Симфони ХӨГЖМИЙН БАГШ: Д.МӨНХЖАРГАЛ

Симфони Хөгжмийн урлагийг дуулаачийн ба дан хөгжмийн гэж ангилдаг. Дан хөгжмийн төрлийн хамгийн том бүтээл нь симфони юм. Эртний грек хэлний симфониа буюу зохицол гэдэг үгээс үүсэлтэй хөгжмийн эл төрлийг “Ая эгшгийн зохицол” хэмээн хөгжим судлаачид тодорхойлдог. Аливаа утга санааг хөгжмийн гүн ухааны сэтгэлээгээр дүрслэн, зөвхөн хөгжмийн зэмсэг ашиглан илэрхийлсэн дөрвөн анги бүхий том хэлбэрийн бүтээлийг симфони гэдэг.

Симфони Хүний сэтгэхүйн ертөнцийг илэрхийлдэг урлагийн нэг хэлбэр. Симфони хүний дотоод сэтгэлийн эсрэг тэсрэг туулийн харьцааг хөгжмөөр илэрхийлсэн байдаг. Симфонийг үндэслэгч нь Австрийн хөгжмийн зохиолч Гайдн юм. Симфони 1-р анги Аллегро хурдан, 2-р ангм удаан, 3-р анги цоглог 4-р анги өмнөх ангиудыг нэгтгэсэн туйлбартай байх ёстой.

Симфонийг үндэслэгч Австрийн хөхгжмийн зохиолч Гайдн Гайдн багаасаа хийл хөгжим төгөлдөр хуур тоглож сурсан. 19-н настайдаа доглон нохой анхныхаа бүтээлээ бичсэн 1759-онд хувийн чуулгад удирдаачаар ажиллаж цэнгээний хөнгөн ая бичиж байсан. 1759-70-онд 40, дараагийн 10-аад онд 30, 80-аад онд 21, 90-ээд онд 12 симфонийг тус тус бичжээ. Гайдны 4-н ангит симфоний зарчимыг дэлхий дахинд баримталсаар байна. Түүнийг симфоний эцэг гэж нэрлэсэн. Гайдны урын санд 105 симфони, 30-н дуурь, 83-н 4-л, 199-н 3-л, 52-сонот 59-н дивертисмент хөгжим концерт ардын дуу 445, нийт 1000-аад бүтээл тууривжээ.

Симфонийн нэгдүгээр анги нь хурдан хэмнэлтэй сонатын хэлбэрээр бичигдсэн байдаг бол хоёрдугаар анги нь удаан гуравдугаар нь бүжгийн хэмнэлтэй, дөрөвдүгээр анги нь эхний хэсэгтэй ойролцоо утга санааг илэрхийлдэг юм байна. Түүнчлэн хөгжмийн урлагийн романтизмын үеэс эхлэн тодорхой утга санааг илэрхийлсэн хөтөлбөрт симфони бий болжээ. Дэлхийн симфонийн хөгжилд Й.Гайдн, А.Моцарт, Л.Бетховен нар үнэтэй хувь нэмэр оруулсан ба XVIII зууны Венийн сонгодог дэгийг төлөөлдөг. Анхны симфони найрал хөгжим ЗХУ-ын мэргэжилтэн Б.Смирновын удирдлагаар 1940-өөд оны үед бүрэлдэж, Монголын анхны уран сайхны кинонд эгшиглэсэн байдаг. Энэ үеэс Монголд хөгжмийн урлагийн газруудыг байгуулан, төрөлжүүлж байсан юм.