9. SINIF

Kİ KA

20 DAKİKADA COĞRAFYA SORU BANKASI

DA

Ergin TAYLAN

DAKİKA YAY I N L A R I

SERİ: SORU KİTAPLARI Copyright  MPS Basım Yayın İth. İhr. Tic. Ltd. Şti. ISBN: 978-625-8220-59-9 Sertifika No: 50196

Dizgi - Grafik Dakika Dizgi Servisi

Baskı Platin Ofset Sertifika No: 49236 Halkalı / İSTANBUL

Genel Dağıtım Karekök Rasimpaşa Mah. Karakolhane Cd. No:16/2 Kadıköy / İSTANBUL Telefon: (216) 418 36 70 – 330 08 57 www.dakikayayinlari.com

Birinci Basım

Bu kitabın ve sistemin her hakkı saklıdır. Tüm hakları MPS Basım Yayın İthalat İhracat Ticaret Limited Şirketine aittir. Kısmen de olsa alıntı yapılamaz. Metin, biçim ve sorular yayımlayan şirketin izni olmaksızın elektronik, mekanik, fotokopi ya da herhangi bir kayıt sistemiyle çoğaltılamaz, yayımlanamaz.

ÖN SÖZ Değerli Öğretmenler, Sevgili Öğrenciler, Öğretim sürecinin en önemli unsurlarından biri zamanı verimli kullanmaktır. Uzun ve titiz bir çalışmanın sonucunda sizlere sunduğumuz kitap ile bu hedefe daha kolay ulaşacağınıza inanıyoruz. Dikkat süresi, bir insanın dikkati dağılmadan bir işe odaklandığı sürenin toplamıdır. Peki, bir iş üzerine tümüyle yoğunlaşan bir insan için dikkat süresi kaç dakikadır? Diğer bir ifadeyle bizler, çok önemsediğimiz bir işe en fazla kaç dakika odaklanabiliyoruz? Bu konuda yapılan bilimsel araştırmalar, bu sürenin ortalama 20 dakika olduğunu gösteriyor. Bu sebeple, kitabımızda her bir konu testi için yaklaşık 20 dakikalık bir çözüm süresi düşünülmüştür. Konu testlerinden sonra karma sorulardan oluşan bölüm testleri ile konunun pekiştirilmesi hedeflenmiştir. Üniversite giriş sınavı sorularının çözülebilmesi için konuyu bilmenin yeterli olmadığı artık herkes tarafından kabul edilmektedir. Konuyu bilmenin yanı sıra, doğru ve hızlı düşünebilme, soruyu değerlendirebilme, çözüm alternatifleri arasından doğru ve kısa yöntemi seçebilme, işlemi kısa sürede ve hatasız yapabilme gibi etkenlerin de belirleyici öneme sahip olduğu açıktır. Bu kitap hazırlanırken lise müfredatı dikkatle incelenmiş, sınırları tespit edilmiştir. Üniversite giriş sınavının soruları; konu ve soru dağılımı, soru tipleri ve öğrenciden istenen yaklaşım tarzları göz önüne alınarak analiz edilmiştir. Bu tespit ve analizden sonra konuya ışık tutan değişik kaynakların desteği ve yazarın öğretmenlik birikimiyle bu kitap oluşturulmuştur. Kitabın rahat anlaşılabilmesini sağlamak ve sıkıcılıktan kurtarmak için mizanpaja, dizgiye, grafik çizimlerine ve baskıya azami özen gösterilmiştir. Bu kitabın yazımında desteklerini esirgemeyen yazarımız Ergin Taylan’a; tashihinde yardımcı olan Özlem Kaya, Mustafa Topal, Hasan Tahsin ve Orhan Demir’e; dizgisindeki titiz çalışmalarından dolayı Ömer Tuncer’e şükranlarımızı bildiririz. Tüm öğretmenlerimize ve öğrencilerimize yararlı olması dileğiyle...

Dakika Yayınları

Kİ KA

İÇİNDEKİLER

1. Bölüm: COĞRAFYA, DOĞA VE İNSAN Doğa ve İnsan Etkileşimi

10

Coğrafyanın Konusu ve Bölümleri

13

Coğrafya Biliminin Gelişimi

16

Bölüm Testleri

19

2. Bölüm: DOĞAL SİSTEMLER - 1

26

Dünya’nın Eksen (Günlük) Hareketi

29

Dünya’nın Yörünge (Yıllık) Hareketi

32

Gündönümü ve Ekinoks Durumları

35

Coğrafi Koordinat Sistemi - 1

38

Coğrafi Koordinat Sistemi - 2

41

Coğrafi Koordinat Sistemi - 3

44

Harita Okuryazarlığı - 1

47

Harita Okuryazarlığı - 2

50

Harita Okuryazarlığı - 3

53

Harita Okuryazarlığı - 4

56

Harita Okuryazarlığı - 5

59

Bölüm Testleri

62

DA

Dünya’nın Şekli ve Sonuçları

3. Bölüm: DOĞAL SİSTEMLER - 2 84

Hava Durumu ve İklim

87

Sıcaklık - 1

90

Sıcaklık - 2

93

Atmosfer Basıncı

96

Basınç Merkezlerinin Özellikleri

99

Rüzgârlar - 1

102

Rüzgârlar - 2

105

Nem

108

Yağış - 1

111

Yağış - 2

114

Büyük İklim Tipleri - 1

117

Büyük İklim Tipleri - 2

120

Büyük İklim Tipleri - 3

123

Türkiye’nin İklimi - 1

126

DA

Kİ KA

Atmosfer

Türkiye’nin İklimi - 2

129

Türkiye’nin İklimi - 3

132

Bölüm Testleri

135

4. Bölüm: BEŞERİ SİSTEMLER Yerleşme

152

Yerleşme Dokuları ve Tipleri

155

Türkiye’de Yerleşme

158

Bölüm Testleri

161

5. Bölüm: KÜRESEL ORTAM: BÖLGELER VE ÜLKELER 168

Bölge Sınırları ve Bölgelere Göre Ülkeler

171

Bölüm Testleri

174

Kİ KA

Bölge Türleri

6. Bölüm: ÇEVRE VE TOPLUM

182

Doğal Ortama İnsan Etkileri

185

Bölüm Testi

188

DA

İnsanların Doğal Çevreyi Kullanma Biçimleri

CEVAP ANAHTARI

191

Her bölümün sonunda karma sorulardan oluşan “Bölüm Testleri” yer almaktadır.

Testlerde bulunan karekod ile ilgili dersin konu anlatımı ve soruların video çözümlerine ulaşılmaktadır.

Kİ KA

Her test defterdeki ilgili dersin konu içeriğiyle sınırlandırılmıştır.

Konu anlatım videoları ve soru çözümlerine “www.dakikavideocozum.com” adresini ziyaret ederek veya “Dakika Yayınları Video Çözüm” uygulamasını indirerek ulaşabilirsiniz.

DA

Karekodun altındaki numarayı girerek veya kameranızdan karekodu okutarak ilgili konu anlatımı veya soruların çözümlerine ulaşabilirsiniz.

Açılan sayfadan izlemek istediğiniz içeriğe ulaşabilirsiniz.

Kİ KA

0BD044AD

dakikavideocozum.com

DA

Karekod okutun veya karekodun altında bulunan ‘Kod Gir’ alanına girin

KAREKOD TARA veya

Kod Gir

Karekod Kodunu Giriniz...

Kİ KA

DA

1. BÖLÜM

COĞRAFYA, DOĞA VE İNSAN

1

Doğa ve İnsan Etkileşimi 0BD044AD

1. Doğanın insan yaşamı üzerindeki etkisi bölgeden böl-

3. Aşağıdakilerden hangisi, litosferin tarımsal faaliyetler üzerindeki etkisine örnek gösterilebilir?

geye değişir.



V

A) Yıl boyunca yağışlı olan bölgelerde sulamalı tarımın yapılmaması

I

B) Gelişmişlik seviyesi düşük olan ülkelerdeki tarlalarda gübre kullanımının az olması

II

C) Yarı kurak bölgelerde nadasa bırakılan arazilerin geniş yer kaplaması

III IV

D) Engebeli arazilerde bahçe tarımının tarla tarımına göre daha yaygın olması

Buna göre;



• konutların kalın duvarlı ve eğimli çatıya sahip olduğu,



• kışın sosyal ilişkilerin zayıfladığı,



• balıkçılık faaliyetlerinin yaygın olduğu



bir bölgenin haritada numaralandırılan yerlerden hangisinde olduğu savunulabilir? A) I 

B) II 

E) Seralarda yetiştirilen sebzelerin damla sulama yöntemiyle yetiştirilmesi

Kİ KA



C) III 

D) IV 

E) V

4. Aşağıdakilerden hangisi, biyosferin insan faaliyetlerine olan etkisine örnektir?

A) Mermer ve granit gibi dirençli kayaçların inşaat sektöründe kullanılması

dakika

B) Orman arazilerinde hem arıcılık hem de kereste üretimi yapılması C) Sıcak iklim bölgelerinde yaşayanların yıl boyunca ince ve hafif kıyafetler giymesi D) Büyük göllerin kıyıları arasında feribot taşımacılığı yapılması

2. Coğrafya öğretmeni Ergin Bey derste, “İnsan ve doğa

DA

sürekli etkileşim hâlinde olup bazı durumlarda doğa insan yaşamı üzerinde, bazı durumlarda ise insan doğal çevre üzerinde baskın duruma geçebilir.” dedikten sonra, öğrencilerinden insanların doğal çevre üzerindeki etkilerine örnek vermelerini istemiştir.



Buna göre, Ergin Öğretmen’e aşağıdakileri söyleyen öğrencilerden hangisi yanlışlık yapmıştır?

E) Verimli toprakların tarımsal faaliyetlerde kullanılması

5. Tarih boyunca insanlar ve doğa karşılıklı etkileşim hâlin­

de olmuştur. Bazen doğa insanları daha fazla etkilemiş bazen de insanlar doğayı daha fazla etkilemişlerdir. İn­sanların doğaya olan etkileri olumsuz olabildiği gibi olumlu yönde etkileri de olabilmektedir.

A) Ece: Bataklıkların kurutulduktan sonra tarım arazilerine dönüştürülmesi B) Sezgin: Dağlık bölgelerde ulaşımı kolaylaştırmak için tünel ve köprüler yapılması C) Duru: Turizm gelirlerini artırmak için orman arazilerinde golf sahalarının ve konaklama tesislerinin yapılması D) Furkan: Elektrik üretmek için nehirler üzerine büyük barajların kurulması E) Deha: Kutup kuşağındaki yerleşmelerin tamamına yakınının deniz kıyısında kurulması

10

20 Dakikada 9. Sınıf Coğrafya



Aşağıdakilerden hangisi, insanların doğaya olumlu yönde etkisine örnek gösterilebilir? A) Erozyon görülen yerlerde ağaçlandırma yapmak B) Orman arazilerini tarım arazilerine dönüştürmek C) Enerji üretiminde fosil yakıtları kullanmak D) Endüstriyel atıkları doğrudan nehirlere boşaltmak E) Meralarda beslenen hayvanları aşırı otlatmak

6. “Yanardağ günlerce gaz ve kül püskürttü. Daha sonra

9. İnsanlar eski çağlardan itibaren ihtiyaçlarını karşılamak

lavlar akışa geçti, çukurlukları doldurdu ve taştı. Üç gün boyunca devam eden lav akışı, başta ormanlar olmak üzere toprakları yok ederek çok sayıda hayvanı telef etti.”



için doğayla sürekli etkileşim hâlinde olmuşlardır. Eski çağlarda yaşanan bu etkileşimde doğanın insana olan etkisi daha fazlayken, günümüzde artan nüfus ve teknolojik gelişmelerle insanların doğa üzerindeki etkisi belirgin hâle gelmiştir.

Yukarıda doğal bir afete tanık olan kişinin sözlerine yer verilmiştir.



Bu doğal afet, sırasıyla aşağıdaki doğal ortamlardan hangilerini etkilemiştir?

A) Japonya’daki Kansai hava limanının denizin doldurulmasıyla kazanılan arazilerde inşa edilmesi

A) Litosfer - Hidrosfer - Biyosfer

B) İsrail’in Arava Çölü’nde sulamanın yaygınlaşmasıyla yeni tarım alanlarının oluşturulması

Kİ KA

B) Biyosfer - Hidrosfer - Litosfer

C) Atmosfer - Litosfer - Biyosfer D) Litosfer

Aşağıdakilerden hangisi, insanın doğal çevreye etkisine örnek gösterilemez?

C) Kızıldeniz’i Akdeniz’e bağlamak için Süveyş Kana­ lı’nın açılması

- Biyosfer - Hidrosfer

E) Hidrosfer - Biyosfer - Atmosfer

D) İngiltere ve Fransa arasındaki ulaşımı kolaylaştırmak için denizin altında Manş Tüneli’nin yapılması E) Kazakistan’da bozkırlarla kaplı platolarda mera hay­ vancılığı yapılması

ları içerir. Yeryüzündeki büyük su kütlelerini oluşturan akarsular, göller, okyanuslar, denizler ve kaynakların tamamı hidrosferi oluşturur. Ayrıca su döngüsüyle kendini yenileyebilen hidrosfer, canlı yaşamı için de çok önemlidir.



dakika

7. Hidrosfer dünyadaki tüm katı, sıvı ve gaz hâlindeki su-

Coğrafyacılar hidrosferle ilişkili araştırmalar yaparken aşağıdaki bilim dallarından hangisinden yararlanmaz? B) Oşinografi 

C) Arkeoloji

DA

A) Limnoloji 

D) Potamoloji

E) Hidrojeoloji

10. Brezilya’da yaşayan Pedro, bulunduğu yerin özelliklerini İtalyan arkadaşı Montero’ya anlatırken şu bilgilerden söz etmiştir:



I. Burada sıcaklık yıl boyunca yüksek olduğu için kar yağışı olmuyor.



II. Çevremizdeki köylerde yaşayan insanlar yağmur ormanları içerisinde açtıkları arazilerde muz ve kahve yetiştirerek geçimlerini sağlıyorlar.



III. Burada yıl boyunca ince kıyafetler giydiğimizden mont ve palto kullanmıyoruz.



IV. Kurutulan bataklık üzerinde yapılan hava alanı inşaatında çalışıyorum.



8. Yeryüzünde dört farklı doğal ortam bulunmakta ve bu

doğal ortamlar arasında dengeli bir etkileşim yaşanmaktadır. Atmosfer, litosfer, hidrosfer ve biyosferden oluşan bu doğal ortamların hepsine birden “ekosfer” denir .



Buna göre, aşağıdaki doğal olaylardan hangisinin diğerlerinden farklı bir doğal ortamda gerçekleştiği söylenebilir? A) Tropikal fırtınalar

B) Volkanik patlamalar

Bu diyalogda numaralandırılan bilgilerden hangilerinde insanın doğaya etkisinden söz edilmiştir?

C) Depremler

D) Kütle hareketleri

A) I ve II 

E) Toprak oluşumu

B) I ve III  D) II ve IV

C) II ve III E) III ve IV

20 Dakikada 9. Sınıf Coğrafya

11

11. İnsanlar doğanın sunduğu olanakları kolaylaştırmak

14.

ve daha iyi duruma getirmek için doğa üzerinde çeşitli değişiklikler yaparlar. Yol, köprü, baraj, tünel, konut ve fabrika gibi beşeri yapılar inşa edilirken doğaya çeşitli şekillerde zarar verilebilmektedir.



Aşağıdaki insan faaliyetlerinden hangisinin doğaya duyarlı projelerden biri olduğu söylenebilir? A) Hollanda’da denizin doldurulup yeni yerleşim alanları kazanılması

“Amerika Birleşik Devletleri’ni etkisi altına alan Ida Kasırgası nedeniyle Louisiana ve Mississippi eyaletlerinde bir milyondan fazla ev ve iş yeri karanlığa gömüldü. Kasırga nedeniyle şu ana kadar en az iki kişi hayatını kaybetti. Telefonların kesik olması ve bazı yerleşim birimlerine ulaşılamamasından dolayı can kaybının daha fazla olmasından endişe ediliyor.” 31/08/2021



Yukarıdaki haber, doğa ile insan arasındaki etkileşimde aşağıdakilerden hangisi için örnek olabilir?

Kİ KA

B) İsviçre’de ulaşımı kolaylaştırmak için dağların içinden tünellerin açılması

A) İnsan faaliyetlerinin doğal unsurlara verdiği zarara

C) Almanya’da fosil yakıtla çalışan motorlu araçların üretimine 2030 yılında son verilecek olması

B) Doğal koşulların insan faaliyetleri üzerindeki etki­ sine

D) Hindistan’daki tarım arazilerinde kimyasal gübre ve ilaç kullanımının artması

C) Az gelişmiş bölgelerde doğal koşulların daha fazla hasar yarattığına

E) Brezilya’da kahve ve muz üretimi için ormanların tahrip edilmesi

D) Doğal unsurların meydana gelmesinde insan faaliyetlerinin rolüne

12. Aşağıdaki ekonomik faaliyetlerden hangisi litosfer üzerinde yapılmaz?

A) Kömür madeni işletmeciliği B) Tarla tarımı

dakika

E) İnsanların doğal unsurları kendi ihtiyaçları doğrulusunda değiştirebildiğine

C) Demir ‑ çelik üretimi

D) Açık deniz balıkçılığı

DA

E) Termal turizm faaliyetleri

15. Doğal ve beşerî sistemler, bazen kendi içlerinde bazen de

dışa yönelik etkileşim gösterirler. Atmosferin bir katmanı olan troposferdeki ani sıcaklık azalımı, birçok yaban hayvanının yaşamını yitirmesine neden olabileceği gibi tarım bitkilerinin de ciddi olarak zarar görmesine neden olabilir. Bu ilk durum hava kürenin, canlılar küresini etkilediğini dolayısıyla etkileşim yönünün bir doğal sistemden başka bir doğal sisteme doğru olduğunu gösterir. İkinci durum ise hava kürenin, bir ekonomik faaliyeti etkilediğini dolayısıyla etkileşim yönünün bir doğal sistemden beşeri bir sisteme doğru olduğunu gösterir.

13. Coğrafi olayların veya olguların oluşum ve gelişimlerindeki süreçleri, doğal ve beşerî olarak ikiye ayırmak mümkündür. Doğal süreçler insan faaliyetleri dışında, beşerî süreçler ise insan faaliyeti odaklı olarak meydana gelir.



Aşağıdakilerden hangisi beşeri süreçlerle meydana gelmiştir?



Buna göre, aşağıdaki etkileşimlerden hangisinin yönü diğerlerinden farklıdır?

A) Seralarda bitkisel üretim yapılması

A) Yeni ormanlık alanların oluşturulması

B) Kayaçların toprağa dönüşmesi

B) Tropikal çöllerde kum fırtınalarının çıkması

C) Akarsuların yataklarını aşındırması

C) Çayırlıkların sanayi alanlarına dönüştürülmesi

D) Yer kabuğunun kıvrılarak yükselmesi

D) Fazla miktarda su çekilen bazı göllerin kuruması

E) Bitkisel kalıntıların kömüre dönüşmesi

E) Akarsuların üzerine enerji santrallerinin kurulması

12

20 Dakikada 9. Sınıf Coğrafya

2

Coğrafyanın Konusu ve Bölümleri 0D968D10

1. Coğrafyanın alt dallarından biri olan jeomorfoloji

4. Coğrafyanın bölümlerinin inceleme alanları farklılık gös-

alanında araştırma yapan bir bilim insanı;



I. petrografi,



II. botanik,



III. jeoloji



bilimlerinden hangilerinin araştırma sonuçlarından yararlanmalıdır?

terdiği için bu bölümlerin araştırmaları sırasında yararlandığı bilim dalları da genellikle birbirinden farklıdır.



A) Yalnız I 

B) Yalnız II 

A) Klimatoloji – Meteoroloji B) Biyocoğrafya – Potamoloji

C) I ve II

C) Kartografya – Jeodezi

E) II ve III

D) Jeomorfoloji – Jeoloji

Kİ KA

D) I ve III

Buna göre, fiziki coğrafyanın bölümlerinin yararlandığı bilim dallarıyla ilgili aşağıdaki eşleştirmelerden hangisinde yanlışlık yapılmıştır?

E) Hidrogarfya - Hidroloji

2. Aşağıdakilerden hangisi fiziki coğrafya kapsamında incelenen konulardan biri değildir?

A) Akarsuların yer şekillerinin oluşumuna etkisi

5. Aşağıdakilerden hangisi, beşeri coğrafya konuları

B) İklim özelliklerinin bitki örtüsüne etkisi

D) Mülteci göçlerinin demografik yapıya etkisi

incelenirken yararlanılan bilim dallarından biridir?

dakika

C) Dünya’nın eksen eğikliğinin mevsimlik sıcaklık değişimine etkisi

A) Demografi 

D) Jeofizik

DA

E) Levha hareketlerinin deprem oluşumuna etkisi

3. Aşağıda bir bölgenin doğal özellikleri verilmiştir.

• Dışa akışı olmayan tuzlu su gölleri yaygındır.



• Kireç taşı ve jips gibi kayaçlarla kaplı araziler geniş yer tutar.



• Doğal bitki örtüsü bozkırdır.



• Yıllık yağış miktarı 350 mm olup yağış rejimi düzensizdir.



B) Meteoroloji 

C) Botanik

E) Oşinografya

6. Modern coğrafyanın beş temel unsuru vardır. Bunlar konum, yer (mekân), hareket, bölge ve beşeri ‑ fiziki ortam ilişkisidir. Hareket unsuru, zamana göre değişen doğal ve beşeri olayları inceler.



Buna göre, aşağıdakilerden hangisi coğrafyanın hareket unsuruyla ilgilidir? A) Depremlerin fay hatlarında meydana gelmesi

Bölgenin özellikleri ile coğrafyanın alt dalları bire bir eşleştirildiğinde aşağıdakilerden hangisine ait inceleme alanının olmadığı görülür?

B) Yağmur ormanlarının sıcak ve nemli iklim bölgelerinde yaygın olması

A) Jeomorfoloji

B) Biyocoğrafya

C) Klimatoloji

D) Hidrografya

D) Kurak bölgelerdeki konutların genellikle taş ve topraktan yapılması

E) Kartografya

C) Kıtaların jeolojik süreçte yer değiştirmesi

E) Yüksek enlemlerde yaşanan doğal koşulların insanların ekonomik faaliyetlerini kısıtlaması

20 Dakikada 9. Sınıf Coğrafya

13

7. “Türkiye Akdeniz ile Karadeniz arasındaki deniz ulaşı-

9. Hava küre; yeryüzünün etrafını saran ve gaz tabakala-

mına ve Orta Doğu’da önemli bir konuma sahipti. Bu durum, II. Dünya Savaşı’nın seyrini değiştirebilecek bir potansiyeldi. II. Dünya Savaşı’nı yürüten büyük devletler, Türkiye’nin tarafsızlığını kendi çıkarları doğrultusunda kullanmak için büyük baskılar yapıyorlardı.”

Yukarıda II. Dünya Savaşı yıllarına ait Türkiye ile ilgili bir tespite yer verilmiştir.



Bu tespit, öncelikle coğrafyanın aşağıdaki bölüm veya dallarından hangisinin ilgi alanı içerisinde yer alır?



Hava küreyle ilişkili coğrafi araştırmalarda aşağı­ daki bilim dallarının hangilerinden daha çok yararlanılır? A) Klimatoloji ve meteoroloji B) Botanik ve zooloji C) Jeoloji ve jeodezi

Kİ KA



rından oluşan doğal ortamdır. Yeryüzündeki canlı yaşamının devamlılığı için gerekli olan önemli elementlerin kaynağı durumundadır. Ayrıca birçok ekolojik döngüde de önemli işlevleri vardır.

A) Klimatoloji

B) Kartografya

C) Ulaşım coğrafyası

D) Potamoloji ve limnoloji

D) Sanayi coğrafyası

E) Demografi ve ekonomi

E) Siyasi coğrafya

dakika

10. I. Delta ovası oluşumunda etkili olan faktörler nelerdir?

8. Aşağıdaki tabloda, fiziki coğrafyanın bölümleri ve bu bölümlerin inceleme alanlarına birer örnek verilmiştir.



Bölümler

İnceleme alanları



II. Kasırgalar nasıl oluşur?



III. Akarsular hangi koşullarda menderes oluşturur?



IV. Okyanus akıntılarının etkileri nelerdir?



Yukarıdaki sorulardan hangilerinin açıklaması yapılırken jeomorfoloji biliminden yararlanılır?

A) I ve II 

B) I ve III 

D) II ve III

C) I ve IV

E) III ve IV

DA

Biyocoğrafya Bitki topluluklarının dağılışında etkili olan doğal faktörleri araştırır. Klimatoloji

İklim tiplerinin mekâna göre farklılık göstermesinin nedenlerini inceler.

Kartografya

Haritaların çiziminde kullanılan yöntemleri belirler.

Jeomorfoloji

Rüzgârların aşındırma yoluyla oluşturduğu yer şekillerini inceler.

Hidrografya



Kayaçların fiziksel yapılarında görülen farklılıkları inceler.

Buna göre, fiziki coğrafyanın hangi bölümünün inceleme alanına ait örnekte yanlışlık yapılmıştır?

A) Hidrografya

B) Klimatoloji

C) Kartografya

D) Jeomorfoloji

E) Biyocoğrafya

14

20 Dakikada 9. Sınıf Coğrafya

11. Aşağıdaki uygulamalardan hangisi, coğrafi bilincin geliştiğinin göstergesi olamaz?

A) Yaban hayatını korumak için projeler geliştirilmesi B) Sivil toplum örgütlerinin çevreyle ilgili faaliyetler yürütmesi C) Yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanılması için yatırımlar yapılması D) Tarım arazilerinde organize sanayi bölgeleri kurulması E) Doğal kaynakların sürdürülebilir kullanımı için çeşitli projelerin uygulanması

12. Coğrafya bilimi, fiziki coğrafya ve beşerî coğrafya olmak

14. • Uluslararası örgütlerin kuruluş amacı ve etkileri

üzere ikiye ayrılmaktadır. Fiziki coğrafya, doğal olayları araştırmakta ve sınıflandırmakta; beşerî coğrafya ise insan faaliyetlerinin mekânda yaptığı etkiyi ve değişimi incelemektedir.



Buna göre; I. nüfusun yeryüzünde dağılışı,



II. akarsuların rejimi,



III. sanayileşmenin nüfus hareketlerine etkisi,



IV. iklim olaylarının oluşumu



gibi bilgiler fiziki ve beşerî coğrafyanın inceleme alanına göre eşleştirildiğinde aşağıdakilerden hangisi doğru olur?



• Ülkelerin coğrafi konumu ile ekonomik potansiyeli arasındaki bağın önemi



• Ülkelerin coğrafi konumunun güçlü ve zayıf etkileri



Yukarıda verilen konular, beşeri coğrafyanın aşağıdaki alt dallarından hangisinin inceleme alanına girmektedir? A) Enerji coğrafyası

B) Kültürel coğrafya

C) Siyasi coğrafya

D) Turizm coğrafyası

E) Yerleşme coğrafyası

Kİ KA





Fiziki Coğrafya

Beşerî Coğrafya

I ve II

III ve IV

B)

II ve III

I ve IV

C)

II ve IV

I ve III

D)

III ve IV

I ve II

E)

I ve IV

II ve III

15. Afetler; can ve mal kaybına yol açan doğa olaylarıdır.

Afetler coğrafyası ise can ve mal kayıplarına yol açan doğal ve beşeri olayları araştıran fiziki coğrafyanın alt dalıdır.

dakika

A)



Buna göre, aşağıdakilerden hangisinin afetler coğ­ rafyasının inceleme alanında yer aldığı söylenemez? A) Amerika Birleşik Devletleri’nde her yıl meydana gelen kasırgalar B) İzmir’de yaşanan haftalık hava değişimleri

13. “Çıldır Gölü’nde yapacağımız incelemeler için İstanbul’dan

DA

yola çıkarak Ardahan ve Kars arasında bulunan göle geldik. Bu göl, 1959 metre yükseklikte bulunup birçok dere ve pınarla besleniyor. Ekibimle beraber gölle ilgili daha önce toplanmış verileri ve haritaları değerlendirmeye alarak çalışmalarımıza başladık. Gölde aşırı bir kirlilik gözlemlemedik. Ancak evsel atıkların gölün ekosistemi üzerinde tehdit oluşturduğu kanısına vardık. Özellikle bölge halkının önemli geçim kaynağı olan balıkçılığın da aşırı ve bilinçsiz avlanma karşısında olumsuz etkileneceği ve balık stoklarının azalacağı yönünde endişelerimiz var.”



Parçaya göre, bu ekibin içinde aşağıdaki fiziki coğrafya dallarından hangisiyle ilgilenen bir araştırmacı olduğu söylenemez?

A) Limnoloji

B) Kartografya

C) Biyocoğrafya

D) Hidroloji E) Litoloji

C) Bartın - Karabük arasında meydana gelen heye­ lanlar D) Antalya’da sık sık yaşanan sel ve su taşkınları E) Güneydoğu Avustralya’da meydana gelen orman yangınları

16. Aşağıdakilerden hangisi coğrafyanın ilgi alanı içerisinde yer almaz?

A) Nüfus hareketleri B) Yerleşmelerin dağılışı C) İklimlerin sınıflandırılması D) Araziden yararlanma biçimleri E) Deprem büyüklüğünün ölçülmesi

20 Dakikada 9. Sınıf Coğrafya

15

3

Coğrafya Biliminin Gelişimi 1AA02EC8

1.

I. Fiziki coğrafyanın kurucusu olarak kabul edilen ve coğrafya biliminin metodolojisini oluşturan bilim insanıdır.



II. İnsanların ve imparatorlukların doğal çevreyle olan ilişkisine değinmiş, gezip gördüğü yerlerin özelliklerini 17 ciltlik Geographika adlı eserinde toplamıştır. III. Ceylan derisi üzerine dünya haritasını çizmiş, haritacılık alanında önemli çalışmalar yapmış ve Kitabül Bahriye isimli eseriyle tanınmıştır.



Yukarıda bazı özellikleri verilen ve coğrafyanın gelişimine katkı sağlayan bilim insanları aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?



I

II

A)

A. Humboldt

B)

Strabon

C)

Strabon

D)

A. Humboldt

E)

Piri Reis

ya yüzeyinin haritalama yöntemlerini anlatmıştır.



 8 bine yakın yerin adını listelemiş, bunlardan 400 ka­ darının koordinatlarını gerçeğe yakın gösterebilmiştir.



 Matematik coğrafyanın ortaya çıkmasında öncü bilim insanlarından biri olmuştur.



Yukarıda başlıca özellikleri verilen İlk Çağ coğrafyacısı aşağıdakilerin hangisidir? A) Strabon 

B) Tales 

D) Erotesthenes

C) Batlamyus

E) Hipparkos

Kİ KA



3.  “Geographica Syntaxis” isimli eserinde küremsi dün-

III

Piri Reis

Strabon

Piri Reis

A. Humboldt

A. Humboldt

Piri Reis

Strabon

Piri Reis

A. Humboldt

Strabon

4. 15. yüzyılın sonundan 19. yüzyıla kadar yapılan Coğrafi

Keşifler’le birçok bölgeye ulaşılmış ve yeni yerler keşfedilmiştir.



dakika

I

2. Aşağıda Evliya Çelebi’nin seyahatnamesinden bir bölüm yer almaktadır.

“Aksu kasabası: Bursa nahiyesidir. Keşiş Dağı’nın doğu tarafı sonunda bir dereli ve tepeli yerde, dağ eteğinde, 100 adet kiremit örtülü bağlı ve bahçeli evlerdir. Ayrıca İnegöl kazası komutanlığıdır. Yerleşimi Aksu Nehri’nin iki tarafına kurulmuş kasabadır. Tamamı 3 mihraptır. 1 küçük camii var. 1 hamamı ve 10 dükkânı vardır. Bu Aksu Nehri, Keşiş Dağı’ndan doğup Nilüfer Nehri’ne karışır. Bu şehirden yine doğuya doğru gidip Kadimî Bel dedikleri haramilerin pusu yerlerini geçip...”

DA





III



II

IV

Haritada numaralandırılan bölgelerden hangileri, Coğrafi Keşifler döneminde Avrupalılar tarafından keşfedilmiş yerler arasındadır? A) I ve II 

B) I ve III  D) II ve III

C) I ve IV E) III ve IV

Evliya Çelebi’nin eserinin bu bölümünde yörenin;



I. jeomorfolojik yapı,



II. yerleşme özellikleri,



III. iklim koşulları



gibi coğrafi özelliklerinden hangilerine değinilmemiştir? A) Yalnız I 

B) Yalnız III  D) I ve III

16

C) I ve II E) II ve III

20 Dakikada 9. Sınıf Coğrafya

5. Aşağıdakilerden hangisi, Yeni Çağ’da coğrafya bilimi-

nin gelişimi için yapılan çalışmalardan biri değildir?

A) Kutup noktalarının keşfedilmesi B) Dünya haritalarının çizilmesi C) Dünyanın çevresinin dolaşılması D) Gezilen yerlerin seyahatnamelerde tasvir edilmesi E) İnsansız hava araçlarının uzaya gönderilmesi

6. Galileo, 1564 ‑ 1642 yılları arasında yaşamış ünlü bir bi-

9. Coğrafyanın gelişimiyle ilgili aşağıda verilenlerden

hangisi diğerlerine göre günümüze daha yakın zamanda olmuştur?

lim insanıdır. Güneş’in evrenin merkezinde olduğu ve Dünya’nın diğer gezegenlerle birlikte Güneş’in etrafında döndüğü fikrini ortaya atmış ve bu nedenle kilisenin engizisyon mahkemesinde yargılanarak ömür boyu hapis cezasına çarptırılmıştır.



A) Coğrafi Keşiflerin yapılması B) Denizcilik haritalarının çizilmesi

Buna göre, Galileo ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisine ulaşılabilir?

C) Batılı kaynakların çevirilerinin yapılması

A) Yaşadığı dönemde bilimsel çalışmalar devlet tarafından desteklenmiştir.

E) Uydu fotoğraflarının çekilmesi

D) Projeksiyon yöntemlerinin kullanılması

Kİ KA

B) Dünya’nın geoit şeklinde olduğunu savunmuştur. C) Astronomiyle ilgili çalışmalar yapmıştır.

D) Yaşadığı yerde dağlık ve engebeli araziler geniş yer kaplar. E) Beşeri coğrafyanın gelişmesine katkı sağlamıştır.

10. Yeni Çağ’da Osmanlı Devleti’nde yaşayan coğrafyacıların bir kısmı yaptıkları seyahatlerde, gezdikleri yerleri tasvir edip gözlemlerini kitaplaştırmıştır. Bu nedenle Osmanlı Devleri’nin sınırları içerisinde bulunan birçok yerin coğrafi özellikleri, bu dönemde yaşamış coğrafcıların seyahatnamelerinden elde edilmiştir.

yöntem ve yaklaşımlarla ilgili araştırma yapan bir öğrencinin aşağıdaki bilim insanlarından hangisinin çalışmalarını incelemesine gerek yoktur? A) Strabon

B) Carl Ritter

C) Friedrich Ratzel



dakika

7. Yakın Çağ’da coğrafyanın gelişimine katkı sağlayan



I. Katip Çelebi,



II. Strabon,



III. Evliya Çelebi



coğrafyacılardan hangilerinin seyahatnemeleri çeşitli mekânların tanınmasında önemli rol oynamıştır?

D) Paul Vidal De La Blache

A) Yalnız II 

E) Alexander Von Humbolt

DA

Yeni Çağ’da;

B) Yalnız III 

D) I ve III

C) I ve II

E) II ve III

8. Tarihi süreçte birçok gezgin ve bilim insanı coğrafyanın

gelişimine katkı sağlamış, çalışmalarının sonuçlarını eserlerinde belirtmiştir.



Buna göre, aşağıdaki coğrafyacılardan hangisiyle eşleştirilen eserde yanlışlık yapılmıştır? A) Biruni – Kanun El Maksudi B) Piri Reis – Kitabül Bahriye

11. Orta Çağ’da yaşayan müslüman coğrafyacılar Güneş

ve Ay’ın hareketlerini gözlemlemiş, kıble yönlerini belirlemiş ve haritacılıkla ilgili çalışmalar yapmıştır.



Bu dönemde çeşitli çalışmalar yapmış müslüman coğrafyacılara aşağıdakilerden hangisi örnek gösterilemez?

C) Muhammed İdrisi – Roger’in Kitabı

A) İbni Batuta

B) Harizmi

D) Harizmi – Kitab Suret El Arz

C) Biruni

D) Strabon

E) Erotesthenes – Cihannüma

E) Muhammed İdrisi

20 Dakikada 9. Sınıf Coğrafya

17

12. I. Ümit Burnu’nu keşfetmiştir.

14. İbn-i Sîna’nın erozyon, çözülme, topraklar ve toprak olu-



II. Amerika Kıtası’nı keşfetmiştir.



III. Avrupa’dan deniz yoluyla Hindistan’a ulaşan ilk denizcidir.



Yukarıda başlıca özellikleri verilen gezginler, aşağıdakilerden hangisinde doğru eşleştirilmiştir?



III

Kristof Kolomb

Vasco da Gama

Bartelmi Diaz

B)

Vasco da Gama

Bartelmi Diaz

Kristof Kolomb

C)

Bartelmi Diaz

Kristof Kolomb

Vasco da Gama

D)

Kristof Kolomb

Bartelmi Diaz

Vasco da Gama

E)

Vasco da Gama

Kristof Kolomb

Bartelmi Diaz

Buna göre, İbn-i Sîna’nın hangi bilimler üzerinden coğrafyaya katkı sağladığı söylenebilir? A) Pedoloji ve jeoloji

B) Zooloji ve biyoloji

C) Sosyoloji ve kimya

D) Botanik ve hidroloji

E) Astronomi ve limnoloji

15.  Amasya’da doğmuş ve birçok bölgeyi gezerek gördüğü yerleri tasvir etmiştir.

dakika

I



Kİ KA

II

A)

şumu hakkında da yazılar kaleme aldığı bilinmektedir. Fosillerin kayalara şeytanlar tarafından çizilen şekiller olmayıp çökelme sürecinde sıkışan bitki ve hayvan kalıntıları olduğunu ilk kez o ifade etmiştir.



 17 bölümlük “Geographika” isimli eserinde fiziki coğrafya ve jeopolitik alanında bilgiler vermiştir.



 Dünyanın ilk coğrafyacısı olarak bilinir.



Yukarıda bazı özellikleri verilen İlk Çağ coğrafyacısı aşağıdakilerden hangisidir? A) Strabon 

B) Aristo 

D) Erotesthenes

C) Harizmi

E) Piri Reis

DA

13. İbn Hurdazbih’in “Kitabül Mesalikvel Memalik” adlı ese-

ri, coğrafya alanında önemli bilgiler içermektedir. Bu eserde bazı ülkelerle ilgili bilgilerin yanı sıra ülkelerin yer şekilleri özelliklerini ele almıştır. Birçok bölgenin topografik yapısı ve yerleşim yerlerinden söz edilen İbn Hurdazbih, bu eseriyle günümüz için önemli olan bilgiler vermiştir.



16. Büyük bir denizci olduğu kadar büyük bir haritacı da

olan Piri Reis, gezip gördüğü yerler hakkındaki bilgileri kaydetmiş ve onların haritalarını çizmiştir. 1511 ‑ 1513 yılları arasında birinci dünya haritasını çizerken, seyir notlarını da bir kitap olarak düzenlemeye başlamıştır. Kitabı Bahriye adlı eseri, Anadolu kıyılarının özelliklerini karış karış veren değerli bir coğrafya kitabı olarak bugün dahi geçerlidir.

Buna göre, İbn Hurdazbih’in bu eseriyle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?

A) Matematik coğrafya alanında önemli çalışmalar içermektedir. B) Döneminin diğer eserlerine göre daha ileri düzey­ dedir. C) Fiziki ve beşeri coğrafyayla ilgili önemli bilgiler içermektedir. D) Sadece ülkelerin siyasi yapılarını ele almıştır. E) İnsanların ekonomik faaliyetlerine değinmiştir.

18

20 Dakikada 9. Sınıf Coğrafya



Buna göre, Piri Reis‘in aşağıdaki fiziki coğrafya bölümlerinden hangisine daha fazla katkı sağladığı söylene­bilir? A) Biyocoğrafya

B) Kartografya

C) Jeomorfoloji

D) Klimatoloji E) Hidrografya

1

Coğrafya, Doğa ve İnsan 2AB6F12E

1. Ergin Öğretmen, öğrencilerinden coğrafyanın alt dalları

3. • Petrografi

ve inceleme alanları ile ilgili bilgiler vermelerini istemiştir. Bazı öğrencilerin verdiği cevaplar aşağıdaki gibidir:



Duru: Harita üretmek amacıyla yapılan çalışmalar kartografyanın inceleme alanına girer



Taylan: Doğal güzelliklerin ve kültürel değerlerin insanların ziyaretine açılması turizm coğrafyasının inceleme alanına girer. Nil: Yer şekillerinin oluşum süreçlerinin araştırıl­ma­sı jeomorfolojinin inceleme alanına girer.



Ece: Büyük şehirlerde kültürel çeşitliliğin fazla olmasının nedeninin araştırılması nüfus coğrafyasının inceleme alanına girer.



Furkan: Ülkelerin jeopolitik konumları ve ülkeler arası ilişkilerin incelenmesi siyasi coğrafyanın inceleme alanına girer.



Buna göre, hangi öğrencinin verdiği bilgide yanlışlık yapılmıştır? A) Duru 

• Litoloji



• Pedoloji



Yukarıdaki bilim dallarının inceleme alanları coğrafyanın aşağıdaki kollarından hangisiyle daha fazla ilişkilidir? A) Hidrografya

B) Biyocoğrafya

C) Jeomorfoloji

D) Turizm coğrafyası

E) Kültür coğrafyası

Kİ KA





B) Taylan 

sinde gerçekleşir?

A) Nemin yoğuşup yağışa dönüşmesi

C) Nil

B) Kayaçların fiziksel yollarla parçalanması

E) Furkan

C) Volkanik patlamaların yer sarsıntılarına yol açması

dakika

D) Ece

4. Aşağıdaki doğal olaylardan hangisi hidrosfer içeri-

D) Tortul tabakaların kıvrılıp yükselmesi sonucunda sıradağların oluşması E) Tuzluluk farkından dolayı iç denizler arasında yüzey akıntılarının oluşması

DA

2. Hidrosfer, su kaynaklarından oluşan doğal ortamdır.

Kıtaların bazı kesimleri su kaynakları bakımından fakir iken bazı bölgeleri su kaynakları bakımından zengindir.



II

I

IV



B) I ve IV  D) II ve IV

III

C) II ve III E) III ve IV

dan, doğayı oluşturan ortamlar birbiriyle karşılıklı ilişki hâlindedir.” diyen Öznur Öğretmen, aşağıdakilerden hangisini hava kürenin canlı küreye etkisine örnek gösterilebilir? A) Aktif volkanik sahalardaki sıcak yer altı sularından elektrik üretiminde yararlanılması

Buna göre, haritada numaralandırılan bölgelerden hangileri tatlı su kaynakları bakımından daha zengin potansiyele sahiptir? A) I ve II 

5. “Doğal ortamlar arasında sürekli etkileşim olduğun-

B) Nemli ve yağışlı bölgelerde ormanlarla kaplı arazilerin geniş yer kaplaması C) Günlük sıcaklık farklarının fazla olduğu yerlerdeki kayaçlarda mekanik çözülme şiddetinin fazla olması D) Verimli toprakların bulunduğu ovalarda tarımsal faaliyetlerin yapılması E) Göllerin seviyesinin yağışlı mevsimde yükselip, kurak mevsimde alçalması

20 Dakikada 9. Sınıf Coğrafya

19

6. Sefa Öğretmen sınıfı üç gruba ayırarak, öğrencilerinden

8. Aşağıdakilerden hangisi, doğal çevrenin insan yaşamı üzerindeki etkisine örnek gösterilemez?

İstanbul’un beşerî özellikleri ile ilgili araştırma yapmalarını istemiştir. Öğrencilerin araştırma yaptıkları alanlar aşağıda verilmiştir. I. Grup: İstanbul’daki turizm faaliyetlerini ve en çok ziyaret edilen mekânları araştırmışlardır.



II. Grup: 1999 Marmara Depremi’nden en çok etkilenen ilçeleri ve bu ilçelerde depremden sonra yerleşmelerin nasıl değiştiği ile ilgili bilgi toplamışlardır.



III. Grup: İstanbul’daki bitki türleri hakkında araştırma yapmış, daha çok hangi iklime ait bitkilerin yetiştiğini incelemişlerdir.



B) Kutup altı bölgelerde yaşayan insanların yıl boyunca kalın giysileri tercih etmesi C) Az yağış alan karasal bölgelerde kerpiç evlerin yaygın olması D) Tropikal bölgelerdeki yerleşmelerin 1000 metreden yüksek arazilerde yoğunlaşması E) Ekonomik faaliyetlerin geliştiği bölgelerde nüfus yoğunluğunun fazla olması

Kİ KA



A) Kar yağışlarının fazla olduğu bölgelerdeki evlerin çatılarının dik yapılması

Bu gruplardan hangilerinin yaptığı araştırma öğretmenin istediği alana uygun değildir? A) Yalnız I 

B) Yalnız II 

D) I ve II

C) Yalnız III

E) II ve III

9. Aşağıda, fiziki coğrafyanın bazı dallarının gösterildiği bir şema verilmiştir.



dakika

Fiziki Coğrafya

7. Buca Eğitim Fakültesi’nde görevli bir okutman, derste öğ-

Jeomorfoloji

Hidrografya

Klimatoloji

X .......................

Y .......................

Z .......................

rencilerinden yaşadıkları yerleri tanıtmalarını istemiştir.

Aslı: Yaşadığımız yerin nüfusu yaklaşık 800 bindir. Nüfusun büyük çoğunluğunu göçmenler ve erkekler oluşturmaktadır.

DA





Burcu: Binaların ısıtılmasında ve elektrik üretiminde çoğunlukla fosil yakıt kullanılmaktadır.



Nazlı: İnsanlar genellikle birincil ekonomik faaliyetlerde çalışmakta, çay ve fındık tarımı yaygın olarak yapılmaktadır.



Mine: Yaz aylarında hem hayvan otlatmak hem de arıcılık yapmak için yaylara çıkılmakta, sonbaharda aşağıdaki kışlık köye dönülmektedir.



Öğrencilerin söylemlerine göre, coğrafyanın aşağıdaki alt dallarından hangisine ait bilgi verildiği söylenemez?

A) Nüfus coğrafyası

B) Yerleşme coğrafyası

C) Enerji coğrafyası

D) Tarım coğrafyası

E) Ulaşım coğrafyası

20

20 Dakikada 9. Sınıf Coğrafya



I. Karasal bölgelerdeki bataklıklar, göller ve yer altı sularının incelenmesi



II. Kayaçların, yer şekillerinin oluşumuna olan etkilerinin incelenmesi



III. Sürekli basınç merkezleri ve rüzgârların iklim tipleri üzerindeki etkilerinin incelenmesi



Şemada numaralandırılan etkinliklerin yerleri aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir?



I

II

III

A)

X

Y

Z

B)

Y

X

Z

C)

X

Z

Y

D)

Y

Z

X

E)

Z

Y

X

10. X yöresinde sadece buğday, arpa ve yulaf gibi tahıl

12. Ülkelerin gelişmişlik düzeylerine göre doğa ve insan

ürünleri yetiştirilirken, Y yöresinde çoğunlukla turunçgil tarımı yapılmakta ve ayrıca seralarda muz yetiştirilmektedir.



arasındaki etkileşim değişebilmektedir. Örneğin gelişmiş ülkelerde insanların doğaya olan etkisi, gelişmemiş ülkelerde yaşayan insanlara göre daha fazla olabilmektedir.

Bu bilgilerden yararlanarak, X ve Y bölgeleriyle ilgili olarak aşağıdaki yorumlardan hangisi yapılabilir?

III

A) Y yöresindeki insanlar doğal olumsuzluklara çeşitli çözümler üretmiştir.

IV

B) X yöresinde yer şekilleri insan faaliyetlerini kısıtlamaktadır.

I II

V

Kİ KA

C) X yöresinde tarım arazilerinin genişliği ve yerleşme sayısı daha azdır.

D) Y yöresindeki konutların yapımında çevredeki doğal malzemeler kullanılmaktadır.



E) X yöresinde insan kaynaklı çevre sorunları daha fazla yaşanır.

Buna göre, haritada numaralandırılan ülkelerden hangisinde insanın doğaya olan etkisi daha fazladır?

dakika

A) I 

B) II 

C) III 

D) IV 

E) V

13. El İdrisî: En önemli eseri olan “Nüzhetü’l-Müştâk fi

İhtirâkı’l-Âfâk” isimli bir haritalar kataloğudur. 70 parçadan oluşan bir dünya haritası çizmiştir. Colomb üç asır sonra seyahatlerinde El İdrisî ‘nin bu yapıtını sürekli olarak yanında bulundurmuştur.



Uluğbey: En önemli ilgi alanı astronomi olup Batlam­ yus’tan sonra ilk yıldız haritasını yapmış ve Uluğbey Zic’i” olarak bilinen yıldız kataloğunu oluşturmuştur. Bir yılı 15. yüzyılda 365 gün 6 saat 9 dakika 6 saniye olarak hesaplamıştır.



Yukarıda coğrafya biliminin gelişimine katkı sağlayan bazı kişiler hakkında kısa bilgiler verilmiştir.

Bu parçada verilen örnek ile aşağıdakilerden hangisinin aynı doğrultuda olduğu söylenebilir?



A) Nehirler üzerinde hidroelektrik santrallerin inşa edilmesi



Buna göre, söz konusu kişilerin coğrafyanın hangi alt dalına veya bölümüne katkı sağladığı söylene­ bilir?

DA

11. Kütahya ilinin Kumarı köyünde bulunan, tarihte birçok

medeniyete tanıklık eden ve 1000 yıllık olduğu tahmin edilen ağaç, Türkiye’nin en yaşlı kestane ağacı unvanına sahiptir. Bu ağaç 7 Eylül 1995’te Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu gereğince “anıt ağaç” olarak tescillenmiştir. Ayrıca bu ağaçtan elde edilen tohumlarla kestane ormanı oluşturulmuştur.



B) Sanayi tesislerinde kömür ve doğal gaz kullanılması C) Orman arazilerinin yerleşime ve turizme açılması D) Biyoçeşitlilik bakımından zengin sulak alanların milli park kapsamına alınması E) Tarım arazileri üzerinde sanayi bölgelerinin kurulması

El İdrisî

Uluğbey

A)

Jeomorfoloji

Biyocoğrafya

B)

Hidrografya

Klimatoloji

C)

Bölgesel coğrafya

Jeomorfoloji

D)

Kartoğrafya

Matematik coğrafya

E)

Biyocoğrafya

Kartografya

20 Dakikada 9. Sınıf Coğrafya

21

2

Coğrafya, Doğa ve İnsan 2F51D0B6

1. Farklı ülkelerde yaşayan Sedef ve Kaan arasında şöyle

3. Her ne kadar gelişen teknolojiyle insanlar olumsuz doğa

bir diyalog geçmiştir:





Sedef: Burada en büyük sorunumuz suya erişmek. Temiz suya erişmek için her gün kilometrelerce yürümek zorundayız. Kuraklık her geçen yıl ülkem için daha büyük bir sorun hâline geliyor.

I

Kaan: Bizim böyle bir sorunumuz yok. Biz sıcak ve nemli havayla mücadele ediyoruz. Bu yüzden yaşadığımız ev, denizden çok yüksekte yer alıyor. Alışverişe ve okula gitmek için çok tehlikeli yollardan ve çok sık bir orman örtüsünden geçmek zorunda kalıyoruz.

IV III II V

Kİ KA



koşullarıyla mücadele edebilse de bu koşullar insan faaliyetlerini kısıtlamaya veya zorlaştırmaya devam etmektedir.

Doğal koşulların insan yaşamı üzerindeki etkileri değerlendirildiğinde, bu iki arkadaşın yaşadığı ülkeler aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?



Sedef



Kaan

A)

İzlanda

Moğolistan

B)

Etiyopya

C)

Nijerya

D)

Moğolistan

İzlanda

E)

Kanada

Etiyopya

Haritada numaralandırılan bölgelerden hangisinde doğal koşulların insan faaliyetlerine olan olumsuz etkisinin daha az olduğu söylenebilir? A) I 

B) II 

C) III 

E) V

Endonezya

dakika

Kanada

4. Aşağıdakilerden hangisi fiziki coğrafyanın alt dallarından biri değildir?

A) Jeomorfoloji 

B) İstatistik 

DA

D) Hidrografya

2. Hidrosfer; yeryüzündeki sulardan oluşan doğal ortam-

dır. İnsanların bazı ekonomik faaliyetleri hidrosfer üzerinde sürdürülür. Bu nedenle hidrosfer ve insan yaşamı arasında sürekli etkileşim vardır.



D) IV 

Aşağıdakilerden hangisi, hidrosferin insan yaşamındaki etkisine örnek gösterilemez?

A) Sıcak yer altı sularından elektrik üretilmesi

B) Akarsular üzerinde yapılan barajlardan içme ve sulama suyu sağlanması

C) Kartografya

E) Klimatoloji

5. Coğrafya biliminin temel amaçlarından biri, insanların

yaşadığı çevreyi tanıması ve doğayla uyumlu bir yaşam sürdürmesini sağlamaktır.



Buna göre, aşağıdaki insan faaliyetlerinden hangisinin doğayla uyumlu olduğu savunulamaz? A) Rüzgâr gücünden elektrik üretilmesi B) Yarı kurak bölgelerdeki tarım arazilerinde damla sulama yapılması

C) Sığ denizlerde kurulan çiftliklerde balık üretilmesi

C) Yangınlarla zarar gören eğimli yamaçların ağaçlandırılması

D) Kıtalar arası yük ve mal taşımacılığında deniz yollarının kullanılması

D) Sıcak yer altı sularından konut ve seraların ısıtılmasında yararlanılması

E) Yerleşim bölgelerdeki ormanlardan kereste üretilmesi

E) Denize dolgu yapılıp kazanılan araziler üzerinde sanayi tesislerinin kurulması

22

20 Dakikada 9. Sınıf Coğrafya

8. Aşağıda beşeri coğrafyanın alt kollarından birinin ince-

6.

leme ve araştırma alanlarına örnekler verilmiştir.

IV III



• Hayvancılık faaliyetlerinde kullanılan yöntemlerin verimliliğe etkisi



• Kültür bitkilerinin ekim alanlarının iklimle olan ilişkisi



• Plantasyon tarım alanlarının dağılışı



Bu inceleme ‑ araştırma alanları aşağıdakilerden hangisiyle daha çok ilişkilidir?

II I

• I. bölgedeki yer altı sularının aşırı kullanılması sonucunda birçok gölün küçülmeye başlaması



• II. bölgedeki volkanik taşlar üzerinde peribacalarının oluşması



• III. bölgedeki dağların güneye dönük yamaçlarındaki sıcaklık ortalamalarının kuzeye dönük yamaçlardan daha fazla olması



• IV. bölgedeki orman arazilerinde biyoçeşitliliğin fazla olması



Haritada numaralandırılan bölgelerin özellikleri ile aşağıdaki fiziki coğrafya kollarından hangisi eşleştirilemez?

A) Tarım coğrafyası

B) Enerji coğrafyası

C) Siyasi coğrafya

D) Sanayi coğrafyası

Kİ KA



B) Klimatoloji

C) Biyocoğrafya

D) Jeomorfoloji

E) Hidrografya

9. Aşağıdakilerden hangisi, Orta Çağ’da coğrafyanın

gelişimine katkı sağlayan bilim insanları arasında yer almaz?

dakika

A) Kartografya

E) Yerleşme coğrafyası

A) Biruni

B) Katip Çelebi

C) Sırrı Erinç

D) Evliya Çelebi

DA

E) Muhammed İdrisi

7. Coğrafyanın alt dallarından biri olan klimatoloji, iklim

olaylarını inceler. Klimatoloji alanında yapılan çalışmalardan elde edilen bilgiler birçok alanda kullanılmaktadır.



10. Müzik, coğrafi mekânı anlatmada yüksek potansiyele

sahip bir unsurdur. Bu açıdan bakıldığında Türkiye, çevresine göre oldukça yüksek ve dağlık olduğu için, türkülerde yükseklik ve dağlar çok sık kullanılmıştır. Yine üç tarafı denizlerle çevrili olduğu ve yaz mevsiminde kuraklığın geniş bir alanında hissedildiği Türkiye’de, su ile ilgili terimlere geniş yer verilmiştir.

İklimin insan faaliyetlerine olan etkileri düşüldüğünde, aşağıdaki süreçlerden hangisinde klimatolojik verilerden daha az yararlanılır?

A) Üretimi yapılacak tarım ürünlerinin belirlemede B) Kırsal kesimlerde yapılacak konutların mimari özelliklerinde C) Günlük hayatta insanların giyecekleri kıyafetleri belirlemede D) Fabrikalarda üretimde kullanılacak makinelerin seçiminde E) Deniz turizmi için kurulacak tesislerin yer seçiminde



Bu parçada coğrafyanın insan yaşamı üzerindeki etkilerinden hangisi vurgulanmıştır? A) Ekonomik faaliyetler

B) Kültürel özellikler

C) Karakteristik özellikler

D) Yerleşme tipleri

E) Nüfus yapısı

20 Dakikada 9. Sınıf Coğrafya

23

11. Aşağıdaki metinde, bir araştırma konusundan elde edi-

13. Aşağıda bazı araştırma konuları ve bunların yararlandı-

len bilgiler verilmiştir.



“Hattuşa, Çorum ilinin güneybatısındaki Boğazkale ilçesi sınırları içerisinde yer alır. Hattuşa’nın kuzeyde kalan kısmına “Aşağı şehir”, güneyde kalan kısmına “Yukarı şehir” denir. Milattan önce üç bin yılından başlayarak yerleşim yeri olarak kullanıldığı bilinen Hattuşa milattan önce 17. ve 13. yüzyıllar arasında Hitit İmparatorluğu’nun başkenti olmuştur. Yapılan araştırmalar Hattuşa’nın 40 ‑ 50 bin arası nüfusa ulaştığını, ancak Hitit Devleti’nin yıkılmasından Frig yerleşiminin kurulmasına kadar ıssız kaldığını ortaya koymaktadır.”

Yararlandığı bilim dalı

Araştırma konusu I.

Ege Bölgesi’nde nehirlerin rejimi

Potamoloji

II.

Konya Havazası’ndaki toprak türleri

Pedoloji

III.

Doğu Anadolu’dan gerçekleşen göçlerin nedenleri

Demografi

IV.

Karadeniz Bölgesi’ndeki göllerin oluşumu

Limnoloji

V.

Batı Toroslar’daki kayaç yapısı

Oşinografi

Kİ KA



ğı bilim dallarıyla ilgili eşleştirmeler yapılmıştır.

Bu araştırma sonuçlarının coğrafyanın aşağıdaki alanlarından hangisiyle ilgili olduğu ve hangi bilim dalından yararlandığı söylenebilir?



Bu eşleştirmelerden hangisinde yanlışlık yapılmıştır?

A) I 

A) Yerleşme Coğrafyası ‑ Tarih

B) II 

C) III 

D) IV 

E) V

B) Ekonomik Coğrafya ‑ Arkeoloji C) Siyasi Coğrafya ‑ İstatistik D) Nüfus Coğrafyası ‑ Jeoloji

DA

dakika

E) Turizm Coğrafyası ‑ Demografi

12. (I) Duru yaz tatilinde büyükannesinin yanına Trabzon’un

Yamaçlı Köyü’ne gitmiştir. (II) Duru, kaldığı köyde çalışan insanların bir kısmının yabancı uyruklu olduğunu ve geçici süreyle iş yaptıklarını öğrenmiştir. (III) Ayrıca insanların bir bölümünün hayvancılık ve turizmle geçindiği için yaylalara çıktığını gözlemlemiştir. (IV) Duru, ailesiyle birlikte Trabzon’daki yaylalara çıkarken yolların çok dar ve dönemeçli, ayrıca vadilerin derin olduğunu görmüştür. (V) Gezdiği yaylalarda ise kır çiçekleriyle donanmış çayırların, küçük göllerin ve şelalelerin olduğunu görüp bol bol hatıra fotoğrafı çekmiştir.



Yukarıdaki parçada numaralandırılan cümlelerden hangisinin coğrafyanın jeomorfoloji bölümüyle da­ ha ilişkili olduğu söylenebilir? A) I 

24

B) II 

C) III 

D) IV 

20 Dakikada 9. Sınıf Coğrafya

E) V

14. Bir bilim insanı olan Souza, kaleme aldığı bir makalede

coğrafya standartlarının önemini şu şekilde belirtmiştir: “Coğrafya standartları, coğrafi olarak eğitilmiş bir insan ortaya çıkarmayı hedefler. Bu insan coğrafyanın; insan faaliyetlerinin, yerlerin ve doğal ortamların mekânsal bakış açısı ile incelenmesi olduğunu anlar. Coğrafi olarak bilgilendirilmiş insanlar, kendilerinin de içinde bulundukları, birbirine bağımlı bir dünya içerisinde yaşadıklarını anlar ve bunun önemini kavrar.”



Souza’nın bu ifadesinde geçen “kendilerinin de içinde bulundukları, birbirine bağımlı bir dünya” ifadesi ile aşağıdakilerden hangisi kastedilmektedir? A) Su yolları

B) Ulaşım hatları

C) Doğal ortamlar

D) Coğrafi beceriler

E) İdari sınırlar

Kİ KA

DA

2. BÖLÜM

DOĞAL SİSTEMLER - 1

1

Dünya’nın Şekli ve Sonuçları 3CABC022

1.



Yeryüzündeki bir noktadan hep aynı yöne doğru ha‑ reket edildiğinde başlangıç noktasına geri dönülmesi

3. Dünya’nın küresel şeklinden dolayı güneş ışınlarının





Ekvator’dan kutup noktalarına doğru gidildikçe sı‑ caklık ortalamalarının azalması







Güney Yarım Küre’de, bir meridyen üzerinde güneye doğru hareket edildiğinde Başlangıç Meridyeni’yle olan mesafenin azalması



Yukarıda verilen durumların temel nedeni aşağıdakilerden hangisidir?

yere düşme açısı kutuplara doğru yaklaştıkça küçülür.

Bu durum aşağıdakilerden hangisinin nedenlerinden biri olarak kabul edilemez? A) Amazon Havzası’nın yıllık sıcaklık ortalamasının Sibirya’ya göre daha fazla olması B) Kuzey Kanada’daki kalıcı kar sınırının Orta Afrika’ya göre deniz seviyesine daha yakın olması C) Endonezya’da geniş yapraklı, Norveç’te iğne yap‑ raklı ağaçlardan oluşan ormanların daha yaygın da‑ ğılış göstermesi

Kİ KA

A) Dünya’nın Ekvator düzleminin yörünge düzlemine eğik olması B) Dünya’nın yörüngesinin elips biçiminde olması C) Dünya’nın küresel şekilde olması

D) Kızıldeniz’in tuzluluk oranının Kuzey Buz Denizi’ne göre daha fazla olması

D) Dünya’nın ekseni çevresinde batıdan doğuya doğru dönmesi

E) İngiltere’nin ocak ayı sıcaklık ortalamasının Yeni Zelanda’ya göre daha düşük olması

dakika

E) Dünya’nın Güneş çevresinde dolanması

4. Dünya’nın şeklinden dolayı Ekvator’dan kutuplara doğ‑

ru gidildikçe güneş ışınlarının düşme açısı küçülür. Buna bağlı olarak;



2. Aşağıdaki Dünya şeklinde bazı özel enlemler numara‑

DA

landırılmıştır.



Cisimlerin gölge boyu uzar.

?

90° K

I

Kalıcı kar sınırı deniz seviyesine yaklaşır.

23° 27ı Kuzey

II

0° (Ekvator)

Denizlerin tuzluluk oranı azalır.

III

IV



66° 33ı Güney

Bu enlemlerden hangilerinin yeri Dünya’nın şekline bağlı olarak tespit edilmiştir? A) I ve III 

B) I ve IV  D) II ve IV

26

C) II ve III E) III ve IV

20 Dakikada 9. Sınıf Coğrafya



Bu bilgiyle ilişkili olarak şemada boş bırakılan kutuya aşağıdakilerden hangisi getirilebilir? A) Paralellerin çevre boyları kısalır. B) Gece ile gündüz arasındaki süre farkı artar. C) Yer çekimi artar. D) Yıllık sıcaklık ortalamaları azalır. E) Meridyenler arasındaki mesafe azalır.



7. Aşağıdaki şekilde, kar yağışı ve kalıcı kar sınırlarının

I. Ekvator’un çevresinin, kutup noktaları arasında çizi‑ len bir çemberden daha uzun olması

enleme göre değişimi gösterilmiştir.

II. Yer çekiminin Ekvator’a göre kutup noktalarında daha fazla olması



III. Ekvator’dan kutuplara doğru gece ve gündüz süre‑ leri arasındaki farkın artması

5500 m 2000 m

Mont Blanc 4800 m

Kalıcı kar sınırı

4800 m

Glitterfield 2600 m Talvic

2750 m

Kar yağışı sınırı

0º

Yukarıdakilerden hangilerinin nedeni Dünya’nın yalnızca geoit şekliyle açıklanabilir? B) I ve III 

Everest 880 m

1250 m 0m

IV. Sürekli rüzgârların Kuzey Yarım Küre’de sağa, Gü‑ ney Yarım Küre’de sola doğru sapması

A) I ve II 

Chimbarosa 6300 m



C) I ve IV

28º

Enlem

46º

62º

Kuzey Kutbu 90º

70º

Şekle göre, hem kar yağışı hem de kalıcı kar sınırlarının kutba doğru alçalmasında aşağıdakilerden hangisinin daha etkili olduğu savunulabilir?

Kİ KA

5.

D) II ve IV

A) Sıcaklık ortalamalarının azalmasının

E) III ve IV

B) Kara ve denizlerin dağılış oranlarının değişmesinin C) Gece ‑ gündüz süreleri arasındaki farkın artmasının D) Çizgisel hızın azalmasının

6. Aşağıdaki şekilde, Ekvator ve kutupların çevre uzunluk‑ ları gösterilmiştir.



dakika

E) Dağların kapladığı alanın değişmesinin

90°

8.

DA

0°

Başlangıç Meridyeni

Ekvator Çevresi: 40.076 km

90°



L

Ekvator K

Kutuplar çevresi: 40.009 km

Eğer Ekvator ve kutupların çevre uzunlukları birbirine eşit olsaydı aşağıdakilerden hangisinin gerçekleşmesi beklenirdi? A) Bir gün süresinin 24 saatten uzun olması

B) Yer çekiminin dünyanın her yerinde eşit olması C) Yarım kürelerde aynı anda, aynı mevsim özellikleri‑ nin yaşanması



Yerden yükseklikleri ve hızları aynı olan K ve L uçakları, şekilde gösterilen noktalardan başlayarak Dünya etra‑ fında bir tur dolanmışlardır.



Turu, L uçağının K uçağından daha önce tamamlaması Dünya ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi için kanıt oluşturur? A) Dönüş hızı kutuplara doğru azalır.

D) Yıl içerisinde gece ve gündüz sürelerinin hep eşit olması

B) Dünya’nın şekli düzgün bir küre değildir.

E) Gün içerisinde cisimlerin gölge boylarının değişme‑ mesi

D) Meridyenler kutup noktalarında birleşir.

C) Yüzey sıcaklığı enlemlere göre değişir. E) Paraleller doğu - batı istikametinde uzanır.

20 Dakikada 9. Sınıf Coğrafya

27

9. Aşağıdakilerden hangisi Dünya’nın küresel bir şek-

12. “Dünya’nın daima yarısı aydınlık yarısı karanlıktır.” di-

le sahip olduğunu kanıtlar?

yen bir coğrafya öğretmeni, bunun nedeni ile aşağıdakilerden hangisinin nedeninin aynı olduğunu söyleyebilir?

A) Zaman farklarının oluşması B) Paralellerin daire şeklinde olması

A) Bir yerin batısında yerel saatin daha geri olması

C) Mevsimlerin belirli bir sıra ile oluşması

B) Okyanus akıntılarının sapıp halkalanmalar oluştur‑ ması

D) Öğleye doğru gölge boylarının kısalması E) Kara ve denizlerin dağılımının farklı olması

C) Günlük sıcaklık ve basınç farklarının oluşması D) Gece ve gündüzün birbirini izlemesi

Kİ KA

E) Ardışık meridyenler arasındaki mesafenin Ekvator’dan kutuplara doğru azalması

10. Aşağıdakilerden hangisi, Dünya’nın şekline bağlı olarak değişmez? A) Çizgisel hız

B) Haritaların bozulma oranı

13. Aşağıdaki bölgelerden hangisinde tarım ve orman

C) Mevsim süreleri

üst sınırı daha alçaktır?

D) Paralel boyları

A) Güneydoğu Asya

B) Amazon Havzası

C) Orta Amerika

D) Kuzey Avrupa

E) Güneş ışınlarının düşme açısı

dakika

E) Doğu Afrika

11. Dünya’nın küresel yüzeye sahip olması nedeniyle gü‑

DA

neş ışınlarının yere düşme açısı Ekvator’dan kutup nok‑ talarına doğru gidildikçe genel olarak azalır. Bu durum sıcaklık ortalamalarının da aynı doğrultuda azalmasına yol açar.



14. Aşağıdaki haritada beş doğrultu numaralandırılmıştır.

V

A) Kızıldeniz’in tuzluluk oranının Bering Denizi’ne göre daha fazla olmasını B) Kalıcı kar sınırının Tanzanya’daki Klimanjaro Da­ ğı’nda 5500 metreden, Fransa’daki Mount Blanc Dağı’nda 3000 metreden başlamasını C) Kongo yağmur ormanlarındaki ağaçların geniş yap‑ raklı, Doğu Kanada’daki tayga ormanlarındaki ağaç‑ ların iğne yapraklı olmasını D) Hindistan’da gündüz sürelerindeki Kanada’ya göre daha az olmasını

değişimin

E) Japonya’ya kuzeyden esen rüzgârların soğutucu, güneyden esenlerin ısıtıcı etki yapmasını

28

20 Dakikada 9. Sınıf Coğrafya

III

II

Buna göre, Ekvator’dan kutup noktalarına doğru sıcaklık ortalamalarının azalması aşağıdakilerden hangisini etkilememiştir?

I



IV

Bu doğrultular boyunca hareket edildiğinde yaşanan değişimlerle ilgili aşağıda verilenlerden hangisi yanlıştır? A) I. doğrultuda çizgisel hız azalır. B) II. doğrultuda kalıcı kar sınırı alçalır. C) III. doğrultuda yıllık sıcaklık ortalaması artar. D) IV. doğrultuda yer çekimi azalır. E) V. doğrultuda Başlangıç Meridyeni’nden uzaklaşılır.

2

Dünya’nın Eksen (Günlük) Hareketi 3FC4EE8A

1. Coğrafya dersinde öğretmen, aşağıdaki şekli tahtaya

3. Yeryüzündeki bir merkezde gece ve gündüzün meyda‑

na gelmesi sadece Dünya’nın kendi ekseni etrafındaki hareketinden kaynaklanmaz. Dünya, kendi ekseni etra‑ fında dönmeyip sadece Güneş’in etrafında hareket etse bile bir merkezde gece ve gündüz yine meydana gelirdi, fakat süreleri şimdikinden çok daha uzun olurdu.

çizerek, “Dünya kendi ekseni çevresindeki dönüşünü batıdan doğuya doğru yaklaşık 24 saatte tamamlar.” bilgisini vermiştir.



Kuzey Kutbu



Buna göre, bir merkezde gece veya gündüzün meydana gelebilme koşulu aşağıdakilerden hangisidir? A) Mevsimlerin belirli bir sıra ile meydana gelmesi B) Dünya’nın küresel bir şekle sahip olması

Kİ KA

C) Dünya’nın yörüngesi üzerinde hızının değişmesi D) Yer ekseninin yörünge düzlemine göre eğik olması E) Dünya’nın yörüngesinin elips biçiminde olması

Güney Kutbu



Buna göre, aşağıdakilerden hangisinin nedeni öğretmenin kullandığı bilgiye dayandırılamaz? A) Bir yerin doğusundaki merkezlerde yerel saatin daha ileri olması

C) Sürekli rüzgârların Kuzey Yarım Küre’de sağa doğru sapması

4. Aşağıda, Muğla’da yaşayan Burak ile Erzurum’da yaşa‑ yan Zeynep’in ramazan ayında telefondaki yazışmaları gösterilmiştir.

dakika

B) Ardışık meridyenler arasındaki zaman farkının 4 da‑ kika olması

D) Ekvator’da gece ve gündüz sürelerinin yıl boyunca eşit olması

Burak

Henüz daha orucumuzu açmadık.

DA

E) Sabah saatlerinde gölgenin batı yönde oluşması

Zeynep Biz orucumuzu yarım saat önce açtık ve şimdi ailem için mutfakta çay demliyorum.

2. Dünya, kendi ekseni etrafındaki tam bir turunu 24 saat‑ te tamamlar. Bu zaman dilimi içerisinde 360 meridyenin tamamı Güneş’in karşısında tam bir tur atmış olur.



Buna göre, yukarıdaki bilgiden yararlanarak aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir? A) Dünya ekseni etrafında batıdan doğuya doğru döner.



Burak ve Zeynep arasında geçen konuşmadaki durumun ortaya çıkmasında aşağıdakilerden hangisi etkili olmuştur?

B) Dünya’nın ekseni yörünge düzlemine göre eğiktir.

A) Dünya’nın küresel şekli

C) Yerküre üzerinde 180 adet paralel vardır.

B) Dünya’nın yörünge hareketi

D) Ardışık meridyenler arasında 4 dakikalık zaman far‑ kı vardır.

C) Dünya’nın geoit şekli

E) Güneş doğuda erken doğar, erken batar.

E) Dünyanın eksen hareketi

D) Dünya’nın eksen eğikliği

20 Dakikada 9. Sınıf Coğrafya

29

5. Aşağıdaki dünya haritasında beş şehrin konumu göste‑

7. Coğrafya öğretmeni derste, “Dünya kendi ekseni etra‑

rilmiştir.

fındaki hareketini batıdan doğuya doğru yapar.” bilgisini öğrencilerine anlattıktan sonra bunun doğrudan etkiledi‑ ği durumlara örnek vermelerini istemiştir. Öğretmenden söz hakkı alan öğrencilerinden;

Londra

Pekn

Lagos

Mexco Cty

Perth

Buna göre, haritada çizgisel hızın en fazla, tan süresinin en uzun olduğu merkezler aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?



Hakan: Kıyı meltemlerinin gündüz denizden karaya, gece karadan denize doğru esmesi,



Eylül: Kayaçlarda fiziksel çözülme olayının gerçekleş‑ mesi

Çizgisel hız



yanıtlarını vermişlerdir.



Buna göre, hangi öğrencilerin soruya verdikleri yanıt doğrudur? A) Yalnız Alara

B) Yalnız Eylül

Tan süresi

C) Alara ve Hakan

D) Alara ve Eylül



A)

Mexico City

Perth

B)

Lagos

Londra

C)

Pekin

D)

Londra

E)

Perth

E) Hakan ve Eylül

Mexico City Pekin

Lagos

dakika



Çizgisel hız ile güneşin doğuşu sırasında yaşanan tan süresi arasında ters orantı vardır.

Alara: Bir kentin doğusunda bulunan yerlerde güneşin daha erken doğması,

Kİ KA





8. Bir yerde, güneş gökyüzünde tepe noktasına ulaştığında;



I. yerel saatin 12.00 olduğu,



II. cisimlerin gölge boyunun en kısa olduğu,



III. günlük sıcaklık değerinin en yüksek olduğu



anlardan hangileri yaşanır?

DA

6. Coğrafya öğretmeni derste, “Gün içinde yaşanan en

A) Yalnız I 

yüksek sıcaklık ile en düşük sıcaklık arasındaki farka günlük sıcaklık farkı denir.” dedikten sonra öğrencilerin‑ den günlük sıcaklık farklarının etkilerine örnek vermeleri‑ ni istemiştir. Öğretmenden söz hakkı alan öğrencilerden;



Deniz: Kayaçlarda fiziksel ayrışmanın meydana gelmesi,



Emre: Meltem rüzgârlarının oluşması,



Peri: Gece - gündüz sürelerinin değişmesi,



Sinan: Dinamik basınç alanlarının oluşması



yanıtlarını vermişlerdir.



Buna göre, hangi öğrenciler soruya doğru yanıt vermişlerdir?

B) Yalnız III  D) I ve III

C) I ve II

E) II ve III

9. Aynı anda havalanan uçaklardan K uçağı 25˚ Kuzey pa‑ raleli üzerinde, L uçağı 50˚ Güney paraleli üzerinde, M uçağı ise Ekvator’da aynı yükseklikte uçarak dünyanın çevresindeki turlarını aynı anda tamamlıyorlar.

A) Deniz ve Emre

B) Peri ve Sinan

Bu uçakların hızı en az olandan en fazla olana doğru sıralanışı aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?

C) Emre ve Peri

D) Sinan ve Deniz

A) K - M - L 

E) Peri ve Deniz

30

20 Dakikada 9. Sınıf Coğrafya



D) M - K - L

B) M - L - K  E) K - L - M

C) L - K - M

10. Dünya’nın kendi ekseni çevresinde dönerken oluşan

12. Günlük sıcaklık farklarından kaynaklanan devirli rüzgâr­

çizgisel hız enleme göre farklılıklar gösterir. Enlem de‑ recesi ile çizgisel hız arasında ters orantı vardır.

lara meltem denir.



I III II

V

Meltem rüzgârlarının oluşmasını sağlayan temel etmen, aşağıdakilerden hangisinin de oluşumunu sağlamıştır? A) Dönencelerin

B) Yerel saat farklarının

C) Mevsimlerin

D) Ekinoksların

E) Matematik iklim kuşaklarının



Kİ KA

IV

Buna göre, haritada numaralandırılan merkezlerden hangisinin çizgisel hızı diğerlerine göre daha azdır? A) I 

B) II 

C) III 

D) IV 

E) V

13. Aşağıdaki şekillerde, aynı paralel üzerinde yer alan dört

11. Aşağıda, farklı kıtalarda yer alan dört şehrin aynı andaki

Mumbai



merkezde, güneşin aynı anda gökyüzündeki konumları gösterilmiştir.



Batı

K

Doğu

Batı

L

Batı

M

Doğu

Batı

N

Doğu

New York

DA

Paris

dakika

saatleri gösterilmiştir.

Sao Paulo

Bu şehirlerde yaşanan zamanın farklı olmasının temel nedeni aşağıdakilerden hangisiyle açıklanabilir?

Doğu



Dünya, kendi ekseni çevresinde batıdan doğuya doğru döndüğü için batıdaki yerler güneşi daha sonra görür.



Buna göre, bu merkezlerin en doğuda ve en batıda olanları, aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? En doğudaki

En batıdaki M

A) Dünya’nın yıllık hareketiyle

A)

K

B) Yörüngenin elips şekliyle

B)

M

L

C) Dünya’nın eksen eğikliğiyle

C)

L

N

D) Dünya’nın geoit şekliyle

D)

N

L

E) Dünya’nın eksen hareketiyle

E)

L

K

20 Dakikada 9. Sınıf Coğrafya

31

3

Dünya’nın Yörünge (Yıllık) Hareketi 4D482300

1. Dünya’nın eksen eğikliğinin etkisiyle yeryüzünün bazı

3. Coğrafya öğretmeni Selma hanım, öğrencilerine eksen

bölgelerinde kış mevsimi yaşanırken, aynı anda farklı bölgelerde yaz mevsimi yaşanabilmektedir.

eğikliğinin sonuçlarıyla ilgili örnek vermelerini istemiştir.

V

I

VI

II

III

Buna göre, haritada numaralandırılan merkezlerden hangilerinde aynı anda farklı mevsim koşulları ya­ şanır? A) I ve IV 

B) I ve V 

D) III ve IV

27.01.2022

Y Gazetesi Gaze

Özgür: Güneş ışınlarının düşme açısı yıl boyunca değişir.



Pınar: Aynı anda farklı yarım kürelerde farklı mevsimler yaşanır.



Burak: Gece ‑ gündüz süresi uzayıp kısalır.



Elif: Dinamik basınç kuşakları meydana gelir.



yanıtlarını vermişlerdir.



Bu öğrencilerden hangisi hata yapmıştır?

A) Pelin 

B) Özgür 

D) Burak

C) Pınar

E) Elif

4. Aşağıda, Dünya’nın yıllık hareketi sonucunda gerçekle‑ şen bazı olaylar zinciri verilmiştir.

27.01.2022



İstanbul’daki yoğun kar yağışı kent genelinde etkili olmaya devam ederken son dakika haberleri de yakından takip ediliyor. Meteoroloji Genel Müdürlüğü, AFAD ve AKOM tarafından peşi sıra uyarılar yapılıyor.

DA

Sidney için hazırlanan bir raporda 2021 yılının en sıcak yıl olduğu açıklandı. 2021 yılında kaydedilen en yüksek sıcaklığın 25 - 27 Ocak arasında 39,4°C derece olarak kaydedildiği belirtildi.





E) V ve VI

hava durumunu paylaşan iki gazete haberi verilmiştir. X Gazetesi

Pelin: Gün dönümleri ve ekinoks adı verilen özel du‑ rumlar oluşur.

C) II ve III

2. Aşağıda, 27.01.2022 tarihinde Sidney ve İstan­bul’da



dakika



Öğretmenden söz hakkı alan öğrencilerden;

Kİ KA

IV



Buna göre, aynı tarihte İstanbul’da kar yağışı olurken Sidney’de yüksek sıcaklıkların yaşanmasının nedeni aşağıdakilerden hangisiyle açıklanabilir?

Güneş ışınları düşme açısı değişir.

Mevsimler oluşur.

Yıllık sıcaklık ve basınç farkları oluşur.

?

Bu zincirdeki neden - sonuç ilişkisi dikkate alındığında, boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisinin yazılması uygun olur?

A) Dünya’nın geoit şekliyle

A) Dinamik basınç kuşakları oluşur.

B) Kara ve deniz dağılışıyla

B) Gece ve gündüz süreleri değişir.

C) Dünya’nın eksen eğikliğiyle

C) Yerel saat farkları oluşur.

D) Dünya’nın eksen hareketiyle

D) Muson rüzgârları oluşur.

E) Dünya’nın yörünge hareketiyle

E) Sürekli rüzgârların yönünde sapma meydana gelir.

32

20 Dakikada 9. Sınıf Coğrafya

5. 9. sınıf öğrencilerinden Ece, Dünya ile ilgili yaptığı su‑

7. Aşağıdakilerden hangisi, Dünya’nın yörüngesinin elips şeklinde olmasının sonuçlarından biridir?

num sırasında sınıf arkadaşlarına “40° Kuzey parale‑ li ve 33° Doğu meridyeni üzerinde yer alan Ankara’da gece ve gündüz süresi yıl boyunca eşit olabilir mi?” diye sormuştur.



A) Ekvator’da gece ve gündüz sürelerinin yıl boyunca eşit olması B) 30° ve 60° enlemleri çevresinde dinamik basınç ku‑ şaklarının oluşması

Bu soruya verilen aşağıdaki yanıtlardan hangisi doğrudur?

C) Dünya ile Güneş arasındaki mesafenin değişmesi

A) Lara: Olamaz; çünkü Dünya’nın şekli geoit, yörünge‑ sinin şekli elipstir.

D) Tarih Değiştirme Çizgisi’nin doğusu ile batısı arasın‑ da 1 günlük zaman farkının olması

B) Kaan: Olamaz; çünkü eksen eğikliği nedeniyle ay‑ dınlanma çemberi sürekli yer değiştirir.

Kİ KA

E) Yer çekiminin kutup noktalarında daha fazla olması

C) Zeynep: Olabilir; çünkü Dünya kendi ekseni etrafın‑ daki hareketini 24 saatte tamamlar. D) Cenk: Olabilir; çünkü Ankara Başlangıç Merid­ yeni’nin doğusundadır.

8. Dünya’nın Ekvator’u, yörünge düzlemine 23° 27′ eğiktir.

E) Yasemin: Olabilir; çünkü Ankara Yengeç Dö­nen­ cesi’ne yakındır.

Dünya’nın yörünge hareketi sırasında aynı dönemlerde, Kuzey ve Güney yarım kürelerinin güneşten aldıkları enerji birbirlerinden farklı olur.

dakika



Bu duruma bağlı olarak aşağıdakilerden hangisi meydana gelir? A) Mevsimler

B) Kutup ışıkları

C) Meltem rüzgârları

D) Yerel saat farkları

E) Gece - gündüz eşitliği

6. Coğrafya öğretmeni derste, “Dünya’nın Güneş çevre‑

DA

sindeki yörüngesinin elips biçiminde olması bazı du‑ rumlara neden olmaktadır.” bilgisini verdikten sonra öğrencilerinden buna örnek vermelerini istemiştir. Öğ‑ retmenden söz hakkı alan öğrencilerden;



Simge: Mevsim sürelerinin yarım kürelere göre farklı olması,



Doruk: Günberi ve günöte durumlarının oluşması,



Esra: Mevsimlerin oluşması,



Burak: Güneş ışınlarının dönenceler arasında kalan yerlere yılda iki kez dik düşmesi



yanıtlarını vermişlerdir.



Buna göre, hangi öğrencilerin yanıtı doğrudur?

A) Doruk ve Esra

B) Simge ve Esra

C) Simge ve Burak

D) Simge ve Doruk

E) Burak ve Esra

9. Güneş ışınları dönencelere yılda bir kez dik düşerken, dönenceler arasındaki bölgelere yılda iki kez dik düşer.



90° 66° 33ı

I II

23° 27ı V

IV

0° 23° 27ı

III 66° 33ı 90°



Buna göre, şekildeki merkezlerden hangisine güneş ışınları yılda iki kez dik düşer? A) I 

B) II 

C) III 

D) IV 

20 Dakikada 9. Sınıf Coğrafya

E) V

33

10. Aşağıdakilerden hangisi, Dünya’nın Ekvator’unun

13. Aşağıda, yarım kürelerde mevsimlerin başlangıç ve bitiş

yörünge düzlemine eğik olduğunun kanıtlarından biridir?

tarihleri verilmiş, ancak tablo oluşturulurken hata yapıl‑ mıştır.



A) Sürekli rüzgârların Kuzey Yarım Küre’de sağa, Gü‑ ney Yarım Küre’de sola doğru sapması

Mevsimlerin başlangıç Güney Kuzey ve bitiş tarihi Yarım Küre Yarım Kure

B) Gece ve gündüz sürelerinin yıl boyunca değişmesi

I 21 Mart - 21 Haziran

Sonbahar

İlkbahar

C) Kutuplarda sürekli termik yüksek basınç, Ekvator çevresinde sürekli termik alçak basınç alanlarının oluşması

II 21 Haziran - 23 Eylül

Yaz

Kış

III 23 Eylül - 21 Aralık

İlkbahar

Sonbahar

IV 21 Aralık - 21 Mart

Kış

Yaz

Kİ KA

D) Sıcaklık ortalamalarının Ekvator’dan kutuplara doğ‑ ru azalması E) Meridyenlerin kutup noktalarında birleşmesi



Tabloda numaralandırılan tarih aralıklarından hangilerinde hata yapıldığı söylenebilir? A) I ve II 

B) I ve III 

D) II ve IV

C) II ve III

E) III ve IV

11. Dört mevsimin yalnızca Orta Kuşak’ta yaşanması A) Karaların denizlere göre daha az yer kaplamasıyla

B) Güneş ışınlarının düşme açısının yıl içinde daha çok değişmesiyle C) Dinamik basınç alanlarının bu kuşakta yer almasıyla

dakika

aşağıdakilerden hangisiyle ilişkilidir?

14.

II

D) Ortalama yükseltinin daha fazla olmasıyla

IV

DA

E) İklim çeşitliliğinin daha fazla olmasıyla

12. I. Dünya’nın Güneş’e en yakın olduğu gün – 3 Ocak

I

III



Haritada numaralandırılan merkezlerin aşağıdaki özelliklerinden hangisinin nedeni Dünya’nın eksen eğikliğiyle açıklanır?



II. Yengeç Dönencesi’ne güneş ışınlarının dik düştüğü gün – 21 Haziran

A) III. merkez çevresindeki okyanus akıntılarının sola, II. merkez çevresindekilerin ise sağa doğru sapması



III. Güney Kutup Dairesi’nde güneşin 24 saat boyunca batmadığı gün – 4 Temmuz

B) II. merkez ile III. merkez arasındaki yerel saat farkı‑ nın daha az olması



IV. Kuzey Yarım Küre’de ilkbahar ekinoksunun yaşan‑ dığı gün – 23 Eylül

C) IV. merkezin yıllık sıcaklık ortalamasının III. merke‑ ze göre daha düşük olması



Yukarıdaki eşleştirmelerden hangileri doğrudur?

D) I. merkezin çizgisel hızının II. merkeze göre daha fazla olması

A) I ve II 

B) I ve IV  D) II ve IV

34

E) III ve IV

20 Dakikada 9. Sınıf Coğrafya

C) II ve III

E) I. merkezde gece - gündüz sürelerinde yaşanan de‑ ğişimin IV. merkeze göre daha az olması

4

Gündönümü ve Ekinoks Durumları 4E8ABADC

1. Aşağıdaki şekilde, Dünya’nın yörüngesi üzerindeki bir

3.

konumu gösterilmiştir.



ı

66° 33 K

V

IV

90° K

II I

ı

23° 27 K

90°

ı

23° 27 G

Güneş ışınları

0° III



ı

Kİ KA

66° 33 G 90° G



A) I 

Dünya bu konuma ulaştığında aşağıdaki ülkelerden hangisinde kış mevsimi başlar? A) Fransa 

Haritadaki merkezlerden hangisinde, ocak ayında hem yaz mevsimi yaşanmakta hem de gündüz süresi devamlı kısalmaktadır?

B) Mısır 

D) Yeni Zelanda

B) II 

C) III 

D) IV 

E) V

C) Kanada

E) Japonya

4. Kuzey Yarım Küre’de yaz gündönümünün yaşandığı

dakika

gün için;

2. Aşağıda, Dünya’nın Güneş çevresinde dönerken ulaştı‑ ğı bir konumu gösterilmiştir.



90° K



II. Güney Yarım Küre’de en uzun gece yaşanır.



III. Ekvator’daki cisimlerin öğle vakti gölgesi oluşmaz.



yargılarından hangileri söylenebilir?

A) Yalnız I 

B) I ve II 

D) II ve III

C) I ve III

E) I, II ve III

Güneş ışınları

0°

23° 27ı G

90° G



I. Güneş ışınları Yengeç Dönencesi’ne dik düşer.

23° 27ı K

DA



66° 33ı K



66° 33ı G

Dünya bu konuma ulaştığında aşağıdakilerden hangisinin gerçekleşmesi beklenmez?

5. Aşağıdakilerden hangisi, yalnızca ekinoks dönemlerinde gerçekleşen bir durumdur?

A) Güneş ışınlarının Yengeç Dönencesi’ne dik düşmesi

A) Gece - gündüz sürelerinin her yerde 12’şer saat ol‑ ması

B) Aynı boylam üzerinde bulunan yerlerde güneşin aynı anda doğup aynı anda batması

B) Güneş ışınlarının Ekvator’a dik düşmesi

C) Kuzey Yarım Küre’de kış mevsimine girilmesi

C) Kuzey Yarım Küre’deki cisimlerin öğle vakti oluşan gölgesinin kuzeye düşmesi

D) Aynı boylam üzerinde bulunan yerlerde güneşin aynı anda doğup aynı anda batması

D) Yarım kürelerde aynı anda farklı mevsimlere giril‑ mesi

E) Kutup noktalarının birinde güneşin doğup, diğerinde güneşin batması

E) Aydınlanma çemberinin Dünya’yı iki eşit parçaya bölmesi

20 Dakikada 9. Sınıf Coğrafya

35

6. Güneş ışınlarının Oğlak Dönencesi’ne dik düştüğü

9. Aşağıdaki grafiklerde, üç merkezin 21 Aralık’taki gece

günde aşağıdakilerden hangisi yaşanmaz?

ve gündüz süreleri oransal olarak gösterilmiştir.



A) Aydınlanma çemberinin kutup dairelerinden teğet geçmesi

K Gece

B) Güney Yarım Küre’de yaz mevsimine girilmesi

L Gece

Gündüz

C) Kuzey Yarım Küre’de en uzun gecenin yaşanması

Gündüz

M

D) Güneye doğru gidildikçe gündüz sürelerinin uzaması E) Ekvator’daki cisimlerin öğle vakti gölgesinin oluşma‑ ması

Gündüz

Grafiklere göre, bu merkezlerin yeryüzündeki konumu aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?

Kİ KA



Gece

A)

K

M

7. Aşağıdakilerden hangisi, güneş ışınlarının kutup noktalarına teğet geçtiği günlerden biridir? A) 3 Ocak 

B) 21 Aralık 

C) 4 Temmuz

B)

E) 21 Haziran

K

L

dakika

D) 23 Eylül

L

M

C)

L

8. Dünya genelinde önemli bir izleyici kitlesine sahip olan

DA

popüler dizide Tokyo, Berlin, Nairobi ve Helsinki gibi kent isimlerinde karakterler bulunmaktadır. İnsanlar bu karakterleri merak edip isimlerini internette araştırma‑ ya başlamış; Tokyo, Berlin ve Helsinki’nin Kuzey Yarım Küre’de, Nairobi’nin ise Güney Yarım Küre’de bulunan kentler olduğu öğrenmişlerdir.



K

M

D)

K

Bu bilgilere göre;



I. 21 Haziran’da Nairobi’de yaşanan gündüz süresi Tokyo’ya göre daha kısadır.



II. 21 Mart’ta tüm kentler güneş ışınlarını aynı açıyla alır.



III. 21 Aralık’ta Berlin’de yaşanan gece süresi, Helsinki’de yaşanan gündüz süresine eşittir.



yargılarından hangilerine ulaşılabilir? A) Yalnız I 

B) Yalnız III  D) I ve III

36

C) I ve II E) II ve III

20 Dakikada 9. Sınıf Coğrafya

M L

E) M

K

L

10. Aşağıdaki haritada bazı ülkelerin konumları gösterilmiştir.

12. Edirne’den Antalya’ya 5 günlük gezi için giden bir grup

öğrencinin, gezinin 1. gününden itibaren yaptıkları göz‑ lemler şu şekildedir:

Kanada

İngiltere Türkiye

Güney Afrika Cumhuriyeti



Buna göre; I. 21 Aralık’ta en uzun gündüz Kanada’da yaşanır.



II. Temmuz ayında Güney Afrika Cumhuriyeti’nde diğer ülkelerden farklı bir mevsim yaşanır.



III. 21 Haziran’da İngiltere’nin gündüz süresi Türkiye’den uzundur.



yargılarından hangilerine ulaşılamaz? A) Yalnız I 



 Güneş her gün bir önceki güne göre daha erken bat‑ maktadır.



 Cisimlerin öğle vakti oluşan gölge boyları sürekli uzamaktadır.



Bu bilgilere göre öğrencilerin gezi yaptıkları tarihler aşağıdakilerden hangisi olabilir?

B) Yalnız III 

D) I ve III 

A) 1 Ocak - 5 Ocak

B) 19 Aralık - 23 Aralık

C) 14 Şubat - 18 Şubat

D) 20 Eylül - 24 Eylül

E) 23 Temmuz - 27 Temmuz

C) I ve II

E) II ve III 

dakika

 

 Antalya’da yaşanan gündüz süresi Edirne’den daha kısadır.

Kİ KA





13. Aşağıdaki tabloda, Kuzey Yarım Küre’de yer alan bir

merkezde güneşin doğuş ve batış saatlerinin bir hafta içerisindeki değişimi verilmiştir.

DA

11. Gündüz sürelerinin uzun olduğu yerlerde güneş erken





Günler

Güneşin batış saati

doğup batarken, gündüz sürelerinin kısa olduğu yerler‑ de güneş geç doğup erken batar.

Pazartesi

08.12

17.02

Salı

08.11

17.04

Aşağıdaki haritada, aynı boylam üzerinde bulunan beş merkez gösterilmiştir.

Çarşamba

08.10

17.05

Perşembe

08.08

17.06

Cuma

08.07

17.08

Cumartesi

08.05

17.09

Pazar

08.03

17.10



I

II

III

IV



V



Güneşin doğuş saati

Tablodaki bilgilere göre, bu merkezde yapılan ölçümlerin aşağıdaki tarihlerden hangisi arasında yapıldığı ileri sürülebilir?

Buna göre, 21 Aralık tarihinde haritadaki merkezlerden hangisinde güneş daha erken doğar?

A) 21 Mart - 21 Haziran

B) 23 Eylül - 21 Aralık

C) 21 Haziran - 23 Eylül

D) 21 Aralık - 21 Mart

A) I 



B) II 

C) III 

D) IV 

E) V

E) 23 Eylül - 21 Kasım

20 Dakikada 9. Sınıf Coğrafya

37

5

Coğrafi Koordinat Sistemi - 1 4EA59E95

1. Aşağıdaki şekilde, paralel ve meridyen ağı üzerinde üç

3. Aşağıdaki şekilde bazı paraleller gösterilmiştir.

merkezin konumu verilmiştir.



80° 65°

60°

50°

III

40°

0°

25°

0°

I

10° 0°

40°

10° 25°

Kİ KA

II



Kuzey Kutbu

Bu merkezlerle ilgili aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır?



A) I. merkezden bir derecelik farkla batıya doğru gidildi‑ ğinde 111 km yol kat edilir. B) II. merkezden doğuya doğru gidildiğinde Gün Değiş‑ tirme Çizgisi’ne yaklaşılır. C) III. merkez hem Kuzey Yarım Küre’de hem de Doğu Yarım Küre’dedir.

DA

E) II. merkezden kuzeye, I. merkezden güneye doğru gidildiğinde Oğlak Dönencesi’ne yaklaşılır.

2.

I. Bir adrese ulaşabilmek için navigasyon sistemlerin‑ den yararlanılması



II. Sebze yetiştirmek için naylon malzemelerden sera yapılması



III. Yük gemileriyle kıtalar arasında sefer yapılması



IV. Doğal ve kültürel değerleri tanımak için belgeseller izlenmesi



Yukarıdakilerden hangilerinde, coğrafi koordinat sis­­ teminden yararlanıldığı savunulabilir? A) I ve II 

B) I ve III  D) II ve III

38

C) I ve IV E) III ve IV

20 Dakikada 9. Sınıf Coğrafya



I. Paralellerin çevresi Ekvator’dan kutuplara doğru kı‑ salır.



II. Paraleller arası mesafe Ekvator’dan kutuplara doğru daralır.



III. Paralellerin boyu Dünya’nın küresel şeklinden etki‑ lenir.



yargılarından hangilerine ulaşılabilir?

A) Yalnız I 

dakika

D) I. merkez III. merkezin güneydoğusundadır.

Bu şekle göre;

 

B) Yalnız III 

D) I ve III 

4.

I

E) II ve III 

II

17°

5°

16°

6°

15°

7°

14°

8°

III



C) I ve II

IV 35°

69°

34°

70°

33°

71°

32°

72°

Yukarıdaki paralel parçalarından hangileri alçak enlemlerde yer almaktadır? A) I ve II   

B) I ve IV 

D) II ve IV  

C) II ve III E) III ve IV 

5.

Enlem

Boylam

Güney Afrika Cumhuriyeti

23° - 35° Güney

15° - 33° Doğu

Meksika

17° - 32° Kuzey

Mısır

7. Ergin Öğretmen coğrafya dersinde, “Ekvator’u diğer pa‑

ralellerden ayıran farklar nedir?” sorusunu sormuş ve bazı öğrenciler aşağıdaki yanıtları vermişlerdir.



Ece: Çizgisel hızın en fazla olduğu paraleldir.

85° - 115° Batı



Taylan: Çevre uzunluğu en geniş olan paraleldir.

22° - 32° Kuzey

25° - 37° Doğu



Türkiye

36° - 42° Kuzey

26° - 45° Doğu

Duru: Ülkelerin siyasi sınırlarını takip ettiği için uzanışı diğer paralellerden farklıdır.

Şili

18° - 55° Güney

68° - 72° Batı



Furkan: Üzerinde ardışık meridyenler arası mesafe 111 km’dir.



Buna göre, hangi öğrencilerin yanıtı yanlıştır?

Tablodaki ülkelerden hangisi, Ekvator ile Başlangıç Meridyeni’nin kesişim noktasına göre güneydoğuda yer alır?

Kİ KA



Ülke

A) Yalnız Duru

B) Yalnız Furkan D) Ece ve Duru

A) Türkiye

B) Şili

C) Ece ve Taylan

C) Meksika

D) Mısır



E) Taylan ve Furkan

dakika

E) Güney Afrika Cumhuriyeti

8. Aşağıdaki şekilde paralel ve meridyen ağı gösterilmiştir.

60º

6. Aşağıdaki haritada, yaklaşık aynı meridyen üzerinde

30º

yer alan iki şehrin konumu gösterilmiştir.



0º

DA

Sinop

Ekvator

30º

Mersin

60º



Şekilde verilenlerden yararlanarak aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir?



Mersin ve Sinop’un Başlangıç Meridyeni’ne kuş uçumu uzaklıklarıyla ilgili;



I. İki şehir ile Başlangıç Meridyeni arasındaki mesafe aynıdır.

A) Başlangıç Meridyeni’nin uzunluğu 30° Kuzey para‑ lelinin çevre uzunluğundan daha fazladır.



II. Mersin’in Başlangıç Meridyeni’ne olan açısal uzaklı‑ ğı Sinop’a göre daha fazladır.

B) Ekvator ile 60° Güney paraleli arasındaki kuş uçumu uzaklık 3330 km’dir.



III. Sinop, Mersin’e göre Başlangıç Meridyeni’ne daha yakındır.

C) 45° Batı meridyeni ile Başlangıç Meridyeni arasın‑ daki mesafe her yerde 4995 km’dir.



yargılarından hangilerine ulaşılabilir?

D) 30° Kuzey paralelinin çevresi 60° Güney paraleline göre daha uzundur.

A) Yalnız I  D) I ve III

B) Yalnız III 

C) I ve II E) II ve III

E) Ekvator’un Kuzey Kutup Noktası’na olan uzaklığı Güney Kutup Noktası’na göre daha fazladır.

20 Dakikada 9. Sınıf Coğrafya

39

9. Aynı meridyen üzerinde yer alan merkezlerin;

I. yerel saat,



II. cisimlerin öğle vakti oluşan gölge yönü,



III. güneşin doğuş saati



özelliklerinden hangileri yıl boyunca aynıdır? A) Yalnız I 

B) Yalnız III 

rım Küre’de, 90’ı Güney Yarım Küre’de olmak üzere 180 pararel vardır. Ardışık paraleller arası mesafe her yerde 111 km’dir.



C) I ve II

E) II ve III

Buna göre, Ekvator’a kuş uçumu uzaklığı 3996 km olan bir merkezle ilgili;



I. bulunduğu yarım küre,



II. yer aldığı saat dilimi,



III. yıllık sıcaklık ortalaması,



IV. enlem derecesi



bilgilerinden hangilerine kesin olarak ulaşılır?

Kİ KA

D) I ve III

13 . Paralellerin başlangıç yeri Ekvator’dur. 90’ı Kuzey Ya‑

A) Yalnız I 

10. Ekvator üzerinde yer alan merkezlerin aşağıdaki özel-

D) II ve III

liklerinden hangisi aynıdır? A) Yağış miktarı C) Çizgisel hızı

B) Yalnız IV 

C) I ve III

E) II ve IV

B) Yerel saati

D) Nüfus yoğunluğu

E) Denize uzaklığı

11. Aşağıdakilerden hangisi, iki merkezin aynı boylam

dakika

14. Meridyen yaylarını tam çembere tamamlayan, karşısın‑ daki meridyen yayına antimeridyen denir. Bir meridyen ile anti meridyeninin derecelerinin toplamı 180’dir.

üzerinde yer aldığının kanıtıdır?

Buna göre, Türkiye’nin en doğusundan geçen meridyenin antimeridyeni aşağıdakilerin hangisidir?

A) Başlangıç Meridyeni’ne uzaklıklarının eşit olması

A) 45° Batı 

B) Gündüz uzunluğunun aynı olması



B) 64° Doğu 

D) 145° Doğu

C) 135° Batı

E) 154° Batı

C) Öğle vakitlerinin aynı anda yaşanması

DA

D) Güneş ışınlarının aynı açıyla düşmesi E) Ekvator’a uzaklıklarının eşit olması

12. Aşağıdakilerden hangisi, meridyenlerin özelliklerinden biri değildir?

A) Kutup noktalarında birleşmeleri

B) Uzunluklarının birbirine eşit olması

C) Başlangıç yerinin Londra’daki Greenwich gözlem evi üzerinden geçmesi

15. Aşağıdakilerden hangisi, meridyenler arasındaki

mesafenin Ekvator’dan kutup noktalarına doğru daralmasının temel nedenidir? A) Dünya’nın kendi ekseni çevresinde batıdan doğuya doğru dönmesi B) Dünya’nın küresel bir şekle sahip olması C) Dünya’nın Ekvator düzlemi ile yörünge düzlemi ara‑ sında yaklaşık 23°27ı lık açı farkının olması

D) Yarım çemberler şeklinde olmaları

D) Dünya’nın yörünge hareketi sırasında Güneş’e ya‑ kınlaşıp uzaklaşması

E) Aralarındaki mesafenin her yerde 111 km olması

E) Dünya’nın Güneş etrafında dolanması

40

20 Dakikada 9. Sınıf Coğrafya