गंध कळ्यातला विद्यार्थी वलवित कर्थासग्रं ह श्री छत्रपती वििाजी ज्यवु िअर बेवसक स्कूल, सगरोळी ता. वबलोली वज. िांदडे ४३१७३१

‘गंध कळ्यातला’ विद्यार्थी वलवित कर्थासग्रं ह प्रकािक श्री गंगाधर मठदेिरू मख्ु याध्यापक, श्री छत्रपती वििाजी ज्यवु िअर बेवसक स्कूल, सगरोळी प्रर्थमािृत्ती वडसेंबर २०२२ मि ु पृष्ठ / मलपृष्ठ श्री िीरभद्र विश्वब्रम्ह अक्षरजळ ु िणी श्री बालाजी िंडागळे छपाई श्री भैया पिार सहकायय सिय अध्यापक िृदं श्री छत्रपती वििाजी ज्यवु िअर बेवसक स्कूल,सगरोळी

प्रस्तावना भाषा हे आपल्या भाििा व्यक्त करण्याचे साधि होय. त्यातही आपल्याला मातृभाषेतिू सहज व्यक्त होता येते. भाषा समृद्धीसाठी प्रिालेत सतत अिेक उपक्रमाच्या माध्यमातिू प्रयत्ि चालू असतो. मल ु ाच्ं या लेिि क्षमतेला चालिा देण्यासाठी विविध प्रकारचे लेिि उपक्रम करूि घेतले जातात. जसे वचत्रिणयि, वचत्रकर्था, संिादलेिि, कर्थालेिि, कल्पिाविस्तार, स्िअवभव्यक्ती इत्यादी. असे उपक्रम घेत असतािा मल ु े वलहू िकतात हे लक्षात आले. गरज आहे ती त्यांिा वलवहते करण्याची त्या अिषु गं ािे कर्थालेिि करूि घेण्याच्या प्रयत्ि ‘समृद्ध मराठी भाषा प्रकल्प’ या काययक्रमातिू वियवमत करूि घेण्यात आला. त्याला समाजमाध्यमातिू प्रवसद्धी देण्यात आली. सातत्यािे हा प्रयत्ि चालू होताच, पण असे िाटू लागले की हे सिय संग्रह रुपात जति करता आले तर...! मल ु ािाही ही कल्पिा आिडली त्यांिाही िाटू लागले की इतर किी, लेिकासारिे आपलेही लेिि पस्ु तकात छापिू यािे. विवमत्त होते ‘आिंद बाल मेळाव्याचे’ यापिू ी घेतलेल्या कवितासंग्रह लेििाचा अिभु ि पाठीिी होताच. यािेळी कर्थासंग्रह प्रकावित करण्याची कल्पिा मख्ु याध्यापकािं ी माडं ली. मराठी भाषेतील विविध उपक्रमाच्या माध्यमातिु माझ्या सिय सहकाऱयांिी के लेल्या सततच्या प्रयत्िाचे फवलत म्हणजे हा कर्थासंग्रह होय. हा कर्थासंग्रह िाचकांच्या हाती देतािा अवतिय आिंद होतो आहे. आमच्या कवितासंग्रह प्रकाििाच्या पवहल्या प्रयत्िाला चागं ला प्रवतसाद वमळाला त्याचेच फवलत म्हणिू हा आमचा दसु रा प्रयत्ि आहे. त्यातिू आमच्या वचमक ु ल्या बाल कर्थाकारांिी आपले विचार या कर्थेच्या माध्यमातिू आपल्यासमोर मांडण्याचा प्रयत्ि के ला आहे. तो आपणास विवितच आिडेल ि आपले प्रेरणारुपी आिीिायद आमच्या बालकांच्या पाठीिी राहतील या अपक्षेसह र्थांबतो... धन्यिाद. बालाजी खंडागळे (सहशिक्षक) श्री.छत्रपती शिवाजी ज्युशनअर बेशसक स्कूल सगरोळी

मनोगत ‘गंध कळ्यातला’या कर्था संग्रहाचे मिोगत वलवहतािा मला िपू आिंद होत आहे. या मावहती तत्रं ज्ञाि यगु ात आवण इटं रिेट ि मोबाईल च्या यगु ात आजी –आजोबांच्या गोष्टी मल ु े विसरत चालली होती. जुने ते सोने या प्रमाणे मल ु ािं ा परत त्यांच्या कल्पिा िक्तीला संधी द्यािी ि त्यािा वलवहते करािे, या उद्देिािे स्ितःच्या कल्पिेतिू कर्था वलवहण्यास सांवगतले .यातिू वचमक ु ल्या मल ु ा-मल ु ींिी आपल्या भाििा, ि विचार या कर्थेतिू व्यक्त के ल्या आहेत. बऱयाच वदिसापासिू मल ु े वलवहत होतीच पण मिात विचार येत होता की, मल ु ांिा कर्था संग्रहाच्या विवमत्तािे वलवहण्यास प्रिृत्त करािे. हा विचार माझ्या सहकारी वमत्रांिी पण मांडला. हा विचार मल ु ासमोर ठे ितािा मला असे िाटले की, मल ु ाचं ा प्रवतसाद वकती ि कसा वमळेल? पण म्हणतात िा! “मल ु ांचे पाय पाळण्यात वदसतात” याप्रमाणे अक्षरिः मल े अिा सध्या आवण सोयाया भाषेत, ु ांिी आपापल्या बोबडाया, सहज सचु ल िब्दात कर्था वलहायला सरुु िात के ली. विद्यार्थयाांिी आपल्या कर्थेतिू बोधपर कर्था वलवहल्या आहेत. काहींिी तर आपल्या वमत्रािर, विसगायिर आवण पररिारािर सद्ध ु ा आपले विचार कर्थेतूि व्यक्त के ले आहेत. िरील संदभय लक्षात घेता मल ु ांिा या ियात संिेदिा, सहािभु तू ी या गोष्टीची िपू जाणीि होऊ लागली आहे. ही िपू च समाधािाची ि आिंदाची बाब आहे. या कर्थेतूि विद्यार्थयायची िैचाररक प्रगल्भता वदसिू आली. मी ईश्वराकडे अिी प्रार्थयिा करतो की, या मल ु ांच्या लेिणीला अजिू चांगली धार लाभो. ि पढु ील आयष्ु यात यातूि चांगले कर्थाकार विमायण होिोत अिी मी अिा व्यक्त करतो. हा कर्था संग्रह प्रकावित व्हािा यासाठी माझे सहकारी श्री बालाजी िंडागळे , श्री िीरभद्र विश्वब्रम्ह ि सिय सहकारी अध्यापक यािं ी या बाल कर्थाकार यांिा मागय दािविला त्याबद्दल मी त्यािं ा धन्यिाद देतो ि त्यांिी यापढु हे ी या मल ु ांिा प्रोत्साहि देत रहािे अिी अपेक्षा व्यक्त करतो. िेिटी सिय वचमक ु ल्या कर्थाकार ि माझ्या सहकाऱयांिा हावदयक िभु ेच्छा...... धन्यिाद.. श्री गगं ाधर मठदेिरू (मख्ु याध्यापक) श्री छत्रपती वििाजी ज्यवु िअर बेवसक स्कूल सगरोळी

अनक्र ु मशिका १. कष्टाचे फळ

अनुष्का बोधनापोड

२. खरी मैत्री

सोनाली बडं गर

३. गुरूचा उपदेि

श्रद्धा कवडे

४. आजीची युक्ती

वैभवी महाजन

५. पेराल ते उगवेल

कीती मुंगडे

६. मी नदी बोलते

के तकी कुलकिी

७. प्रजेचा राजा

हर्षदा गारे

८. जिास तसे

कु.िांभवी खंडागळे

९. आम्ही पि कलेक्टर होिार.

कु. अशिषया जावेद िेख

१०. देव पावला

कु. तन्वी हिमंत मठपत

११. अशत राग

कु. धनश्री आंबटवार

१२. वेळेचे महत्व

गंगेि सुधाकर मुंगे

१३. म्हातारीची चतुराई

ओमकार तोकलवाड

१४. मैत्री

कु. प्रगती बुच्चलवार

१५. सगं तीचे पररिाम

कु. वैभवी गंगासागरे

१६. एकीचे बळ

मन्मथ पाटील

१७. दहा रुपये

कु.जान्हवी गायकवाड

१८. खरी श्रीमतं कोि?

कु. सोनाली शिवाजी बडं गर

१९. स्पधाष

कु. कावेरी राजकुमार धडे

२०. कष्टाशवना फळ ना शमळते कु. स्वाती माशिक मरखले २१. स्वप्नपतू ी

शवष्िू गोपाळ पाटील

२२. भेदभाव

कु. गौरवी प्रदीप जाधव

२३. वाईट कधी शचंतू नये

कु. स्वरा सतं ोर् सोमपुरे

२४. राजूचा वाढशदवस

कु. अनुजा प्रभाकर कस्तुरे

२५. चदं ू वडापाववाला

रुपेि रामशकिन कौठकर

२६. निीबवान िेतकरी

के दार मन्मथ स्वामी

२७. मैत्रीचे फळ

साईशकरि नागनाथ सुरकुटलावार

२८. आळिी बैल

कृष्िा साहेबराव राठोड

२९. दुष्ट पािीपुरीवाला

कु.वेशदका मोघे व्यंकट

३०. जादूची छत्री

कु.तपस्या ताराशसगं ठाकूर

१. कष्टाचे फळ एका गािात एक म्हातारा िेतकरी राहत होता. त्याला पाच मल ु े होती. ती सियच्या सिय िपू आळिी होती. त्यािं ा कष्ट करणे मावहतच िव्हते. ते फक्त िवडलाच्ं या पैिािर मजा करायचे. त्यांच्या या आळिीपणामळ ु े िेतकरी सतत वचंतेत असायचा. त्याच्या मिात िेहमी विचार यायचा वक, आपण गेल्याितं र आपल्या आळिी मल ु ाचं े कसे होणार? त्याचं ा ससं ार कसा चालणार? विचार करूि करूि िेिटी त्याला एक कल्पिा सचु ली. तो एके वदििी आपल्या पाचही आळिी मल ु ांिा जिळ बोलाितो ि त्यांिा सांगतो वक, आपल्या पिू यजांिी आपल्या िेतात एक सोन्याच्या िाण्यांिी भरलेला हडं ा परू ु ि ठे िला आहे. तो कुठे आहे हे मलाही मावहत िाही. मी आता तीर्थययात्रेला जाणार आहे. कधी येणार मावहत िाही. तम्ु हाला जर तो हडं ा सापडला तर तो तम्ु ही सियजण िाटूि घ्या. दसु ऱया वदििी िेतकरी तीर्थययात्रेला विघिू गेला. सगळी मल ु े एकत्र आली ि विचार करू लागली वक काय करािे? त्यािर एकािे यक्त ु ी सचु िली, आपण आपले सिय िेत िणिू काढू या! सगळे जण तयार होतात ि लगेच कमाला लागतात. िपू मेहितीिे ते आपले सिय िेत िणिू काढतात. सोन्याचा हडं ा काही सापडत िाही. ते सियजण विराि होतात. काही वदिसात पाऊस पडतो. गािातील सिय लोक पेरणीची तयारी करतात. या मल ु ांिा प्रश्न पडतो वक, आपण काय करािे? िडील तर िाहीत. ते

सियजण विचार करूि आपल्या िेतात पेरणी करतात. िेतात चांगले वपक येते ि त्यांिा भरघोस उत्पन्ि होते. ते धान्य बाजारात विकूि िपू पैसा वमळतो. ते िपू आिंदी होतात. काही वदिसांिी िडील तीर्थययात्रेहूि घरी येतात. तेंव्हा मल ु ांिी िवडलांिा घडलेला सिय प्रकार सांगतात. िडील म्हणतात, “मी ज्या धिाबद्दल सगं ीतलो होतो ते हेच धि आहे. तम्ु ही जर अिीच मेहित कराल तर तम्ु हाला हे धि दरिषी वमळत राहील.” मल ु ांिा आपली चक ू कळली त्यांिी आपल्या िवडलांिा िचि वदले वक, यापढु े ते िपु मेहित करणार आवण भरपरू धान्य वपकिणार. तात्पयय :- कष्टाचे फळ िेहमी गोड असते. कु. अिष्ु का विठ्ठल बोधिापोड िगय 5 िा

२. खरी मैत्री एकदा एक िेकडा समद्रु वकिाऱयािर िेळत होता. त्याच्या वतरयाया चालीिे तो िाळूिर काही रे िाटत होता. समद्रु ाच्या लाटा वकिाऱयाला धडकत होत्या. त्यामळ ु े िेकडायािे काढलेल्या रे षा पसु त होत्या. ते पाहूि िेकडा िाराज झाला. िेकडायािे लाटािं ा विचारले. आपण जर वमत्र आहोत तर मग मला सांग, तू असे का के लेस? मी मेहितीिे इतकी संदु र िक्षी काढली अि तू मात्र क्षणात येऊि ती पसु ली. त्यामळ ु े मला िपू िाईट िाटले आहे. मला असे िाटते तू माझा िरा वमत्र िाहीस. हे ऐकूि लाट काहीिी मागे सरली; मग क्षणभर र्थांबिू िेकडायाला उत्तर वदली. तू मेहितीिे िपू सदंु र िक्षी काढली. मी मात्र ती क्षणात अत्यंत विदययपणे पसु ली याच्यामागे एक कारण आहे. तल ु ा माझा राग येणे साहवजक आहे. पण माझं म्हणणे समजिू घे. या वकिाऱयािर एक कोळी गेल्या काही वदिसापासिू एिादे सािज वमळते का? हे िोधण्यासाठी वफरत आहे. जर त्याला तझ्ु या पायाचे वचन्ह वदसले असते तर तो तझ्ु या मागािर आला असता; आवण तल ु ा सहज पकडला असता. िरंच मला तल ु ा दि ु िायचे िव्हते. तू माझा फार वजिलग वमत्र आहेस. मला तल ु ा कायमचे गमिायचे िव्हते म्हणिू मला हे सिय करािे लागले.

हे ऐकूि िेकडायाला त्याची चक ू कळली. त्यािे लगेच लाटेची माफी मावगतली. परत त्या दोघाचं ी मैत्री कायम रावहली. तात्पयय :- संकट काळात मदत करतो तोच िरा वमत्र. कु. सोिाली वििाजी बंडगर िगय 7 िा

३. गुरूचा उपदेि एका गािात राम आवण िाम िािाचे दोि व्यक्ती राहत होते. राम हा पररवस्र्थतीिे गरीब पण िपू हुिार ि अभ्यासू होता. याउलट िाम हा श्रीमंत ि गवियष्ठ होता. त्याला फक्त मीच मोठा सगळ्यािं ी मलाच माि द्यािा असे िाटे. पण गािातील लोक रामला जास्त मिात होते. कारण तो िपू समजदार होता. िामला मात्र याचे आियय िाटे. माझ्याकडे एिढी श्रीमंती असिू ही लोक रामलाच का माि देतात? तो ि राहििू एके वदििी रामकडे गेला आवण त्याला विचारला, “तल ु ा हा एिढा समजदारपणा कोणी विकिला?” राम म्हणाला, “माझ्या गरू ु िे” िाम म्हणाला, “तझु े गरुु कुठे राहतात? मला त्यांची भेट करूि दे.” राम म्हणाला, “ठीक आहे, ते पढु च्या मवहन्यात माझ्या घरी येणार आहेत तेंव्हा मी भेट घडििू देईि.” बघता बघता मवहिा गेला आवण एके वदििी रामचे गरुु गािात आल्याची बातमी िामला कळाली. लोक त्याच्ं या भेटीला जाऊ लागले. त्यांच्यािी विविध विषयािर चचाय करू लागले. गरुु ही सगळ्यांिा चांगले राहण्याचा ि िागण्याचा सल्ला देऊ लागले. तेिढायात िाम आपल्यासोबत काही सेिक ि मौल्यिाि िस्तू घेऊि गरू ु च्या भेटीला आला. गरू ु िे त्याच्याकडे िजर िर करूिही पवहले िाही. िाम म्हणाला, “गरुु देि मी आपल्यासाठी हे मौल्यिाि िस्तू आणल्या आहेत. त्याचा स्िीकार करा आवण मला असा काही मंत्र दया वक गािातील लोकांिी मला िपू माि वदला पावहजे.” त्यािर

गरुु म्हणाले, “बाळ, पवहली गोष्ट ही वक, तझ्ु या मौल्यिाि िस्तू तझ्ु याजिळच ठे ि. दसु रे म्हणजे तल ु ा माि पावहजे असेल तर श्रीमंतीचा गिय सोडूि लोकांमध्ये वमसळािे लागेल. त्यांच्या सि ु द:ु िात सहभागी व्हािे लागेल. तरच लोक तल ु ा माितील. के िळ तझ्ु याकडे पैसा आहे म्हणिू माि भेटणार िाही.” गरुु चे हे बोलणे ऐकूि िामला िपू अपमावित झाल्यासारिे िाटले. तो वतर्थिू उठला ि विमटु पणे विघिू गेला. दसु ऱया वदििी िामिे िपू विचार के ला. त्याला गरुु चे म्हणणे योग्य िाटू लागले. तो रामच्या भेटीला गेला. त्याला म्हणाला, “राम, तझु े गरुु म्हणत होते ते िरं आहे. मलाही ते आता पटलयं . मला तू मदत करिील? मला तझु ा वमत्र बिििू घेिील?” राम म्हणाला, “का िाही? त्यात एिढं काय अिघड आहे? चल आजपासिू आपण दोघे चांगले वमत्र बििू कामे करू या!” तात्पयय :- पैिाच्या श्रीमंतीपेक्षा मिाची श्रीमंती जास्त महत्िाची. कु. श्रद्धा राजेश्वर किडे िगय 6 िा

४. आजीची युक्ती आशि चांगुलपिा एका गािात एक म्हातारी आजी राहत होती. ती आजी रोज लाकडं आणण्यासाठी बाजच्ू या जंगलात जात असे. तेर्थिू लाकडे आणिू ती विकूि आलेल्या पैिातिू आपले जीिि जगात होती. एके वदििी ती रोजच्या प्रमाणे ती जंगलात गेली. िाळलेली लाकडे िोधत-िोधत ती जंगलात िपू दरू पयांत आत मध्ये गेली. ती रस्ता चक ु ली. वतला बाहेर पडायचा रस्ता काही सापडत िव्हता. वफरूि वफरूि ती िपू दमली आवण वतला िपू भक ू ही लागली होती. ती इकडे वतकडे पाहत पाहत पढु े चालू लागली. पढु े गेल्याितं र समोर एक आंब्याची बाग वदसली. वतला िपू आिंद झाला आवण ती बागेकडे चालत गेली. ती बागेजिळ जाऊि पोहोचली आवण पाहते तर काय? त्या बागेत िपु माकडे होती आवण आंबे िाऊि िासाडी करत होती. वतिे त्या माकडािं ा हुसकािण्याचा प्रयत्ि के ला पण ती उलट अगं ािर येऊ लागली. ती िपू घाबरली. वतिे काही दगड घेतले ि त्यांच्याकडे फे कू लागली तसे माकडािं ी आबं े तोडले ि वतच्याकडे वभरकािले. तेिढायात त्या बागेच्या मालकाचा कुत्रा तेर्थे आला आवण त्याच्या मदतीिे आजीिे माकडांिा पळििू लािले. आजीिे िाली फे कलेले आबं े गोळा के ले ि ती िात बसली. तेिढायात त्या बागेचा मालक तेर्थे आला. आजीकडे पाहूि तो विचारू लागला. तू कोण आहेस?

इर्थे काय करतेस? त्यािर आजीिी सिय हकीकत त्या मालकाला सावं गतली. त्यािर तो मालक िि ु होऊि आणिी र्थोडे आंबे वतला वदला आवण गािाकडे जाण्याचा रस्ता वतला दाििला. आजी त्या रस्त्यािे आपल्या घरी सि ु रूप परतली. तात्पयय :- एकमेकािं ा मदत के ली पावहजे. कु. िैभिी बालाजी महाजि िगय 6 िा

५. पेराल ते उगवेल फार िषायपिू ीची गोष्ट आहे. एक रामपरू िािाचे छोटेसे गाि होते. त्या गािात एक वकिि िािाचा सािकार राहत होता. तो फार श्रीमंत होता. तो सतत घाईत असायचा. त्याच्याकडे दसु ऱयासाठी अवजबात िेळ िसायचा. फक्त पैसा आवण धंदा यातच तो मग्ि असायचा. तो िपू धिाढाय होता पण कधीच कोणाच्या उपयोगी पडत िव्हता. एके वदििी एक गरीब व्यक्ती त्या सािकाराकडे गेली. त्याला मदतीची िपू गरज होती. त्याला िाटले सािकार आपल्याला मदत करे ल या अपेक्षेिे तो सािकाराकडे गेला. आपली अडचण सांगिू सािकाराला मदत मागणार एिढायात सािकार म्हणाला, “मला आता िेळ िाही तू उद्या ये.” दसु ऱया वदििी तो गरीब माणसू परत सािकाराकडे आला. त्यािेळी सािकार िपू रागात होता आवण त्याला इतरािं ा मदत करूि कधीच मावहत िव्हते. तो त्या माणसािर ओरडला ि म्हणाला, “मी तल ु ा कसल्याही प्रकारची मदत करू िकणार िाही. तू जा इर्थिू .” तो गरीब माणसू विराि होऊि तेर्थिू विघिू गेला. असेच काही वदिस गेले. एके वदििी सािकार व्यिसायाविवमत्त बाहेरगािी विघाला. उन्हाळयाचे वदिस होते. काही अतं र गेल्याितं र त्याची गाडी बदं पडली. बराच िेळ झाला पण गाडी काही चालू होईिा. उि िपू होते त्यामळ ु े सािकारांिा िपु तहाि लागली होती. जिळचे पाणीही सपं ले होते. जिळपास कोठे पाणीही

वदसत िव्हते. सािकाराकडे भरपरू पैसे होते पण पैसे देऊिही पाणी वमळे ल असे वठकाण िव्हते. सािकार तहािेिे िपू व्याकूळ झाला. त्याला काय करािे सचु त िव्हते. तेिढायात दरू िर एक व्यक्ती पाण्याचा हडं ा घेऊि येतािा वदसली. र्थोडाया िेळािे ती व्यक्ती जिळ आली. सािकाराला बरे िाटले आता आपल्याला पाणी वमळे ल. ती व्यक्ती जिळ येताच सािकार म्हाणाला, “बाबा रे , मला िपू तहाि लागली आहे. मला र्थोडे पाणी दे.” त्या माणसािे पवहले हा तर तोच श्रीमंत सािकार आहे. ज्यािे आपल्याला मदत करण्यास िकार वदला होता. सािकारालाही तो चेहरा पररचयाचा िाटला. त्या माणसािे पाणी देण्यास िकार वदला. तेंव्हा सािकार म्हणाला, “मी तल ू ा िाटेल तेिढे पैसे देईि.” तो माणसू म्हणाला, “तझु े पैसे तझ्ु याकडेच ठे ि, हे पाणी मी माझ्या िासरासाठी आणले आहे. ते सकाळपासिू तहािलेले आहे. सािकार गयािया करू लागला. तेंव्हा त्या माणसािे मागील आठिण करूि वदली. सािकाराचा चेहरा िरमेिे िाली गेला. त्याला आपल्या िागण्याचा पिाताप झाला. तो त्या माणसाची माफी मागू लागला. िेिटी त्या गरीब माणसाला दया आली. त्यािे आपल्या हडं ा यातील र्थोडे पाणी सािकाराला वदले. ते पाणी वपऊि सािकार तृप्त झाला ि त्या माणसाला त्यािे धन्यिाद वदले. तात्पयय :- पैसा संपत्ती पेक्षा माणसू महत्िाचा असतो. कु. कीती बसिंत मंगु डे िगय 6 िा

६. मी नदी बोलते ! मल ु ांिो तम्ु हाला मावहत आहे का? माझा प्रिास कसा आहे? तम्ु हाला आियय िाटेल वक मी िदी बोलते. पण मी आज तम्ु हाला माझी व्यर्था सागं णार आहे. माझा उगम पियतरागं ामधिू होतो. माझा प्रिाह सरुु िातीला छोटा असतो पण जिी जिी मी पढु े जाते तसे मला ओढे, िाले येऊि वमळतात मग माझा प्रिाह मोठा होतो. हे िाले जेंव्हा माझ्यामध्ये वमसळतात तेंव्हा ते कचरा आवण घाण पाणी िाहूि आणतात ि माझ्यात वमसळतात. जेंव्हा मी गािाजिळूि प्रिास करते तेंव्हा सगळी माणसे माझ्या काठािर घाण करतात. काही लोक तर माझ्या पाण्यात कपडे, भाडं े, गाई म्हिी धतु ात ि स्ितः माझ्या पाण्यात अंघोळ करतात. त्यामळ ु े मी दवु षत होते. माझा प्रिास चालचू असतो. पढु े एिादे िहर लागते. िहरात आवण जिळपासच्या पररसरात िपू कारिािे असतात. त्या कारिान्यातील घाण ि दवु षत पाणी माझ्या पात्रात सोडले जाते. िहरातील गटाराचे घाण पाणी सद्ध ु ा माझ्या पात्रातच सोडले जाते. काही लोक माझ्या काठािर िेळायला, वफरायला म्हणिू येतात आवण तेर्थेच घाण करूि जातात. तमु च्या पैकी बरे चजण माझ्याकडे पाहूि म्हणतात, “वकती अस्िच्छ आहे वह िदी.” पण ही सगळी घाण कोणामळ ु े झाली याचा आपण विचार करत िाही.

हेच घाण पाणी जेंव्हा तुम्ही िापराल तेंव्हा त्याचे पररणाम तम्ु हाला वदसू लागतील. तम्ु ही आजारी पडाल, त्याचा त्रास तम्ु हालाच होईल. तम्ु ही िदीला दोष देत बसता वक या िदीमळ ु े च आम्हाला हा सगळा त्रास झाला. िरे पाहता यात तमु चीच चक ू आहे. ती तुम्हाला कळत िाही. याच्यािर िपू उपाय आहेत. ते तम्ु ही के ले पावहजेत ि इतरािं ा सांवगतले पावहजेत. माझ्या काठािर घरे बांधू िका. त्यापेक्षा दतु फाय झाडे लािा. िाळू उपसा करू िका. िेळायला या पण यालावस्टक ि इतर घाण पात्रात टाकू िका. मला स्िच्छ ठे िाल तर तम्ु ही विरोगी रहाल. पाणी िाया घालिू िका. हे उपाय तम्ु ही के लात तरच तमु चे भविष्य सरु वक्षत राहणार आहे. तात्पयय :- िदी विरोगी तर आपण विरोगी. के तकी मंगेि कुलकणी िगय 5 िा

७. प्रजेचा राजा एक होता राजा. तो अत्यंत दयाळू आवण प्रेमळ होता. तो प्रजेची िपू काळजी घेत असे. त्यामळ ु े सगळी प्रजा िपू सि ु ीि आिदं ी होती. त्यामळ ु े च राज्य सि ु ी होते. एके वदििी रात्री राजाला झोप काही येईिा. तो अस्िर्थ होता. तो सारिा विचार करू लागला. काय झाले असेल? मला झोप का येत िाही? असा प्रश्न त्याला सताित होता. त्यािे ही गोष्ट राणीला सांवगतली. असे बरे च वदिस चालू होते. मग मात्र राणीला काळजी िाटू लागली. राणीिे प्रधािाला बोलािले आवण राजाविषयी सिय काही सांवगतले. प्रधािािे लगेच िैद्याला बोलाििू घेतले. राजाच्या झोपेिर उपचार करायला सांवगतले. िैद्यांिी उपचार के ला पण काही फरक पडत िव्हता. त्या िैद्यािे आणिी काही विद्वाि िैद्यांिा बोलािले ि उपचार के ला पण काहीच फरक पडत िव्हता. राजाही आता उपचारािे कंटाळला होता. एका रात्री तो झोप येत िाही म्हणिू असाच छतािरती आकािातील चांदणे पाहत वफरत होता. तेिढायात त्याला िाली काहीतरी हालचाल वदसली. त्यािे आणिी र्थोडे बारकाईिे पवहले आवण त्याच्या लक्षात आले वक काही चोर चोरी करूि पळत आहेत. तो गपु चपू पणे िाली उतरला आवण त्यांचा पाठलाग करू लागला. बराच िेळ चालिू गेल्यािंतर ते चोर एका मंवदरात जाऊि र्थांबले. आता त्या चोरीच्या मालाची िाटणी

करायची होती. ते कुणाची तरी िाट पाहत होते. र्थोडाया िेळािे घोडायािर बसिू एक व्यक्ती आली. राजािे र्थोडे विरििू पावहले आवण आिययचवकत झाला कारण ती व्यक्ती दसु री वतसरी कोणी िसिू राजाचा प्रधािच होता. राजाला िपू िाईट िाटले. ज्याच्ं यािर एिढा विश्वास ठे ऊि राज्यकारभार के ला त्यांिीच घात के ला होता. राजा उदास होऊि घरी परतला. रस्त्यािे जातािा अचािक एक देिी भेटली. राजािे विचारले, “देिी आपण कोण आहात?” देिीिे उत्तर वदले, मी भारतमाता आहे. मी िपू द:ु िी आहे, कारण तमु च्या राज्यात प्रजेचे िपू हाल होत आहेत. चोऱया िाढल्या आहेत त्यामळ ु े प्रजा द:ु िी आहे. तम्ु ही या राज्याचे राजे असिू काय उपयोग. राजाला आपली चक ू कळली. आपण आपल्या अवधकाऱयािर ि प्रधािािर अवधक विश्वास ठे िला म्हणिू आज ही िेळ आपल्या राज्यात आली. राजािे चोरींच्या विरोधात िोध मोहीम सरुु के ली. त्यात सिय चोरांिा पकडण्यात आले ि त्याचं ा प्रमि ु असणाऱया प्रधािाचा िरा चेहरा प्रजेसमोर आला. त्या सिायिा कठोर विक्षा करण्यात आली. राज्यािरचे मोठे संकट टळले ि प्रजा सि ु ी झाली. तात्पयय :- प्रजा सि ु ी तर राजा सि ु ी कु. हषयदा गारे िगय 5 िा

८. जिास तसे एका गािात एक व्यापारी राहत होता. त्याचे िाि होते िामलाल. तो सोन्याच्या व्यापारी होता. त्याच्याकडे वपििी भरूि सोन्याची िाणी होती. एके वदििी तो कामाविवमत्त बाहेर वफरत गेला तेंव्हा त्याला त्याच्या लहािपणीचा वमत्र रामलाल भेटला. तो कपडायाचा व्यापारी होता. ते दोघे बऱयाच वदिसािं ी भेटले होते. र्थोडािेळ गयापागोष्टी झाल्या ि िामलाल म्हणाला, “उद्या माझ्या घरी ये आपण वििांत बसिू गयापा मारू.” ते तेर्थिू विघिू गेले. दसु ऱया वदििी ठरल्याप्रमाणे रामलाल हा िामलालच्या घरी आला. दोघांिी िपु िेळ गयापा मारल्या. त्यांिा िपू आिंद झाला. बऱयाच वदिसांिी असे वििांत बोलण्याचा योग आला होता. रामलाल जाण्यासाठी विघाला तेंव्हा िामलाल म्हिला, “अरे वमत्रा माझं तझ्ु याकडे एक काम आहे.” “अरे बोल िा मग. त्यात एिढं काय?” रामलाल म्हणाला. “मला काही वदिस कामासाठी बाहेरगािी जायचे आहे. माझ्याकडे ही सोन्याच्या िाण्याची वपििी आहे. तेिढी मी परत येईपयांत तझ्ु याकडे राहू दे. मी परत आल्यािंतर ती घेईि. िामलाल म्हणाला. रामलाल म्हणतो, “ठीक आहे. काही हरकत िाही.” असे म्हणिू तो वपििी घेऊि जातो. िामलाल काही वदिसांिी परत येतो आवण आपली वपििी मागायला रामलालकडे जातो. तेंव्हा रामलाल म्हणतो, “अरे वमत्रा

माझ्या घरात िपू उंदीर झाले आहेत; त्यांिी तझु ी सिय सोन्याची िाणी िाऊि टाकली. “अरे असं कसं िक्य आहे?” “असंच झालंय वमत्रा काय करू?” रामलाल म्हणाला. िामलाल वबचारा विराि होऊि घरी परतला. काही वदिसांिी िामलालला एक यक्त ु ी सचु ते. तो रामलालच्या मल ु ाला पकडूि िेतो ि आपल्या घरी ठे ितो. दसु ऱया वदििी रामलाल धाित धाित िामलालकडे येतो आवण म्हणतो, “अरे वमत्रा, माझा मल ु गा कालपासिू सापडत िाही. तू कोठे पावहलेस का?” िामलाल म्हणाला, “अरे हो, सकाळी मी एक पक्षी एका मल ु ाला उचलिू िेतािा पावहलं आहे.” रामलाल म्हणाला “अरे असं कसं िक्य आहे? एक पक्षी एका मल ु ाला कसं उचलिू िेऊ िकतो.” िामलाल म्हणाला, “का िक्य िाही? जर सोन्याची िाणी उंदीर िाऊ िकतात तर एक पक्षी एका मल ु ाला का उचलिू िेऊ िकत िाही?” रामलालला आपली चक ू कळली तो म्हणाला, “वमत्रा चक ु लं माझं मला माफ कर. तझु ी सोन्याची िाणी माझ्याकडेच आहेत मी िोटे बोललो. ही घे तझु ी वपििी.” त्यािर िामलाल म्हणाला, “मला पण माफ कर. तल ु ा धडा विकिण्यासाठी हे करािं लागलं. तझु ा मल ु गा माझ्याकडे सरु वक्षत आहे.” तात्पयय :- विश्वासघात करू िये. लालच िपू िाईट असते. कु. िाभं िी रमेिराि िडं ागळे िगय 6 िा

९. आम्ही पि होिार कलेक्टर... रामपरू िािाचे एक गाि होते. त्या गािात वििा िािाचा एक िेतकरी राहत होता. तो िपू कष्टाळू ि प्रेमळ होता. त्याला एक मल ु गी होती. वतचे िाि रीिा होते. ती िपू चणु चणु ीत ि हुिार होती. वतला विक्षणाची िपू आिड होती. त्या गािात मल ु ीच्या विक्षणाबाबत िपू चक ु ीची कल्पिा होती. मल ु ींिा विक्षण देऊ िये असे त्या गािातील लोकांचे विचार होते. वििाला आपल्या मल ु ीची हुिारी पाहूि वतला िपु विकिािे असे िाटत होते. असेच वदिस जात होते. एके वदििी रीिा आपल्या आईला म्हणाली, “आई मला िाळेत कें व्हा पाठिणार?” आई म्हणाली, “बाळ, तल ु ा मावहत आहे. आपली पररवस्र्थती िपू गरीब आहे तसेच आपल्या गािात मल ु ींच्या विक्षणाल विरोध आहे आवण तू िाळेत जायचे म्हणतेस!” ती म्हणाली, “ते मला काही सागं ू िको. मला काहीही करूि िाळेत पाठि. मला िपू विकायचे आहे.” असे बोलत असतािा रीिाच्या डोळ्यात पाणी आले. आईचे आवण मल ु ीचे हे बोलणे वििाच्या कािािर पडले आवण त्याचेही डोळे िकळत पाणािले. त्यािे मिािी वििय के ला काही झाले तरी आपण रीिाला विकिायचे. तो आपला वमत्र साईकडे गेला आवण त्याला हा विषय सांवगतला. तो ऐकताच वमत्र म्हणाला, “अरे तल ु ा काय िेड-बीड लागलयं काय? आपल्या गािात मल ु ींिा विकित िाहीत.” वििा म्हणाला, “ते मला काही मावहत िाही. तू माझा वमत्र आहेस तझू ी या कामात मला मदत पावहजे आहे.” िेिटी वमत्र तयार झाला.

दसु ऱया वदििी सकाळी वििा लिकर उठला आवण रीिाला म्हणाला, “लिकर तयार हो, आपल्याला िाळेत जायचे आहे. तझु ा प्रिेि करायला.” हे ऐकल्याबरोबर रीिा अक्षरिः आिदं ािे जणू िाचचू लागली. त्यािं ी िाळेत जाऊि प्रिेि घेतला. र्थोडाया िेळािे ही बातमी गािात पसरली. गािातल्या लोकािं ी वििाला विरोध के ला. गािातिू हाकलिू देण्याची भीती घातली पण वििा आपल्या विचारािर ठाम होता. हळूहळू गािकऱयांचा विरोध कमी होत गेला. रीिा वियवमत िाळेत जाऊ लागली. चांगला अभ्यास करूि सातत्यािे िगायत पवहला क्रमांक वमळिू लागली. ती मोठी झाली. वतिे उच्च विक्षण घेतले. त्याबरोबरच स्पधाय परीक्षा द्यायला सरुु िात के ली आवण वतच्या मेहितीचे फळ वतला एक वदिस वमळाले. वतची कलेक्टर म्हणिू वििड झाली. बघता बघता ही बातमी गािात पसरली. गािकऱयािं ाही िपू आिदं झाला. त्यािं ी गािात मोठा काययक्रम घेऊि वतचा सन्माि के ला. त्या िेळेस रीिा म्हणाली वक, “माझं एक स्ियाि आहे. गािातल्या सगळ्या मल ु ी विकल्या पावहजेत. त्यािं ा मी मदत काय लागेल ती मदत करायला तयार आहे.” गािकऱयांिा पण रीिाचे म्हणणे पटले. त्यांिी आपल्या मल ु ींिा िाळेत पाठिायला होकार वदला. ही िाताय ऐकताच गािातल्या मल ु ी पण म्हणू लागल्या आम्ही पण कलेक्टर होणार !.... तात्पयय :- मल ु गा मल ु गी एकसमाि कु. अवियया जािेद िेि िगय 7 िा

१०. देव पावला एक गाि होतं. त्या गािात दोि वमत्र राहत होते. त्याचे िाि होते राम आवण िाम. त्यांच्यामध्ये िपू चांगली मैत्री होती. पण दोघाच्ं या विचारात फरक होता. िामचा देिािर विश्वास होता. त्याला असे िाटायचे हे जग जे चालते त्यामागे काहीतरी िक्ती आहे. ही िक्ती म्हणजेच देि आहे. याउलट रामला िाटायचे वक हे सगळं र्थोताडं आहे. देि िैगेरे काही िाही. एके वदििी रामची आई देिाला िैिेद्य दािित होती. रामिे पवहले आवण आईला विचारले वक, “आई काय करतेस?” आई म्हणाली, “देिाला िैिेद्य दािितेय.” राम म्हणाला, “अगं आई देि कधी िैिेद्य िातो का? तो कधी आपल्याला बोलतो का?” देि िैगेरे काही िाही हे सगळं िोटं आहे. आई म्हणाली, “अरे बाळ असे िाही. आपल्याला जगण्यासाठी ज्या गोष्टी लागतात त्या कोठूि वमळतात?” आपल्याला वमळणारे अन्ि, पाणी, हिा, देिच तर देतो आपल्याला हे सगळे . अगं पण हे तर आपल्याला विसगय देतोय. तेिढायात िाम तेर्थे आला. तो म्हणाला, “हो िरं आहे.” पण हे सगळं आपल्याला सहजच वमळत िाही. त्यासाठी कष्ट करािे लागतात. घाम गाळािा लागतो. तरच हे आपल्याला वमळते. कष्ट म्हणजेच देिाची भक्ती आवण ते के ल्यािे आपल्यािर प्रसन्ि होऊि आपल्याला सगळ्या गोष्टी देणारा विसगय म्हणजे देि. आई म्हणाली,

“िाम म्हणतोय ते एकदम बरोबर आहे.” आपण कष्ट करूिच िाल्ले पावहजे. कष्ट म्हणजेच िरा देि आहे त्याची भक्ती आपण के ली पावहजे. रामला देि असल्याचा िरा अर्थय कळला. तो म्हणाला, “तम्ु ही दोघहं ी म्हणताय ते अगदी बरोबर आहे. मला आज िरा देि कळला.” त्यािर िाम अगदी आिंदािे हसत बोलला, म्हणजे आम्हाला देि पािला.” तात्पयय :- कष्ट म्हणजेच देि. कु. तन्िी हणमंत मठपती िगय 5 िा

११. अशत राग एक मोठी िाळा असते. ती िपू संदु र असते आवण त्या िाळे त िपु विद्यार्थी विकत असत. त्या िाळे त एक चांगला बगीचा आहे. त्या बागेत िपू सदंु र फुलझाडे होती. एकूणच काय तर तेर्थे आले वक मि प्रसंन्ि होते. त्या िाळे त ३० िगय होते ि त्यािं ा विकिण्यासाठी िपू विक्षक होते. सिय विक्षक िपू छाि विकित असत. मल ु ांिर प्रेम करत. मल ु ांच्या अडचणी समजिू घेत. त्यामधील एक विक्षक मात्र िपू रागीट स्िभािाचे होते. ते सारिे वचडवचड करत असायचे. त्यामळ ु े त्यांच्याजिळ विद्यार्थी वकंिा विक्षक फारसे कुणी जात िसे. ते िेहमी एकटे एकटे राहत असायचे. मला कुणीच कसे बोलत िाही? याचे त्यांिा सतत िाईट िाटत असे. इतर विक्षकांिा मल ु े वकती छाि बोलतात. त्यांच्यासोबत सहजपणे वमसळतात. मी जिळ बोलािले तरी मल ु े भीत-भीत जिळ येतात. असे का होत असेल? हा प्रश्न त्यांिा पडला. ते उदास होऊि बसले असतािा एका मल ु ािे पवहले. तो भीत भीत जिळ आला. त्यािे विचारले, “काय झाले सर? तम्ु ही िपू उदास वदसता.” त्यािर सर बोलले, “काही िाही रे . मला एक प्रश्न सताित होता.” “कोणता प्रश्न सर?” मल ु गा म्हणाला. “मल ु े सिाांिी कसे छाि िागतात, माझ्यािी का िाही?” सर म्हणाले.

त्यािर मल ु गा म्हणाला, “सर मी सांगू का?” ते म्हणाले, सांग. “सर, आम्हाला िपू बोलािेसे िाटते; पण तम्ु ही सतत रागात असता; म्हणिू तमु च्या जिळ यायला मल ु े घाबरतात.” असे म्हणिू मल ु गा तेर्थिू भीतीिे पळूि गेला. सर विचार करू लागले. िेिटी त्याच्ं या लक्षात आले. िरे च आपले चक ु ते आहे. त्यांिी तेंव्हापासिू वििय के ला वक आपण यापढु े कोणािरही राग करायचा िाही. िातं राहायच.ं समजिू घ्यायच.ं वचडवचड करायची िाही. दसु ऱया वदििी सर िाळे त आले ते एकदम प्रसन्ि मद्रु ेिे. आपला सिय राग सोडूि. सरांचे हे रूप पाहूि मल ु ािाही िपू आिंद झाला. मल ु े त्यांच्याभोिती रें गाळू लागली, गयापा मारू लागली, हे सिय बदललेले वचत्र पाहूि सरांिाही िपू आिदं झाला. तेही मल ु ामं ध्ये सहज वमसळूि गेले. िाळे त एक िेगळे च िातािरण तयार झाले. तात्पयय :- अवत राग बरा िसतो. कु. धिश्री राजेंद्र आंबटिार िगय 7 िा

१२. वेळेचे महत्व पािसाळा जिळ आला होता. एक िेतकरी आपल्या घराच्या छताची कौले बसित होता. तो आपल्या कामात मग्ि झालेला होता तेिढायात एक माणसू त्याच्या अगं णात आला. िेतकरी आपला कामात व्यस्त असल्यामुळे त्याचे काही त्या माणसाकडे लक्ष गेले िाही. त्या माणसािे िेतकऱयाला हाक मारली, “अहो दादा, जरा इकडे या माझं तमु च्याकडे काम आहे.” तो िेतकरी म्हणाला, “काय काम आहे?” “अहो िाली तर या.” िेतकरी िाईलाजािे हातातले काम सोडूि िाली उतरला. त्याच्याजिळ गेला आवण म्हणाला, “बोला काय काम आहे?” लिकर बोला मी हातातले काम सोडूि आलो आहे. मला िेळ िाही. माझे घर पािसात गळत आहे. िरती आभाळ भरूि आले आहे. तो माणसू म्हणाला, “अहो दादा, मी वभकारी आहे. मला िायला अन्ि हियं .” िेतकरी म्हणाला, “अरे चांगला धडधाकट वदसतोस काही काम का करत िाहीस?” आम्ही एिढे कष्ट करतोय, आम्हाला कामाला माणसू भेटत िाही. तझ्ु यासारख्या माणसािे कष्ट के ले तर आमचे कामही होईल आवण तल ु ा िायला पण वमळे ल. तो माणसू म्हणाला, “अहो दादा, मला काम जमत िाही. मी ते करू िकत िाही.” िेतकरी म्हणाला, “ठीक आहे, बस या झाडािाली.” वभकाऱयाला बरे िाटले. िेतकरी आपल्या कामािर गेला. बराच

िेळ झाला. वभकारी िाट पाहूि कंटाळला आवण त्यािे हाक मारली, “अहो, दादा काय झाल?ं ” त्यािर िेतकरी म्हणाला, “बाबा रे , माझ्याकडे तल ु ा द्यायला काहीच िाही. कदावचत तू काही काम के ला असतास तर मी विचार के ला असता.” वभकारी म्हणाला, “अहो मग हेच सागं ायचं होतं तर इतका िेळ का बसिल?ं ते तेंव्हाच सागं ता आलं असतं िा.” हो बरोबर आहे तझु ं तल ु ा पण िायला मागायचे होते तर मला आिाज देऊि सागं ता आलं असतं िा. िाली बोलििू माझ्या कामाचा िोळंबा करण्याची काय गरज होती. माझा तेिढा िेळ िाया घालिलास. धडधाकट असिू मला मदत पण करत िाही. ऐतिाऊपणाची सिय लागली तम्ु हा लोकांिा. तू जसा माझ्यािी िागलास तसाच मी तझ्ु यािी िागलो. तात्पयय :- जिास तसे, िेळेचे महत्ि जाणले पावहजे. गंगेि सधु ाकर मंगु े िगय 5 िा

१३. म्हातारीची चतुराई एक छोटंसं राज्य होता. त्या राज्याचा राजा िपू दयाळू ि प्रेमळ होता. राजाला एक कल्पिा सचु ली. आपल्या वतजोरीत जे काही अिमोल िस्तू आहेत त्या जितेमध्ये िाटायच्या. त्या किा िाटायच्या याचा तो विचार करू लागला. त्याला एक यक्त ु ी सचु ली. राजािे त्या सिय िस्तू आपल्या दरबारात मांडायचे ठरिले. त्यामध्ये अिेक संदु र दावगिे, मौल्यिाि िस्त,ू महागडे कपडे यांचा समािेि होता. राजािे या सिय िस्तू दरबारात मांडल्या ि दिडं ीिाल्याला बोलाििू िगरामध्ये दिडं ी द्यायला सावं गतले. त्यािे लगेच दिंडी द्यायला सरुु िात के ली, “ऐका हो ऐका, राजािे आपल्या दरबारात मौल्यिाि िस्तंचू ी मांडणी के ली आहे. जो कोणी त्या िस्तल ू ा हात लािेल ती िस्तू त्याची होईल. एका व्यक्तीला फक्त एकच िस्तू घेता येईल. याची िेळ फक्त चार तासासाठी असेल.” दिडं ी ऐकताच िगरातील लोक राज्याच्या दरबाराकडे धाित सटु ले. बघता बघता दरबार भरूि गेला. जो तो आपल्या आिडीची िस्तू घेऊ लागला. कोणी कपडे, कोणी दावगिे तर कोणी आणिी काही. तिा दरबारात मांडलेल्या िस्तू कमी होऊ लागल्या. तेिढायात तेर्थे एक म्हातारी आली. ती एके क िस्तू अगदी बारीक िजरे िे पाहू लागली. काय घ्यािे वतला काही कळत िव्हते. लोक िस्तू घेऊि विघिू जात होते. िेळ सपं त चालला होता. तरीही ही म्हातारी फक्त पाहतच होती.

राजाचे वतच्याकडे लक्ष गेले. ही म्हातारी वकती िेळ झाल तरी अजिू फक्त पाहतच आहे. राजा वतच्या जिळ गेला आवण म्हणाला, “आजी िेिटची पाच वमविटे उरली आहेत. तल ु ा काय पावहजे ती िस्तू पटकि घे.” ती म्हातारी पन्ु हा र्थोडा िेळ वफरली आवण राजाच्या जिळ गेली. राजािे विचारले, “काय मग घेतली का िस्त?ू ” ती म्हणाली, “िाही” राजा म्हणाला, “तल ु ा जी िस्तू पावहजे त्या िस्तल ू ा हात लाि म्हणजे ती िस्तू तझु ी होईल.” त्या म्हातारीिे राजाच्या डोक्यािर हात ठे िला. राजा चवकत झाला. म्हातारी म्हणाली, “माझा राजा एिढा दयाळू ि प्रेमळ आहे त्याच्यापेक्षा एिादी मौल्यिाि िस्तू येर्थे आहे का हे मी पाहत होते. पण मला यामध्ये ती वदसली िाही. राजाच्या रुपात एिढे मौल्यिाि रत्ि मला वमळाले आहे यापेक्षा मला आणिी काय हिे. मला फक्त माझा राजा हिा आहे.” म्हातारीचे हे िाक्य ऐकूि राजाच्या डोळ्यात आिंदाश्रू आले. तात्पयय :- िस्तू मौल्यिाि िसतात तर माणसे मौल्यिाि असतात. ओमकार गोविदं तोकलिाड िगय 7 िा

१४. मैत्री एक सगरोळी िािाचे गाि होते. त्या गािात सािी िािाची मल ु गी होती. ती दररोज िाळे त जायची. ती िपू हुिार होती. ती दर िेळेस परीक्षेत पवहला क्रमाक ं वमळिायची. वतला िाळे त िपू मैवत्रणी होत्या. त्या िपू गमती जमती करायच्या. ती दररोज हसत-िेळत राहायची. तर अिी होती सािी. एके वदििी प्रार्थयिेिेळी सरांिी िाळे त सावं गतल,ं “मल ु ािो आता अिघ्या काही वदिसात बायापा विराजमाि होणार आहेत. त्याविवमत्त आपण आपल्या िाळे त विविध स्पधाय घेणार आहोत. यामध्ये कर्थाकर्थि, िृत्य, वचत्रकला, चमचा वलंबू, असे अिेक स्पधाय असतील. ज्यांिा सहभाग घ्यायचा आहे त्यांिी माझ्याकडे येऊि िािे दया.” कर्थाकर्थि स्पधेसाठी सािी ि वतच्या मैवत्रणीिी सहभाग घेतला. वतची एक िपू जिळची मैत्रीण होती. वतचे िाि होते विद्या. वतिे देिील या स्पधेमध्ये सहभाग घेतला होता. सगळे जण आपापली गोष्ट िोधण्यात व्यस्त होऊि गेले. सिाांिी छाि गोष्टी वििडल्या ि तयारी करू लागल्या. पण सािीला काही मिासारिी गोष्टच भेटत िव्हती. चार-पाच वदिस झाले सिाांिी िपू तयारी के ली. उद्याच स्पधाय होती. सािीला मिासारिी गोष्ट भेटली िसल्यामळ ु े वतिे विचार के ला वक, जाऊ दे आता आपण यािेळी या स्पधेत सहभाग िको घ्यायला. ती उदास होऊि बसली होती. तेिढायात विद्या वतच्या जिळ आली

आवण म्हणाली, “काय गं तू कोणती गोष्ट सांगणार आहेस?” सािी म्हणाली, “कोणती पण िाही. मला माझ्या मिासारिी गोष्टच भेटली िाही. त्यामळ ु े मी विचार करतेय वक मी भागच घेणार िाही.” “असं कस?ं तू तर एिढी हुिार आहेस आवण तल ु ा गोष्ट वमळाली िाही म्हणजे आिययच आहे. तू एक कर िा. तझ्ु या एिाद्या अिभु िलाच गोष्ट बिि.” विद्या म्हणाली. सािी म्हणाली, “हो, हे तर मी विसरलेच. माझ्याकडे असा एक छाि अिभु ि आहे त्याची संदु र गोष्ट होऊ िकते.” “धन्यिाद विद्या, मला मदत के ल्याबद्दल.” सािी म्हणाली. “अगं असं काय करतेस? एक मैत्रीण दसु ऱया मैवत्रणीला मदत करणार िाही तर कोण करे ल?” विद्या म्हणाली. कर्थाकर्थि स्पधाय पणू य झाली. सिाांिी आपापल्या गोष्टी सांवगतल्या. दसु ऱया वदििी सर विकाल जाहीर करणार होते. सिायिा उत्सक ु ता होता. कोण पवहला येणार? सर विकाल सागं ण्यासाठी उभे रावहले. सियजण श्वास रोििू िाट पाहत होते. तेिढायात सरांिी सावं गतले सियप्रर्थम आहे सािी. असे म्हणताच सािीचा आिदं गगिात मािेिासा झाला. सिाांिी टाळ्याच्या गजरात अवभिदं ि के ले. सािी िपू िि ु झाली. तात्पयय :- एक चांगली मैत्रीणच चांगला सल्ला देऊ िकते. कु. प्रगती अिोक बुच्चलिार िगय 7 िा

१५. सगं तीचे पररिाम एक सगरोळी िािाचे गाि होते. त्या गािात एक मल ु गी राहत होती. वतचे िाि होते साविका. वतला दोि मैवत्रणी होत्या. त्यांची िािे प्राची ि माििी असे होते. त्या वतघीही िपू हुिार ि अभ्यासू होत्या. त्यामळ ु े िगायत त्या सतत पवहल्या क्रमांकािे पास व्हायच्या. त्यांचे िेहमी कौतक ु होत असे. काही वदिसापासिू प्राची दसु ऱया मैवत्रणीच्या सहिासात जास्त राहू लागली. त्यामुळे साविकाची सोबत कमी झाली. उलट प्राचीच्या ज्या दसु ऱया मैवत्रणी होत्या त्या प्राचीच्या मिात साविका बद्दल द्वेष विमायण करू लागल्या. प्राचीलाही ते िरे च िाटू लागले. हळूहळू प्राची साविकापासिू दरु ाित गेली; पण साविकाच्या मिात प्राचीबद्दल प्रेमच होते. साविका काही कामाविवमत्त गािाला गेली होती. त्यामळ ु े ती िाळे त हजर राहू िकली िाही. परत आल्यािंतर वतला कळले वक चाचणी परीक्षा चार वदिसािर आली आहे. परीक्षेचा अभ्यास वतला मावहत िव्हता म्हणिू वतिे समोर वदसलेल्या प्राचीला विचारले; पण प्राची काहीही ि सागं ता विघिू गेली. कारण वतच्या मिात द्वेष भरला होता. साविकापेक्षा जास्त अभ्यास करूि वतला पवहला क्रमाक ं वमळिायचा होता. इकडे साविका प्राचीबद्दल कुठलाही द्वेषभाि मिात ि ठे िता माििीकडे गेली. वतच्याकडूि अभ्यास मावहत करूि घेतला.

माििीिेही वतला आिंदािे मदत के ली. दोघीही अभ्यासाला लागल्या. चार वदिसांिी परीक्षा झाली ि काही वदिसात सरांिी विकाल सांवगतला. साविका प्रर्थम आली, माििी दसु री आली आवण प्राची वतसरी. तरीही माििीला आिदं च िाटला. दोघीही िि ु झाल्या. पण प्राचीला भयंकर राग आला. ती साविकाचा जास्तच द्वेष करू लागली. ती जेिढा जास्त द्वेष करू लागली तेिढी ती अभ्यासात मागे पडू लागली. प्राचीची ही अिस्र्था पाहूि साविका ि माििीला वतची वचंता िाटू लागली. दोघींिी विचार के ला ि एके वदििी वतच्या घरी जाऊि वतची भेट घेतली. वतच्यािी बोलणे झाले. त्या दोघींिी प्राचीच्या मिातील सिय गैरसमज दरू के ले. प्राचीलाही वतची चक ू लक्षात आली. वतिे त्या दोघींचीही माफी मावगतली. परत त्या वतघी मैवत्रणी एकत्र आल्या. पन्ु हा िव्या जोमािे अभ्यास करू लागल्या ि अगोदरच्या सारख्या पवहला क्रमाक ं वमळिू लागल्या. तात्पयय :- िेहमी चागं ल्याची सगं त करािी. कु. िैभिी विठ्ठल गंगासागरे िगय 7 िा

१६. एकीचे बळ एका गािात रामू िािाचा एक िेतकरी राहत होता. त्याला चार मल ु े होती. ते चौघे िेहमी आपापसात भाडं त असत त्यामळ ु े रामू िेहमी िपू च दि ु ी. सतत तो विचार करत असायचा काय करािे त्याला सचु त िव्हते. काही वदिसािंतर त्याला एक यक्त ु ी सचु ली. त्याला िपू आिंद झाला. एके वदििी त्यािे त्या चौघािाही बोलािले. आपले िडील आपल्याला बहुतेक काहीतरी देणार आहेत. या विचारािे सिायिा िपू आिदं झाला. परत ते आपसात भाडं ू लागले वक मलाच जास्त वमळाले पावहजे, बाकीच्यांिा कमी वमळाले पावहजे. ते सगळे जण रामच्ू या समोर गेले. तेंव्हा त्यािे प्रयेकाला एक एक छोटी काठी वदली. तो त्यांिा म्हणाला वक, “तम्ु ही या काठीला तोडूि दाििा.” एका पाठोपाठ एक प्रत्येक मल ु ांिी काठी तोडण्याचा प्रयत्ि के ला आवण सिायिा त्यात यि आले. प्रत्येकािं ी ती काठी सहजपणे तोडली. आता रामिू े काही काठाया एकत्र के ल्या आवण त्याचं ा एका दोरीच्या साह्यािे एक गठ्ठा बांधला. तो मल ु ांकडे वदला आवण सांवगतले वक, “हा काठायाचा गठ्ठा तोडूि दाििा. जो कोणी तोडेल त्याला मी योग्य बक्षीस देईि.” एकजण पढु े आला त्यािे प्रयत्ि के ला पण त्याला काही जमले िाही. दसु रा पढु े आला त्यािेही प्रयत्ि के ला. त्यालाही जमले िाही. वतसरा म्हणाला, “अरे बाजल ू ा व्हा हे तमु चे काम िाही, मी बघा कसा एका क्षणात तोडूि दािितो.” त्यािेही िपू प्रयत्ि के ले पण त्यालाही यि आले.

िाही. आता चौर्था मल ु गा मिातल्या मिात िि ु होता. हा गठ्ठा मीच तोडणार आवण बक्षीस मलाच वमळणार. कारण माझ्या एिढा बलिाि कोणीच िाही असा त्याला गिय होता. तो पढु े आला ि प्रयत्ि करू लागला पण त्यालाही यि येईिा. तो हतबल झाला ि बाजल ू ा सरकला. सिाांचा प्रयत्ि करूि झाल्यािंतर रामू म्हणाला, “मल ु ािो, तमु च्या काही लक्षात आले का?” मल ु ांिी िकारात्मक मािा हलिल्या. रामू बोलू लागला, “तम्ु ही जर या काठीच्या गठ्ठायाप्रमाणे एकत्र रावहलात तर तम्ु हाला कोणीही हरिू िकणार िाही वकंिा तमु चे िक ु साि करू िकणार िाही. जर तम्ु ही आपापसात भाडं त रावहलात तर मात्र तमु चा लोक गैरफायदा घेतील आवण तमु चे िक ु साि करतील म्हणिू तुम्ही एकत्र राहणे गरजेचे आहे. हेच तमु चे बक्षीस आहे.” मल ु ांिा रामचू े म्हणणे कळले आवण सिाांिी मान्य के ले वक, “आजपासिू आम्ही एकोयायािे राहणार, आपापसातं भाडं णार िाही.” तात्पयय :- एकीचे बळ वमळते फळ. मन्मर्थ पाटील िगय 6 िा

१७. दहा रुपये एका गािात वकिि िािाचा िेतकरी राहत होता. त्याला एक मल ु गा एक मल ु गी होती. मल ु ीचे िाि होते श्रािणी ि मुलाचे िाि होते श्रािण. हे दोघे बवहण भाऊ िपू प्रेमळ होते. एके वदििी या बवहण-भािांिी िवडलाकडे दहा रुपये मावगतले. बाबा म्हणाले, “या दहा रुपयाची अिी िस्तू आणा वक आपलं घर भरूि जाईल.” मल ु ांिी बाबाकडूि पैसे घेतले आवण विचार करत करत दक ु ािापयांत गेले. दक ु ािात श्रािणीला एक वदिा वदसला. ती आपल्या भािाला म्हणाली, “दादा तो बघ वदिा.” त्या वदव्याच्या प्रकािािे आपले घर भरूि जाईल. मग श्रािण म्हणाला हो िरंच आहे. चल आपण तो वदिा घेऊ या. ते दोघेजण दक ु ािदाराकडे वदव्याच्या वकमतीची चौकिी करतात. दक ु ािदार त्यांिा त्याची वकमत दहा रुपये सांगतो. ते दक ु ािदाराकडूि तो वदिा िरे दी करतात ि घरी परत येतात. घरी आल्यािंतर तो वदिा घराच्या मध्यभागी ठे ितात ि तो पेटितात आवण काय आियय! पणू य घर वदव्याच्या प्रकािात उजळूि विघते. ते पाहूि आई िडील तेर्थे येतात आवण विचारतात एिढा प्रकाि कुठूि येतोय? मग श्रािण आवण श्रािणी सांगू लागतात हा वदिा आम्ही पेटिला त्याचाच हा प्रकाि आहे. आईिे विचारले, “यासाठी तमु च्याकडे पैसे कोठूि आले?” तेंव्हा ते

सागं तात वक आम्ही बाबाकडे दहा रुपये मावगतले होते. ते बाबांिी आम्हाला वदले आवण सावं गतले वक या पैिातिू अिी िस्तू आणा वक त्यामळ ु े आपले घर भरूि जाईल ि आपल्याला आिंद वमळे ल. आम्ही विचार करत बाजारात गेलो ि िोध घेतला तेंव्हा आम्हाला हा वदिा वदसला. आम्ही विचार करूि हा वदिा विकत घेतला आवण तो घरी आणिू पेटिला. आपल्या मल ु ांिी के लेला विचार पाहूि आई िवडलांिा िपू आिदं झाला. सगळे जण िपू िि ु झाले. आई बाबांिी मल ु ांिा िाबासकी वदली ि म्हणाले असेच आिंदी राहा. तात्पयय :- जीििात आिंद भरपरू आहे तो आपल्याला वमळिता आला पावहजे. कु.जान्हिी वकरण गायकिाड िगय 6 िा

१८. खरी श्रीमंत कोि? एक श्रीमंत बाई वतच्या मल ु ाचे लग्ि ठरलेले असते म्हणिू साडाया घेण्यासाठी एका साडीच्या दक ु ािात जाते. आपल्या आिडीिसु ार वतच्या सिय पाहुण्यासाठी चांगल्या भारी-भारीच्या साडाया िरे दी करते. सिय िरे दी झाल्यािर ती दक ु ािदाराला म्हणते, “मला एक स्िस्तातील साडी दाििा.” दक ु ािदार म्हणतो, “अहो बाईसाहेब, एिढाया महागडाया साडाया तम्ु ही घेतल्या आता ही स्िस्तातील साडी किासाठी?” त्यािर ती बाई म्हणते, “ती माझ्या कामिालीसाठी; माझ्या मल ु ाच्या लग्िात वतला पण भेट द्यायची आहे.” तो वतला एक स्िस्तातील साडी देतो. त्या सगळ्या साडाया घेऊि ती श्रीमंत बाई आपल्या घरी विघिू जाते. र्थोडाया िेळािे एक साधारण गरीब कुटुंबातील बाई त्या दक ु ािात येते आवण दक ु ािदारास म्हणते, “दादा, मला एक चागं ली भारीची साडी दाििा.” दक ु ा ु ािदार र्थोडा चवकत होतो आवण वतला म्हणतो, “तल एिढी भारीची साडी किासाठी पावहजे?” त्यािर ती म्हणते, “अहो दादा, माझ्या मालकीणबाईच्या मल ु ाचे लग्ि आहे. ती श्रीमंत लोक आहेत. मग त्यांिा साजेिी साडी िको का

घ्यायला?” दक ु ािदाराला िरोिरच त्या बाईचे कौतुक िाटते. वकती मोठाया मिाची आहे ही बाई. आपण उगीचच माणसाची िरिर पारि करण्यात चक ू करतो. असे म्हणत वतिे घेतलेली साडी वतच्या हातात देतो. दक ु ािदाराला प्रश्न पडतो वक, िरी श्रीमंत कोण? तात्पयय :- माणसू पैिािे िाही तर मिािे मोठा असला पावहजे. कु. सोिाली वििाजी बडं गर िगय 6 िा

१९. स्पधाष एका गािात िीर ि रिी िािाचे दोि वमत्र राहत होते. िीर कडे एक गाढि होते. त्याचा तो ओझे िाहण्यासाठी िापर करत असे. त्या दोघाचं े िारू सोबत कधीच पटत िव्हते. िारू हा िाईट विचाराचा होता. तो ह्या दोघांचा सतत द्वेष करायचा. एके वदििी घरामागच्या रामू काकांिी रविला आिाज वदला. आजचा पेपर िाचला का रिी? रिी म्हणाला, “िाही, काय आहे आजच्या पेपर मध्ये काका?” “काही वििेष िाही. घोडायांच्या िययतीची बातमी आहे. तझ्ु या बाबांिा आिड आहे म्हणिू म्हटल.ं ” काका म्हणाले. त्यािर रिी म्हणाला, “बाबा सकाळी लिकर कामािर गेले िा. म्हणिू त्यांिा काही मावहत िाही.” “हो का?” काका म्हणाले. रिी म्हणाला, “घोडायांची िययत कधी आहे ते सांगा म्हणजे मी बाबा आले वक सांगतो त्यांिा.” “आणिी सहा वदिसांिी म्हणजे गरुु िारी आहे.” काका म्हणाले. रिी हे सिय त्याच्या बाबांिा सागं त होता. बाबा म्हणाले, “ठीक आहे, आपण एक ििीि घोडा आणू या.” िेमके त्यािेळी िारूिे हे सिय ऐकले. त्यािेही त्याच्या बाबांिा सांगिू एक घेतला. रिीच्या बाबािे पण तीि हजार रुपयास एक घोडा घेतला. दोघांिीही मैदािािर आपला सराि चालू के ला. स्पधेच्या आदल्या वदििी िारुिे रिीच्या घोडायाला जाणिू बजु िू जिमी के ले. ते रिीच्या बाबांिी पवहले आवण िारूिर रागिले. हे ऐकूि िारुचे बाबा तेर्थे आले. त्यांिी विचारले काय

झाले? रिीच्या बाबांिी सगळं सांवगतले ि म्हणाले, “माझे तीि हजार रुपयाचे िक ु साि झाले.” िारुचे बाबा म्हणाले, हा िीरचा गाढि आवण िारूचा घोडा याच्ं यामध्ये एक स्पधाय घेऊ. या स्पधे मध्ये जर िीरचा गाढि वजंकला तर मी तम्ु हाला पाच हजार रुपयाचे बक्षीस देईि. स्पधाय सायंकाळी ५ िाजता ठरली. त्यावठकाणी सगळे स्पधाय पाहण्यासाठी जमले. ठरलेल्या िेळेप्रमाणे स्पधाय सरुु झाली. काही िेळातच स्पधेचा विकाल समोर आला. िीरच्या गाढिािे स्पधाय वजंकली. िारुिे आपलाच विजय व्हािा म्हणू रिीच्या घोडायाला जिमी के ले होते. पण त्याच्या अहक ु े िीरच्या गाढिािे ं ारी िृत्तीमळ त्याच्या घोडायाचा पराभि के ला. ठरल्याप्रमाणे िारूच्या िवडलांिी रिीच्या िवडलाला पाच हजार रुपये वदले. त्यांिी त्यातले दोि हजार रुपये परत के ले आवण सांवगतले वक माझे फक्त तीि हजार रुपयाचे िक ु साि झाले होते. माझा घोडा फक्त तीि हजाराचा होता. म्हणिू मी तीि हजारच घेतो. िारू ि त्याच्या िवडलांिी माफी मावगतली ि तेर्थिू विघिू गेले. तात्पयय :- कोणाचाही द्वेष करू िये. हारजीत हाच िेळ. कु. कािेरी राजकुमार धडे िगय 7 िा

२० कष्टाशवना फळ ना शमळते. िपू िषायपिू ीची गोष्ट आहे. एका गािात एक िेतकरी राहत होता. तो आता म्हातारा झाला होता. त्याला एक मल ु गा एक मल ु गी होती. मल ु ाचे िाि िाम ि मल ु ीचे राधा असे होते. िाम हा िपू आळिी होता. तर राधा ही अत्यंत कष्टाळू होती. िेतकऱयाला िामची िपू वचतं ा िाटे. अचािक िेतकरी आजारी पडतो ि त्यातच त्याचा अतं होतो. इकडे राधा घराची सगळी जबाबदारी सांभाळू लागली. िाम मात्र आरामात बसिू िात होता. एके वदििी एक साधू बाबा त्यांच्या घरी आले. राधा त्यांचे छाि आदरावतर्थय करू लागली. तेिढायात िाम तेर्थे आला ि त्यांच्याची उद्धटपणे िागू लागला. साधू बाबा रागािले आवण म्हणाले, “तल ु ा मोठायाचं ा आदर कसा करािा हे मावहत िाही काय? तू काम धदं ा करतोस वक िाही? तू असाच आळिी रावहलास तर एक वदिस तल ु ा पोटाला अन्ि पण वमळणार िाही.” िामिे त्याकडे दल ु यक्ष के ले. काही वदिसािं ी तो रागारागात घर सोडूि विघिू गेला. जिळ जे काही र्थोडेफार पैसे विल्लक होते त्यािर काही वदिस तो आरामात रावहला. जिळचे पैसे संपले; तेंव्हा काय करािे असा प्रश्न त्याला पडला. िपू लागली पण िायला काहीच वमळत िव्हते. बाहेरच्या जगात कोण फुकट देणार? आता िामला काम करण्यावििाय पयायय िव्हता. िाहीतर तो उपािी मरणार होता. िेिटी त्यािे काम करण्याचा

विचार के ला. कामाची िोधािोध के ली. त्याला एका वठकाणी काम वमळाले. काम िपू कठीण होते. त्याला िपू त्रास होऊ लागला. पण त्याला ते काम करणे भाग होते. हळूहळू त्याला कामाची सिय झाली. त्यातिू त्याला चांगला पैसा पण वमळू लागला. विल्लक रावहलेला पैसा तो जमा करू लागला. काही वदिसांिी तो चागं ला श्रीमंत झाला. तो राधाला भेटायला आला. वतलाही िामचे हे सगळे बदलेले रूप पाहूि िपू आिंद झाला. िाम राधाला म्हणाला, “साधू बाबा बोलत होते ते िरं होतं. माझे िपू हाल झाले होते. मग मी कष्ट करायला सरुु के ले आवण आवण त्याचे फळ मला वमळाले. कष्ट कधीच िाया जात िाही.” तात्पयय :- कष्टाचे फळ िेहमी गोड असते. कु. स्िाती मावणक मरिले िगय 7 िा

२१. स्वप्नपतू ी एका गािात एक छोटे कुटुंब राहत होते. त्या कुटुंबप्रमि ु ाचे िाि होते जयराम. त्याला दोि मल ु े होती िाम आवण गीता. जयराम गािातच ड्रायव्हरचे काम करत होता. त्यातिू त्याला पावहजे तेिढे उत्पन्ि वमळत िव्हते. त्याला काळजी िाटू लागली वक एिढाया पैिात आपल्या मल ु ांचे विक्षण कसे होणार. तेंव्हा त्यािे दसु रीकडे कामाची िोधािोध सरुु के ली. जिळच एक मोठे गाि होते. त्या गािात िपू मोठी िाळा होती. त्या िाळेच्या बसिर ड्रायव्हरचे काम जयरामला वमळाले. त्याला िपू आिदं झाला. त्यािे ही बातमी घरी येऊि सांवगतली. सगळे आिदं ी झाले. जयरामला चागं ला पगार वमळू लागला. काही वदिसािं ी त्यािे आपल्या मल ु ांिा िाळेत घातले. मल ु ेही हुिार होती ती चांगला अभ्यास करू लागली. एके वदििी जयराम िेहमीप्रमाणे आपली स्कूल बस घेऊि जात होता. त्या रस्त्यात एक मोठी िदी होती; पण मोठाया िदीिर पल ू िपू छोटा होता. त्यामळ ु े तेर्थे िेहमी अपघात होत असत. त्या वदििी जयराम गाडी घेऊि विघाला; पल ु ािर गेला तेिढायात समोरूि एक ट्रक भरधाि िेगािे आला; समोरूि बसिर येऊि आपटला. त्याबरोबर ती बस ि ट्रक दोन्ही िदीत पडले. मल ु ाच ं ा आरडाओरडा सरुु झाला. जयराम गाडीच्या बाहेर पडूि मल ु ांिा िाचिण्याचा िपु प्रयत्ि के ला पण त्यात त्याला काही यि आले िाही. पाणी िपू िोल होते त्यात जयराम ि मल ु े बडु ाली. इकडे ट्रकचा ड्रायव्हर कसाबसा बाहेर पडला आवण आपला जीि िाचििू

पळूि गेला. मिात आणले तर जयराम स्ितःचा जीि िाचिू िकला असता पण मल ु ाच ं ा जीि िाचिण्यात त्यािे आपला जीि गमािला. या घटिेमळ ु े पणू य पररसरात द:ु ि पसरले. तसेच या घटिेला गािकरी जयरामला जबाबदार ठरितात; आवण त्याच्या कुटुंबाला गािातिू हाकलिू देतात. वबचाऱया जयरामची बायको आपल्या दोि मल ु ांिा घेऊि दरू िहरात विघिू जाते. तेर्थे अिेकांची घरकामे करूि आपल्या मल ु ािं ा विकिते. मल ु े विकूि मोठी होतात. िाम हा इवं जविअर बितो. काही वदिसांिी िाम ज्यावठकाणी घटिा घडली त्यावठकाणी जातो. िवडलाच्ं या आठिणीिे िपू रडतो. गािात त्याला कोणी ओळित िव्हते. िाम सरकारच्या मदतीिे त्या िदीिर मोठा पल ू बांधतो; तेंव्हा तेर्थील अपघाताचे प्रमाण कमी होते. त्यािेळी गािातील लोकांिा कळते वक जयरामचा मल ु गा आहे. लोकािं ा पिाताप होतो. ते त्याची माफी मागतात. तात्पयय :- सत्य ि समजिू घेता कोणालाही दोषी ठरिू िये. विष्णू गोपाळ पाटील िगय 7 िा

२२ भेदभाव एका गािात आई, िडील, एक मल ु गा ि मल ु गी असं एक छोटंसं कुटुंब राहत होत.ं त्या मल ु ाच ु ामल ु ीच्या बाबतीत ं े जे िडील होते त्याचं े मल विचार फार िेगळे होते. ते मल ु ामल ु ीमध्ये सतत भेदभाि करायचे. त्यांिा िाटत असे वक, मल ु ींिा काहीच जमत िाही. ती बाहेरची कामे करू िकत िाहीत. मल ु गी म्हणजे िवडलाच्ं या डोक्यािर एक ओझं आहे. असे ते मल ु ीच्या बाबतीत विचार करायचे. त्याच्ं या पोटी जी मल ु गी जन्माला आली वतच्या बाबतीतही ते तसाच विचार करू लागले. त्यामळ ु े ते सतत वतचा द्वेष करत वतच्याकडे वतरस्कारािे बघत असत. त्यांिा असे िाटत होते वक ही मल ु गी आपल्या पोटी उगीच जन्माला आली. पण आईचा मात्र त्या मल ु ीिर िपू जीि होता. ती वतचा िपू लाड करायची. िडील मात्र फक्त मल ु ाचाच लाड करत असत. त्याला काय मागेल ते आणिू देत. मल ु गी वबचारी घाबरूि कधी काही बोलतच िसे. ही मल ु े हळूहळू मोठी होऊ लागली. आता िाळेत िाि दािल करायचे होते. तेंव्हा िवडलािं ी फक्त मल ु ाचेच िाि िाळेत घालायचे असे सांवगतले. आईिी आग्रह धरला तेंव्हा कुठे िडील तयार झाले. ते पण एका अटीिर. ही फक्त घरी राहूिच िाळा विके ल ि घरची कामे करील. आई ि मल ु गी दोघीही तयार झाल्या. मल ु गी घरकामात आईला मदत करत आवण उरलेल्या िेळात अभ्यास करत; तरीही वतचा विकाल िेहमी चांगला असे.

मल ु गा मात्र पणू यिेळ िाळेत जाऊिही तो चांगले गणु घेऊ िकत िव्हता; कारण त्याचे अवत लाड. िवडलांिी मागेल त्या गोष्टी वदल्या म्हणिू तो वबघडला. िाईट मल ु ांची सगं त लागली सतत मोबाईलचा िापर करणे. याबाबतीत िडील कधीच मल ु ाला काही बोलत िसत; कारण तो लाडका होता. मल ु ांचा असाच विक्षणाचा प्रिास चालू होता. त्यांिी िोकरीसाठी िेगिेगळ्या परीक्षा द्यायला सरुु िात के ली. त्यात मल ु ीला चागं ले यि वमळाले ती पास झाली आवण वतला एक चांगली िौकरी वमळाली. मल ु गा मात्र िापास झाला. ही गोष्ट जेंव्हा िवडलािं ा कळली तेंव्हा त्यािं ा िपू िाईट िाटल.ं मल ु ीला त्यािं ी जिळ घेतले आवण वतच्या गळ्यात पडूि ढसाढसा रडू लागले. वतला विििणी करू लागले. मला माफ कर. मल ु ीिेही सिय समजिू घेतले. वतिे िवडलाचे अश्रू पसु ले. भािाला पण समजिू सांवगतले तोही चागं ल्या मागायला लागला. तात्पयय :- मल ु गी मल ु गी समाि दोघेही, भेदभाि करू िका कुणीही. कु. गौरिी प्रदीप जाधि िगय 7 िा

२३. वाईट कधी शचंतू नये एका गािात दोि वजिलग मैवत्रणी राहत होत्या. त्यांचे ररद्धी ि वसद्धी अिी िािे होती. त्या दोघी एकत्रच िाळे त जात असत. एकत्रच अभ्यास करत असत. एकमेकांची मदत करत एकमेकांवििाय कधीच राहत िसत. काही वदिसांिी त्यांिा आणिी एक मैत्रीण वमळाली. वतचे िाि आयिा होते. त्या वतघी काही काळ एकत्र चांगल्या रावहल्या. िगायत पवहला िंबर वमळिण्यासाठी त्यांच्यात िेहमी स्पधाय विमायण होऊ लागली. त्यातिू त्यांच्यात र्थोडा द्वेषभाि विमायण होऊ लागला. आयिा हळूहळू त्या दोघीपासिू मिािे दरू दरू जाऊ लागली. त्या िरिर दाििायला एकत्र राहत होत्या; पण मिािे मात्र त्या दरु ािल्या होत्या. िगायत चाचणी परीक्षा झाली. परीक्षेतील विषयिार गणु ाच्ं या याद्या तयार करण्याचे काम सरांिी आयिाला सांवगतले. आयिािे सिय विषयांचे गणु आपल्याजिळील यादीत िोंदिू घेऊ लागली. सिय विषयाचे गणु एकत्र के ल्याितं र आयिािे पवहले वक, ररद्धी ि वसद्धी ह्या दोघीही पवहल्या दसु ऱया आल्या आहेत. आयिाचा वतसरा िंबर आला आहे. त्यामळ ु े आयिाच्या मिात द्वेषभाि विमायण झाला. वतिे आपल्या यादीिरील ररद्धी ि वसद्धीचे गणु कमी के ले आवण स्ितःचा पवहला क्रमांक काढूि ती यादी’ सरांिा वदली. सरांिी जिी यादी आली त्याप्रमाणे विकाल तयार करूि विद्यार्थयाांिा वदला.

विकाल पवहल्यािंतर ररद्धी ि वसद्धीला प्रश्न पडला वक आपले गणु कमी कसे झाले? त्यािं ी सराक ं डे चौकिी के ली तेंव्हा सरािं ी पेपर काढूि बवघतले ि ही चक ू कोणी के ली हे त्यांच्या लक्षात आले. सर िगायत आले. त्यांिी आयिाला झालेली चक ू कबल ू करण्यास सावं गतले. वतिे आपली चक ू कबल ू के ली ि सिाांची माफी मावगतली. सरांिी ररद्धी ि वसद्धीचा पवहला ि दसु रा क्रमांक आल्याचे जाहीर के ले; आवण मल ु ांिा सावं गतले, “मल ु ािं ो, एिाद्याचे गणु कमी वकंिा जास्त करूि पवहला क्रमांक वमळिण्यापेक्षा मेहितीिे अभ्यास करूि पवहला क्रमांक वमळिा; कोणाचेही िाईट वचंतू िका. तम्ु ही सियजण एकमेकाचं े वमत्रमैवत्रणी आहात.” मल ु ांिा तर सरांचे म्हणणे पटले; तसेच त्या वतघीिाही ते पटले. त्या वतघीिीही एकमेकाचं ी माफी मावगतली ि परत त्या एकत्र आल्या. तात्पयय :- इतरांचे िाईट के ले तर आपले िाईट होते. कु. स्िरा संतोष सोमपरु े िगय 7 िा

२४ राजूचा वाढशदवस एक िाम िािाचा मल ु गा होता. त्याचे िडील डॉक्टर होते. ते िपू दयाळू होते. अवतिय प्रामावणकपणे ते रुग्णांची सेिा करत असत. तो आई िवडलांचा िपू लाडका होता. आज िामचा िाढवदिस होता. िवडलांिी त्याला िाढवदिसाला सायकल भेट देण्याचे िचि वदले होते. िामिे िाळे तील सिय वमत्र मैत्रीणीिा िाढवदिसाला बोलािले होते. घरी िाढवदिसाची जय्यत तयारी झाली होती. िामचा मामा पण आला होता. सगळी वमत्रमंडळी जमली होती; पण िवडलांचा अजिू पत्ता िव्हता. ते सायकल घेऊि येणार होते. बराच िेळ िाट पावहली पण त्याचे िडील काही आले िाहीत. आईिे सांवगतले, “आता तझ्ु या वमत्रांिा घरी जायला उिीर होईल, तेंव्हा आपण के क कापिू िाढवदिस करूि घेऊ या.” िाम िाईलाजािे तयार झाला. िाढवदिस झाला सगळे जण आपापल्या घरी विघिू गेल.े िामही आपल्या िोलीत गेला. िपू उविरा िडील आले ते पण ररकामेच. त्यांिी सायकल आणली िव्हती. िवडलांिी िामला समजािण्याचा प्रयत्ि के ला. “बाळ मी जेंव्हा विघालो तेंव्हा िेमका एक अपघात झालेला पेिटं आला. त्याची पररवस्र्थती िपू िाजक ू होती. मी एक डॉक्टर असल्यािे त्याचा उपचार करणे हे माझ्यासाठी महत्िाचे होते; म्हणिू मला र्थांबािे लागले. मी तल ु ा उद्या सायकल िक्की आणिू देईि.” िाम काहीच बोलला िाही. सकाळी िाम असाच घराबाहेर पडला. रस्त्यािे चालत होता. त्या रस्त्याच्या कडेला एक कचराकंु डी होती. त्यात काही उरलेले अन्ि फे कण्यात आले होते. त्यावठकाणी एक अपंग मल ु गा एका काठीच्या आधारािे चालत तेर्थे आला आवण ते अन्ि घेऊि िाऊ लागला.

हे पाहूि िामला धक्काच बसला. तो धाितच तेर्थे गेला आवण म्हणाला, “अरे हे काय करतो आहेस? हे वकती घाण आहे आवण तू ते िातोस?” “काय करू दादा? मला कामही करता येत िाही. मला कोणी जेिायला देत िाही म्हणिू हे िािे लागते.” मल ु गा म्हणाला. त्यािे त्याची सगळी कहाणी सांवगतली. तो अिार्थ आहे. त्याचे या जगात कोणीच िाही. असाच वमळे ल तो िातो आवण जगतो. िामला िपू िाईट िाटले. तो त्या मल ु ाला घेऊि घरी आला. ती सिय घटिा त्यािे िवडलांिा सांवगतली. िवडलांिा िपू िाईट िाटले. िाम म्हणाला, “पयापा मी आज एक विणयय घेतला आहे तो तुम्ही मान्य कराल?” िडील म्हणाले, “कोणता विणयय बेटा?” “हा राजू आजपासिू आपल्यासोबत राहील माझा भाऊ म्हणिू तम्ु हाला चालेल?” आपल्या मल ु ाचे हे विचार ऐकूि िवडलाचं े डोळे आिदं ाश्रिु े भरूि आले. िडील म्हणाले, “बेटा िपू चांगला विणयय घेतलास, आजपासिू राजच्ू या ििीि आयष्ु याची सरुु िात होईल; याला आपण ििीि कपडे ििीि देऊ, सायकल देऊ ि तझ्ु यासोबत िाळे त पाठि;ू आवण आज आपण याचा िाढवदिस करू या!” िामला िपू आिंद झाला. राजच्ू या चेहऱयािर जो आिदं पसरला होता त्याचे िब्दात िणयि करणे कठीण आहे. कु. अिजु ा प्रभाकर कस्तुरे िगय 7 िा

२५ चंदू वडापाववाला एका गािात चंदू िािाचा तरुण राहत होता. तो एका िडापािच्या दक ु ािािर काम करत होता. तो िपू छाि िडापाि बिित होता. त्याच्यामळ ु े त्या दक ु ािािर िपू गदी जमत असायची. त्या दक ं ू ु ािात घरपोच सेिाही वदली जायची हे काम करण्यासाठी एक वचक िािाचा मल ु गा होता. तो पण िडापाि बििायला हळूहळू विकत होता. एके वदििी एका मोठाया हॉटेलची त्यांिा ऑडयर वमळते. त्या हॉटेलच्या मालकािे ते िडापाि िाल्ला आवण विचारू लागला वक तमु चे दक ु ाि कोठे आहे? वचंकूिे दक ु ािाचा पत्ता वदला. दसु ऱया वदििी मालक स्ितः दक ु ािािर आला ि म्हणाला, “अरे चंदू तू िपू छाि िडापाि बिितोस. तू माझ्या हॉटेल मध्ये काम करिील?” चदं ू म्हणाला, “िाही साहेब मला इर्थेच काम करायला आिडते.” त्यािर मालक म्हणाला, “तल ु ा इर्थे वकती पगार वमळतो?” त्यािर चदं ू म्हणाला, “माझे मालक सहा हजार रुपये देतात.” तो हॉटेल मालक म्हणाला, “मी तल ु ा दहा हजार रुपये पगार देईि.” हे ऐकताच चंदच्ू या मिात लालच विमायण झाली. ि तो त्या मालकासोबत त्याच्या हॉटेलात काम करण्यासाठी गेला. त्या हॉटेल मालकािे आपल्या अगोदरच्या एका िौकाराला सांगिू ठे िले होते वक, जेंव्हा चदं ू िडापाि बििेल तेंव्हा त्याच्याकडे

लक्ष ठे ि आवण लिकरात लिकर विकूि घे. त्याप्रमाणे त्या िौकरािे काही वदिसातच चंदू सारिा िडापाि बििायला विकला. त्यािंतर हॉटेल मालक चंदल ु ा म्हणाला, “आता तझ्ु यासारिा िडापाि माझा िौकर बििू िकतो. त्यामळ ु े तझु ी आता सट्टु ी. आता मला तझु ी गरज िाही.” चंदू िपू द:ु िी झाला. परत तो आपल्या जन्ु या मालकाकडे आला ि त्याला कामािर घेण्याची वििं ती के ली. तेंव्हा जिु ा मालक म्हणाला, “आता तझु ी सिय कामे हा वचंकू करतोय त्यामळ ु े तल ु ा आता माझ्याकडे काहीच काम िाही. तल ु ा जास्त पगार देणारा मालक हिा होता. तू लालची िृत्तीिे अवधक पैिासाठी त्याच्याकडे गेलास. आता मी तरी काय करू?” हे ऐकूि चंदल ु ा िपू द:ु िी झाला ि कामाच्या िोधात विघिू गेला. तात्पयय :- जास्त लालच बरी िव्हे. रुपेि रामवकिि कौठकर िगय 7 िा

२६ निीबवान िेतकरी रामपरू िािाच्या गािात एक िेतकरी राहत होता. त्याचे िाि गंगाधर होते. पण गािातील लोक त्याला पक्या म्हणत असत. पक्या िपू िातं ि कष्टाळू िृत्तीचा होता. ‘आपलं काम भलं आवण आपण भलं’ असा त्याचा स्िभाि होता. त्याच गािात तीि दष्टु माणसे राहत होती. दसु ऱयाचं चांगलं झालेलं त्यांिा कधीच बघित िव्हतं. त्यांिा कुणाचं तरी िक ु साि करण्यात जास्त आिंद वमळत असे. यािषी पक्याच्या िेतात िपु चांगलं वपक आलं होतं. गािात सगळीकडे त्याच्याच वपकाची चचाय होती. ती चचाय त्या तीि दष्टु ाच्ं या कािािर पडली. मग काय? ते विचार करू लागले वक याच्या वपकाचा िाि कसा करायचा? मग त्यांिी एक यक्त ु ी िोधली. बाजारातूि एक औषध आणले आवण त्याच्या वपकािर विंपडले. त्यामळ ु े वपक अवधकच बहरात आहे. उलट पक्याला जास्त उत्पन्ि झाले. ह्या वतघांच्या मिात पक्याबद्दल िपू च द्वेष विमायण झाला. त्यािं ी ठरिले वक या िषी याच्या िेतात पीकच येऊ द्यायचे िाही. पक्या पेरणीसाठी जेंव्हा वबयाणे घेऊि गेला तेंव्हा त्याच्या िकळत त्या वबयाण्यामध्ये एक औषध त्यांिी टाकले. पक्याला काहीच मावहत िव्हते. त्यािे तेच वबयाणे पेरले आवण गमं त काय? तर मागील िषीपेक्षा चांगले वपक त्याच्या िेतात आले.

आता तर ते वतघे भयंकर वचडले. एकमेकाला दोष देऊ लागले. वतघािं ी विचार के ला. हे किामळ ु े घडले असेल? ते वतघेही दक ु ािदाराकडे गेले आवण त्याला विचारले, “तम्ु ही आम्हाला औषध कोणते वदले होते?” दक ु ािदार म्हणाला, “मला तमु च्या िेहमीच्या दष्टु िृत्तीमळ ु े कळले होते वक तम्ु ही त्या वबचाऱया मेहिती पक्याचे वपक िाि करायला विघाला आहात. तेंव्हा मी वपक िाि होण्याऐिजी ते अवधक िाढण्याचे औषध तम्ु हाला वदले.” “कुणाचे चागं ले करणे होत िसेल तर विदाि िाईट तरी करू िका.” असा सल्लाही दक ु ािदारािे वदला. त्या वतघािाही आपली चक ू लक्षात आली. त्यांिी ठरिले वक, यापढु े कुणाचेही िाईट करायचे िाही. तात्पयय :- कुणाचाही चागं लाच विचार करािा. के दार मन्मर्थ स्िामी िगय 7 िा

२७ मैत्रीचे फळ एका गािात दोि वमत्र राहत होते. एकाचं िाि होत सतं ू ि दसु ऱयाचे होते ररतेि. दोघांचहे ी घरे समोरासमोर होती. दोघेही लहािपणापासिू चे पक्के वमत्र होते. दोघेही इयत्ता सातिीत विकत होते. त्यांिी पवहलीपासिू एकाच िगायत विकले होते. सतं चु ी पररवस्र्थती अवतिय गरीब होती. ररतेि हा एका श्रीमतं घरातील होता. पण त्या दोघाच्ं या मैत्रीत कधी श्रीमतं ी गररबी आली िव्हती. सतं च्ु या पररवस्र्थतीमळ ु े त्याला विक्षण घेणे कठीण होऊ लागले होते. एक तर िडील लहािपणीच गेले होते; ि आई एकटीच वबचारी मोलमजरु ी करूि पोट भरत होती. अिा पररवस्र्थतीत त्याचे विक्षण म्हणजे त्याच्यासाठी ओझेच होते. उन्हाळी सट्टु ी लागली त्या काळात दोघांची बरे च वदिस भेट झाली िाही. सट्टु ीितं र िाळा सरुु झाली. बरे च वदिस झाले पण सतं ू काही िाळेत आला िाही. ररतेिला काळजी िाटू लागली. एके वदििी िाळा सटु ल्यािर तो सतं च्ु या घरी गेला. त्यािे पवहले तर घराला कुलपू आहे. त्यािे िेजाऱयाकडे चौकिी के ली तेंव्हा कळले वक ते कामासाठी िहरात गेले आहेत. ररतेििे त्यांचा पत्ता वमळिला ि त्याला एक पत्र पाठिले. सतं ु जेंव्हा पत्र िाचतो तेंव्हा त्याच्या डोळ्यात अश्रू येतात. तो लगेच आपल्या वमत्राला पत्र पाठितो. पत्रात लीवहतो; “वप्रय ररतेि, मला तझु ी फार आठिण येते. माझ्या पररवस्र्थतीमळ ु े मला िाळा बंद करािी लागली ि गाि सोडािं लागल.ं मी िाळेला येऊ िकत िाही. तल ु ा भेटू िकत िाही. मला माफ कर.”

सतं िु े पाठिलेले पत्र ररतेिच्या िवडलांच्या हातात पडते. त्यािं ा दोघाच्ं या मैत्रीबद्दल चागं ले मावहत होते वक हे दोघे एकमेकावििाय राहू िकत िाहीत. चार वदिसांिी ररतेिचा िाढवदिस होता. िवडलांिी विचार के ला वक या िाढवदिसाला आपण ररतेि एक िपू मोठी भेट देऊि आियायचा धक्का देऊ या! िवडलांिी पत्रातील पत्ता िोधला ि त्यावठकाणी जाऊि सतं च्ु या आईला ि सतं ल ु ा भेटले. त्यािं ा समजाििू सावं गतले वकस, “तम्ु ही परत आपल्या गािी चला. मी तम्ु हाला काम देईि ि संतच्ु या विक्षणाचा िचय पण करीि.” िाही िाही म्हणता ते दोघेही तयार झाले. ज्या वदििी ररतेिचा िाढवदिस होता त्याच वदििी िेमके काययक्रमाच्या िेळी ररतेिचे िडील त्या दोघांिा घेऊि आपल्या घरी हजर झाले. ही रीतेिसाठी साठी िपू मोठी भेट होती. संतल ु ा पावहल्याबरोबर तो धाित आला आवण त्यािे कडकडूि वमठी मारली. तात्पयय :- संकटकाळी मदत करणाराच िरा ईश्वर असतो. साईवकरण िागिार्थ सरु कुटलािार िगय 7 िा

२८ आळिी बैल एका गािात एक रामू िािाचा व्यक्ती राहत होता. त्याचे एक छोटेसे कुटुंब होते. तो बैलाचा व्यापारी होता. बैल घेणे ि विकणे हा त्याचा व्यिसाय होता. एके वदििी बाजच्ू या गािातील एक िेतकरी रामक ु डे एक बैल विकण्यासाठी घेऊि आला. बैल मोठा वधयापाड वदसत होता. रामल ू ा तो आिडला. त्याची वकमत ठरली आवण रामिू े तो बैल विकत घेतला. तो बैल िपू िादाड होता; आवण कामाला आळिी होता. हे रामल ू ा मावहत िव्हते. काही वदिसांिी रामक ु डे गािातील िामू िािाचा िेतकरी आला. त्यािे रामल ू ा म्हटले, “मला एक वधयापाड चागं ला मजबतू बैल पावहजे.” रामिू े तो मोठा बैल दाििला. िामल ु ा तो पसतं पडला; पण त्याची वकमत जास्त होती. त्या िेतकऱयािे घरातील सिय धान्य विकले, पत्िीचे दावगिे विकूि त्यािे तो िरे दी के ला. आपल्या घरी घेऊि गेला. दसु ऱया वदििी त्या िेतकऱयािे बैलाला सोडले ि िांगर मारण्यासाठी िेतात घेऊि गेला. तो बैल एिढा आळिी होता वक रस्त्यािे पटपट देिील चालत िव्हता. िेतात त्याला िागं राला जपंु ले पण तो िाण्यातच मग्ि होता. जागचा हालत िव्हता. पणू य वदिसभरात काहीच काम झाले िाही त्यामळ ु े तो विराि झाला. सध्ं याकाळी तो रामक ु डे गेला आवण म्हणाला, “अरे रामू हा कसला बैल वदलास मला जागचा हालत िाही. काम काही करत िाही.

फक्त िातो.” रामू म्हणाला, “अरे पण मला तर काय मावहत त्या िेतकऱयािे आणिू विकले म्हणिू मी घेतलो.” “काही कर याला परत घे आवण माझे पैसे मला परत दे.” िामू म्हणाला. “िाही हे िक्य िाही, मी आता तो बैल परत घेऊ िकत िाही. तू त्याला कोठे ही िेऊि विक.” रामू म्हणाला. िामू वबचारा घरी परत आला ि डोक्याला हात लाििू बसला. हे त्याच्या मल ु ीिे पवहले ि विचारले, “काय झाले बाबा?” िामिु े सिय हकीकत सांवगतली. त्यािर मल ु गी म्हणाली, “काळजी करू िका आपण एक यक्त ु ी करू. तम्ु ही जेंव्हा त्याला िांगराला बांधता तेंव्हा त्याच्यापढु े एक लांब लाकूड बाधं ा ि त्याला वहरिा चारा अडकििू ठे िा. बघा तो कसा चालतो?” दसु ऱया वदििी िामू ि त्याच्या मल ु ीिे ती यक्त ु ी करतात; आवण काय आियय तो बैल समोर बांधलेला चारा वमळिण्यासाठी झपझप चालू लागला. िामचु े िेतीतील काम जलदगतीिे होऊ लागले. तात्पयय :- िक्तीपेक्षा यक्त ु ी श्रेष्ठ कृ ष्णा साहेबराि राठोड िगय 7 िा

२९ दुष्ट पािीपुरी वाला एका िहरापासिू दरू चम्पा िािाचं गाि होत.ं िहरा पासिू दरू असल्या कारणामळ ु े वतर्थे दक ु ाि वकंिा बाजाराची व्यिस्र्था िव्हती. काहीही सामाि िरे दी करण्यासाठी िहराला जािं लागत होतं त्या गािात चंपा आपली लहाि बवहण चमेली ि बाबा सोबत राहायची. एके वदििी त्यांचे बाबा त्यांिा म्हणाले ऐका मल ु ािं ो मी काही वदिसांसाठी िहरात जात आहे. तम्ु ही दोघे घरीच िीट रहा. चपं ा म्हणते बाबा येतािा माझ्यासाठी चाट पकोडी आणा. आवण चमेली म्हणते, “बाबा माझ्यासाठी समोसा पाणीपुरी आणा.” त्यांिी हसत म्हणतात हो िक्की घेऊि येईि. मग त्याचे बाबा िहराला जातात. त्यां दोघी दरिाजा पयांत बाबांिा पाठिायला जातात. चमेली म्हणते ताई आपण चाट पकोडी िाणार. चपं ा म्हणते, “हो ग चमेली.” मग काही वदिसािंतर चपं ा ि चमेलीचे बाबा िहरातील काम सपं ििू येतात आवण येतािा दोघींिा समोसा पाणीपुरी घेऊि येतात. चमेली बाबांिा बघिू िपू िि ु होते आवण म्हणते बाबा आले बाबा आले असे म्हणते चमेली विचारते बाबा आमच्यासाठी आणलात का हो पाणीपुरी ? हो, मी तम्ु हा दोघींसाठी आणले आहे. पाणीपुरी आिंदात िातािा चमेली ताईला म्हणते, “ताई आपल्या गािात कोणी पाणीपुरीिाला असता तर वकती चांगलं झालं असत.ं चपं ा म्हणते, “चमेली मग तर आपण दोघीिी दररोज पाणीपुरी िाल्ली असती. काही वदिसािंतर गािातल्या बाजारात मोहि िािाचा एक पाणीपुरीिाला आपली पाणीपुरी ि चाटची गाडी लािू लागला पण काय आियय तर तो सगळ्यांिा फुकट पाणीपुरी िायला द्यायचा. पाणीपरु ी पोहे पोट भरूि िातािा लोक मोहिचे कौतक ु करू लागले मोहिच्या फुकट पाणीपुरीची चचाय सपं ूणय गािात झाली. चमेली बाबा सोबत मोहिच्या गाडीकडे पाणीपुरी िाण्यासाठी गेली.पोट भर

िाऊि झाल्या ितं र एक वपििी चपं ा साठी घेतली पण िाटेतच ती वपििी कुत्र्यािे पळिली. रात्री अचािक चपं ाला जाग आली वतला कुण्या म्हाताऱयाचां आिाज ऐकू आला. पण पाहते तर काय ते म्हातारे म्हणजे वतची बहीण चपं ा ि बाबा होते. गािातही बऱयाचं लोकाची हीच अिस्र्था होती.चपं ाला याचे रहस्य समजले, हे िक्की त्या दष्टु पाणीपरु ी िाल्याची करामत आहे. चपं ा हळूच मोहिच्या पाणीपरु ी सेंटर जिळ जाते ि लपिू पाहते. तो जोरजोरात हसत होता. मोहि म्हणत होता, हे माझ्या मिीि वमश्रणाची कमाल आहे. आता मी कधीच म्हातारा होणार िाही. हे सगळं चपं ा ऐकते ि हळूच ती त्याची वमश्रणाची बाटली पळिते दसु ऱया वदििी चपं ा मोहिसाठी ते वमश्रण वमळििू सदंु र स्ियंपाक तयार के ला आवण मोहिकडे घेऊि गेली. मोहििे चपं ाला पाणीपरु ी िाण्यासाठी वदली तेव्हा चपं ा मोहिला म्हणाली, “काका तम्ु ही माझा स्ियंपाक िाल्लात तरचं मी तमु ची पाणीपरु ी िाईि मला फुकट िाणे आिडत िाही. मोहि चपं ा िे आणलेले पदार्थय िाऊ लागला. आवण काय आियय जसा-जसा तो िाऊलागला तसा-तसा म्हाताराहोत होता. आवण चमेली वतचे बाबा आवण गािकरी पिू य वस्र्थतीत येत होते. गािचे सिय लोक चपं ाचे िपू िपू आभार माित होते. ि त्या गािाचे लोकािी त्या गािाला चपं ािगर असे िाि वदले. या गोष्टीतिू असा तात्पयय वमळतो की आपल्या वहतासाठी दसु ऱयाचा जीि धोक्यात घालू िये. मोघे िेवदका व्यक ं ट िगय ७ िा

३० जादूची छत्री एका छोटस गाि होतं. त्या गािामध्ये एक गरीब कुटुंब राहात होतं. त्या कुटुंबामध्ये चार व्यक्ती रहायचे. त्यामध्ये दोि मल ु ं आवण आई बाबा होते. एकाच िाि गणेि ि दसु ऱयाचे िाि मंगेि. ते दोघं आपल्या वमत्रांसोबत गािातील वजल्हा पररषद िाळे मध्ये दरोज जायचे. सध्ं याकाळी चार िाजता िाळा सटु ायची. पािसाळ्याचे वदिस असल्यामळ ु े अचािक पाऊस यायचा आवण मग ते दोघं घरी वभजतच पोहचायचे.दररोज हे असचं होत होते. घरी गेल्यािंतर त्यांच्या आई-िवडलांिा छत्री घेऊि द्या म्हणिू हट्ट करायचे. मंगेि ि गणेि यांच्या आई-िडीलाची गरीब पररवस्र्थती असल्यामळ ु े छत्री घेऊि द्यायचं त्यािं ा जमत िव्हतं.त्यामळ ु े ते टाळाटाळ करू लागले. पािसाळ्याचे वदिस असल्यामळ ु े पाऊस रोज पडत होता. मंगेि ि गणेि रोज वभजतच िाळे त जात होते. एकदा एके वदििी िाळे तूि येत असतािा त्यांिा एका साधू मिु ीची भेट झाली. साधिु ी त्यांिा विचारलं तम्ु ही असं वभजत का जात आहात ? गणेि ि मंगेि सागं त होते की आमचे आई िडील गरीब असल्यामळ ु े छत्री विकत घेऊि देऊ िकत िाहीत. साधू म्हणाले, जर मी तम्ु हाला छत्री वदली तर ? मंगेि ि गणेि यांच्या चेहऱयािर हसू आले, ते म्हणाले मग तर छािचं झाले, आमचे आई-बाबा िपू िि ु होतील . साधिू ी त्यांिा एक जादचू ी छत्री वदली. छत्री जादचू ी असल्यामळ ु े ती छत्री एकटायाला ही परु ायची आवण चार जणांिाही.

त्या छत्रीमध्ये जेिढे लोक येतील, तेिढी छत्री मोठी मोठी होत होती. सारागाि गणेि ि मंगेिचे कौतक ु करू लागले. तात्पयय:- या गोष्टीतिू असा बोध होतो की अडल्या िडल्याची िेहमी मदत करािी, कुचराई करू िये. तपस्या तारावसंग ठाकूर िगय ६ िा