9. SINIF #FasikülAnlatımRehberi

FİZİK Adı

:......................................

Soyadı

:......................................

Sınıf - No :......................................

1

. Fasikül

Fizik Bilimine Giriş

1 saat

Soru Çözümü

1 saat

Soru Çözümü

1 saat

Soru Çözümü

8 saat

1 saat

Bilim Araştırma Merkezleri Toplam

1 saat

Soru Çözümü

Bölüm 4: Bilim Araştırma Merkezleri

1 saat

Fiziksel Niceliklerin Sınıflandırılması

Bölüm 3: Fiziksel Niceliklerin Sınıflandırılması

1 saat

Fiziğin Yaşam ve Diğer Disiplinlerle İlişkisi

Bölüm 2: Fiziğin Yaşam ve Diğer Disiplinlerle İlişkisi

1 saat

Fizik Biliminin Önemi ve Alt Dalları

Bölüm 1: Fizik Biliminin Önemi ve Alt Dalları

Konu

Önerilen Ders Saati

16 - 22

9 - 15

8

3-7

02

01

9 - 15

8

5-7

4

Kullanılacak Doküman Fasikül Soru Fasikül Anlatım Mikro Paket Rehberi Kitabı Test No (AL) Sayfa No Sayfa No

1. FASİKÜL: FİZİK BİLİMİNE GİRİŞ

01

ÜDS No

1

Çözüm

BÖLÜM

Fizik Biliminin Önemi ve Alt Dalları

12917

Fiziğin Alt Dalları Fizik bilimi evrendeki olayları alt alanlara ayırarak açıklar.

doğada gerçekleşen olayları açıklamaya çalışan bilim

➜ Fen bilimlerinden, maddenin yapısal özelliklerini ve değişimini araştıran bilim dalına kimya, canlıların özelliklerini araştıran bilim dalına ise biyoloji denir.

Optik

denir.

Atom fiziği

yürütme yoluyla açıklama çabasına

Mekanik

➜ Gözlem ve deneye dayalı olarak evrendeki olayları akıl

Elektromanyetizma

; amacı

ise evreni açıklamaya çalışmaktır.

Katıhâl fiziği

➜ Fizik biliminin konusu

Nükleer Fizik

FİZİĞİN ALT ALANLARI

denir.

Termodinamik

dalına

plazma fiziği

➜ Madde ve enerji arasındaki etkileşimi inceleyen ve

Yüksek enerji ve

Fizik Biliminin Önemi

Mekanik ➜ Kuvvet, hareket ve

ilişkilerini inceler.

ve

➜

olmak üzere iki alt

alana ayrılır.

Fizik

➜ Şekildeki düzenekte at arabaya uygular. Araba bu kuvvetin etkisinde harekete geçer. Bu örnekte Şekildeki resimlerde gördükleriniz günlük yaşantımızda karşılaştığımız bazı olay ve aletlerdir. Sizce, fizik bilimi ile bunların her biri arasında nasıl bir ilişki vardır?

Örnek 1 Aşağıdaki olaylardan hangileri fizik bilimiyle açıklanabilir?

kuvvetin harekete etkisi gözlenir. O hâlde atın arabaya uyguladığı kuvvete bağlı olarak arabanın belirli bir sürede ne kadar hız kazanacağı, ne kadar yol alacağı hesaplanabilir. Bu durum, fiziğin alt alanlarından mekaniğin konusudur. ➜ Fizik biliminde mekaniğin mucitleri Galileo ve Isaac Newton'dur. ➜ Akışkanların

hareketini

I. Gel - git oluşumu

inceleyen

fizik

bilimine

denir.

II. Gökkuşağının oluşması III. Şimşek çaktıktan sonra gök görültüsünün oluşumu IV. Güneş'in ve Ay'ın parlak gözükmesi

Çözüm

➜ Bu alanla ilgili mesleklere; inşaat ve makine mühendisliği örnek olarak verilebilir. Fizik Bilimine Giriş 1. Fasikül

3

Çözüm 12918

Termodinamik

Atom Fiziği

➜ Sıcaklık, ısı ve ısının maddeyle olan etkileşimini incele-

➜ Maddenin

yen fiziğin alt alanıdır.

yapısı bu alanın konusudur.

➜ Bir buzdolabının içindekileri nasıl soğuttuğunu, yüksek bir yerden bırakılan ve içinde su

➜ Nanoteknoloji, bu dalda üre-

olan pet şişenin yere çarptığında içindeki suyun sıcaklığının neden arttığını, içi su dolu pet şişeyi yaktığımızda, pet şişenin neden erimediğini

tilen bilgileri kullanır. ➜ Atomun yapısı bilim insanları tarafından yapılan deneyler sonucunda modelize edilmiştir. Başlıca atom

hiç düşündünüz mü? Bu ve buna benzer olaylar

modelleri sırasıyla, Dalton atom modeli, Thomson

konusudur.

atom modeli, Rutherford atom modeli, Bohr atom mo-

➜ Termodinamiğin ilgilendiği iki

deli ve modern atom teorisi'dir.

kavram

➜ Bu alanla ilgili mesleğe,

'tır.



örnek verilebilir.



Yüksek Enerji ve Plazma Fiziği ➜ Bu alanla ilgili mesleğe, iklim

➜ Yüksek enerjili parçacıkların etkileşimini ve maddenin plazma durumunu inceleyen modern bir fizik dalıdır.

lendirme uzmanı örnek verilebilir.

➜ Maddenin temel yapıtaşlarını ve bunların birbirleriyle olan etkileşimlerini anlamaya çalışarak evrenin ve edinmemizi sağlar.

Katı Hâl Fiziği ➜ Maddenin

hâliyle ilgili

➜ Plazma fiziği; maddenin plazma hâlinden elektrik ve ısı iletiminde nasıl faydalanılacağını ve plazma hâlini

boyuttaki olayları inceler.

temel alarak yeni enerji kaynaklarının nasıl geliştirilebileceğini araştırır.

➜ Maddenin kristal yapısının;

➜ Plazma bilgilerinden yararlanılarak, plazma televizyon-



• elektriksel,



• manyetik,

lar, floresan lambalar, sanayide kullanılan plazma ke-



• optik,

sim makineleri üretilmiştir.



esneklik özelliklerini inceler.

➜ Fizik mühendisliği bu alanla ilgili mesleğe örnek verilebilir.

➜ Katı hâl fiziğinin gelişmesi ile teknolojik aletlerin gelişimi birbirine paralel bir yol izle-

➜ Atomun

yapısı ve



görüntü ve renk oluşu-

➜ Nükleer enerji için bilgi üretir.

➜ Bu alanla ilgili mesleğe, mikroelektronik mühendisliği örnek olarak verilebilir.

Fizik Bilimine Giriş

4

Nükleer (Çekirdek) Fizik

miştir. LED TV'-lerde mu buna bir örnektir.

1. Fasikül

hakkında bilgi

enerjinin incelendiği fizik dalıdır.

➜ Kararsız atom çekirdeklerinin yaptığı inceler. ➜ Nükleer enerji mühendisleri bu alanda çalışır.



Çözüm 12919

Elektromanyetizma

Pekiştirme Soruları ve

➜ Maddenin özelliklerini inceler.

➜ Elektromanyetik dalgalar bu alanın konusudur.

1. Buharlı trenlerin fırınlarında yakılan yakıt suyu buharlaştırır. Bu buhar enerjisi ile tren hareket eder.

➜ Elektrik - elektronik mühendisliği ve biyomedikal mü-

Bu olay fiziğin aşağıdaki alt alanlarından hangisinin konusu içine girer? A) Optik

hendisliği bu alanla ilgili mesleklere örnek olarak veri-

B) Mekanik

lebilir.

C) Termodinamik D) Nükleer Fizik

Optik

E) Yüksek Enerji ve Plazma Fiziği

➜ Işığın doğasını açıklamaya çalışan, ışıkla ilgili olayları ve ışığın maddeyle etkileşimini inceleyen fizik dalıdır. ➜ Optisyenler ve göz doktorları optikle ilgili çalışmalar yapar.

2. Bir çekiçle metal bir cisim dövülürse, metal cismin sıcaklığının arttığı gözlenir.

Örnek 2 Fizik biliminin bir alt alanı olan optik ışığın yansıması, kırılması ve gölge oluşumu gibi olayları inceler Buna göre;

I. cisimlerin renkli görülmesi,

II. Ay tutulması,



Bu olay fiziğin aşağıdaki alt alanlarından hangisinin konusu içine girer? A) Termodinamik



B) Atom Fiziği

C) Mekanik



D) Katı Hâl Fiziği





E) Elektromanyetizma

III. göz doktorunun, gözlük numarasını belirlemesi, IV. su dolu bardağın içine konulan kalemin kırıkmış gibi gözükmesi, V. polis radarları ile bir aracın hızının tespit edilmesi olaylarından hangileri optiğin inceleme konusudur?

Çözüm

3. Aşağıdakilerden hangisi fiziğin alt alanlarından biri değildir? A) Mekanik



B) Atom fiziği

C) Metafizik



C) Katıhâl fiziği





E) Termodinamik

Fizik Bilimine Giriş 1. Fasikül

5

Çözüm 12920

Etkinlik Aşağıda verilen fiziğin alt alanlaryla ilgili kavramları eşleştirelim. 1

Termodinamik

a

Elektrik motoru

2

Elektromanyetizma

b

Işık

3

Nükleer fizik

c

Kuvvet

4

Optik

d

Atom

5

Yüksek enerji plazma fiziği

e

Nükleer ışıma

6

Atom fiziği

f

Sıcaklık

7

Katı hâl fiziği

g

Plazma

8

Mekanik

h

Kristal yapı

Etkinlik Aşağıdaki şemada fiziğin alt alanları gösterilmiştir. Bu alt alanların kısa açıklamalarını altlarına yazalım.

Mekanik

Termodinamik

Elektromanyetizma

Katı hâl Fiziği

Atom Fiziği

FİZİĞİN ALT ALANLARI Nükleer Fizik

Yüksek enerji ve plazma fiziği Optik

Fizik Bilimine Giriş 1. Fasikül

6

Sınıfta ➥ Uygulama Evde ➥ Ödev

1.

l Isının



l Diyot,



l İnşaat



l Nükleer



Kazanım Testi - 1

madde içindeki yayılımını ve iletimini inceler.

4. Tablo 1 ve Tablo 2'de sırasıyla fiziğin bazı alt alanları

transistör gibi devre elemanlarının keşfi bu alt alanla ilgilidir.

ve bu alanların ilgili olduğu kavramlar verilmiştir. Bir öğrenci bu iki tabloyu eşleştiriyor.

ve makine mühendisliği bu alt alana örnek olarak verilebilir.



enerji santrali ve atom bombası gibi alanlara kaynak bilgi üretir.

Yukarıda fiziğin hangi alt alanından bahsedilmemiştir? A) Mekanik



B) Katı hâl fiziği

C) Termodinamik



D) Çekirdek fiziği





E) Atom fiziği





II. Fiber optik kablolarla hızlı internet erişimi



III. Yüksek hızlı trenlerin yapımı



Yukarıda verilen olaylardan hangilerinde fiziğin alt alanı olan optikten yararlanılır? A) Yalnız I

B) Yalnız II

D) I ve III

C) I ve II

E) I, II ve III

Fiziğin bazı alt alanlarının ilgili olduğu kavramlar

Mekanik

Kuvvet

Termodinamik

Işık

Nükleer fizik

Mıknatıs

Optik

Sıcaklık

Atom fiziği

g ışıması

Tablo 1

Tablo 2

Buna göre, Tablo 1 ve Tablo 2'de eşleşmeyen alt alan ve kavram hangisidir?

2. I. Gözlük camının özelliklerinin belirlenmesi

Fiziğin bazı alt alanları

Alt alan

A) Nükleer fizik

Mıknatıs

B) Nükleer fizik

Işık

C) Atom fiziği

Mıknatıs

D) Atom fiziği

Sıcaklık

E) Termodinamik

Kuvvet

5. Fiziğin alt alanları ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? Alt alan

Manyetik maddelerden ve elektrik akımlarından oluşan manyetik alanı inceler.

B) Nükleer Fizik

Atom çekirdeğinin yapısını ve kararsız çekirdeklerin nasıl ışıma yaptıklarını inceler.

C) Atom fiziği

Atomların yapısını oluşturan unsurların nasıl etkileştiğini inceler.

D) Katı hâl fiziği

Yoğun hâldeki maddelerin elektriksel, manyetik, optik ve esneklik özeliklerini inceler.

E) Termodinamik

Cisimlerin nasıl hareket ettiğini ve nasıl etkileştiğini inceler.

değildir? B) Biyofizik C) Çekirdek fiziği D) Nükleer fizik E) Parçacık fiziği

İncelediği alan

A) Manyetizma

3. Aşağıdakilerden hangisi fiziğin alt alanlarından biri A) Elektromanyetizma

Kavram

7

BÖLÜM

Çözüm

2

Fiziğin Yaşam ve Diğer Disiplinlerle İlişkisi

12922

➜ Fizik bilgilerinin en temel özelliği açık olmasıdır.

➜ Fizik ve matematik birbirinden ayrı düşünülümez. Matematik; insan aklının doğayı, kavramları, nesneleri,

➜ Fizik bilgileri teknolojinin gelişmesini sağlamış, teknolojinin gelişmesi ile yeni aletler üretilmiş ve araştırmaları kolaylaştırmıştır. O hâlde, fiziğin gelişmesi

şekilleri, sayıları bulma uğraşıdır. Fizikçiler gözlemlerle elde ettiği verileri ifade etmek için sayıları kullanır, tablo oluşturur, grafikler çizer. Kısaca matematik, fiziğin .

gelişmesine, teknolojinin gelişmesi de fiziğin gelişmesine katkı sağlar. ➜ Fizik bilgileri, kimya, biyoloji, jeoloji, astronomi vb. bilim dallarında üretilen bilgilerin çoğuna kaynaklık eder. ➜ Elektrik yükleri birbirine itme ve çekme kuvveti uygular. bu bilgiyi, moleküllerin oluşumunu açıklamakta kullanırlar.

gövdelerindeki ince borularla yapraklarına iletirler. Suyun topraktan bitki köküne geçişi basınç kavramı ile, gövdedeki suyun ince borularda yükselmesi kılcallık olayı ile açıklanır. Bu durum fizik ile arasındaki ilişkiyi gösteren bir örnektir. ➜ Depremler jeolojinin konusudur. Depremlerin oluşmasının, yayılmasının ve sonuçlarının açıklanmasında fiziğin enerji ve dalgalar bilgisi kullanılır. ➜ Astronomide gök cisimlerinin açıklamak

için

Newton'un mekanik kavramı kullanılır.

➜ Fizik bilgileri yaşamamızı kolaylaştıran

birçok

teknolojik

ürün ve tekniğe kaynaklık eder. Örneğin, lazer yazıcılar, nanoteknoloji ile üretilen ıslanmayan ve yanmayan kumaşlar, manyetik rezonans görüntüleme (MRI), lazer tedavisi vb. ➜ Fizik ve felsefe arasında yakın bir ilişki vardır. Felsefe bize düşünmemiz, araştırmamız, sorgulamamız ve olayları incelememiz gerektiğini söyler. Fizik Bilimine Giriş 1. Fasikül

8

arasında da yakın bir ilişki vardır. Ses dalgalarının yayılımı ve yalıtımı, sesin frekansı (notalar) fiziğin araştırma alanına girer. ➜ Resim alanında renkler, renklerin uyumu, perspektif,

➜ Bitkiler topraktan aldığı suyu

hareketlerini

➜ Fizik ile

sanat ve fizik alanındaki ilişkiyi bize gösterir. ➜ Fizik ve

alanında yakın bir ilişki var-

dır. Örneğin, spor aletleri, sporcuların giydiği kıyafetler, maçlarda kullanılan toplar ve araç-gereçlerin yapımında fizik biliminde yararlanılır. Bunun yanında çekiç atmada; sporcunun dönüş hızı, fırlatma açısı gibi özellikler fizik bilmi ile belirlenen özelliklerdir. Etkinlik Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri verilen kavramlarla doldurunuz. müzik

spor

matematiksel

felsefe

1. 17. yüzyılda yaşamış olan Descartes'in düşünme ve akıl yürütme üzerine kurulu düşünce yapısı ünlü fizikçi Newton'u da etkilemiştir. Bu durum ile fizik arasında yakın bir ilişki olduğunu gösterir. 2. Yüzücülerin giydiği elbiseler su ile en az sürtünecek şekilde üretilir. Bu durum ile fizik arasındaki ilişkiye örnektir. 3. Fizikte yapılan ölçüm sonuçları ve kavramlar arasındaki ilişkiler; tablo, grafik gibi görsellerle ifade edilir. Ayrıca türetilmiş büyüklükler modellerle ifade edilir. 4. Bir konferans salonundaki akustik yapı fizik ile arasındaki ilişkiye örnek olarak verilebilir.

3

Çözüm

BÖLÜM

Fiziksel Niceliklerin Sınıflandırılması

12923

➜ Bir niceliğin büyüklüğünün ilgili ölçme aracı ile belirlenmesine

denir.

b) Uzunluk ➜ İki nokta arasındaki mesafedir. ➜ l harfi ile gösterilir.



➜ SI'daki birimi

'dir.

➜ Metre ya da mezura ile ölçülür.

c) Zaman ➜ Temel büyüklüklerden biri de zamandır. ➜ t harfi ile gösterilir. ➜ SI'daki birimi ➜ Ölçülecek büyüklüğü karşılaştırmak için o büyüklük cinsinden seçilen değişmez büyüklüğe denir.

➜ Kronometre ya da saat ile ölçülür.

d) Sıcaklık ➜ Bir sistemdeki moleküllerin ortalama kinetik

➜ Birimler standart olmalıdır. Örneğin kilogram, litre, metre gibi. ➜ Kendi başına ifade edildiğinde bir anlamı olan ya da ölçülmesi için kendisinden başka bir büyüklüğün ölçülmesine gerek olmayan büyüklüklere

enerjilerinin bir göstergesidir. ➜ T harfi ile gösterilir. ➜ SI'daki birimi

'dir. ile ölçülür.

➜

e) Elektrik akımı

denir.

➜ Bir iletkenin kesitinden birim zamanda geçen yük miktarı-

➜ Uluslararası anlaşmalarla belirlenen temel büyüklükler

na denir.

7 tanedir. Bunlar;

 Kütle



 Elektrik akımı

➜ i harfi ile gösterilir.



 Uzunluk



 Işık şiddeti

➜ SI'daki birimi



 Zaman



 Madde miktarı'dır.



 Sıcaklık



'dir. ile ölçülür.

➜

f) Işık şiddeti

a) Kütle ➜ Bir cismin madde miktarının ya da eylemsizliğinin bir göstergesidir.

➜ Bir kaynaktan belli bir yönde birim zamanda çıkan ışık miktarının bir göstergesidir. ➜ I harfi ile gösterilir.

➜ m harfi ile gösterilir. ➜ SI'daki birimi ➜

'dir.

'dır. ile ölçülür.

➜ SI'daki birimi Kandela'dır. ➜ Fotometre ile hesaplanır.

g) Madde miktarı ➜ Bir cismi oluşturan atom ya da molekül sayısının bir göstergesidir. ➜ n harfi ile gösterilir. ➜ Bir ölçü aracı yoktur. Hesaplanır. ➜ SI'daki birimi mol'dür. Fizik Bilimine Giriş 1. Fasikül

9

Çözüm 12924

Etkinlik Aşağıdaki çizelgede temel büyüklüklerle ilgili bazı bilgiler verilmiştir. Boşlukları tamamlayalım. Temel Büyüklük

Simgesi

Kütle

m

SI'daki birimi

Biriminin Simgesi

kilogram

Ölçüm Aleti

kg

Terazi

Sıcaklık Uzunluk Zaman Işık şiddeti Elektrik akımı Madde miktarı

—

➜ En az iki tane temel büyüklükle ifade edilebilen büyüklüklere

denir.

➜ Temel büyüklüklerin dışındaki bütün büyüklükler türe-

➜ Birim zamanda alınan yola sürat denir.

O hâlde, sürat =



Sürat'ın birimi =

tilmiş büyüklüktür. ➜ Türetilmiş büyüklüklerin birimleri, temel büyüklüklerin birimlerinden elde edilir.



Örneğin;

alınan yol zaman

dır.

uzunluk birimi zaman birimi

=

a=4m

➜ Yapılan iş, kuvvet ile kuvvet doğrultusunda alınan yolun çarpımına eşittir. b=8m



şekildeki dikdörtgenin alanı;

Alan = a.b = 4 m x 8 m = 32 m2 dir.

O hâlde, alanın birimi m dir.

Fizik Bilimine Giriş 1. Fasikül

10

2



Buna göre,



iş = kuvvet x alınan yol



İşin birimi = kuvvetin birimi x yolun birimi



= Newton x metre = N. m = J'dir.

Çözüm 12925

Pekiştirme Soruları

Örnek 3 Bir cismin momentumu, kütlesi ile hızının çarpımına eşittir. Birim zamandaki yer değiştirmeye hız denir. Buna göre, momentumun birimini türetiniz.

1. Aşağıdakilerden hangisi türetilmiş büyüklüktür? A) Kütle





D) Sıcaklık



B) Özkütle

C) Zaman

E) Uzunluk

Çözüm

2. Aşağıdaki temel büyüklüklerden hangisi uluslarası birim sistemi (S ) ile ifade edilmemiştir?

Örnek 4 kuvvet = kütle x ivme hız değişimi ivme = zaman hız =

yer değiştirme zaman

A) Bir altın yüzüğün kütlesi ortalama 5 gramdır. B) Bugün hava sıcaklığı 18°C'dir. C) Emre'nin boyu 168 cm'dir. D) Bir ders süresi 40 dakikadır. E) 100 voltluk gerilimle çalışan 50 wattlık bir ampülden geçen elektrik akımı 0,5 amperdir.

olduğuna göre, kuvvet birimi olan Newton'u temel büyüklerle ifade ediniz.

Çözüm

3. Aşağıdaki ölçüm aletlerinden hangisi ile türetilmiş bir niceliğin büyüklüğü ölçülür? A) Mezura



B) Kronometre

C) Dinamometre



D) Ampermetre





E) Termometre

Fizik Bilimine Giriş 1. Fasikül

11

Çözüm 12926

Skaler ve Vektörel Büyüklükler

Şekildeki F vektörünün,

➜ Bir sayı ve birimle belirtilebilen büyüklüklere denir. ➜ Sayı ve birimin yanında yönü de olan büyüklüklere denir.

l

Başlangıç noktası A, bitiş noktası B'dir.

l

Doğu-batı doğrultusunda olup, doğu yönündedir.

l

Büyüklüğü (| F| ya da F) |AB| uzunluğuna eşittir.

➜ Birden fazla vektörün yaptığı etkiyi tek başına yapan vektöre

A

denir.

Genelde  R harfi ile gösterilir.

B

A noktasından B noktasına doğru hareket eden aracın ha-

F1

reket yönü A'dan B'ye doğrudur. O hâlde, aracın hızının bir

F2

yönü vardır. Yönlü büyüklüklere vektörel büyüklük denildiR = F1 + F2

ğinden, hız vektörel büyüklüktür.

F2

F1

R = |F1 – F2|

➜ Aşağıdaki tabloya vektörel ve skaler büyüklükleri yazalım. Vektörel Büyüklük

Skaler Büyüklük

Yer değiştirme

Alınan yol

Hız

Kütle

İvme

Sıcaklık

Kuvvet

Uzunluk

Elektriksel alan

Sürat

Manyetik alan

Akım şiddeti

Ağırlık

Işık şiddeti

Aynı düzlemdeki F1, F2, F3 kuvvetleri şekildeki gibidir.

F3

F1 kuvvetinin büyüklüğü 4 N olduğuna göre, |F2 + F3| kaç N'dir?

Zaman

Çözüm

➜ Yönü ve büyüklüğü olan doğru parçasına vektör denir.

Fizik Bilimine Giriş 1. Fasikül

12

F büyüklük

Bitiş noktası B

F1 F2

Hacim

Başlangıç noktası Batı A

Örnek 5

Doğu

Çözüm 12927

Pekiştirme Soruları

Örnek 6 A

Aynı düzlemdeki A, B, C, D B

C

vektörleri şekildeki gibidir.

D

Buna göre, A + B ve C + D bileşke vektörlerini bulunuz.

Çözüm

1. Sürtünmesiz yatay düzlemdeki K, L, M cisimlerine

 2 kuvvetleri büyüklükleri sırasıyla 4 N ve 2 N olan F  1, F aşağıda gösterildiği gibi uygulanıyor.



F  2

F  2

F  1

K

F  2

L

F  1

F  1

M

Buna göre, K, L, M cisimlerine etki eden bileşke kuvvetlerin büyüklükleri aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?

K (newton)

L (newton)

M (newton)

A)

2

4

6

B)

2

6

2

C)

2

6

4

D)

6

6

4

E)

6

6

6

Etkinlik Aşağıdaki tabloda bazı fiziksel büyüklükler verilmiştir. Bu fiziksel büyüklükleri yönlü olup olmadıklarına göre, vektörel ve skaler; ölçülebilirliklerine göre, temel ve türemiş büyüklük olarak belirleyelim. Nicelik Kütle Ağırlık Uzunluk Alınan yol Sıcaklık Zaman Enerji İvme

Yönlü olup olmadığına göre

Ölçülebilirliğine göre

2. Vektörel bir büyüklük olan hız, birim zamandaki yer

Skaler

Temel

değiştirmedir. Aynı düzlemde hareket eden K, L, M, N araçları ile ilgili aşağıdaki bilgiler veriliyor.

K: Doğu yönünde 4 saniyede 20 m yol alıyor.



L: Kuzey yönünde 10 saniyede 50 m yol alıyor.



M: Batı yönünde saniyede 10 m yol alıyor.



N: Doğu yönünde 15 m yolu 3 saniyede alıyor.



Bu araçlardan hangi ikisinin hızı aynıdır? A) K ve L

B) K ve M

D) L ve M

C) K ve N

E) M ve N

Hız Hacim Özkütle

Fizik Bilimine Giriş 1. Fasikül

13

Sınıfta ➥ Uygulama Evde ➥ Ödev

Kazanım Testi - 2

1. Aşağıdaki büyüklüklerden hangisinin birimi yanlış

4. Aşağıda verilen büyüklüklerden hangisinin birimi

olarak verilmiştir?

Büyüklük

doğru olarak verilmiştir? Birim



Büyüklük

A) Uzunluk

Metre

A) Kütle

Newton

B) Kütle

Kilogram

B) Sıcaklık

Kalori

C) Zaman

Saniye

C) Işık şiddeti

Lümen

D) Elektrik akımı

Volt

D) Güç

E) Işık şiddeti

Candela

E) Enerji

5. 2. Bir iletkenin iki noktası arasındaki potansiyel farkının o iletkenden geçen akım şiddetine oranı sabit olup, bu sabit değer iletkenin direncine eşittir.

Potansiyel farkının birimi Volt, akım şiddetinin birimi Amper olduğuna göre, aşağıdakilerden hangisi direnç birimi olarak kullanılabilir? Volt Amper



B) Amper Volt

C) Amper. Volt



D)

A)





E)

Volt



Birim



Kilogram Joule

Momentum = Kütle x Hız

Alınan yol Zaman bağıntıları ile hesaplanır.

Hız =

Buna göre, aşağıdakilerden hangisi momentum birimi olarak kullanılabilir? kg. s m.s kg.m A) B) C) m kg s



D)

(Amper)2

s kg.m

E)

kg m.s

Volt

(Amper)2

6.

Dinamometre I

3. Aşağıdakilerden hangisi skaler büyüklüktür? A) Kuvvet

14

B) Hız

D) Uzunluk

E) İvme

C) Ağırlık



Termometre II

Cetvel III

Yukarıdakilerden hangileri temel büyüklüklerin ölçüm aletlerindendir? A) Yalnız I

B) Yalnız II

D) II ve III

C) I ve II

E) I, II ve III

Sınıfta ➥ Uygulama Evde ➥ Ödev

Kazanım Testi - 3

1. K, L, M büyüklüklerinin birimleri sırasıyla metre, metre , joule'dür. saniye

4. Bir cismin kinetik enerjisi kütlesi ile hızının karesinin





Buna göre, K, L, M'den hangileri temel büyüklüktür? A) Yalnız K



çarpımının yarısına eşittir. Birim zamandaki yer değiştirmeye ise hız denir.

B) Yalnız L C) Yalnız M

D) K ve L

Buna göre, bir cismin kinetik enerjisini hesaplayabilmek için aşağıdaki temel büyüklüklerden hangilerinin birimi bilinmelidir? A) Kütle, uzunluk

E) L ve M

B) Kütle, zaman C) Uzunluk, zaman D) Kütle, uzunluk, zaman E) Kütle, sıcaklık, zaman

2. Aşağıdakilerden hangisi kütlenin SI'daki birimidir? A) Kilo





D) Kental



B) Gram



C) Ton

E) Kilogram

5.

I. Su



II. Doğal gaz



III. Elektrik



Yukarıdakilerin hangilerinde, sayaçların tüketime ilişkin gösterdiği değerin birimi m3 tür? A) Yalnız I

3. Aşağıdaki büyüklüklerden hangisi vektörel büyüklüktür?

B) Yalnız II

D) I ve II

E) I ve III

6. Kuvvet ile ilgili olarak,

I. Temel büyüklüktür.

A) Enerji



B) Kuvvet



II. Vektörel büyüklüktür.

C) Güç





D) Alınan yol



III. Dinamometre ile ölçülür.



E) Sıcaklık



yargılarından hangileri doğrudur?



C) Yalnız III

A) Yalnız I

B) I ve II

D) II ve III



C) I ve III

E) I, II ve III

15

BÖLÜM

Çözüm

4

Bilim Araştırma Merkezleri

12930

TAEK (Türkiye Atom Enerjisi Kurumu)

➜ Bilim araştırma merkezleri;

 bilimin rılması,



 bilim insanlarının birlikte çalışması,



ve günlük hayata kazandıhâlinde

 bilimsel çalışmaların, buluşların, projelerin, bilgiye ulaşma yol ve yöntemlerinin paylaşıldığı merkezlerdir. ➜ Bu araştırma merkezlerinde bilim insanları;

➜ 1956 yılında nükleer araştırmalar yapmak amacıyla kurulmuştur. ➜ Yapısında ÇNAEM (Çekmece Nükleer Araştırma Merkezi) ve ANEM (Ankara Nükleer Araştırma Merkezi) gibi merkezler vardır. ➜ Nükleer enerjinin ülke yararına kullanımını sağlamak,



 Bilgi ve tecrübelerini paylaşır.

bu enerjinin kullanımından kaynaklanabilecek radyas-



 Ortak deneyler yapar.

yonun neden olabileceği zararlı etkenlerden korunmak



 Evreni daha iyi anlama çalışmaları yürütürler.



 Çalışmalardan elde edilen bilgiler sayesinde bilimin ve teknolojik uygulamaların ilerlemesine katkıda bulunurlar.

Ülkemizdeki Bilim Araştırma Merkezleri: TÜBİTAK (Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu) ➜ 1963

yılında

fen

bilimlerindeki

araştırmaları desteklemek ve teşvik etmek amacı ile kurulmuştur. ➜ Başlangıçta; temel bilimler, tıp, tarım ve hayvancılık alanlarında dört araştırma ve bilim insanı yetiştirme grubu vardı. Günümüzde ise on

için gerekli olan ilke ve esasları belirlemek kurumun başlıca görevleridir. ➜ Tarım ve gıda malzemeleri ile hava, su ve topraktaki radyoaktivite analizleri; tıpta kanser teşhis ve tedavisinde kullanılan cihazların kontrolü gibi işler TAEK tarafından gerçekleştirilmektedir. ➜ Ayrıca, tıpta kullanılan radyoaktif atıkların toplanıp depolanması, moleküler genetik araştırma yapılması, nükleer tekniklerin toprak verimliliğinde kullanılması, endüstride atık suların ve baca gazlarının arıtılması, jeolojik, arkeolojik ve antropolojik tarihlendirme yapılması, radyasyondan korunma eğitimleri gibi çalışmalar yapılmaktadır.

ASELSAN (Askeri Elektronik Sanayi)

araştırma grubu vardır. ➜ 1972 yılında Kocaeli'nde kurulan TÜBİTAK MAM bünyesinde yedi enstitü ile araştırmalar yapmaktadır. ➜ Araç kontrol, ekran tasarımı, su altı araç alt sistemleri, batarya elektrodu geliştirme gibi çalışmalar ile MİLGES (Milli Güneş Enerjisi Santral Teknolojisi), YGDA (Yüksek Gerilim Doğru Akım Teknolojisi) gibi projeler yürütülmektedir.

Fizik Bilimine Giriş 1. Fasikül

16

➜ Türk Silahlı Kuvvetlerini'nin uydu haberleşmesine yönelik ihtiyaçlarına cevap vermek bu alandaki teknolojik gelişmelerin takipçisi ve öncüsü olmak amacıyla 1975 yılında kurulmuştur.

Çözüm 12931

Dünyadaki Bilim Araştırma Merkezleri:

Pekiştirme Soruları

CERN (Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi) ➜ Dünyanın en büyük parçacık fiziği laboratuvarıdır. ➜ İsviçre ile Fransa sınırının arasında, yerin 100 m altında ve

1.

I. TÜBİTAK



II. CERN



III. ESA



Yukarıdaki bilim araştırma merkezlerinden hangilerinde uzay alanlarında çalışmalar yapılmaktadır?

27 km uzunluğundadır.

A) Yalnız I

➜ 1954 yılında kurulan CERN'de



yapılan deneylerle; atom altı parçacıkları sınıflandırma-



B) Yalnız II

D) I ve II

C) Yalnız III

E) I ve III

ya, tanımlamaya ve ayrıca evreni, evrenin oluşumunu, geleceğini anlamaya çalışılmaktadır. ➜ Plazma fiziği, elektronik, nanobilim, bilişim teknolojisi gibi alanlarda yeni çalışmaların yapılmasına imkân sağlamıştır.

NASA (Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi) ➜ Bu merkezde uzay çalışma-

2. Türk Silahlı Kuvvetleri'nin teknolojik ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla kurulan bilim araştırma merkezi aşağıdakilerden hangisidir?

ları programı­ yürütülmektedir. ➜ 1915

yılına

Amerika'da

NACA olarak kurulmuştur.

A) TÜBİTAK



B) TAEK

C) ASELSAN



D) NASA



1958 yılında ismi NASA ola-



E) ESA

rak değiştirilmiştir.

ESA (Avrupa Uzay Ajansı) ➜ Avrupanın uzay programını hazırlamak ve geliştirmek amacıyla

1975

yılında

Fransa'da kurulmuştur.

3.

I. ESA

➜ Evren ve Dünya hakkında bilgileri arttırmayı, uydu ta-



II. TAEK

banlı teknolojiler geliştirmeyi ve Avrupa uzay endüstri-



III. ASELSAN



Yukarıdaki bilim araştırma merkezlerinden hangileri ülkemizde bulunmaktadır?

sindeki gelişmeleri tanıtmayı amaçlar.

Bilim Araştırma Merkezlerinde Etik İlkelere Uyma ➜ Etik değerlere sahip kişiler; güvenilir, dürüst, saygılı,

A) Yalnız I



B) Yalnız II

D) II ve III

C) Yalnız III

E) I, II ve III

açık ve tarafsızdır. ➜ Uydurmaca ve yanıltıcı olmayan, intihal yapmayan, çalışmalarda yer alan diğer kişileri yok saymayan kişiler bilim etiğine uyan kişilerdir. Fizik Bilimine Giriş 1. Fasikül

17

Sınıfta ➥ Uygulama Evde ➥ Ödev

Kazanım Testi - 4

1.

I. NASA

4. Aşağıdakilerden hangisi nükleer enerjinin ülke



II. CERN



III. ESA



Yukarıdaki bilim araştırma merkezlerinden hangileri uzay çalışmaları yapmak amacıyla kurulmuştur?

yararına kullanımını sağlamak ve bu enerjinin kullanımından kaynaklanabilecek radyasyonun neden olabileceği zararlı etkilerden korunmak için gerekli ilke, esasları belirleyip önlem almak amacı ile kurulmuştur?

A) Yalnız I

A) TÜBİTAK



B) TAEK

C) ASELSAN



D) ROKETSAN



B) Yalnız II

D) I ve II

C) Yalnız III

E) I ve III



2.

I. Uzay çalışmaları yapmak



II. Askeri elektronik ve haberleşme alanında çalışma yapmak



III. Nükleer enerji alanında çalışma yapmak



Yukarıdakilerden hangileri ASELSAN'ın kuruluş amaçlarındandır? A) Yalnız I

B) Yalnız II

D) I ve II

C) Yalnız III

E) II ve III



E) NASA

5.

I. Bilimin gelişmesi ve günlük hayata kazandırılması



II. Bilim insanlarının yetiştirilmesi



III. Evrenin daha iyi anlaşılabilmesi için kollektif çalışmaların yapılması



Yukarıdakilerden hangileri bilim araştırma merkezlerinin görevlerindendir? A) Yalnız I



B) I ve II

D) II ve III



C) I ve III

E) I, II ve III

6. Aşağıdakilerden hangisi bilim etiğine uyan bir davranıştır?

3. Dünya'nın en büyük parçacık fiziği laboratuvarı aşağıdakilerden hangisidir? A) NASA

18



B) CERN

D) TAEK

C) ESA

E) ASELSAN

A) Uydurmacılık



B) İntihal C) Sahtecilik



D) Şeffaflık E) Yinelenen yayın yapma

Fasikül Bitirme Testi - 1 1. Fizikteki büyüklükler ölçülürken farklı birim sistemleri kullanılabilir.

3.

°C 30



20

Buna göre,



I. Kalemin uzunluğu 20 cm'dir.



II. Ali'nin kütlesi 42 kg'dır.



III. İstanbul'da hava sıcaklığı 26 °C'dir.



ölçümlerinden hangileri uluslararası birim sistemi (SI) kullanılarak ifade edilmiştir? A) Yalnız I

B) Yalnız II

D) I ve II

Bir odanın duvarındaki termometre şekildeki değeri gösteriyor.

10 0

C) Yalnız III

E) II ve III

Buna göre, odadaki hava sıcaklığı kaç °C'dir? A) 10

B) 11

C) 12

D) 13

E) 14

2. Aşağıdaki ölçüm aletlerinden hangisi ile temel büyüklüklerden biri ölçülemez? A)





Terazi

C)





B)

Termometre

Dinamometre







E)

D)

Ampermetre

4.

I. Kuvvet



II. Sıcaklık



III. Enerji



IV. Uzunluk



Yukarıdaki büyüklerden temel büyüklük ve vektörel büyüklük olanlar hangileridir?

Temel büyüklük Vektörel büyüklük

A) I ve II

I

B) I ve III

I

C) II ve IV

I

D) II ve IV I ve II





Cetvel

E) II, III ve IV

I ve III

19

5. Aynı düzlemdeki A, B, C kuvvet vektörleri şekildeki

7. Yatay sürtünmesiz düzlemdeki bir cisme şekildeki kuvvetler uygulanıyor.

gibidir.



F2 = 20 N

F1 = 10 N



II

B

A

C

I

Buna göre, cisme etki eden bileşke kuvvetin yönü ve büyüklüğü aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?



A vektörünün büyüklüğü 4 N olduğuna göre,

Yönü



B + C vektörünün büyüklüğü kaç N'dir?

A) I



5

B) I



40

C) II



5

D) II



20

E) II



40

A) 2

B) 4

C) 6

D) 8



E) 10

F3 = 15 N yatay

Büyüklüğü (N)

8. Sürtünmesiz yatay düzlemdeki K, L cisimlerine şekildeki gibi kuvvetler uygulanıyor.

6. Aynı düzlemdeki K, L, M vektörleri Şekil I'deki gibidir.

6N

1 K



M

Şekil I

I. K ve L cisimlerine etki eden net kuvvetler eşittir.

4



II. K ve L cisimlerine etki eden net kuvvetler ters yönlüdür.



III. K ve L cisimlerine etki eden net kuvvetlerin büyüklükleri eşittir.



yargılarından hangileri doğrudur?

20

Şekil II

C) 3

D) 4

Buna göre,



Buna göre, K + L + M bileşke vektörü Şekil II'deki vektörlerden hangisine eşittir? B) 2

10 N

L

3

5

A) 1

20 N

2

L



4N

K

E) 5

A) Yalnız I

B) I ve II

D) II ve III



C) I ve III

E) I, II ve III

Fasikül Bitirme Testi - 2 1. Fizikteki temel bilgiler birçok bilim dalına kaynaklık

4. Buharlı trenlerin fırınlarında yakılan yakıt, suyu bu-

eder.

Aşağıdakilerden hangisi fiziğin temel bilgilerinden yararlanmaz? A) Coğrafya



B) Fotoğrafçılık

C) Biyoloji



D) Edebiyat





harlaştırır ve buhar enerjisi trenin hareket etmesini sağlar.



E) Astronomi

Bu olay, fiziğin hangi alt alanının inceleme konusudur? A) Yalnız termodinamik B) Yalnız mekanik C) Termodinamik ve katı hâl fiziği D) Termodinamik ve mekanik E) Mekanik ve katı hâl fiziği

2. Aşağıdaki sorulardan hangilerine fizik bilimi doğrudan cevap veremez? A) Elektrik nasıl iletilir?

5. 1948 yılında Walter Houser Brattain ve John Bardeen adlı fizikçiler yarı iletken malzemeler üzerinde çalışmalar yapmış, düşük akımlarla yüksek akımları denetlemeye yarayan transistör adlı devre elemanını üretmişlerdir.

B) Gök gürültüsü nasıl oluşur? C) Maddenin temel yapı taşı nelerdir? D) İnsanların boyu nasıl uzar? E) Uçaklar nasıl havalanır?



Buna göre, bu fizikçilerin çalıştığı fiziğin alt alanı hangisidir? A) Elektrik



B) Manyetizma

C) Katı hâl fiziği



D) Termodinamik





E) Atom fiziği

6. Fiziğin bir alt alanı olan katı hâl fiziği yoğun hâldeki maddelerin özelliklerini inceler.

3. Fizik ile ilgili,

I. Madde ve enerji arasındaki ilişkiyi inceler.



II. Diğer disiplinlerden tamamen bağımsızdır.



III. Evrendeki olayları açıklamaya çalışır.



yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I



B) I ve II

D) II ve III



Buna göre, katı hâl fiziği kristal yapıya sahip bu maddelerin aşağıda verilen özelliklerinden hangisi ile ilgilenmez? A) Elektriksel özellikleri B) Manyetik özellikleri C) Optiksel özellikleri

C) I ve III

E) I, II ve III

D) Esneklik özellikleri E) Atomların çekirdek yapıları

21

7. 12 Ağustos 1945 yılında, Japonya'ya atom bombası

9. Aşağıdaki görsellerde verilen bilgiler ilgili oldukları fizi-

atılmasından günler sonra bir muhabire verdiği röportajda Albert Einstein aşağıdaki ifadeyi söylemiştir.

ğin alt alanı ile eşleştirilecektir.

Kimse, atom enerjisinin doğaüstü bir buluş olmasından korkmamalı. Bilim, nükleer enerjiyi elde ederken, doğaüstü bir güçten yararlanmadı, sadece Güneş ışınlarının tepkimelerini taklit etti.

Nükleer enerji santrali

Fiberoptik kablolar

Elektrik iletim hattı

Klima



Buna göre Albert Einstein'in açıkladığı olay fiziğinin hangi alt alanıyla ilgilidir?



A) Atom fiziği B) Nükleer fizik

C) Yüksek enerji ve plazma fiziği D) Termodinamik E) Katıhâl fiziği

Bu görsellerden biri fiziğin aşağıda verilen alt alanlarından hangisi ile eşleştirilemez? A) Optik B) Elektronmanyetizma C) Katıhâl fiziği D) Termodinamik E) Nükleer Fizik

8. Bir öğretmen "2 saatte 80 km yol alan aracın sürati kaç km/saat'tir?" sorusunu aşağıdaki gibi çözmüştür.

10. Aşağıdaki tabloda bazı kavramlarla ilgili bilgiler veril-

v=

x t

v=

80 = 40 km/saat 2

miştir. Kavram

Büyüklük sınıflandırılması

Birim

Kütle

Skaler

kg (kilogram)

Ağırlık

Skaler

N (newton)

Sıcaklık

Skaler

cal (kalori)

Enerji

Vektörel

J (Joule)

Elektrik akımı

Vektörel

V (volt)



Bu problem ve çözümüyle ilgili,



I. Soruda 2 tane temel büyüklük verilmiştir.



II. Öğretmenin bulduğu sonuç, türetilmiş bir büyüklüktür.



III. Öğretmen soruyu çözerken matematiksel modelden yararlanmıştır.



IV. Öğretmen bulduğu sonucu uluslararası birim sistemiyle ifade etmiştir.



yargılarından hangileri doğrudur? A) I ve II

22



B) I ve III

D) II, III ve IV



C) I, II ve III

E) I, II, III ve IV



Buna göre tablodaki kavramlardan hangisinin büyüklük sınıflandırılması ve biriminin her ikisi de yanlış olarak verilmiştir? A) Kütle





B) Ağırlık

C) Sıcaklık



D) Enerji





E) Elektrik akımı

Benim Sayfam

23

Benim Sayfam

CEVAP ANAHTARLARI Sayfa No

Sayfa No

Pekiştirme Cevapları

5

1.B 2.A 3.C

13

1.C 2.C

11

1.B 2.E 3.C

17

1.C 2.C 3.D

Sayfa No

Kazanım Testleri

Sayfa No

Kazanım Testleri

7

1.E 2.C 3.B 4.C 5.E

15

1.A 2.E 3.B 4.D 5.D 6.D

14

1.D 2.A 3.D 4.E 5.A 6.D

18

1.E 2.B 3.B 4.B 5.E 6.D

Sayfa No

24

Pekiştirme Cevapları

Fasikül Bitirme Testleri

19-20

1.B 2.C 3.E 4.C 5.B 6.C 7.A 8.D

21-22

1.D 2.D 3.C 4.D 5.C 6.E 7.B 8.C 9.C 10.E