hks÷Lkerík

xkR{ {uLkus{uLx ‘‘LÞqLkík{ Mk{Þ{kt {u¤ðku yrÄfík{ MkV¤íkk’’ (rðãkÚkeoyku {kxu Mk{Þ «çktÄLkLkk rðMík]ík Lkðk ¾tzLke MkkÚku LkðeLk yÃkzuxuz MktMfhý)

hks÷ økwók

zkÞ{tz çkwõMk ZZZGLDPRQGERRNLQ

$OOULJKWVUHVHUYHG1RSDUWRIWKLVSXEOLFDWLRQPD\EHUHSURGXFHGVWRUHG LQRULQWURGXFHGLQWRDUHWULHYDOV\VWHPRUWUDQVPLWWHGLQDQ\IRUPRUE\ DQ\PHDQVHOHFWURQLFPHFKDQLFDOSKRWRFRS\LQJUHFRUGLQJRU RWKHUZLVH ZLWKRXWWKHSULRUZULWWHQSHUPLVVLRQRIWKHSXEOLVKHU$Q\ SHUVRQZKRGRHVDQ\XQDXWKRUL]HGDFWLQUHODWLRQWRWKLVSXEOLFDWLRQPD\ EHOLDEOHWRFULPLQDOSURVHFXWLRQDQGFLYLOFODLPVIRUGDPDJHV

© ÷u¾fkÄeLk «fkþf

: zkÞ{tz Ãkkìfux çkwõMk «k. r÷. ;yku¾÷k $zrMxÙÞ÷ yurhÞk, VuÍ-,,, Lkðe rËÕne- VkuLk :  R-{uR÷ : VDOHV#GSELQ ðuçkMkkRx : ZZZGLDPRQGERRNLQ MktMfhý :   hks÷Lkerík: xkR{ {uLkus{uLx RAJAL NEETI : TIME MANAGEMENT (GUJ!RATI) By - Rajal Gupta

rð»kÞ Mkq[e ¢.Mkt

yæÞkÞ-1 yæÞkÞ-2 yæÞkÞ-3 yæÞkÞ-4 yæÞkÞ-5 yæÞkÞ-6 yæÞkÞ-7 yæÞkÞ-8 yæÞkÞ-9 yæÞkÞ-10 yæÞkÞ-11 yæÞkÞ-12 yæÞkÞ-13 yæÞkÞ-14 yæÞkÞ-15 yæÞkÞ-16 yæÞkÞ-17 yæÞkÞ-18 yæÞkÞ-19 yæÞkÞ-20 yæÞkÞ-21 yæÞkÞ-22 yæÞkÞ-23 yæÞkÞ-24 yæÞkÞ-25

÷u¾

Ãk]c Mkt.

MLkun «MíkkðLkk ÷u¾f rðþu ík{kÁt ¼rð»Þ yu ðkík Ãkh rLk¼oh fhu Au fu, ík{u ÃkkuíkkLkk ðíko{kLk Mk{ÞLkku WÃkÞkuøk fuðe heíku fÞkuo òýku fu þwt Au ík{khk Mk{ÞLkku MkkiÚke W¥k{ WÃkÞkuøk fÞwt fk{ fhðk{kt ykðu fkuEÃký fk{ yufðkh{kt s fhe Lkk¾ku çkLkkðku «ríkrËLk fhðkLkk fk{kuLke ÷ur¾ík Mkq[e ÞkusLkk yLku íkiÞkhe MkkiÚke Ãknu÷k fkÞkuoLku «kÚkr{fíkk yLkwMkkh ðnU[ku yLku ÃkAe ¢{ yLkwMkkh r¢ÞkÂLðík fhku su fk{ MkkuÞÚke ÚkE þfu Au yuLkk {kxu ík÷ðkhLkku «Þkuøk fu{? «íÞuf ðMíkwLku hk¾ku yuf rLkrùík MÚkkLk Ãkh nkzo ðfo (fXkuh Ãkrh©{) MkkÁt Au Ãkhtíkw M{kxo ðfo (Mk{sËkheÚke fhðk{kt ykðu÷wt fk{) ðÄkhu MkkÁt Au ðeíke økÞu÷e fk÷ yLku ykðíkefk÷ çktLku Ãkh ykÃkýwt rLkÞtºký LkÚke, ykÃkýwt rLkÞtºký {kºk yks Ãkh Au Vk÷íkq rð[khkuLku rË{køk{ktÚke çknkh fkZku yLku Mk{Þ çk[kðku òu xk¤ðk s Au íkku ykuAk {n¥ðÃkqýo fkÞkuoLku xk¤ku fk{Lku rLkrùík Mk{Þ Ãkh fhðkLke ykËík Lkk¾ku ÷kufkuLku «kuíMkkrník fhku fu íkuyku ík{khe ÃkkMku {kºk Mk{MÞkyku s Lknª, yu{Lkk Mk{kÄkLk Ãký ÷ELku ykðu Mk{Þ Mke{k rLkÄkorhík fhku Úkkuzku Mk{Þ fkZku yLku ¾wËLku òýku ÷kÃkhðkneÚke fk{ fhðk Ãkh çkhçkkË ÚkkÞ Au Mk{Þ Ãknu÷k LkkLkk-LkkLkk rnMMkkyku{kt íkkuzku yLku ÃkAe òuzku Mk{ÞLke MkkÚku ¾wËLku yÃkøkúuz fhku/MkwÄkhku xufTLkku÷kìSLku ík{u þwt çkLkkðe, ÃkkuíkkLke ËkuMík fu Ëw~{Lk? òýku, þwt rLkÞtºký{kt Au yLku þwt rLkÞtºkýÚke Ãkhu? ÃkiMkkykuLkk yìfkW®LxøkLke su{ Mk{ÞLkwt Ãký yìfkW®Lxøk fhku ‘‘Lkk’’ fnuðkLkwt þe¾ku {w~fu÷ fkÞkuo{kt Ãký rLkÃkwý çkLkku, suÚke yu{Lku xk¤ðk Lkk Ãkzu

05 10 12 15 17 20 23 25 30 32 35 39 42 45 47 49 51 53 55 57 59 61 63 65 67 69 71

hks÷Lkerík : xkR{ {uLkus{uLx

4

¢.Mkt yæÞkÞ-26 yæÞkÞ-27 yæÞkÞ-28 yæÞkÞ-29 yæÞkÞ-30 yæÞkÞ-31 yæÞkÞ-32 yæÞkÞ-33 yæÞkÞ-34 yæÞkÞ-35 yæÞkÞ-36 yæÞkÞ-37 yæÞkÞ-38 yæÞkÞ-39 yæÞkÞ-40 yæÞkÞ-41 yæÞkÞ-42 yæÞkÞ-43 yæÞkÞ-44 yæÞkÞ-45 yæÞkÞ-46 yæÞkÞ-47 yæÞkÞ-48 yæÞkÞ-49 yæÞkÞ-50 yæÞkÞ-51 yæÞkÞ-52 yæÞkÞ-53 yæÞkÞ-54 yæÞkÞ-55

÷u¾

Ãk]c Mkt.

{uËkLk{kt Wíkhþku íkku fËk[ ík{u Síke Ãký òyku yLku òu ík{u {uËkLk{kt Lknª Wíkhku íkku ík{khe nkh rLkrùík Au 73 Mk{Þ íkku ðeíkþu s Ãký þwt ík{u yk ðeíkíkk Mk{ÞLkku WÃkÞkuøk fÞkuo? 76 nt{uþkt MkíÞLkk {køko Ãkh [k÷ku 79 Lkfkhkí{f ÷kufkuÚke Ëqh hnku 81 rðþu»k¿k Mk{Þ çk[kðu Au 84 ¾hkçk MðkMÚÞ ¾hkçk fhu Au Mk{Þ 86 WÄkh ðMkq÷ðk{kt çkhçkkË ÚkkÞ Au Mk{Þ 88 fhku ¾k÷e Mk{ÞLkku MkkÚkof MkËwÃkÞkuøk 90 ÷kuBçkkzeo xkR{ 92 rzrsx÷ Þwøk{kt xkR{ {uLkus{uLx 94 LkkLke-LkkLke ðkíkkuLku {wÆku Lkk çkLkkðku yLku çk[kðku Mk{Þ 96 rðþu»k íkkhe¾kuLkwt hk¾ku rðþu»k æÞkLk 98 fkÞoLku {trs÷ MkwÄe ÃknkU[kzðkLke sðkçkËkhe MðÞt ÷ku 100 Ã÷kLk-BLku Ãknu÷kÚke hk¾ku íkiÞkh 102 MÃküíkk Mk{Þ çk[kðu Au 104 økwýð¥kk MkkÚku Mk{kÄkLk Lkk fhku 106 økuhMk{sLkk íkífk¤ Ëqh fhku 108 rLkÞr{ík Ëu¾hu¾Úke çk[u Au Mk{Þ 110 æÞkLk ykÃkku: fÞk fk{ {kxu fux÷ku Mk{Þ ykÃkðku WÃkÞwõík Au 113 1-2-3 115

¾tz-2 : rðãkÚkeoyku {kxu xkR{ {uLkus{uLx ÞkuøÞ fkhrfËeoLke ÃkMktËøke fhku ykí{-rLk¼ohíkk ykí{-rðïkMk ykí{-yLkwþkMkLk SðLkLkku yÚko Au Mktíkw÷Lk ík{u sux÷e ðÄkhu {nuLkík fhku Aku ík{u yux÷k s ðÄkhu ¼køÞþk¤e çkLkku Aku ík{kÁt VkufMk þuLkk Ãkh Au? ðkt[ðkLke heíkLku Mkh¤ çkLkkðku ÃkheûkkLkk rËðMku fux÷ef {n¥ðÃkqýo ðkíkku Mkkhktþ

119 122 125 129 133 136 139 142 145 148 150

hks÷Lkerík : xkR{ {uLkus{uLx

5

‘‘ík{khk MLkun ðøkh yk Mkt¼ð Lk níkwt.’’ òLÞwykhe 2017{kt {U hks÷Lkerík xkR{ {uLkus{uLx ÷¾ðkLke þY fhe níke, yk ÃkwMíkfLku ÷¾ðkLkku {khku WÆu~Þ níkku fu, Mk{Þ «çktÄLk MkkÚku òuzkÞu÷e Mkðkuo¥k{ òýfkhe Mkh¤ ¼k»kk{kt ðk[fku MkwÄe ÃknkU[kzwt suÚke íkuyku LÞqLkík{ Mk{Þ{kt yrÄfík{ MkV¤íkk «kó fhe þfu. su{ fu, ík{u çkÄk òýku Aku fu, ÃkwMíkf ÷¾ðe ¾qçk s {w~fu÷ fk{ Au yLku yuLkkÚke Ãký ðÄkhu {w~fu÷ fk{ Au yuLku ÷kufr«Þ çkLkkððe. {kÁt {kLkðwt Au fu, fkuEÃký ÃkwMíkfLku ÷kufr«Þíkk íÞkhu s {¤e þfu Au, ßÞkhu ðk[fku {kxu yu ðÄkhu{kt ðÄkhu WÃkÞkuøke nkuÞ. yk ðkíkLku æÞkLk{kt hk¾eLku {U ð»ko 2017{kt Ÿze þkuÄ íku{s yÇÞkMk ÃkAe hks÷Lkerík xkR{ {uLkus{uLx{kt Mk{Þ «çktÄLk MkkÚku òuzkÞu÷e MkkiÚke WÃkÞkuøke òýfkheLku Mkk{u÷ fhðkLkku «ÞkMk fÞkuo yLku yk ÃkwMíkfLku Ãkqýo fhe, yu Mk{Þu yk ÃkwMíkf{kt 76 Ãkus níkk. ‘‘rLkhtíkh MkwÄkh yLku rðMíkkh’’Lkk rMkØktíku {khk SðLk Ãkh sçkhËMík «¼kð LkkÏÞku Au yLku yuLku nwt ík{Lku Mkh¤ ¼k»kk{kt Mk{òððk RåAeþ. yuLkk {kxu nwt Mkk{kLÞ SðLkLkwt MkkiÚke Mkh¤ WËknhý ÷Eþ. ðíko{kLk Mk{Þ{kt

6

hks÷Lkerík : xkR{ {uLkus{uLx

{kuçkkR÷ VkuLk {kuxk¼køkLkk ÷kufku ÃkkMku nkuÞ Au. òu nwt {khe ðkík fÁt, íkku {U ½ýk rËðMkku MkwÄe {kuçkkR÷ VkuLk hk¾ðkÚke çk[ðkLkku «ÞkMk fÞkuo, fu{ fu ðkhtðkh ðkøkíke VkuLkLke ®høk {khk fk{kuLku çkkrÄík fhíke níke. ¾uh, su Ãký nkuÞ, ð»ko 2012{kt {U yuLku rLkÞr{ík YÃkÚke hk¾ðkLkku þY fhe ËeÄku yLku yk s ð»kuo {U {khku «Úk{ M{kxo VkuLk Ãký ¾heãku yu{kt VkuLk fhðk rMkðkÞ Ãký ½ýe çkÄe MkwrðÄkyku níke, su yuLku WÃkÞkuøke çkLkkðíke níke, su{ fu Vkuxku ¾U[ðk {kxu fu{uhku, RLxhLkux [÷kððwt, økeíkku Mkkt¼¤ðk yLku rVÕ{ òuðkLke Ãký yLkuf MkwrðÄkyku níke, suLkkÚke {khk fkìBÃÞwxhLkk Ãký ½ýk çkÄk fk{ {kuçkkR÷ Ãkh s Úkðk ÷køÞk, nwt VkuLkÚke ¾wþ níkku, yk MkkÁt fk{ fhe hÌkku níkku. yuLkku WÃkÞkuøk fhíkkt-fhíkkt çku ð»ko ðeíke økÞk, ð»ko 2014 ykðe økÞwt. nðu xufTLkku÷kìS çkË÷kE [wfe níke yLku nðu M{kxo VkuLk ðÄkhu íkus ÚkE økÞk níkk yLku ðerzÞku fkì®÷øk suðe MkwrðÄkyku {kxu {kuçkkR÷{kt £Lx fu{uhk Ãký ykððk ÷køÞk, su sqLkk VkuLk{kt Lk níkk. ykÚke {U sqLkk VkuLkLku çkË÷ðkLkku rLkýoÞ ÷eÄku yLku nðu yk Lkðk VkuLkLke Lkðe yíÞkÄwrLkf MkwrðÄkykuLkku ÷k¼ QXkððkLkku þY fÞkuo. Äe{u-Äe{u çku ð»ko ðeíke økÞk yLku ð»ko 2016 ykðe økÞwt. nt{uþktLke su{ xufLT kku÷kìS W¥k{ Úkíke sE hne níke. ð»ko 2014{kt ¾heËu÷k VkuLk{kt Mk{MÞk yu níke fu, yuLke rzMÃ÷u M¢eLk LkkLke níke yLku yuLke çkuxhe Ãký sÕËe s ¾ík{ ÚkE síke níke Ãký nðu 2016{kt yuðe xufTLkku÷kìS ykðe [wfe níke, su{kt rzMÃ÷u M¢eLk {kuxe ÚkE økE níke, suLkkÚke ðMíkwykuLku ðkt[ðe yLku òuðe ðÄkhu Mkh¤ ÚkE økÞwt níkwt yLku yuLkku çkuxhe çkìfyÃk Ãký ¾qçk þkLkËkh níkku. {khu VkuLkLku rËðMk{kt {kºk yuf ðkh s [kso fhðkLke sYh Ãkzíke níke. nt{þ u ktLke su{ Mk{Þ Vhe ðeíÞku yLku ð»ko 2018 ykðe økÞw.t xufLT kku÷kìS{kt nt{uþktLke su{ MkwÄkh yLku «økrík ÚkE yLku {Lku yuf yuðk M{kxo VkuLk rðþu òý [k÷e, su{kt yuf ÃkuLk (spen)Lke MkwrðÄk níke. yux÷u fu yk yuf LkkLke ÃkuLkLke su{ níkwt, suLku VkuLkLke ytËh s hk¾ðkLke søÞk çkLku÷e níke

hks÷Lkerík : xkR{ {uLkus{uLx

7

yLku yk spenLke {ËËÚke, su «fkhu nwt fkøk¤ Ãkh ÃkkuíkkLkk rð[khkuLku ÃkuLkÚke ÷¾íkku níkku, yuðe s heíku yk spenLkk {kæÞ{Úke ÃkkuíkkLkk rð[khkuLku Mkh¤íkkÚke {kuçkkR÷ Ãkh ÷¾e þfíkku níkku. ÷u¾f nkuðkLkk Lkkíku {khk {kxu yk ¾qçk s WÃkÞkuøke níkwt yLku ykÚke {U sqLkk VkuLkLku nxkðeLku yk VkuLkLku ¾heËðkLkku rLkýoÞ fÞkuo. ð»ko 2020 ykðe [wõÞwt níkwt yLku yksu Ãký nt{þ u ktLke su{ xufLT kku÷kìS{kt MkwÄkh ÚkE hÌkku Au, {kuçkkR÷ ftÃkLkeyku nsw Ãký yu ðkík Ãkh þkuÄ fhe hne Au fu, fÞk «fkhu yuf {kuçkkR÷ VkuLkLku ðÄkhu{kt ðÄkhu íkus, MkwrðÄkykuÚke Þwõík yLku WÃkÞkuøke çkLkkððk{kt ykðu yLku Mkt¼ðík: íkuyku yLÞ fkuE yuðe MkwrðÄk rðfrMkík fhþu, suLkkÚke {khu VheÚke {kuçkkR÷ çkË÷ðkLke sYh Ãkze òÞ. {kºk {kuçkkR÷ VkuLkLke ftÃkLkeyku s Lknª çkÕfu xu÷erðÍLk, ÷uÃkxkìÃk suðk R÷uõxÙkìrLkõMkLkk ûkuºk nkuÞ fu ÃkAe {kuxh MkkRf÷ fu fkhLke ftÃkLkeyku, su ykuAk{kt ykuAk #ÄýÚke ðÄkhu{kt ðÄkhu Þkºkk ðøkuhu suðe MkwrðÄkyku Ãkh þkuÄ fhe hne Au yÚkðk ÃkAe {urzf÷ MkkÚku òuzkÞu÷ ûkuºk nkuÞ, ßÞkt íkuyku ðÄkhu yMkhËkh yLku sÕËeÚke hkuøk Xef fhu yuðe Ëðkyku Ãkh þkuÄ fhe hne Au. fw÷ r{÷kðeLku ¼÷u ûkuºk fkuEÃký nkuÞ, W¥k{ çkLkðk {kxu, MkwÄkh fhðk {kxu þkuÄ òhe Au yLku yk s ðkík hks÷Lkerík xkR{ {uLkus{uLx Ãkh Ãký ÷køkw Úkðe òuEyu. {U ÃkwMíkfLkk «Úk{ MktMfhýLkk «fkþLk ÃkAe Ãký yuLku W¥k{ yLku WÃkÞkuøke çkLkkððk Ãkh þkuÄ òhe hk¾e yLku Mk{Þ «çktÄLkLkk rð»kÞLkku yÇÞkMk fhíkku hÌkku yLku yuLke MkkÚku òuzkÞu÷k rð[khkuLku y{÷{kt ÷kðíkku hÌkku yLku yuLkk Ãkrhýk{MðYÃk «kó Mk{Þ «çktÄLk MkkÚku òuzkÞu÷e MkkiÚke WÃkÞkuøke òýfkheLku {U hks÷Lkerík xkR{ {uLkus{uLxLkk 76 ÃkusLkk {q¤ MktMfhý{kt òuze yLku nðu yk ÃkwMíkf 112 ÃkusLke ÚkE økE Au. «¼wLke f]ÃkkÚke yuLkk ÃkAe hks÷Lkerík xkR{ {uLkus{uLx Ëuþ-rðËuþLkk nòhku ðk[fku MkwÄe ÃknkU[e yLku yuLku ðktåÞk ÃkAe yMktÏÞ ðk[fku íkhVÚke {Lku ftEf yk «fkhLke «ríkr¢Þk {¤e. ðk[fku yLkwMkkh ÃkwMíkfLke Mkh¤íkk, çkÄk ykÞw ðøkoLkk ÷kufku {kxu yuLke WÃkÞkurøkíkk, rð»kÞLku Mk{òððk {kxu

8

hks÷Lkerík : xkR{ {uLkus{uLx

Mkk{kLÞ SðLk{ktÚke ÷uðk{kt ykðu÷k ÔÞkðnkrhf WËknhý, õÞktÞÚke Ãký yLku õÞkhuÞ Ãký Mkh¤íkkÚke ðkt[ðk ÞkuøÞ LkkLkk-LkkLkk 1-2 ÃkusLkk yæÞkÞ ðøkuhu suðe ðMíkwyku hks÷Lkerík xkR{ {uLkus{uLxLku rðþu»k çkLkkðu Au. Ãký {Lku ÷køku Au fu, MkkiÚke {n¥ðÃkqýo «ríkr¢Þk su {Lku {¤u Au, íku yu Au fu, Mk{Þ rðþu yu{Lkku árüfkuý Ãkqhe heíku çkË÷kE økÞku Au yLku nðu íkuyku òýe økÞk Au fu, yu{Lkk SðLk{kt yu{Lkku Mk{Þ fux÷ku ðÄkhu ®f{íke Au yLku nðu íkuyku ÃkkuíkkLkk Mk{Þ rðþu Ãkqhe heíku økt¼eh ÚkE økÞk Au yLku íkuyku ykuAk Mk{Þ{kt yrÄfík{ Ãkrhýk{ «kó fhe hÌkk Au. yk òýeLku {Lku ¾qçk s «MkÒkíkk ÚkkÞ Au yLku nðu {Lku ÷køku Au fu, hks÷Lkerík xkR{ {uLkus{uLx ÷¾ðk{kt su frXLk Ãkrh©{ {U fÞkuo níkku, íku MkkÚkof ÚkE økÞku. yk MLkun {kxu {khe ÃkkMku ík{khk çkÄkLkku yk¼kh ÔÞõík fhðk {kxu ÃkÞkoó þçË LkÚke, ík{khk «rík ÃkkuíkkLke f]ík¿kíkk ÔÞõík fhðk {kxu {U yk LkðeLk MktMfhý{kt hks÷Lkerík xkR{ {uLkus{uLxLku ðÄkhu WÃkÞkuøke çkLkkððkLkku «ÞkMk fÞkuo Au yLku yu{kt ÷øk¼øk 50 ÃkusLkku yuf Lkðku ¾tz, suLkwt þe»kof Au ‘‘rðãkÚkeoyku {kxu xkR{ {uLkus{uLx’’ òuzâku Au, su{kt rðãkÚkeoyku {kxu Mk{Þ «çktÄLk MkkÚku òuzkÞu÷e fux÷ef {q¤¼qík ðkíkku çkíkkððk{kt ykðe Au. yk ÃkwMíkf nðu rnLËe, $Âø÷þ, {hkXe, økwshkíke, ykurzÞk yLku çkktø÷k{kt Ãký WÃk÷çÄ Au.yuLke «uhýk {Lku zkÞ{tz økúwÃkLkk ykËhýeÞ [uh{uLk ©e LkhuLÿ fw{kh ð{koSÚke {¤e Au. ykÚke nwt yu{Lkk «rík Ãký ÓËÞÃkqðof yk¼kh ÔÞõík fÁt Aw.t rðãkÚkeo ykÃkýk ËuþLkwt ¼rð»Þ Au yLku òu íkuyku ÃkkuíkkLkk Mk{ÞLkku MkkÚkof «Þkuøk fhu Au, íkku ykÃkýk ËuþLkwt ¼rð»Þ Ãký Wßsð¤ çkLkþu. yk s fk{LkkLke MkkÚku nwt hks÷Lkerík xkR{ {uLkus{uLx{kt ‘‘rðãkÚkeoyku {kxu xkR{ {uLkus{uLx’’ Lkk{Lkku ¾tz òuze hÌkku Awt. fu{ fu rðãkÚkeo SðLk ¾qçk ÷ktçkwt nkuÞ Au, su{kt «kR{he Mfq÷Úke þY ÚkELku nkEMfq÷, RLxh, økúußÞwyuþLk ðøkuhuÚke Ãký ykøk¤ MkwÄeLke Þkºkk nkuÞ Au. {U «ÞkMk fÞkuo Au fu, ‘‘rðãkÚkeoyku {kxu xkR{ {uLkus{uLx’’Lkk ¾tz{kt Ëhuf ðøkoLkk rðãkÚkeoyku {kxu fkuELku fkuE WÃkÞkuøke òýfkheyku Mkk{u÷ fÁt.

hks÷Lkerík : xkR{ {uLkus{uLx

9

‘‘rðãkÚkeoyku {kxu xkR{ {uLkus{uLx’’ ¾tz òuzâk ÃkAe {Lku ÷køku Au, ¼÷u ík{u fkuEÃký ykÞw ðøkoLkk nkuð, hks÷Lkerík xkR{ {uLkus{uLx yuf Mkk{kLÞ Ãkrhðkh{kt nðu LkkLkkÚke ÷ELku {kuxk çkÄk MkËMÞku {kxu WÃkÞkuøke Úkþu. ßÞkhu nwt hks÷Lkerík xkR{ {uLkus{uLx ÷¾e hÌkku níkku, íkku {Lku yu ðkíkLkwt rçk÷fw÷ yLkw{kLk Lk níkwt fu, yk ykx÷e ÷ktçke Þkºkk fkÃkþu. yk «¼wLke yMke{ f]Ãkk íkku Au s, MkkÚku-MkkÚku ðk[fkuLkku «u{, Ãkrhðkh, r{ºkøký, þw¼®[íkfku íku{s Ëhuf yuðe ÔÞÂõík, suýu yk ÃkwMíkfLkk ÷u¾Lk{kt «íÞûk fu y«íÞûk YÃkÚke ÞkuøkËkLk ykÃÞwt. ík{khk MkkiLkk fkhýu s hks÷Lkerík xkR{ {uLkus{uLxLke ynªÞk MkwÄeLke Þkºkk þõÞ çkLke. ík{khk yk MLkunLkwt s Ãkrhýk{ Au fu, hks÷Lkerík xkR{ {uLkus{uLxLkwt yLÞ ¼k»kkyku{kt Ãký yLkwðkË ÚkE hÌkwt Au. nwt ík{khk çkÄk «rík ÓËÞÃkqðof yk¼kh ÔÞõík fÁt Awt yLku ð[Lk ykÃkwt Awt fu, ykøk¤ Ãký nwt hks÷Lkerík xkR{ {uLkus{uLxLke MkkÚku-MkkÚku ÃkkuíkkLke yLÞ ÃkwMíkfkuLku Ãký ðÄkhu WÃkÞkuøke çkLkkððk Ãkh Ãkrh©{ fhíkku hneþ. ík{khk íkhVÚke nt{uþkt {¤íkku «u{ {khe þÂõík Au yLku yuLkkÚke {Lku ðÄkhu W¥k{ «ÞkMk fhðkLke «uhýk «kó ÚkkÞ Au. ík{u {khe MkkÚku Þw-xâqçk, VuMkçkwf, RLMxkøkúk{, xTðexh ðøkuhu suðk {kæÞ{kuÚke òuzkE þfku Aku. hks÷Lkerík xkR{ {uLkus{uLx ðkt[ðk {kxu yk¼kh. nwt EïhÚke ík{khk Wßs𤠼rð»ÞLke fk{Lkk fÁt Awt. yufðkh ÃkwLk: ÓËÞÃkqðof yk¼kh...

- hks÷

{khe MkkÚku yk {kæÞ{kuÚke òuzkyku Youtube www.youtube.com/rajalneeti Facebook www.facebook.com/therajal Twitter www.twitter.com/therajal Instagram www.instagram.com/rajalneeti

hks÷Lkerík : xkR{ {uLkus{uLx

10

«MíkkðLkk {Lkw»Þ EïhLke Mkðkuo¥k{ h[Lkk Au yLku yk fkhýu íku yk Ähíke Ãkh hnuLkkh Mkðo©uc «kýe Au, {Lkw»ÞLkwt SðLk {¤ðwt yíÞtík s Ëw÷o¼ Au yLku òu ykÃkýLku yk Ëw÷o¼ SðLk {éÞwt Au, íkku ykÃkýu yuLkku Mkðkuo¥k{ ÷k¼ WXkððku òuEyu. ykÃkýu ÃkkuíkkLkk SðLkLkku Mkðkuo¥k{ ÷k¼ íÞkhu s WXkðe þfeyu Aeyu, òu ykÃkýu ÃkkuíkkLkk Mk{ÞLkku Mkðkuo¥k{ «Þkuøk fheyu fu{ fu, SðLk Mk{ÞÚke s çkLÞwt Au. yu fnuðtw yríkþÞkuÂõík Lknª ÚkkÞ fu, Mk{Þ s SðLk Au, Ãký Ëw¼koøÞðþ {kuxk¼køkLkk ÷kufku Mk{ÞLkku ¾qçk s ¢qhíkkÃkqðof WÃkÞkuøk fhu Au yLku ßÞkt MkwÄe íku{Lku ¼kLk ykðu Au, íÞkt MkwÄe ½ýwt {kuzwt ÚkE [wõÞwt nkuÞ Au. yk MktMkkh{kt «¼wyu ÷ktçkk, Xªøkýk, økkuhk, fk¤k suðk Ëhuf «fkhLkk ÷kufku çkLkkÔÞk Au, Ãký yk çkÄkLku «¼wyu rËðMk{kt 24 f÷kfLkku s Mk{Þ ykÃÞku Au yLku yu{Lkk{ktÚke yu s ÷kufku MkV¤ Úkþu, su ÃkkuíkkLkk Mk{ÞLkku Mk{sËkheÃkqðof yLku þkLkËkh heíku WÃkÞkuøk fhþu yLku su ÷kufku yuðwt Lknª fhu, yu{Lkwt ¼rð»Þ ytÄfkh{Þ nþu. yk ÃkwMíkf ÷¾ðkLkwt {kÁt fkhý Ãký yu s Au fu, yk ÃkwMíkfLku çkÄk ðk[f Mk{ÞLkku Mk{sËkheÃkqðof yLku þkLkËkh heíkÚke WÃkÞkuøk fhu. ‘‘Mk{Þ’’ su ykÃkýk SðLkLke MkkiÚke y{qÕÞ ðMíkw Au. yuLkku òu ík{u MkkðÄkLkeÚke ÃkkuíkkLkk ÷ûÞLku «kó fhðk {kxu WÃkÞkuøk fÞkuo, íkku ík{kÁt SðLk ¾wþnk÷ nþu yLku ík{khe yku¤¾ ÃkkuíkkLkk ûkuºk{Lkk yuf ¾qçk s MkV¤ ÔÞÂõíkLkk YÃk{kt Úkþu yLku òu ík{u

hks÷Lkerík : xkR{ {uLkus{uLx

11

yuðwt Lkk fÞwO, íkku ík{Lku yMkV¤ ÚkðkÚke fkuE LkÚke hkufe þfíkwt. ‘‘MkkiÚke, MkV¤ ÷kufku yu s Au, su ÃkkuíkkLkk Mk{ÞLkku MkkiÚke W¥k{ WÃkÞkuøk fhu Au.’’ òu ík{u MkV¤ ÷kufkuLkku RríknkMk WXkðeLku òuþku, íkku ík{Lku òý Úkþu fu, MkkiÚke MkV¤ ÷kufku yu s Au, su ÃkkuíkkLkk Mk{ÞLkku MkkiÚke W¥k{ WÃkÞkuøk fhu Au. 100 ð»koÚke ðÄkhu ÚkE økÞk Au ßÞkhu Ãknu÷eðkh y{khk Ãkqðoòuyu økkuh¾Ãkwh þnuh{kt ½rzÞk¤Lkku ÔÞðMkkÞ þY fÞkuo níkku. ½rzÞk¤, su Mk{Þ çkíkkðu Au. Mk{Þ yux÷u yk MktMkkhLke MkkiÚke þÂõíkþk¤e ðMíkw. ÄLk, ÔÞÂõík, ÃkË ðøkuhu ík{u su RåAku yu Lkk{ ÷E ÷ku Ãký yk{ktÚke fkuEÃký Mk{ÞLku rLkÞtrºkík LkÚke fhe þfíkwt, yk çkÄk Mk{ÞLke ykøk¤ nkhe òÞ Au, Mkh¤ þçËku{kt Mk{ÞLku fkuE çkktÄe LkÚke þfíkwt. Ãký, ík{u Mk{ÞLkku Mk{sËkheÚke W¥k{ WÃkÞkuøk yð~Þ fhe þfku Aku. nwt yÇÞkMk fhíkku níkku, ½rzÞk¤Lkk Ãkiík]f ÔÞðMkkÞLku Mkt¼k¤ðk WÃkhktík {khu ÃkkuíkkLkk yLÞ ÔÞðMkkÞkuLku Ãký {uLkus fhðk Ãkzíkk níkk. MkkÚku-MkkÚku ykhSxuf yìßÞwfuþLk Lkk{Lke rþûký MktMÚkk [÷kððe yLku yk çkÄwt yuf s Mk{Þ{kt ¾qçk s ÃkzfkhsLkf ÚkE síkwt níkwt. ðÄíke sðkçkËkheyku yLku fk{Lke ÷ktçke ÞkËe Ãkh Mk{ÞLke yu s Mker{ík {kºkk. yk s fkhýu {U rLkùÞ fÞkuo fu, nwt yÇÞkMk fheþ fu, ykÃkýe ÃkkMku WÃk÷çÄ Mker{ík Mk{ÞLkku W¥k{ yLku Mk{sËkheÃkqðof heíku WÃkÞkuøk fuðe heíku fhðk{kt ykðu Au. ð»kkuo MkwÄe Mk{Þ «çktÄLkLkk rð»kÞ Ãkh þkuÄ yLku yu rð[khkuLku ys{kÔÞk ÃkAe su rð[kh {Lku WÃkÞkuøke ÷køÞk, yu{Lku {U ÃkkuíkkLkk MkËwÃkÞkuøk {kxu yufrºkík fÞko. yk rð[khku/ íkfLkefkuLku «Þkuøk{kt ÷kÔÞk ÃkAe {kÁt SðLk Lkk {kºk ðÄkhu Mkh¤ ÚkE økÞwt çkÕfu nwt ykuAk Mk{Þ{kt ¾qçk ðÄkhu Ãkrhýk{ «kó fhðk ÷køÞku. yksu {khe ÃkkMku 9 rzøkúe/ MkŠxrVfux Au, su{kt LL.B, PGJMC (JOURNALISM), PGDBA (MBA), B LEVEL (MCA) suðe 4 «kuVuþLk÷ rzøkúe Ãký Mkk{u÷ Au, su{kt fXkuh {nuLkíkLke MkkÚku-MkkÚku ÃkkuíkkLkk Mk{ÞLkwt ÞkuøÞ «çktÄLk Ãký Au. hks÷Lkerík xkR{ {uLkus{uLxLkk {kæÞ{Úke nwt {khe ð»kkuoLke frXLk þkuÄ íku{s {nuLkík ík{khe Mk{ûk hk¾e hÌkku Awt. {Lku ykþk Au fu, yk rð[khkuÚke ík{Lku Ãký yux÷ku s ÷k¼ Úkþu, sux÷ku {Lku ÚkÞku níkku. yk ÃkwMíkfLku ðkt[ðk {kxu ÄLÞðkË. ík{khk Wßs𤠼rð»ÞLke fk{Lkk. Mð. hkÄu~Þk{ økwókSLkku Ãkkiºk ‘‘hks÷’’

hks÷Lkerík : xkR{ {uLkus{uLx

12

÷u¾f rðþu... ‘hks÷’ rþûký -

z B.COM (DIGVIJAY NATH POST GRADUATE COLLEGE) (AFFILIATED TO DEEN DAYAL UPADHAYAY GORAKHPUR UNIVERSITY, GORAKHPUR)

z B.C.A (ALAGAPPA UNIVERSITY, KARAIKUDI, TAMILNADU)

z A LEVEL (P.G.D.C.A) NIELIT (FORMERLY DOEACC, NEW DELHI)

z B LEVEL (M.C.A.) NIELIT (FORMERLY DOEACC, NEW DELHI) z LL.B. (ST. ANDREWS COLLEGE, GORAKHPUR)

z P.G.J.M.C. (JOURNALISM) [ IGNOU, NEW DELHI ] z P.G.D.B.A. (HUMAN RESOURCE MANAGEMENT)

SYMBOSIS CENTRE FOR DISTANCE LEARNING, PUNE)

z C.S.S.P [ NIELIT (FORMERLY DOEACC) ] z C.S.S.A [ NIELIT (FORMERLY DOEACC) ]

‘‘hks÷ yuf «uhf/ykí{ MknkÞíkk ÃkwMíkfkuLkk ÷u¾f íku{s ðõíkk Au.

hks÷Lkerík : xkR{ {uLkus{uLx

13

hks÷Lkerík xkR{ {uLkus{uLxLku W¥kh «ËuþLkk {kLkLkeÞ {wÏÞ{tºke ©e Þkuøke ykrËíÞLkkÚkS îkhk rð{ku[Lk íku{s ¼khíkLkk {kLkLkeÞ WÃkhk»xÙÃkrík ©e ðUfiÞk LkkÞzqS îkhk þw¼fk{Lkk MktËuþ «kó fhðkLkwt Mkki¼køÞ «kó ÚkÞwt. hks÷Lkerík ©]t¾÷kLke yuf yLÞ ÃkwMíkfLku W¥kh «ËuþLkk {kLkLkeÞ íkífk÷eLk hkßÞÃkk÷ ©e hk{ LkkEfS îkhk rð{ku[LkLkwt Ãký Mkki¼køÞ {éÞwt. hks÷Lkerík-1 ÃkwMíkfLkk «Úk{ yæÞkÞ ‘‘çkk¤fku {w~fu÷e{kt nkuÞ íkku {kP s fk{ ykðu Au’’Lku RLxhLkux Ãkh Ãkkt[ ÷k¾Úke ðÄkhu ÷kufkuuyu ðktåÞku yLku ykðfkÞku.o hks÷Lkku sL{ yuf ÔÞðMkkÞe Ãkrhðkh{kt ÚkÞku níkku. yu{Lkk ËkËkS Mð. hkÄu~Þk{ økwók þnuhLkk yuf yíÞtík Mkh¤ yLku MkL{krLkík ÔÞÂõíkyku{ktÚke yuf níkk. çkk¤Ãký{kt çkÄkLku ÷køkíkwt níkwt fu, hks÷{kt fkuEÃký «fkhLke fkuE «rík¼k LkÚke, fu{ fu SðLkLkk çkÄk ûkuºkku{kt yu{Lkwt «ËþoLk rçk÷fw÷ MkkÁt Lk níkwt. ykÚke çkÄkLku ÷køkíkwt níkwt fu, íkuyku SðLk¼h yMkV¤ hnuþu. íku{ Aíkkt yu{Lkk ËkËkS yu{Lku rLk:MðkÚko ¼kðÚke «u{ fhíkk níkk yLku Mkh¤ þçËku{kt fnuðk{kt ykðu, íkku yu{Lkk ËkËkSLkku «u{ yu{Lke MkV¤íkk yLku yMkV¤íkk çktLkuLkk Mk{Þu yuf Mk{kLk hnuíkku níkku yLku íkuyku s «Úk{ {kýMk níkk, su{{u hks÷Lku «urhík fÞko fu, íkuyku SðLk{kt ftEf fhe þfu Au. yu{Lke ykÃku÷e «uhýkLkk fkhýu yu{ýu Äkuhý-6 LkkÃkkMkÚke 9 rzøkúe/MkŠxrVfuxLke Þkºkk fkÃke. nòhku rðãkÚkeoykuLke MknkÞíkk íku{s {køkoËþoLkLkk {kæÞ{ çkLÞk. yksu íkuyku ÃkkuíkkLke MkV¤íkkLkku ©uÞ ÃkkuíkkLkk ËkËkS Mð. hkÄu~Þk{ økwókSLku ykÃku Au. íkuyku yuLku ÃkkuíkkLkwt Ëw¼koøÞ {kLku Au fu, yu{Lke yk MkV¤íkkLku òuðk {kxu yu{Lkk ËkËkS ËwrLkÞk{kt LkÚke. Ãký íkuyku {kLku Au fu, yu{Lkk ËkËkS ßÞkt Ãký nþu, yu{LkkÚke ¾qçk ¾wþ nþu, fu{ fu yu{ýu su ykþkyku hks÷ ÃkkMkuÚke hk¾e níke, hks÷u yuLku ÃkÞkoó heíku Ãkqýo fhe ËeÄe Au. hks÷Lkerík xkR{ {uLkus{uLx ÃkwMíkfÚke ík{u òýþku fu ‘‘MkkiÚke MkV¤ ÷kufku yu s nkuÞ Au, su ÃkkuíkkLkk Mk{ÞLkku MkkiÚke W¥k{ WÃkÞkuøk fhu Au.’’ yk MktMkkh{kt «¼wyu Ëhuf «fkhLkk ÷kufku çkLkkÔÞk Au yLku yk çkÄkLku «¼wyu rËðMk{kt 24 f÷kfLkku s Mk{Þ ykÃÞku Au, Ãký yuðwt fu{ Au fu fux÷kf ÷kufku ¾qçk ykøk¤

14

hks÷Lkerík : xkR{ {uLkus{uLx

Lkef¤e òÞ Au, ßÞkhu {kuxk¼køkLkk ÷kufku íÞktLkk íÞkt s hne òÞ Au? hks÷Lkerík xkR{ {uLkus{uLx ðkt[ku yLku òýku fu, MkV¤ ÷kufku ÃkkuíkkLkk Mk{ÞLkku fE heíku WÃkÞkuøk fhu Au yLku Mk{ÞLkku W¥k{ WÃkÞkuøk fheLku íkuyku fÞk «fkhu ¼ezÚke ¾qçk s ykøk¤ Lkef¤e òÞ Au. ‘ òýku fu þwt Au ík{khk Mk{ÞLkku MkkiÚke W¥k{ WÃkÞkuøk? ‘ fuðe heíku çkLkkðþku «ríkrËðMk {kxu fhðk{kt ykðLkkhk fk{kuLke ÷ur¾ík Mkq[e? ‘ ÞkusLkk yLku íkiÞkhe fuðe heíku ík{Lku rðsÞe ð]rØ yÃkkðu Au? ‘ òýku, fu{ su fk{ MkkuÞÚke ÚkE þfu Au, yuLkk {kxu ík÷ðkhLkku «Þkuøk fhðku Mk{sËkhe LkÚke? ‘ òýku, fu{ nkzo ðfo (fXkuh Ãkrh©{) Mkkhku Au Ãkhtíkw M{kxo ðfo (Mk{sËkheÚke fhðk{kt ykðu÷wt fk{) yuLkk fhíkkt Ãký ðÄkhu MkkÁt Au? ‘ rðãkÚkeoyku {kxu Mk{Þ «çktÄLk MktçktrÄík rðþu»k rxÃMk. Mk{Þ «çktÄLkLkk W¥k{ WÃkÞkuøkLkk fkhýu s hks÷u 9 rzøkúe/MkŠxrVfux Ãký «kó fÞko, su{kt LL.B, PGJMC (JOURNALISM), PGDBA (MBA), B LEVEL (MCA) suðe 4 «kuVuþLk÷ rzøkúe Ãký Mkk{u÷ Au. hks÷Lkerík xkR{ {uLkus{uLx ÃkwMíkfLkk {kæÞ{Úke íkuyku ÃkkuíkkLkk Mk{Þ «çktÄLk MkkÚku òuzkÞu÷e ð»kkuoLke frXLk þkuÄ íku{s {nuLkíkLku ík{khe Mk{ûk hk¾e hÌkk Au.

hks÷Lkerík : xkR{ {uLkus{uLx

15

yæÞkÞ - 1 ík{kÁt ¼rð»Þ yu ðkík Ãkh rLk¼oh fhu Au fu, ík{u ÃkkuíkkLkk ðíko{kLk Mk{ÞLkku WÃkÞkuøk fuðe heíku fÞkuo ‘‘ÃkkuíkkLkwt æÞkLk WíÃkkËf çkLkðk Ãkh ÷økkðku, ÔÞMík hnuðk Ãkh Lknª.’’ : rx{ VurhMk ykðLkkhk ð»kkuo{kt ík{kÁt ¼rð»Þ ¾qçk s Wßsð¤ yLku þkLkËkh nþu Ãký íku yu ðkík Ãkh rLk¼oh fhþu fu, ík{u yíÞkh MkwÄe ÃkkuíkkLkk Mk{ÞLkku fuðe heíku WÃkÞkuøk fÞku?o ykÃkýu ynªÞk yuf 30 ð»koLkk òurzÞk ¼kEykuLke ðkíkko Ãkh æÞkLk ykÃkeþwt, su yuf s Mk{Þu yuf s {kíkk-rÃkíkkÚke sLBÞk. [nuhku, ÷tçkkE çkÄwt s yuf suðwt Ãký yu{Lke ÃkrhÂMÚkríkyku yksu rçk÷fw÷ r¼Òk Au. yuf ¼kEyu ¼khíkLke «ríkrcík fkì÷s u {ktÚke yuÂLsrLkÞ®høkLkku yÇÞkMk fÞkuo yLku yksu íku yuf ¾qçk s {kuxe ftÃkLke{kt yuf ¾qçk Mkkhk ÃkË Ãkh fkÞohík Au yLku yuLkku çkeòu òurzÞku ¼kE Mkt½»ko fhe hÌkku Au, yk¾hu ykðwt fu{? fu{ fu íkuýu Äkuhý-12 ÃkAe fkuE yÇÞkMk Lkk fÞkuo yLku çkÄku Mk{Þ {kus{Míke fhðk{kt, ÔÞÚkoLkk ÷kufkuLke MkkÚku Vhðk{kt ðeíkkÔÞku. òuíkkt-òuíkkt õÞkhu 1012 ð»ko ðeíke økÞk yuLku ¾çkh s Lkk Ãkze. nðu íku yMk{tsMk{kt Au fu, nðu íku þwt fhu? 30 ð»koLke ô{h{kt VheÚke yÇÞkMk þY fhu fu LkkLkw-t {kuxtw fkuE fk{ fhu?