กัณฑ์มัทรี

ร่ายยาวมหาเวสสันดรชาดก

ประวัติผู้แต่ง ประวัติผู้แต่ง เจ้าพระยาพระคลัง (หน)

เจ้าพระยาพระคลัง (หน) เกิดในช่วงปลายสมัยอยุธยา รับราชการในสมัย สมเด็จพระเจ้าตากสิน กรุงธนบุรี โดยมีบรรดาศักดิ์เป็นหลวงสรวิชิต ต่อ มาในรัชสมัยสมเด็จพระพุทธยอดฟ้ าจุฬาโลกมหาราช ได้รับการแต่งตั้งให้ เป็นพระยาพิพิฒนโกษา ก่อนจะเลื่อนมาเป็นเจ้าพระยาพระคลัง เสนาบดี จตุสดมภ์กรมท่า ซึ่งนอกจากผลงานด้านราชการแล้ว เจ้าพระยาพระคลัง (หน) ยังมีผลงานด้านการประพันธ์จำนวนมาก เช่น สามก๊ก (ฉบับแปล) ราชาธิราช บทมโหรีเรื่องกากี อิเหนาคำฉันท์ ร่ายยาวมหาเวสสันดรชาดก กัณฑ์กุมาร และกัณฑ์มัทรี ฯลฯ

ความเป็นมา

เรื่องย่อ

ลักษณะคำประพันธ์ มหาเวสสันดรชาดก กัณฑ์มัทรี มีลักษณะคำประพันธ์เป็นแบบร่ายยาว โดยหนึ่งบทจะมีกี่วรรคก็ได้ ส่วนใหญ่จะนิยมแต่ง ๕ วรรคขึ้นไป แต่ละ วรรคมีจำนวนคำ ๖-๑๐ คำ และใช้คำสร้อย เช่น นั้นแล แล้วแล ดังนี้ ฯลฯ ซึ่งคำสร้อยนี้จะมีก็ได้หรือไม่มีก็ได้

ข้อคิดจากเรื่อง ข้อคิดจากเรื่อง เจ้าพระยาพระคลัง (หน) ได้ประพันธ์ร่ายยาวมหาเวสสันดรชาดก ขึ้นในสมัยรัชกาลที่ ๑ ร่าย ยาวเรื่องมหาเวสสันดรชาดก จึงสะท้อนสังคมและค่านิยมในยุคสมัยนั้น ซึ่งบางเรื่องอาจเป็น เรื่องคลาสสิกที่เกิดขึ้นตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน เช่น

ความรักของแม่ที่มีต่อลูก เห็นได้จากความกังวลที่เกิดขึ้นเมื่อมีลางร้าย หรือความเศร้าโศกเสียใจเมื่อพระนางมัทรีไม่เจอลูกอยู่ในอาศรม สะท้อน ให้เห็นว่าลูกเป็นแก้วตาดวงใจของพ่อแม่ที่ไม่ว่ายุคสมัยไหน ความรัก แบบไม่มีเงื่อนไขของพ่อแม่ยังเป็นเรื่องคลาสสิกที่ไม่เปลี่ยนแปลงไปตาม ยุคสมัย

ความเชื่อเรื่องการทำนายฝัน หรือโชคลาง แม้วิทยาศาสตร์และ เทคโนโลยีจะพัฒนาอย่างก้าวกระโดด แต่ความเชื่อเรื่องดวง ชะตา การทำนายฝัน หรือโชคลางยังคงอยู่ในสังคมไทยมา จนถึงปัจจุบัน แม้จะลดน้ อยลงเมื่อเทียบกับอดีต ซึ่งอาจมาจาก ความเชื่อหรือสิ่งที่มองไม่เห็นยังสามารถยึดเหนี่ยวจิตใจและ สร้างความสบายใจให้กับผู้คนได้ โดยเฉพาะเรื่องอนาคตหรือ เรื่องที่เราไม่สามารถคาดเดาได้ล่วงหน้ า

ขณะที่บางเรื่องอาจเป็นสิ่งที่เปลี่ยนแปลงไปแล้วในสังคมปัจจุบัน เช่น

มุมมองเรื่องลูกและภรรยานับเป็นสมบัติของสามี หรือสามีมีอำนาจเหนือกว่าภรรยา ทำให้ สามีสามารถยกลูกและภรรยาให้กับผู้อื่นในฐานะทรัพย์สินอย่างหนึ่งของตนได้ เพราะในอดีต ยังมีเรื่องการขายทาส หรือค่านิยมชายเป็นใหญ่ ขณะที่สภาพสังคมปัจจุบันเริ่มมองว่ามนุษย์ ทุกคนมีความเท่าเทียมกันมากขึ้น และไม่มีทาสแบบในสมัยก่อน พ่อแม่จึงไม่สามารยกลูก ของตนเองให้ผู้อื่นได้ และสามีไม่ได้มีอำนาจเหนือภรรยาหรือมีบทบาทเป็นช้างเท้าหน้ าแบบ ในอดีต หน้ าที่ของภรรยาที่ต้องคอยปรนนิบัติสามี จากเดิมที่เชื่อว่า ‘ผู้ชายเป็นช้างเท้าหน้ า’ หรือเป็น ‘หัวหน้ าครอบครัว’ และเชื่อว่าภรรยาที่ดี ต้องเป็นคนที่ทำงานบ้านไม่ขาดตกบกพร่อง ดูแลรับใช้สามีอย่างดี และเชื่อฟังสามีในทุก ๆ เรื่อง ปัจจุบันความเชื่อเหล่านี้ได้เปลี่ยนแปลงไปเพราะสังคมปัจจุบันให้ความสำคัญกับความเท่าเทียมมากขึ้นอย่าง ที่ได้กล่าวไปข้างต้น ทำให้บางครั้งผู้ชายก็สามารถอ่อนแอ ทำอาหาร ดูแลลูก ๆ ช่วยภรรยาได้ ขณะที่ภรรยาก็ สามารถทำงานเลี้ยงครอบครัว ไม่จำเป็นต้องทำงานบ้านได้เสมอไป ขึ้นอยู่กับความสมัครใจและการตกลงกัน ระหว่างสามีภรรยามา อย่างไรก็ตามค่านิยมเรื่องหน้ าที่ของสามีและภรรยาแบบในอดีตอาจยังปรากฏให้เห็นบ้าง ในบางครอบครัว หรือสังคมไทยในปัจจุบัน เพราะเป็นเป็นความเชื่อเก่าแก่ที่สืบทอดกันมาตั้งแต่อดีต

สมุดเล่มเล็ก เรื่อง มหาเวสสันดรชาดก ตอน กัณฑ์มัทรี จัดทำโดย นางสาวนารีรัตน์ รักแก้ว ม.๕/๕ เลขที่ ๒๙