve në shkollat në Japoni kanë tërhequr kritika pasi një adoleshent me raca të përziera u nda nga studentët e tjerë në ceremoninë e diplomimit të tyre, sepse ai kishte thurur flokët në korniza për të nderuar trashëgiminë e tij të zezë. Studenti, emri i të cilit nuk bëhet i ditur, u detyrua të ulej vetëm në pjesën e pasme të sallës gjatë një ceremonie diplomimi në shkollën e tij në Himeji, Japonia perëndimore, dhe iu tha të mos qëndronte dhe të përgjigjej kur thirrej emri i tij. 18-vjeçari, i cili ka një baba afrikano-amerikan dhe nënë japoneze, tha se kishte thurur flokët e tij, të cilët janë natyralisht kaçurrela, për t'i bërë ato të duken më të rregullta për ceremoninë, duke shtuar se ai kishte mësuar për rëndësinë kulturore të koronave në internet dhe nga babai i tij. “Nuk isha në gjendje të krijoja kujtime të lumtura për të shënuar tre vitet që kalova në shkollë me miqtë e mi”, tha ai për Mainichi Shimbun. “Isha i frustruar sepse ndjeva sikur po më thoshin: ‘Kjo nuk është dita jote e veçantë’. Modeli i flokëve përfaqësonte rrënjët dhe kulturën e babait tim në komunitetin e zi. Zëvendësdrejtori i shkollës tha për gazetën se nxënësi ishte veçuar thjesht për mosrespektimin e rregullave për prerjen e flokëve. Djali thuhet se u largua në mes të ceremonisë, por u kthye më vonë për të marrë diplomën. Megjithatë, ai u detyrua të priste në

“Ndihesha i fustruar sikur po më thoshin: Kjo nuk është dita jote e veçantë”, thotë 18-vjeçari për ceremoninë e diplomimit një dhomë të zbrazët dhe u ndoq në tualet nga një mësues i cili më vonë i tha të largohej nga ambientet e shkollës ndërsa priste miqtë e tij. Rregulloret e shkollës përcaktojnë se modelet e flokëve nuk duhet të jenë "trendë", por duhet të jenë "të pastra dhe të përshtatshme për një nxënës të shkollës së mesme". Studentët nuk lejohen të lyejnë ose zbardhin flokët e tyre, ose t'i stilojnë ato me tharëse flokësh, por rregullat nuk përmendin gërsheta. Incidenti ndodhi pasi avokatët paralajmëruan se mësuesit në një shkollë elitare djemsh në Osaka, të cilët kontrollojnë rregullisht dhe madje shkurtojnë flokët e nxënësve, po shkelnin të drejtat e tyre njerëzore, por nuk i etiketuan veprimet e stafit si jokushtetuese. Letra e Shoqatës së Avokatëve të Osakës, e botuar këtë javë, u nxit nga ankesat për zbatimin e rregulloreve të flokëve në shkollë, e

cila kërkon që të gjithë 1,780 nxënësit t'i mbajnë flokët e tyre të shkurtra rreth veshëve dhe qafës, dhe ndalon thekat që janë mjaftueshëm të gjata për t'i prekur ato. vetulla. Rregullat, me sa duket të frymëzuara nga një

mësim budist se njerëzit "shohin atë që duhet të shohin" dhe "dëgjojnë atë që duhet të dëgjojnë", kanë qenë në fuqi për rreth gjysmë shekulli, sipas Yomiuri Shimbun. Një fotografi e modelit të flokëve të dëshiruar shfaqet në manualin e nxënësve të shkollës dhe mësuesit kryejnë kontrolle çdo muaj, tha gazeta. Dhoma e avokatëve veproi pasi disa studentë nga shkolla e kontaktuan atë vitin e kaluar për t'u ankuar për mënyrën se si mësuesit po zbatonin rregullin, duke përfshirë tërheqjen dhe prerjen e flokëve. Veprimet e mësuesve "shkelin lirinë e flokëve duke tejkaluar fushën e udhëzimeve të pranueshme shoqërore dhe nuk bazohen në arsye të justifikueshme", tha shoqata, sipas Yomiuri. Më shumë shkolla japoneze rishikuan rregullat e tyre për uniformat dhe frizurat pasi një studente nisi një padi në 2017, duke pretenduar se

shkolla e saj e mesme i kishte thënë që t'i lyente flokët natyrale kafe në të zezë ose të përjashtohej nga fytyra. Raste të tjera janë përqendruar në ndalimin e rregulloreve që kërkojnë nga nxënësit të veshin të brendshme të bardha, në disa raste të zbatuara nga mësuesit që u kanë hequr rripat e sytjenave të nxënësve femra ose kanë hyrë qëllimisht mbi to ndërsa ato ndërronin për klasat e edukimit fizik. Në përgjigje të polemikave, ministria e arsimit u tha autoriteteve lokale të arsimit në vitin 2021 që të rishikojnë rregullisht rregulloret e tyre dhe të miratojnë një qasje të "mendimit të përbashkët" për "ndryshimin e kohërave". Vitin e kaluar pothuajse 200 shkolla të mesme publike dhe institucione të tjera arsimore në Tokio thanë se do të hiqnin pesë rregullore, duke përfshirë një që kërkonte që studentët të kishin flokë të zinj, megjithëse disa thanë se do të vazhdonin të kërkonin që studentët të tregonin se flokët e tyre ishin natyralisht kaçurrela ose një ngjyrë. përveç të zezës. Këtë vit, një shkollë e mesme publike në Japoninë perëndimore tha se do të prezantojë rregullat e shkollës neutrale gjinore nga prilli, duke përfshirë lejimin e djemve të rritin bisht, raportojnë mediat lokale. Autoritetet arsimore në Fukuoka në jug-perëndim të vendit thanë se do t'i jepnin fund kërkesave për modele flokësh specifike sipas gjinisë në dhjetëra shkolla të mesme të vogla në prefekturë.

Plani i hapësirës së gjelbër mund të përmirësojë shëndetin

BARCELONË jë shtytje ambicioze për të krijuar më shumë hapësira të gjelbra në N Barcelonë – një qytet me një nga

popullsia dhe dendësia më e lartë e trafikut në Evropë – mund të përmirësojë shëndetin e më shumë se 30,000 njerëzve, të zvogëlojë përdorimin e antidepresantëve dhe të kursejë deri në 45 milion €. çdo vit në kostot që lidhen me çështjet e shëndetit mendor, sugjeron hulumtimi. Ai bazohet në një numër në rritje të provave që kanë lidhur hapësirat e gjelbra urbane me mirëqenien më të mirë mendore, si dhe parandalimin e depresionit, ankthit dhe pagjumësisë. "Hapësira e gjelbër është një aleat i madh dhe i pashfrytëzuar," tha Carolyn Daher nga Instituti i Barcelonës për Shëndetin Global dhe një nga autorët e studimit, të botuar këtë javë. “Ne duhet të investojmë shumë më tepër në parandalimin e sëmundjeve dhe krijimin e shëndetit dhe mirëqenies në burim. Dhe këtu hyn në lojë modeli urban.” Pika fillestare për hulumtimin ishte një plan, i nisur nga zyrtarët e Barcelonës në rrethin Eixample në vitin 2020, për të ndërruar kryqëzimet e bllokuara nga makina me hapësira të mbushura me bimë që u japin përparësi këmbësorëve dhe çiklistëve. I njohur si Akset e

Gjelbërta, ose Eixos Verds në katalanisht, plani përfundimisht parashikon kthimin e një në çdo tre rrugë në të gjithë qytetin në një zonë të gjelbër. Studiuesit llogaritën se plani, nëse zbatohet plotësisht, mund të

Cyan Magenta Yellow Black

rrisë hapësirën e gjelbër në të gjithë qytetin me 5.7%. Duke përdorur një kornizë të krijuar nga studimet e mëparshme që lidhte hapësirat e gjelbra me shëndetin mendor, ata përcaktuan numrat mbi ndikimin e

mundshëm të planit të Barcelonës. “Ajo që gjetëm ishte se – edhe pse ne po rrisim [hapësirën] e gjelbër me rreth 5 ose 6% – ju merrni një reduktim mjaft të konsiderueshëm në numrin e rasteve të problemeve të shëndetit mendor,” tha Mark Nieuwenhuijsen, një bashkë- autor i punimit, gjithashtu me institutin e Barcelonës. Modelimi i tyre vlerësoi se rritja e bimësisë mund të parandalonte deri në 31,000 raste të "shëndetit të dobët mendor", të zvogëlonte numrin e vizitave te specialistët e shëndetit mendor me 13% dhe të reduktonte përdorimin e qetësuesve dhe qetësuesve me 8% në vit. Rezultati mund të përkthehet në kursime deri në 45 milionë euro në vit në kosto direkte dhe indirekte të shëndetit mendor. Vlerësimet erdhën me paralajmërime: ndërhyrjet e gjelbra duhet të shpërndahen në mënyrë të barabartë në të gjithë qytetin dhe të shoqërohen nga politika që nxisin sisteme të transportit publik me cilësi të lartë dhe zona me emetim të ulët, si dhe strategji për të parandaluar spekulimet dhe zbutjen. Ndërsa gjetjet ofrojnë një argument të fuqishëm për rritjen e hapësirës së gjelbër në një qytet ku vetëm 20% e popullsisë përmbush rekomandimin e OBSH-së për akses

në hapësirën e gjelbër dhe ku ndotja e ajrit mbetet kronike e lartë, jo të gjithë janë në dukje në bord, sipas Nieuwenhuijsen. "Fatkeqësisht ajo që ne shohim në këtë moment po shkon në anën tjetër," tha ai, duke treguar raportet e fundit të planeve të autoriteteve rajonale në Katalonjë për të prerë më shumë se 100 pemë në një nga parqet qendrore të qytetit, në mënyrë që t'i hapet rrugë një stacion treni. Ndërsa zyrtarët komunalë kërkojnë të shkëmbejnë bllokimet e trafikut me sheshe me pemë, ulja e trafikut ishte bërë një çështje polarizuese përpara zgjedhjeve komunale në maj, tha Daher. "Ne duhet t'u tregojmë njerëzve përfitimet e kësaj, sepse ka pasur shumë kundërshti," tha ajo. Hulumtimi kishte implikime për qytetet përtej Barcelonës, tha ajo, veçanërisht pasi pandemia Covid zbuloi kufijtë e sistemeve të kujdesit shëndetësor në mbarë botën. "Unë mendoj se shumë njerëz nuk e kuptojnë se mjedisi urban në të cilin jetojmë është një ndërhyrje e shëndetit publik dhe një ndërhyrje shumë e rëndësishme," tha ajo. “Është një mënyrë shumë e fuqishme për të krijuar shëndet që në fillim, në mënyrë që më pak njerëz të sëmuren.”

E PREMTE, 31 MARS 2023

Shenja që tregojnë se

SHPIRTI YT

BINJAK do të vijë së shpejti në jetën tënde

Ushqimi i mëngjesit, çfarë duhet të hani në mënyrë që të keni një ditë fantastike Ditës nuk mund t’ia shtosh orët, por shumicën e tyre mund ta bësh më produktive. Këtu janë 5 gjërat që i bën çdo mëngjes dhe që do të të ndihmojnë të përqendrohesh, të fitosh energji dhe të jesh gati për fundjavën e ardhshme.

Faktorët që ndikojnë në dëmtimin e jetës seksuale të një çifti!

10 artikujt në modë për

vjeshtë/dimër 2023-2024

10

E PREMTE 31 MARS 2023

Ushqimi i mëngjesit, çfarë duhet të hani në mënyrë që të keni një ditë fantastike itës nuk mund t’ia shtosh orët, por shumicën e tyre mund ta bësh më produktive. Këtu janë 5 gjërat që i bën çdo mëngjes dhe që do D të të ndihmojnë të përqendrohesh, të fitosh energji dhe të jesh gati për fundjavën e ardhshme.

ZGJOHU HERËT Duke i dhënë vetes një orë më shumë në mëngjes, i jep mundësi të parashikojë edhe pjesën tjetër të ditës. Mund t’i arrish lehtësisht të gjitha qëllimet që i ke vënë vetes, të jesh e qetë dhe të mendosh me kthjelltësi për punën dhe orët e ardhshme. Të zgjohesh herët mund të jetë një qëllim i vështirë për t’u kthyer në zakon, por aspak i pamundur. Mos harro që ia vlen edhe pak sforcim për ta bërë. Mjafton një javë dhe do ta shikosh sa të lehtë do ta kesh për t’u ngritur nga shtrati, madje edhe do ta ndiesh veten më produktive. Mjafton të shkosh në shtrat në një orë më të arsyeshme, në mënyrë që zgjimi të mos jetë më aq i dhimbshëm. BËJ USHTRIME E di që 30 minuta ushtrime të moderuara në ditë janë të barasvlershme me dy orë e gjysmë produktivitet pas një pune 8-orëshe? Atëherë praktikoje këtë në mëngjes dhe përgjatë gjithë ditës në punë do ta ndiesh veten më produktive, sepse ato 30 minuta do të japin efektin në orët që do të shpenzosh në zyrë. Dhe si bonus, koha e ushtrimeve nuk humbet asnjëherë, me gjithë orët e gjata nëpër takime apo emergjencat. RISHIKO GJËRAT MË TË RËNDËSISHME Mjaftojnë 10 minuta për të vendosur gjërat më të rëndësishme që do të arrish gjatë orëve të ardhshme. Ky është një kontroll i thjeshtë që bën me veten, edhe për të rikujtuar çfarë ke prioritet në këtë ditë. Mbaji në mendje dhe përpiqu t’i realizosh sipas parashikimeve. Bëj një listë me dy apo tre gjërat më të rëndësishme (ato që duhet të realizosh patjetër) dhe para se të shkosh në shtrat, rishikoje. Nëse i ke realizuar, atëherë ke bërë progres.

TREND

Shenja që tregojnë se

SHPIRTI YT

BINJAK do të vijë së shpejti në jetën tënde

KUPTOJI GABIMET QË KE BËRË NË MARRËDHËNIET E KALUARA Rruga për të takuar një dashuri të vetme të vërtetë është e shtruar me marrëdhëniet e kaluara dhe mësimet që të kanë mësuar. Çdo marrëdhënie që keni ju mëson diçka të re për veten tuaj dhe se si njerëzit e tjerë dhe marrëdhëniet në përgjithësi punojnë. Nëse i keni marrë për zemër këto mësime dhe kujtoni me të vërtetë gabimet që keni bërë në të kaluarën, mund të shmangni t’i bëni ato përsëri. Mësojmë nga gabimet tona dhe mësojmë edhe nga marrëdhëniet tona. Këto mësime janë të paçmueshme dhe janë ato që na lejojnë të rritemi emocionalisht. Me gjithë këtë njohuri prapa teje, marrëdhënia jote e ardhshme do të jetë edhe më e mirë. NDIHESH ENERGJIK DHE PLOT JETË Është e rëndësishme të jemi në humor pozitiv, sidomos nëse kërkojmë një shpirt binjak. Ajo energji që duket se vjen nga hiçi është besimi dhe pasioni juaj që shtyn drejt pozitivit. Ka shumë më tepër të ngjarë të gjejmë shpirtin tonë binjak dhe të tërheqim vëmendjen e tyre kur kemi këtë energji natyrore që vjen nga brenda. Kjo energji shtesë është, gjithashtu, pjesë e motivimit dhe e dëshirës suaj për të gjetur dikë që të dojë. Kur do të gjesh dikë të veçantë, do të kesh një gëzim të pashpjegueshëm për jetën dhe ai person i veçantë do ta vërejë. NDIHESH MË I HAPUR DHE AVENTURIER SE NORMALJA Nëse nuk je i hapur për gjëra të reja, si mund të jesh i hapur për njerëz të rinj? Shpirti yt binjak do të tërhiqet menjëherë nga besimi yt, mendja e hapur dhe fryma aventureske. Sa më i gatshëm të dalësh nga zona jote

BËJ NJË LISTË ME GJËRAT QË NUK DUHET TË BËSH Kushdo ka një listë me disa zakone, nga të cilat do të heqë dorë. Për disa, lënia e duhanit është një hap mjaft i vështirë. Për të tjerë kjo mund të jetë diçka e vogël, por shumë domethënëse për të mos kërkuar falje kur vendos veton “not smoking” në punë. Gjithsesi, çfarëdo që të përmbajë kjo listë me MOS-e, është mirë t’i shkruash dhe pastaj ta rishikosh çdo mëngjes, në mënyrë që t’i hedhësh vazhdimisht sytë te pjesa më e vështirë. MEDITO Ndoshta nuk je ulur asnjëherë këmbëkryq dhe të meditosh për disa minuta. Thjeshtë gjej 5 apo 10 minuta në ditë për të marrë frymë, relaksohu dhe përqendrohu në gjërat më të rëndësishme. Në varësi edhe të qëllimeve që i ke vënë vetes gjatë ditës, por edhe pas listës me MOS-e që ndërtove pak më sipër, kjo mund të jetë një mënyrë e mirë për t’u qetësuar. Disa ushtrime vizuale pozitive, lutje apo edhe thjeshtë duke menduar me qëllim të mirë për gjërat që do të bësh gjatë ditës (jetën, karrierën, biznesin apo familjen.) Dhe pasi t’i kesh kryer të gjitha këto rituale, është koha për një mëngjes të shëndetshëm (që e gjen këtu). Edhe pse “mëngjesi është vakti më i rëndësishëm i ditës”, ekziston një mit që thotë se trupi nuk i djeg njëlloj të gjitha kaloritë që merr nga mëngjesi. Pra, nëse i merr në shtëpi këto kalori, do ta ndiesh veten të ngopur dhe do t’i djegësh më mirë ato, ndërsa nëse pret derisa të shkosh në zyrë, atëherë trupi do t’i depozitojë kaloritë dhe do t’i djegë ato më ngadalë (por edhe pas një ore do të jesh e uritur.)

www.fjala.al

ONLINE 24 ORË

e rehatisë, aq më shumë ka të ngjarë të gjesh dikë të veçantë që ndoshta nuk e ke gjetur më parë. E KUPTON SE ÇFARË DO NGA PARTNERI YT Ju keni një ide të asaj që dëshironi nga partneri juaj, por nuk është lista e zakonshme e dëshirave sipërfaqësore e tipareve fizike apo e provave të tjera. Tani e di se si do të trajtohesh. Në vend që të dini se si duket partneri juaj ideal, ju tani e dini se si duket zemra e shpirtit tuaj ideal. Po kërkon një shpirt binjak që mund të krahasohet me energjinë, personalitetin dhe qëndrimin tënd. PO ËNDËRRON PËR DASHURINË Ëndrrat e tua janë një dritare e rëndësishme në subkoshencën tënde. Kur fillon të ëndërrosh të takosh dikë ose të ëndërrosh të jesh me dikë, mund të jesh afër gjetjes së shpirtit binjak. Kjo e dhënë e pavetëdijshme është një shenjë se po mendoje të gjeje një shpirt binjak në mendjen tënde. Kur në mënyrë të pavetëdijshme e kërkoni shpirtin binjak në këtë mënyrë, po e hapni veten për të pranuar shpirtin tuaj binjak në jetën tuaj. KE PUNUAR PËR TË PËRMIRËSUAR VETEN Kohët e fundit jeni përpjekur të zhvilloni dhe të jeni më të mirët e vetes që mund të jeni. Kur punoni kaq shumë për të përmirësuar veten, njerëzit do ta vënë re dhe do ta admirojnë vërtet aftësinë tuaj për të ngulmuar dhe për të ndryshuar jetën tuaj. Edhe shoku yt i shpirtit do të vërejë se sa shumë kujdesesh për veten dhe do të jetë një pjesë e rëndësishme e arsyes pse të tërheqin. Dikush që kujdeset për veten duket më i qëndrueshëm dhe më i ekuilibruar, duke ju bërë më tërheqës për shpirtin tuaj të mundshëm.

Faktorët që ndikojnë në dëmtimin e jetës seksuale të një çifti!

PROBLEMET NË MARRËDHËNIE Tensionet mes një çifti mund të dëmtojë jetën e tyre seksuale. Grindjet për çështje që nuk kanë të bëjnë fare me seksin, si financat apo rritja e fëmijëve, mund të ndikojnë. ANKTHI PËR PERFORMANCËN Shumë herë një person shqetësohet aq shumë për performancën e tij seksuale saqë nuk e shijon më vetë aktin ose madje as nuk hyn në procesin e marrëdhënies seksuale. Ankthi i performancës është i zakonshëm si tek meshkujt ashtu edhe tek femrat teksa i afrohen moshës 50 vjeçare. IMAZHI TRUPOR DHE VETËVLERËSIMI Ka shumë gjëra që mund ta bëjnë dikë të ndihet më pak seksi. Lindja e fëmijës, dieta e varfër, shtimi në peshë ose rënia e flokëve janë faktorë që shpesh e bëjnë një person

TREND

www.fjala.al

ONLINE 24 ORË

E PREMTE 31 MARS 2023

11

Pakënaqësia, si të eliminoni këtë ndjenjë të dëmshme akënaqësia është një emocion negativ që zakonisht shfaqet kur mendoni se dikush është sjellë keq me ju dhe ju ka lënduar. MegP jithatë, ndjenja e pakënaqësisë nuk e zgjidh problemin. Përkundrazi,

ju shkakton pakënaqësi dhe vuajtje. Ndjenjat e pakënaqësisë shfaqen si mbrojtje kundër vuajtjes suaj. Në fakt, duke e kthyer trishtimin në pakënaqësi, ju ndiheni më të fortë. Ju shpesh e bëni këtë në mënyrë të pandërgjegjshme.

ÇFARË PËRFITONI DUKE U ZEMËRUAR? Bëjini vetes këtë pyetje sa herë që ndjeni pakënaqësi. Çfarë përfitoni nga ajo? Kush përfiton? Ndërsa është e vështirë të ndryshoni plotësisht ndjenjat tuaja, sigurisht që mund të përpiqeni t’i shpërndani ato. Nuk ka asgjë pozitive për t’u arritur duke u ndjerë i pakënaqur. Për më tepër, personi që ju lëndoi është ndoshta krejtësisht i lumtur dhe nuk ndihet aspak fajtor për dhimbjen që ju ka shkaktuar. Megjithatë, ju jeni të lënduar. Për këtë arsye, thjesht nuk është e arsyeshme të ndihesh i pakënaqur, sepse gjithçka që bën është të të shkaktojë dhimbje. Me pak fjalë, inati ju bën të mbani të keqen në mendjen tuaj, deri në atë pikë sa mund të bëheni edhe të fiksuar pas saj. Të ndihesh dhe të mendosh në këtë mënyrë do të thotë se është jashtëzakonisht e vështirë për ty të jesh i lumtur dhe produktiv.

KATËR KËSHILLA PËR TË ELIMINUAR NDJENJAT TUAJA TË PAKËNAQËSISË SHFRYNI NDJENJAT TUAJA Merrni një ditë për t’i nxjerrë të gjitha. Për shembull, mund të dëshironi të flisni për këtë me dikë që keni besim ose ta shkruani. Thuaj ose shkruani gjithçka që mendoni dhe ndjeni, nga thellësia e qenies suaj. MOS SHKONI PRAPA Pasi të keni kaluar ditën tuaj për t’i lënë të gjitha jashtë, sigurohuni që të mos shkoni prapa. Qëllimi i nxjerrjes së të gjithave ishte të lëshonte avullin dhe të nxirrnit të gjitha ndjenjat tuaja. Megjithatë, tani është bërë, ju duhet t’i lini të gjitha pas dhe ta harroni atë. PRANIMI DHE TË MËSUARIT Pranimi i asaj që ndodhi do të thotë që ju i lini ato ndjenja të pakënaqësisë, urrejtjes ose ndonjë emocion tjetër të lidhur. Do të thotë të pranosh që gjërat nuk mund të ndryshohen. Ju duhet të vendosni të gjithë negativitetin në njërën anë dhe thjesht të përqendroheni në mësimin që ju dha situata. SHIKO ROMANCËN KUDO QË SHIKO Nuk është Dita e Shën Valentinit, por kudo që të kthehesh ka dashuri në ajër. Shkoni në faqen tuaj të rrjeteve sociale dhe gjithçka që shihni është se miqtë tuaj po fejohen, martohen dhe kanë fëmijë. Të bën të lumtur

të shohësh miqtë dhe familjen tënde të gjejnë dashuri dhe të rehatojnë dhe të bëjnë të dëshirosh edhe ty. Kjo është një shenjë se je gati të takosh shpirtin tënd binjak dhe prirja për të parë pozitivisht gjërat romantike të bën më të ndjeshëm ndaj gjetjes së dikujt të veçantë.

por familja, kultura, besimet fetare dhe mjedisi shoqëror formojnë pikëpamjet tona për seksin. Për disa njerëz krijohet imazhi i kënaqësisë nga seksi, ndërsa për të tjerët imazhi rreth marrëdhënieve seksuale bëhet i ndërlikuar.

të ndihet më pak i dëshirueshëm. Pra, kur këto lloj ndjenjash shfaqen, krijojnë pengesa për intimitetin dhe frymëzimin që kërkon seksi i mirë.

PRITJET DHE PËRVOJAT E KALUARA Seksualiteti është një instinkt natyror që na shoqëron që nga lindja,

STRESI DHE NDRYSHIMET NË JETË Stresi dhe lodhja mund të shtypin lehtësisht, dhe shpesh pa e kuptuar ne, dëshirat tona seksuale. Është diçka që vjen nga çdo aspekt i stilit të jetesës, duke filluar nga kërkesat e fëmijëve, shqetësimet financiare dhe çështjet shëndetësore, deri te pritshmëritë në punë dhe jo vetëm. Pra, kur e mbingarkojmë përditshmërinë dhe mendjen tonë, stresi që krijojmë na bën të shkëputemi nga partneri dhe marrëdhënia me të, pavarësisht nëse flasim vetëm për pjesën seksuale apo për ndonjë gjë tjetër.

VAZHDONI TË JETONI ME PAQE TË BRENDSHME Mund të adoptoni zakone të reja që ju ofrojnë paqe të brendshme. Për shembull, relaksimi, shijimi i kohës së qetë për të bërë atë që ju pëlqen, ushtrimet, etj. Mbi të gjitha, ju mund të ecni përpara me projektet, hobi dhe dëshirat tuaja. Sigurohuni që të qëndroni gjithmonë aktiv. Mos harroni se ajo që ndjeni brenda nuk varet nga jashtë. Varet nga ju të menaxhoni emocionet tuaja. Asnjëherë mos lejoni që ajo që ju ndodh të dëmtojë mirëqenien tuaj të brendshme. Bëhuni të vetëdijshëm për atë që zgjidhni të përqendroheni në rutinën tuaj të përditshme. Gjithçka varet nga ju.

12

E PREMTE 31 MARS 2023

TREND

ZODIAKU

Këto shenja të Horoskopit arrijnë gjithmonë qëllimet e tyre në jetë

www.fjala.al

ONLINE 24 ORË

ipas astrologëve, disa shenja zodiake janë jashtëzakonisht S ambicioze dhe të përqendruara në

Prandaj, personi më i rëndësishëm me të cilin leo këshillohet kur merr vendime është vetvetja.

punën e tyre. Ata duan të kryejnë gjithçka nga hiçi, por vetëm, me përpjekjet e tyre.

DEMI Njerëzit e lindur nën këtë shenjë janë udhëheqësit e vërtetë të kësaj liste. Vendosmëria e anëtarëve të shenjës së Demi është e lidhur ngushtë me shpirtin e tyre sipërmarrës, prandaj ata janë sipërmarrës dhe biznesmenë të shkëlqyer. Ata do të bëjnë gjithçka për të ngjitur shkallët e karrierës, nëse, sigurisht, duan. Këta njerëz karakterizohen nga vendosmëria dhe ambicia. Avantazhi i tyre kryesor është vetëbesimi që i ndihmon të arrijnë gjithçka vetë. GAFORRJA Njerëzit e lindur nën këtë shenjë zodiake arrijnë sukses ngadalë por

VIRGJËRESHA Stabiliteti dhe perspektiva janë themelore për këtë shenjë zodiaku. Po flasim për një nga ato shenjat e Zodiakut që do të punojë për vite me rradhë në një vend pune, por në këtë vend ata do të bëjnë një karrierë nga punonjës i zakonshëm në pozicion menaxherial. Virgjëreshat me të vërtetë bëjnë gjithçka vetë nga hiçi dhe suksesi i tyre është një lëvizje e qetë dhe e sigurt. me siguri. Është e rëndësishme që ata janë ekspertë në atë që bëjnë: kjo është arsyeja pse ata përpiqen të arrijnë sukses gjatë shkollës, por gjithashtu të marrin arsimim shtesë gjatë gjithë jetës. Ata përpiqen të jenë ekspertë të shkëlqyer në fushën e tyre dhe të arrijnë sukses të madh kur e duan vërtet.

LUANI Gjëja më e rëndësishme në jetën e njerëzve të lindur nën këtë shenjë është të kenë një qëllim të parezistueshëm. Nëse duan diçka, do ta arrijnë. Unë jam një nga ata njerëz që shpesh shkojnë kundër rregullave, por kanë sukses. Ata gjithmonë mbështeten vetëm në forcën e tyre.

BRICJAPI Njerëzit e lindur nën shenjën e zodiakut Bricjapi janë të prirur të ndryshojnë dhe aventura për të marrë atë që duan. Ata priren t’i nxjerrin të gjitha vetë, pa ndihmën e të afërmve dhe miqve. Ndonjëherë duken kokëfortë, por vendosmëria i mban në rrugën e duhur drejt suksesit.

10 ARTIKUJT NË MODË PËR

vjeshtë/dimër 2023-2024

N

ga fundet e gjata me pala tek ato të mbuluara me temina, nga kompletet bon ton te fustanet me një shpatull, duke kaluar nëpër xhaketa me tegela, fustane slip dhe fustane me tub total të zi, ja 10 artikujt në modë nga pasarela vjeshtë/ dimër 2023-2024. Cilat do të jenë artikujt e domosdoshëm për vjeshtën/dimrin e ardhshëm 2023-2024? Në cilat fustane, veshje të sipërme, funde dhe xhaketa duhet të fokusoheni për të qenë në modë? Me mbylljen e Javës së Modës në Paris, muaji në të cilin stilistët e mëdhenj prezantuan koleksionet e tyre të femrave për sezonin e ftohtë të vitit të ardhshëm në pasarelat e Nju Jorkut, Londrës, Milanos dhe Parisit mori fund. Pasi t’i hedhim një sy tendencave të Nju Jorkut, propozimeve të Javës së Modës në Milano dhe atyre që shihen në pasarelat e Parisit, ka ardhur koha të kuptojmë se cilat janë artikujt më trend dhe që duhet të keni. Nga fustani i vogël i zi te fundi me siluetë sirene, nga fustanet e thurura apo prej leshi te fustani me një shpatull, duke kaluar nëpër komplete dhe kardigane binjake, peliçe në versionin Yeti dhe funde me tegela, ja të gjithë artikujt e domosdoshëm për vjeshtë.

FUSTAN TUNIK Linja të pastra, fustane monastike, fustane të gjata dhe dekolte pa imagjinatë: moda për vjeshtën/ dimrin e ardhshëm 2023-2024 është thelbësore. Ndër artikujt e domosdoshëm janë fustanet e gjata të thurura me qafë të lartë dhe mëngë të gjata ose vrima për krahë dhe jakë me drape, modele të ngjashme, me ngjyra të ndezura si e kuqja dhe e verdha, leshi dhe trikotazhet, në të bardhë ose gri, si dhe palltot e gjata.

FUNDI ME TEGELA Meqenëse vitet 2000 u rikthyen, pasarelat janë plot me funde me bel shumë të ulët, funde midi me pencil dhe funde deri në dysheme. Dimrin e ardhshëm, këto modele do të zbukurohen me një kaskadë temash, në ngjyrë ari, argjendi ose me ngjyra, me aplikime shkëlqyese dhe thekë me shkëlqim. Prandaj, kryefjala është shkëlqimi.

Paris, rikthehet në pasarela stili bon ton dhe ladylike, i përbërë nga pamje të thjeshta dhe elegante, në të cilat artikulli kryesor janë kardiganët me linja të pastra dhe komplete leshi të koordinuara binjake. Prej materiali të leshtë dhe ngjyrë mishi për t’u kombinuar me funde laps me pika që ju lejojnë të shikoni getat.

PELIÇE EKOLOGJIKE Gëzofi i gjelbër, i bërë me materiale eko dhe pa lëkurë kafshësh, ka qenë një domosdoshmëri prej disa sezonesh tashmë. Çdo dimëror peliçe me efekt leshi delesh, modele me ngjyrë apo flokë të shkurtër shfaqen në pasarelë, dimrin e ardhshëm do të jenë në modë peliçet në stil Yeti.

FUSTAN I VOGËL, I ZI Një evergreen pa kohë, një model për t’u pasur në gardërobën tuaj, një fustan i gjithanshëm i përshtatshëm për çdo rast. Po flasim për fustanin e zi të vogël, apo fustanin e zi të vogël. Ky fustan me linja të pastra dhe thelbësore, pa dekorime apo fustanella, është protagonist në pasarelat dimërore të Milanos dhe Parisit, ku stilistët e kanë përfshirë në koleksion me variacione të ndryshme.

FUSTANI ME NJË SUP Fustani më trend për dimrin e ardhshëm? Është padyshim ai me një sup. Nuk ka rëndësi nëse është prej lëkure, i shkurtër dhe i ngushtë, apo të mbuluara me pupla, detaji kryesor është asimetria e shpatullave apo dekoltesë. Fustanet me një sup bëhen prerje e ngushta në ngjyrë të kuqe, të zjarrta apo fustanet e gjata me detaje skulpturore.

KËMISHË ME KORSE DHE KRAVATË Këmisha e bardhë me prerje mashkullore do të jetë e domosdoshme për dimrin e ardhshëm dhe mund të vishet me kravatë dhe sipër me rripa të hollë, busti ose korse. Përzierja përfundimtare është interesante sepse simbolet e garderobës mashkullore përzihen me ato të stilit femëror, duke krijuar një kontrast magjepsës dhe shumë të veçantë.

XHAKETA PËLHURE Pasi ka hyrë në pasarela, xhaketa e poshtme, një veshje e sipërme klasike në rrugë dhe casual, ka filluar të shfaqet edhe në dukjet e mbrëmjes dhe në një version glam. Në koleksionet e ardhshme vjeshtë/ dimër 2023-2024, xhaketa e poshtme bëhet couture falë siluetave të pazakonta, dekorimeve me shkëlqim dhe pëlhurave të çmuara. Saten me detaje ari, të cilat mund të vishen edhe mbi fustanet e mbrëmjes, të fryra dhe të mbuluara me temina me një fund mat.

FUND I GJATË SIRENË Ndër veshjet që vijnë direkt nga vitet 2000 është padyshim fundi i gjatë me bel të ulët me mini tren. Në pasarelat e dimrit, fundet dhe fustanet me një siluetë sirene janë të tëra, me ije të montuara dhe përmasa më të gjera në bazën e fundit, i cili hapet në një bisht, ose diçka më të gjatë. Ende nga vitet 2000, dhe nga fundi i viteve 90, rikthehet slip dress, fustani më sensual që ekziston. Modeli i hollë dhe i lehtë, i bërë nga pëlhura të paprekshme, me një siluetë të thjeshtë dhe linja thelbësore, që të kujtojnë një copë të brendshme. Burimi: fanpage

KOMPLETI BINJAK BON TON Në pasarelat vjeshtë/dimër 23-24 në Milano dhe

www.fjala.al

ONLINE 24 ORË

HISTORI

E PREMTE 31 MARS 2023

13

31 MARS 1991

Traktati i Varshavës

dalja nga “shërbimi” e ushtrisë në Bllokut Komunist 36 vjet nga themelimi, Traktati i Varshavës – që ishte aleanca ushtarake midis Bashkimit Sovjetik dhe satelitëve të saj në Europën Lindore, – pushon së ekzistuari. Ky akt, ishte një shenjë tjetër se Bashkimi Sovjetik po humbiste kontrollin mbi ish-aleatët e saj, dhe se Lufta e Ftohtë po merrte fund...

B

ashkimi Sovjetik, Shqipëria, Bullgaria, Çekosllovakia, Gjermania Lindore, Hungaria, Polonia dhe Rumania nënshkruan Traktatin e Varshavës. Traktati, apo ndryshe dhe Pakti i Varshavës ishte një traktat i mbrojtjes së ndërsjellë midis Bashkimit Sovjetik (BRSS) dhe shtatë shteteve të Evropës Lindore, e cila u nënshkrua në kryeqytetin Polak, në Varshavë. Zyrtarisht i njohur si: Traktati i Miqësisë, Bashkëpunimit dhe Ndihmës së Ndërsjellët. DY ALEANCAT Pakti i Varshavës u formua në vitin 1955, kryesisht si një kundërpërgjigje ndaj vendimit të Shteteve të Bashkuara dhe aleatëve të saj europiano-perëndimorë, për të përfshirë një Gjermani të ri-armatosur në Organizatën e Traktatit të Atlantikut të Veriut (NATO). NATO u krijua në prillin e vitit 1949 si një aleancë ushtarake mbrojtëse midis Shteteve të Bashkuara, Kanadasë dhe disa kombeve evropiane për të penguar zgjerimin e mundshëm sovjetik në Europën Perëndimore. Në vitin 1954, vendet e NATO-s, votuan për të lejuar anëtarësimin në organizatë të një Gjermanie Perëndimore të ri-armatosur. Sovjetikët u kundërpërgjigjën me themelimin e Paktit të Varshavës. Anëtarët kryesorë përfshinin Bashkimin Sovjetik, Gjermaninë Lindore, Poloninë, Hungarinë, Rumaninë, Bullgarinë, Çekosllovakinë dhe Shqipërinë. Por mungonte Jugosllavia. Nw mbledhjen nwnwshkryese delegacioni i Bashkimit Sovjetik udhëhiqej nga kryeministri, Nikolai Bulganin, ministri i Jashtëm Molotov dhe dy ushtarakë Zhukov dhe Koniev. Kryeministrat e Ukrainës, Bjellorusisë, Letonisë, Lituanisë dhe Estonisë ishin gjithashtu të pranishëm, së bashku me një gjeneral komunist kinez si vëzhgues. Edhe pse sovjetikët pretendonin se organizata ishte një aleancë mbrojtëse, shpejt u bë e qartë se qëllimi

parësor i paktit, ishte përforcimi i dominimit komunist në Europën Lindore. ORGANIZIMI Pas kalimit të afatit prej 20 viteve, afati i Traktatit zgjatej automatikisht për 10 vite të tjera, nëse një vit më parë nuk është bërë tërheqja e ndonjë anëtari. I rinovuar në 1975 dhe përsëri në 1985, traktati parashikoi një komandë ushtarake të unifikuar, fillimisht nën drejtimin e Marshall Koniev, të dominuar nga Ushtria e Kuqe dhe me selinë e saj në Moskë. Armët u standardizuan dhe u prezantuan manualet ushtarake të Ushtrisë së Kuqe, me stërvitje të përbashkët, manovra vjetore dhe uniforma të stilit të Ushtrisë së Kuqe. Pakti i obligonte anëtarët e saj për konsultime mbi çështjet e interesit të përbashkët dhe për ndihmë të mënjëhershme ushtarake në rast të ndonjë sulmi në Evropë mbi një apo më shumë anëtarë të paktit. Organet kryesore të paktit me qendër në Moskë ishin: Byroja e Këshillit Politik (Polibyroja) dhe Kryekomanda e Bashkuar. BRSS-ja, gjithnjë kishte Kryekomandën e forcave të armatosura. Ata ishin, I. S. Konjev nga 1955-60, A. A. Greçko 1960-67, I. I. Jakupovskij 1967-76 dhe nga 1977-ta, V. G. Kulikovi. Stacionimi i trupave sovjetike në vendet partnere, rregullohej me marrëveshje të veçanta bilaterale. Secili vend në Traktatin e Varshavës premtoi të mbrojë të tjerët kundër çdo kërcënimi të jashtëm ushtarak. Ndërsa organizata deklaroi se çdo komb do të respektonte sovranitetin dhe pavarësinë politike të të tjerëve, secili vend ishte në një farë mënyre i kontrolluar nga Bashkimi Sovjetik. HUNGARIA DHE ÇEKOSLLOVAKIA Traktati i Varshavës u zhvillua si një instrument politik në duar të BRSS-së, si fuqi udhëheqëse e bllokut lindor. Përpjekjet e qeverisë kryengritëse hungareze

të Imre Nagit, në tetor/nëntor 1955, për të tërhequr anëtarësimin e Hungarisë nga Pakti i Varshavës, ishin vendimtare për marshimin e trupave sovjetike në Hungari në nëntorin e vitit 1969-të. Përpjekjet e reformave komuniste në Çekosllovaki, në 1968, BRSS-së, ju dukën jo vetëm si një devijimi nga ideologjia komuniste, por edhe si rrezik i mbajtjes së përbashkët të Lidhjes. Pas marshimit të trupave sovjetike në Çekosllovaki, në gusht të 1968-ës, Shqipëria tërhiqet nga Pakti i Varshavës. SHQIPËRIA NË TRAKTAT Forcat ushtarake shqiptare nuk morën asnjëherë pjesë në manovrat e organizuara në kuadrin e Paktit të Varshavës. Që nga viti 1960, - kur marrdhëniet me ish Bashkimin Socjetik ishin në një krizë të thellë, Shqipëria nuk mori më pjesë në asnjë aktivitet ose mbledhje të Paktit të Varshavës. Me 12 shtator 1968, pas pushtimit të Çekosllovakisë nga forcat e Paktit të Varshavës, Shqipëria deklaroi daljen nga ky traktat. Më 20-21 gusht 1968, BRSS-ja duke shfrytëzuar një stërvitje të forcave të Traktatit të Varshqavës, ndërhyri ushtarakisht në Çekosllovaki. Këtë akt Shqipëria e dënoi fuqishëm. Pikërisht për këtë shkak, më 13 shtator 1968, Shqipëria deklaroi zyrtarisht largimin nga Traktati i Varshavës. FUNDI I MARRËVESHJES Megjithatë nga fundi i viteve 1980, lëvizjet anti-sovjetike dhe antikomuniste në të gjithë Europën Lindore filluan të lëkundin themelet e Paktit të Varshavës. Në vitin 1990, Gjermania Lindore e braktisi paktin në përgatitje të ribashkimit të saj me Gjermaninë Perëndimore. Polonia dhe Çekosllovakia, dëshmuan gjithashtu dëshirën e tyre të madhe për t’u tërhequr. Përballe kësaj situatë, duke vuajtur nga një ekonomi e lëkundur dhe nga një situatë e paqëndrueshme politike, Bashkimi Sovjetik u dorëzua para të pashmangshmes. Në marsin e vitit 1991, komandantët ushtarakë sovjetikë hoqën dorë nga kontrolli i forcave të Paktit të Varshavës. Disa muaj më vonë, Komiteti Politik Konsultativ i Paktit u takua për herë të fundit, dhe njojhu zyrtarisht atë që kishte ndodhur: Pakti i Varshavës kishte pushuar së ekzistuari. Përgatiti për botim: L.Veizi

14

E PREMTE 31 MARS 2023

SHKENCË

www.fjala.al

ONLINE 24 ORË

Ligjet e dinamikës së lëngjeve nuk zbatohen në kashtë Ligjet e dinamikës së lëngjeve nuk zbatohen për rrjedhat nëpër kashtë kur konsumojmë një pije: ja pse.

P

ër shkak të “fajit” të kashtës, shkencëtarëve iu desh të shpiknin një ligj të ri të dinamikës së lëngjeve. Është shkruar nga studiues nga Universiteti i Nju Jorkut pas kryerjes së disa eksperimenteve duke parë rrjedhën e lëngjeve që rrjedhin në tuba dhe kashtë me diametra dhe gjatësi të ndryshme. Në fakt, ata kanë zbuluar se kur pimë një pije, ligjet klasike të dinamikës së lëngjeve nuk zbatohen. Rezultatet e hulumtimit u publikuan në Journal of Fluid Mechanics. “Kur pimë përmes një kashte, sjellja e lëngut që thithim kundërshton çdo ligj të njohur mbi rezistencën ose fërkimin e një rrjedhjeje përmes një tubi,” shpjegon Leif Ristroph, një nga autorët. “Ne kemi zbuluar një ligj të ri që rregullon lëvizjen e çdo lëngu që lëviz me çdo shpejtësi në një tub të çdo madhësie.”

LËNGJET E JASHTË LIGJIT. Studiuesit kryen një sërë eksperimentesh me tuba metalikë me gjatësi dhe diametra të ndryshëm, duke matur shkallën e rrjedhjes dhe presionin e llojeve të ndryshme të lëngjeve. Qëllimi ishte të kuptonim se çfarë roli luajnë këta faktorë në përcaktimin e rezistencës së fërkimit të rrjedhës në tub. “Të dhënat tona treguan se ligjet që rregullojnë fërkimin e rrjedhës janë të vlefshme vetëm për kushte të caktuara të shpejtësisë së rrjedhës dhe madhësisë së tubit,” shpjegon Ristroph. Duke studiuar situatat ku ligjet ekzistuese nuk zbatoheshin, studiuesit gjetën një shembull të thjeshtë: kashtë. NJË RREGULL I RI. Pas shtrirjes së eksperimenteve në lloje të ndryshme të kashtës - nga më e holla që përdoret për përzierjen e kafesë, tek ajo klasike për pije, tek ajo më e trashë që përdoret për të pirë çaj flluskë - studiuesit kuptuan se ligjet

klasike të dinamikës së lëngjeve dështuan. Në fakt, ligjet supozonin se tubi (ose kashta) ishte shumë i shkurtër ose shumë i gjatë dhe se rrjedha ishte shumë e shpejtë ose shumë e ngadaltë. Rastet e ndërmjetme, të tilla si kashtë, përfshijnë faktorë kompleksë të tillë si rrjedha që ndryshon përgjatë gjatësisë së tubit ose bëhet laminar ose turbulent (dmth ndryshimi i mënyrës së rrjedhës). RRJEDHJE GJAKU. Formula matematikore e marrë nga studiuesit rezultoi e saktë për të gjitha matjet eksperimentale të kryera në lloje të ndryshme kashte, tubash dhe lëngjesh: “Një formulë universale mund të jetë shumë e dobishme, për shembull, për të kuptuar dhe modeluar rrjedhën e gjakut në sistemin e qarkullimit të gjakut.: - përfundon Ristroph. “Në fund të fundit, venat, arteriet dhe kapilarët nuk janë gjë tjetër veçse tuba me diametra, gjatësi dhe rrjedhje të ndryshme të lëngut”.

ë dashurit nga të rriturit dhe fëmijët 5000 vjet më parë sumerët pinin birrë me kashtë ari dhe argjendi për të pirë një koktej me stil ose për T të pirë një pije të gazuar, vitet e fundit kashta është pushtuar nga revolucioni ekologjik, i cili ka ndaluar ato plastike dhe ka futur ato prej letre. Mirëpo, nëse për ne kashtët kanë qenë gjithmonë një mjet “i disponueshëm” (edhe pse së fundmi ka nga ata që shesin të larë dhe të ripërdorshëm alumini), ka qenë një kohë që ato konsideroheshin si një objekt i çmuar. KASHTA LUKS. Kjo është ajo që del nga një studim i kryer mbi tetë tuba ari dhe argjendi, secila mbi një metër të gjatë, të gjetura në fund të shekullit të 19-të në tumën Maikop, një vend i rëndësishëm arkeologjik në Kaukaz (Rusi) që përmban mbetjet e tre individëve. dhe qindra objekte të çmuara. Sipas asaj që zbuluan studiuesit, këto tuba nuk ishin, siç mendohej më parë, skeptra apo mbështetëse për një tendë, por kashtë luksoze me të cilat sumerët e lashtë pinin birrë. Videoja e Ted më poshtë tregon shpikjen e kashtës së palosshme, e cila u zhvillua në vitet 1930 në San Francisko. KUSH NUK PI NË SHOQËRI... Kashtët, të ruajtura në muzeun

Sumerët pinin birrë nga një enë e madhe e zakonshme duke përdorur kashtë të gjata prej ari dhe argjendi: ato janë më të vjetrat e gjetura ndonjëherë dhe janë mbi 5000 vjet të vjetra.

Hermitage në Shën Petersburg, përdoreshin për të pirë birrë së bashku me njerëzit e tjerë direkt nga një amforë e madhe. “Zbulimi në kërkimin tonë erdhi kur gjetëm mbetje të niseshtës së elbit brenda njërës prej kashtëve,” shpjegon Viktor Trifonov. Pirja e birrës përmes

një kashte nuk ishte një praktikë e pazakontë për sumerët që jetonin në Mesopotami nga mijëvjeçari i III para Krishtit, siç dëshmojnë përshkrime të ndryshme të kohës. Meqenëse birra ishte shumë e turbullt, çdo kashtë kishte filtra metalikë që përdoreshin për të hequr

papastërtitë. “Nëse interpretimi ynë është i saktë, ne do të përballemi me kashtën më të vjetër të gjetur ndonjëherë deri më sot,” thotë Trifonov. Edhe pse nuk kemi prova të prekshme, ne e dimë se kashtët janë përdorur tashmë në Iran dhe Irak midis mijëvjeçarit të 5-të dhe

të 4-të para Krishtit. për të pirë nga një enë e zakonshme. Kashtët e Maikopit dëshmojnë për një epokë në të cilën zakoni për të festuar bankete rituale dhe për të pirë në shoqëri filloi të përhapet, shpesh edhe gjatë funeralit të njerëzve të rëndësishëm të kohës.

E PREMTE 31 MARS 2023

ENCIKLOPEDI

www.fjala.al

ONLINE 24 ORË

31 Mars 1889

Kulla Eifel në Paris

PËRUROHET PËRFUNDIMI I NDËRTIMIT TË KONSTRUKSIONIT PREJ HEKURI

15

Dashi

Ku s h to j i n i vë m e n d j e m a k s i m a l e s fe rë s profesionale, për shkak se ka jo pak nervozizëm dhe presion, të cilin nuk do dini si ta menaxhoni. Në familje, euforia është në maksimum dhe do të dini si të përballoni çdo situatë.

Demi Mos humbni kohë nga pushimet, por mundohuni që të liroheni nga angazhimet që keni, në mënyrë që të “shpëtoni” sa më parë. Mbështetja e planetëve e bën gjithçka më të lehtë dhe pa asnjë komplikim.

Binjakët Do të jetë një e premte e çmuar në sajë të mbështetjes së Hënës dhe Venusit. Në sferën ekonomike duhet të bëni kujdes me shpenzimet. Ndërsa sa i takon dashurisë, do të rikthehet buzëqeshja.

Gaforja Do të jeni të vendosur dhe do të keni çdo situatë nën kontroll. Të kujdesur deri në detaje, energjik dhe të vendosur mund të përballeni me çfarëdo problematike në punë.

Luani

K

ulla Eifel përurohet në kryeqytetin francez, në një ceremoni të drejtuar nga projektuesi i veprës Gustave Eiffel, dhe ku morën pjesë kryeministri francez Pierre Tirard, një grusht zyrtarësh të tjerë të lartë, dhe 200 punëtorë ndërtimi. Në vitin 1889, për nder të 100-vjetorit të Revolucionit Francez, qeveria planifikoi një ekspozitë ndërkombëtare, dhe shpalli një konkurs për projektimin e një monumenti që do të ndërtohej në Champ-de-Mars, në qendër të Parisit. Nga më shumë se 100 projekte të paraqitura, Komiteti i Njëqindvjetorit zgjodhi planin e Eiffel për një kullë prej çeliku, që do të ngrihej pothuajse 300 metra mbi Parisin, dhe do të ishte për kohën struktura më e lartë në botë e ndërtuar nga njeriu. Eiffel, një ndërtues i njohur i urave, ishte një mjeshtër i ndërtimit me konstruksione metalike, dhe dizejnoi edhe projektin e Statujës së Lirisë, që ishte ngritur vetëm pak kohë më parë në portin e Nju Jorkut. Kulla e Eiffel u prit me skepticizëm nga kritikët, të cilët argumentuan se ajo nuk do të ishte strukturalisht e qëndrueshme, ndërsa shumë të tjerë u indinjuan duke menduar se kulla do të ishte një shëmti në zemër të Parisit. Me një angazhim të papërmbajtshëm, Eiffel e përfundoi kullën e tij të madhe në vetëm 2 vjet. Vetëm një punëtor humbi jetën aksidentalisht gjatë ndër-

timit të saj, çka asokohe përbënte një rekord jashtëzakonisht pozitiv për një projekt të atyre përmasave. Struktura e lehtë, e ajrosur ishte nga të gjitha anët një çudi teknologjike, dhe brenda disa dekadave u konsiderua si një kryevepër arkitekturore. Kulla Eifel është 325 metra e lartë, dhe përbëhet nga një kornizë hekuri e mbështetur mbi katër këmbë, që bashkohen për të formuar një kullë të vetme vertikale. Platformat, secila me një kuvertë vëzhgimi, janë në tre nivele. Ashensorët ngrihen në një lloj kurbe, dhe Eiffel kontraktoi kompaninë njohur amerikane të ashensorëve, për të dizenjuar ashensorët e njohur transparentë. Ato nuk kishin përfunduar ende më 31 mars 1889, kështu që Gustave Eiffel u ngjit në majën e kullës nga shkallët së bashku me disa miq të guximshëm, duke ngritur atje një flamur të madh francez. Më pas nga platforma e dytë nisën shpërthimet e fishekzjarreve. Në fillim të majit u hap Ekspozita Ndërkombëtare e Parisit, dhe kulla shërbeu si porta hyrëse për panairin gjigant. Kulla Eifel mbeti struktura më e lartë në botë e ndërtuar nga njeriu deri në përfundimin e ndërtesës Chrysler në Nju Jork në vitin 1930. Në mënyrë të pabesueshme, Kulla Eifel rrezikoi të shembej kur skadoi qiramarrja 20-vjeçare e ekspozitës ndërkombëtare në 1909, por atë e ruajti funksioni si një antenë për transmetimin e radios. Ajo mbetet kryesisht e pandryshuar sot, dhe është një nga atraksionet turistike më të rëndësishme në botë.

NGJARJET E DATËS 31 MARS NË VITE

1492

Mbretëresha Izabela e Kastiljes në Spanjë, firmos dekretin e Alhambrës, duke urdhëruar që 150.000 nënshtetasit e saj hebraikë dhe myslimane të konvertohen në krishtërim ose të përballen me dëbimin.

1918

Në SHBA, hyn për herë të parë në fuqi ligji mbi ndryshimi orës për kursimin e energjisë. (1 orë para – 1 orë prapa çdo 6 muaj)

1917

Shtetet e Bashkuara blejnë nga Danimarka Ishujt e Indive Perëndimore për 25 milionë dollarë, dhe i riemërojnë Ishujt Virgin.

1930

Krijohet Kodi i etikës për prodhimin e filmave në Hollivud, duke vendosur rregulla të rrepta për trajtimin e temave të seksit, krimit, fesë dhe dhunës në filma. Ai do të qëndrojë në fuqi deri më 1968.

1918

Grupe të armatosura aleate të Federatës Revolucionare Armene dhe Bolshevikëve, nisin masakrimin e azerëve etnikë. Mendohet se afro 12.000 myslimanë të Azerbajxhanit gjetën vdekjen në atë masakër.

1994

Evolucioni i njeriut: Revista “Nature”, njofton se antropologët kishin gjetur në Etiopi kafkën e parë të plotë të një australopiteku, një lloj homonoidi i zhdukur i ngjashëm me njeriun, mendohet të ketë jetuar 3.6 milionë vjet më parë.

Drejt jush po hapen mundësi shumë të mira dhe interesante, të cilat as nuk i mendonit deri para disa muajsh. Do të keni mbështetjen e planetëve, çka do e bëjë çdo situatë më relaksuese dhe të qetë. Por partneri/ja do të jetë i largët.

Virgjëresha Keni në favorin tuaj thuajse të gjithë planetet, për të kapërcyer pengesat burokratike. Nëse kaq nuk mjafton, buzëqeshuni kundërshtarëve, do ti destabilizoni me pozitivitetin tuaj.

Peshorja Nuk duhet të zmadhoni por as të banalizoni shqetësime që s’iu bëjnë të ndiheni mirë dhe që mund të shfaqen si në fushën profesionale dhe në atë të ndjenjave. Bujaria e Hënës, do ju garantojë instrumente për t’i përballuar.

Akrepi Do të thirreni për t’i dhënë drejtim një situate, duke dhënë përgjigjen e duhur ndaj një sërë pyetjesh. Do të keni fuqinë dhe gjallërinë e duhur në sajë të ndikimit të Marsit për të përballuar çdo të papritur.

Shigjetari Financat po kalojnë një situatë jo shumë të mirë dhe për këtë arsye ka disa momente teknike që duhet t’i menaxhoni. Bëni mirë që gjërat t’i lini të ndodhin spontanisht, pa i sforcuar.

Bricjapi

Nuk jeni vetëm dhe mund të keni besim tek mbështetja e pakushtëzuar e atyre personave që ju duan vërtetë. Venusi ju jep mbështetje në çdo nismë tuajën dhe do të keni instrumentet e duhura për të përballuar çdo gjë.

Ujori

Shpesh, nëse nuk mund të udhëtoni realisht, ju pëlqen të përdorni fantazinë për të qenë mirë pa limit. Kështu do bëni dhe këtë të premte. Në punë do të hapen mundësi të reja, ndaj duhet t’i bëni sytë katër në mënyrë që t’i kapni fluturimthi.

Peshqit Marsi e bën gjithçka të qartë dhe të kulluar! Por ju keni një problem që është i lidhur me energjinë, jeni shumë pak të përqendruar për shkak të kundërshtisë së planetëve në shenjën tuaj. Vlerësojini mirë gjërat me prioritet dhe do t’ia dilni.

16

E PREMTE 31 MARS 2023

REKLAMA

Cyan Magenta Yellow Black

www.fjala.al

ONLINE 24 ORË