1

Механик ажил Физикт хүч үйлчилснээр хөдөлгөөнд орох үед ажил хийгдлээ гэж үздэг. Зураг а –д үзүүлснээр биед тогтмол хүчээр үйлчилж хүчний чиглэл дагуу S зайд шилжүүлсэн бол уг хүчний ажлын хийсэн ажлын хэмжээг дараах тэгшитгэлээр илэрхийлнэ. = ∙ Ж = ∙ м Ажил нь хүч – замын диаграмм дээрх хашигдсан дүрсийн талбайгаар илэрхийлэгдэнэ. /зураг б/ 2

Жишээ бодлого Бодлого 1 5кг масстай бие 2м өндрөөс доош чөлөөтэй унах үед хүндийн хүчний хийх ажлыг тооцоол. Бодолт h =2 м m = 5 кг А =? = ℎ = 5 кг ∙ 10 Н кг ∙ 2 м =100 Ж

Хүчний чиглэл хөдөлгөөний чиглэлтэй өнцөг үүсгэх үеийн ажил Хэвтээ гадарга дээр байгаа биеийг тогтмол хэмжээтэй F хүчээр хэвтээ чигт өнцөг үүсгэн татаж хөдөлгөсөн үед уг хүчний хийх ажил дараах тэгшитгэлээр илэрхийлэгдэнэ. 4 = ∙ Хөдөлгөөний энерги ба ажил Кинетик энергийн өөрчлөлтийг ажил гэж нэрлэдэг.

Жишээ бодлого Бодлого 2 50 кг масстай тамирчин 10м/с хурдаар гүйж байх үед түүний хөдөлгөөний энергийг тооцоол. Хэрэв хурдаа 2 дахин багасгавал энерги хэд дахин өөрчлөгдөх вэ? Бодолт =10м/с m= 50 кг Ек =? Ек = 2 2 = 50 кг ∙ 100м 2 /с 2 2 = 2500Ж Ек~ 2 тул энерги 4 дахин багасна.

Хөдөлгөөний энерги ба ажил Үрэлтгүй хэвтээ гадарга дээр 1хурдтай m масстай бие гулсаж байв. Түүнд хэвтээ чигт тогтмол F хүч t хугацаанд үйлчлэх хурд нь 2 болсон. Энэ хооронд бие S зайд шилжсэн гэе. Энэ үед хийгдсэн ажил нь = ∙ байна. Ажил нь өөр өөр биед эсвэл өөр хэлбэрт хувирсан кинетик энерги дулааны энергид хувирна гэсэн үг. 6 = тул = − = 2 − 2 = 2 − 1 = Δ = Кинетик энергийн өөрчлөлт ажилтай тэнцүү

Жишээ бодлого Бодлого 3 Гөлгөр гадарга дээр 2м/с хурдтай хөдөлж байгаа 4кг масстай тэргэнцэрт хүч үйлчлэх үед түүний хурд 3м/с болов. Уг хүчний хийсэн ажлыг тооцоол Бодолт2 =3 м/с m= 4 кг Ек =? А = Δ Е к = 2 − 2 = 18 Ж − 8Ж = 10 Ж 1 = 2 м/с

Чадал Нэгж хугацаанд хийж байгаа ажлын хэмжээгээр тодорхойлогдох хэмжигдэхүүнийг физикт чадал гэдэг. t хугацаанд хүч А ажил хийсэн гэвэл зарцуулагдсан чадлыг дараах томьёогоор олно. Чадлын нэгж Ватт Вт = Ж с (ватт нь бага нэгж учир кВт нэгжээр амьдралд өргөн хэрэглэдэг) Чадал нь энерги хувиргах хурд юм. 8 =

Жишээ бодлого Бодлого 4 Шахуурга 3 м 3 усыг 5 м өндөрт сорж гаргахад 10мин зарцуулагдаг. Шахуургын гаргаж байгаа чадлыг тооцоол. 1м3 усны массыг 1000 кг гэж тооцоолоорой. Бодолт S= 5 м m= 3000 кг P =? = = ∙ = ∙ = 3000 кг ∙ 10 Н кг ∙ 5м 600с = 250Вт t =600 с

Чадал ба хурд Биеийг өчүүхэн бага Δt хугацаанд тогтмол хэмжээтэй учир F хүчээр үйлчлэн хүчний чиглэл дагуу Δ зайд шилжүүлэхэд уг хүчний хийх ажил нь = ∙ Δ Биеийн хурдыг гэвэл = Δ Δ тооцвол P = Δ = Δ Δ = ∙ 10

11