กรมกิจการผูสูงอายุ กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย ค ูมือการดำเนินงาน ศ ู นย  พัฒนาค ุ ณภาพชีวิต และสงเสริมอาชีพผ ู ส ู งอาย ุ (ศพอส.)

ก สืบเนื่องจากการเปลี่ยนแปลงโครงสร้างประชากรไทยที่มีอัตราการเพิ่มขึ้น อย่างรวดเร็วของประชากรสูงอายุ กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคง ของมนุษย์เป็นเจ้าภาพหลักร่วมกับกระทรวงมหาดไทย และสมาคมสภาผู้สูงอายุ แห่งประเทศไทยฯร่วมกันก�ำหนดรูปแบบการด�ำเนินงานจัดตั้งศูนย์พัฒนาคุณภาพชีวิต และส่งเสริมอาชีพผู้สูงอายุ(ศพอส.) เพื่อส่งเสริมการจัดกิจกรรมของชมรมผู้สูงอายุ ให้ผู้สูงอายุได้มีสถานที่ในการจัดกิจกรรมและบริการ ส ่งเสริมด้านอาชีพ และการถ่ายทอดภูมิปัญญาของผู้สูงอายุในชุมชน ส่งเสริมให้ผู้สูงอายุได้รับการพัฒนา ด้านสุขภาพกาย จิตใจ และสังคม เป็นศูนย์ส่งเสริมและสนับสนุนอาสาสมัครดูแล จัดระบบข้อมูลผู้สูงอายุในพื้นที่ เป็นต้น คู่มือการด�ำเนินงานศูนย์พัฒนาคุณภาพชีวิตและส่งเสริมอาชีพผู้สูงอายุ จัดท�ำขึ้นเพื่อให้ชมรมผู้สูงอายุ และหน่วยงานต่างๆ โดยเฉพาะองค์กรปกครอง ส่วนท้องถิ่นมีความรู้ความเข้าใจในแนวคิด หลักการ องค์ประกอบ ตลอดจน ขั้นตอนการด�ำเนินงานของ ศพอส. เพื่อส่งเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิตผู้สูงอายุ ในชุมชนอย่างมีส่วนร่วมและยั่งยืนต่อไป

ข

ศูนย์พัฒนาคุณภาพชีวิตและส ่งเสริมอาชีพผู้สูงอายุ (ศพอส.) เป็นการจัด สวัสดิการสังคมส�ำหรับผู้สูงอายุในชุมชนรูปแบบหนึ่ง โดยใช้ชุมชนเป็นฐาน และเปิดโอกาสให้ผู้สูงอายุ แกนน�ำ ชุมชน องค์กรเครือข ่ายจากภาครัฐ และภาคเอกชนมีส่วนร่วมขับเคลื่อนการด�ำเนินงาน ศพอส. โดยมีองค์กรปกครอง ส่วนท้องถิ่นให้การหนุนเสริม คู่มือการด�ำเนินงานศูนย์พัฒนาคุณภาพชีวิตและส่งเสริมอาชีพผู้สูงอายุ

2 คู่มือการด�ำเนินงานศูนย์พัฒนาคุณภาพชีวิตและส่งเสริมอาชีพผู้สูงอายุ

3 คู่มือการด�ำเนินงานศูนย์พัฒนาคุณภาพชีวิตและส่งเสริมอาชีพผู้สูงอายุ

คู่มือการด�ำเนินงานศูนย์พัฒนาคุณภาพชีวิตและส่งเสริมอาชีพผู้สูงอายุ 1.1 ควรพิจารณาปรับปรุงอาคารสถานที่ที่มิได้ใช้ประโยชน์ที่มีอยู่ในชุมชน เช ่น พื้นที่ในองค์กรบริหารส ่วนต�ำบล เทศบาล วัด มัสยิด สถานีอนามัย อาคารโรงเรียน หรือศูนย์พัฒนาเด็กเล็กที่ไม่ได้มีการใช้งานแล้ว หมายเหตุ* ปรับได้ตามความเหมาะสมกับบริบทของพื้นที่

คู่มือการด�ำเนินงานศูนย์พัฒนาคุณภาพชีวิตและส่งเสริมอาชีพผู้สูงอายุ 5

คู่มือการด�ำเนินงานศูนย์พัฒนาคุณภาพชีวิตและส่งเสริมอาชีพผู้สูงอายุ 6

คู่มือการด�ำเนินงานศูนย์พัฒนาคุณภาพชีวิตและส่งเสริมอาชีพผู้สูงอายุ 7 3.1 องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ภารกิจโดยตรงในการคุ้มครอง ส่งเสริม และพัฒนาศักยภาพผู้สูงอายุ อีกทั้งยังเป็นกลไกส�ำคัญในการก�ำหนดนโยบาย และขับเคลื่อนงานผู้สูงอายุในระดับพื้นที่ ซึ่งนับวันจะต้องดูแลผู้สูงอายุที่มี จ�ำนวนเพิ่มขึ้น จึงเป็นผู้ให้การก่อตั้งและสนับสนุนโดยตรงในการจัดตั้ง ศพอส. ร่วมกับชมรมผู้สูงอายุ

คู่มือการด�ำเนินงานศูนย์พัฒนาคุณภาพชีวิตและส่งเสริมอาชีพผู้สูงอายุ 8

คู่มือการด�ำเนินงานศูนย์พัฒนาคุณภาพชีวิตและส่งเสริมอาชีพผู้สูงอายุ จากภาคีองค์กรเครือข่ายในชุมชน และการส่งเสริมสนับสนุนให้การด�ำเนินงาน

คู่มือการด�ำเนินงานศูนย์พัฒนาคุณภาพชีวิตและส่งเสริมอาชีพผู้สูงอายุ 10

คู่มือการด�ำเนินงานศูนย์พัฒนาคุณภาพชีวิตและส่งเสริมอาชีพผู้สูงอายุ 11 (5) กิจกรรมถ ่ายทอดวัฒนธรรม และภูมิปัญญาท้องถิ่น ก ่อให้เกิด การอนุรักษ์และสืบทอดศิลปะ วัฒนธรรมและประเพณีที่มีอยู่ในชุมชน ซึ่งแตกต ่างกันในแต ่ละท้องถิ่น หากชุมชนสามารถสร้างเอกลักษณ์ และความแตกต่างได้จะเป็นการส่งเสริมให้ศพอส. มีจุดเด่น ผู้สูงอายุที่ ได้ถ ่ายทอดภูมิปัญญาจะเกิดความภูมิใจในผลงาน มองเห็นคุณค ่า และความส�ำคัญของตนเอง และชุมชนประจักษ์ในศักยภาพ และพลังของผู้สูงอายุส่งผลให้ผู้สูงอายุใช้ชีวิตอยู่อย่างมีคุณค่า มีศักดิ์ศรี และมีความสุข (6) กิจกรรมการจัดให้มีระบบข้อมูลของผู้สูงอายุในพื้นที่ เพื่อให้ศพอส. มีข้อมูลแสดงถึงระดับของคุณภาพชีวิตผู้สูงอายุ เพื่อน�ำไปสู่การจัดท�ำ แผนงาน โครงการ หรือกิจกรรมรองรับในการส ่งเสริมสวัสดิภาพ และคุ้มครองพิทักษ์สิทธิผู้สูงอายุและการประสานขอรับความช่วยเหลือ จากหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง

คู่มือการด�ำเนินงานศูนย์พัฒนาคุณภาพชีวิตและส่งเสริมอาชีพผู้สูงอายุ 12 (7) กิจกรรมการให้ค�ำปรึกษา หารือและการช่วยเหลือเกื้อกูลเป็นลักษณะ การให้บริการทางด้านสังคม การสงเคราะห์การช่วยเหลือและให้ค�ำปรึกษา แก ่ผู้สูงอายุที่ตกอยู ่ในความทุกข์และประสบปัญหาในการด�ำเนินชีวิต มีการประเมินสภาพปัญหา เพื่อแสวงหาแนวทาง การให้ความช่วยเหลือ ที่เหมาะสม

คู่มือการด�ำเนินงานศูนย์พัฒนาคุณภาพชีวิตและส่งเสริมอาชีพผู้สูงอายุ 13

คู่มือการด�ำเนินงานศูนย์พัฒนาคุณภาพชีวิตและส่งเสริมอาชีพผู้สูงอายุ 14 จัดท�ำทะเบียนรายชื่อผู้สูงอายุ อายุ ที่อยู ่เบอร์โทรศัพท์ติดต ่อ สภาพปัญหา ที่ต้องการความช่วยเหลือ หรือดูแลในบางเวลา และจัดเก็บ เป็นข้อมูลใน ศพอส.ส�ำหรับการวางแผนในการจัดกิจกรรมและบริการรองรับ จัดท�ำทะเบียนรายชื่อผู้สูงอายุ อายุ ที่อยู ่เบอร์โทรศัพท์ติดต ่อ สภาพปัญหา ที่ต้องการความช่วยเหลือ หรือดูแลในบางเวลา และจัดเก็บ เป็นข้อมูลในศพอส.ส�ำหรับการวางแผนในการจัดกิจกรรมและบริการรองรับ ในพื้นที่ ศพอส. มีการรวมกลุ ่มอาชีพจ�ำนวนกี่กลุ ่ม ประกอบด้วย กลุ ่มอาชีพใดบ้าง รายชื่อผู้ติดต ่อและเบอร์โทรศัพท์ติดต ่อประสานงาน แต่ละกลุ่มคือใคร รวมทั้งรายชื่อสมาชิกในกลุ่มอาชีพที่มีอยู่ในชุมชน

คู่มือการด�ำเนินงานศูนย์พัฒนาคุณภาพชีวิตและส่งเสริมอาชีพผู้สูงอายุ 15

คู่มือการด�ำเนินงานศูนย์พัฒนาคุณภาพชีวิตและส่งเสริมอาชีพผู้สูงอายุ 16 ตัวอย่างหนังสือรับรอง ขึ้นทะเบียนเป็น ศพอส.

คู่มือการด�ำเนินงานศูนย์พัฒนาคุณภาพชีวิตและส่งเสริมอาชีพผู้สูงอายุ 17 ตัวอย่างหนังสือรับรองขึ้นทะเบียนแบบไม่ของบ

คู่มือการด�ำเนินงานศูนย์พัฒนาคุณภาพชีวิตและส่งเสริมอาชีพผู้สูงอายุ 18

คู่มือการด�ำเนินงานศูนย์พัฒนาคุณภาพชีวิตและส่งเสริมอาชีพผู้สูงอายุ 19 1. แบบเสนอโครงการการสนับสนุนจากกองทุนผู้สูงอายุ 2. โครงการที่ขอรับการสนับสนุนจากกองทุน 3. แบบส�ำรวจคุณภาพชีวิตผู้สูงอายุฯ 4. ชุดเมนูกิจกรรม 5. มาตรฐานการด�ำเนินงาน ศพอส.

กรมกิจการผู้สูงอายุ 1034 อาคารกระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์ (อาคารใหม่) ชั้น 6 ถนนกรุงเกษม แขวงคลองมหานาค เขตป้อมปราบศัตรูพ่าย กรุงเทพฯ 10100 Website กระทรวง พม. www.m-society.go.th Website กรมกิจการผู้สูงอายุ http://www.dop.go.th Website กองทุนผู้สูงอายุ http://www.olderfund.dop.go.th ติดตามการด�ำเนินงาน ศพอส. ได้ทาง Facebook ศูนย์พัฒนาคุณภาพชีวิตและส่งเสริมอาชีพผู้สูงอายุ โทรศัพท์ 0 2642 4339 ต่อ 303 พิมพ์ครั้งที่ 3 ปีพุทธศักราช 2566 จ�ำนวน 4,000 เล่ม จัดพิมพ์โดย เล่มคู่มือการด�ำเนินงาน ศพอส.

กรมกิจการผูสูงอายุ 1034 อาคารกระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย (อาคารใหม) ชั้น 6 ถนนกรุงเกษม แขวงคลองมหานาค เขตปอมปราบศัตรูพาย กรุงเทพ 10100 Website กระทรวง พม. www.m-society.go.th Website กรมกิจการผูสูงอายุ http://www.dop.go.th ติดตามการดำเนินงาน ศพอส. ไดทาง Facebook ศูนยพัฒนาคุณภาพชีวิตและสงเสริมอาชีพผูสูงอายุ โทรศัพท : 0 2642 4339 ตอ 303