สารคดีโทรทัศน์วัฒนธรรม ค ำขวัญ ๑๑ อ ำเภอ จังหวัดก าแพงเพชร บทโทรทัศน์ อาจารย์สันติ อภัยราช อาจารย์ ๓ ระดับ ๙ ครูเชี่ยวชาญ อดีตประธานสภาวัฒนธรรมจังหวัดก าแพงเพชร ๓ สมัย ผู้ทรงคุณวุฒิทางวัฒนธรรม จังหวัดก าแพงเพชร

สารบัญ เรื่อง หน้า ตอน อ ำเภอเมืองก ำแพงเพชร ๑ ตอน อ ำเภอคลองลำน ๓๖ ตอน อ ำเภอปำงศิลำทอง ๕๗ ตอน อ ำเภอขำณุวรลักษบุรี ๙ ๕ ตอน อ ำเภอคลองขลุง ๑๑ ๕ ตอน อ ำเภอบึงสำมัคคี ๑๕ ๓ ตอน อ ำเภอทรำยทองวัฒนำ ๑๘ ๒ ตอน อ ำเภอไทรงำม ๒๑ ๗ ตอน อ ำเภอลำนกระบือ ๒๓ ๐ ตอน อ ำเภอพรำนกระต่ำย ๒๕ ๒ ตอน อ ำเภอโกสัมพีนคร ๒๗ ๗

๑ ตอน อ ำเภอเมืองก ำแพงเพชร พระบรมธำตุคู่บ้ำน กล้วยไข่หวำนคู่เมือง ลือเลื่องเมืองมรดกโลก

๒ อ าเภอเมืองก าแพงเพชร พระบรมธำตุคู่บ้ำน กล้วยไข่หวำนคู่เมือง ลือเลื่องเมืองมรดกโลก อ ำเภอเมืองก ำแพงเพชร มีค ำขวัญประจ ำอ ำเภอว่ำ พระบรมธำตุคู่บ้ำน กล้วยไข่หวำนคู่เมือง ลือเลื่องเมือง มรดกโลก มี ๑๖ ต ำบล และ ๒๑๙ หมู่บ้ำน มีประชำกรเกือบ ๒ แสนคน เนื้อที่ ๑,๔๙๐.๗๐ ตร.กม.มีแม่น้ ำปิงไหลผ่ำน กลำงอ ำเภอเมือง มีลักษณะงดงำมมำกที่สุดแห่งหนึ่งในประเทศไทย อ ำเภอเมืองก ำแพงเพชร มีแหล่งท่องเที่ยวมำกมำย แต่ละแห่งล้วนส ำคัญและงดงำม มีคุณค่ำต่อกำรได้มำชม อย่ำงสมควรได้รับกำรบันทึกควำมทรงจ ำไว้ อย่ำงเหมำะสมยิ่ง เริ่มจำก อุทยานประวัติศาสตร์ก าแพงเพชร เป็นแหล่งท่องเที่ยวที่ส ำคัญแห่งหนึ่งของจังหวัดก ำแพงเพชร ได้รับกำร ประกำศเป็น “มรดกโลก” ร่วมกับอุทยำนประวัติศำสตร์สุโขทัยและอุทยำนประวัติศำสตร์ศรีสัชนำลัย จำกองค์กำร ศึกษำวิทยำศำสตร์และวัฒนธรรมแห่งสหประชำชำติ มีเนื้อที่กว่ำ หนึ่งพันไร่ มีลักษณะพิเศษกว่ำอุทยำนประวัติศำสตร์ อื่นๆคือ มีสิ่งก่อสร้ำงขนำดมหึมำและล้วนท ำจำกศำลำแลงทั้งสิ้น และที่ส ำคัญคือเป็นอุทยำนประวัติศำสตร์แห่งพันธุ์ไม้ โบรำณและหำยำกหลำกหลำยพันธุ์ มีวัดน้อยใหญ่กว่ำ ๕๐ วัดล้วนแต่น่ำเข้ำชมทั้งสิ้น อำทิ วัดช้ำงรอบ ที่อยู่สูงสุด งดงำมนักท่องเที่ยวมำก ำแพงเพชร ต้องมำชมทุกคน วัดพระสี่อิริยำบถ ที่งดงำมและมหัศจรรย์ วัดพระสิงห์ ซึ่งมีเทวส ตรีเป็นทวำรบำล ตลอดจนวัดพระนอน วัดที่มีที่มำของค ำขวัญจังหวัดก ำแพงเพชรว่ำ ศิลำแลงใหญ่ และวัดโบรำณอีก จ ำนวนมำกในอุทยำนประวัติศำสตร์

๓ จังหวัดก าแพงเพชร ได้รับการประกาศเป็น “มรดกโลก” วัดช้างรอบ

๔ วัดช้างรอบ

๕ บันไดขึ้นเจดีย์วัดช้างรอบ

๖ วัดพระสี่อิริยาบถ

๗ วัดพระสี่อิริยาบถ

๘ วัดพระสี่อิริยาบถ

๙ วัดพระสี่อิริยาบถ

๑๐ วัดพระสี่อิริยาบถ

๑๑ วัดสิงห์ วัดพระนอน

๑๒ ศิลาแลงใหญ่ วัดพระนอน

๑๓ ก าแพงเมืองก าแพงเพชร ก าแพงเมืองก าแพงเพชร เดิมเป็นก ำแพงดิน สำมชั้น แบบสุโขทัย ที่เรียกกันว่ำตรีบูร ต่อมำได้พัฒนำเป็น ก ำแพงศิลำแลงมีป้อมประตูเมืองแบบยุโรป มีก ำแพงเมืองที่แข็งแกร่งและงดงำมจึงเป็นที่มำของค ำว่ำ ก ำแพงเพชร มีวัด ส ำคัญ สองวัดคือ วัดพระแก้วและวัดพระธำตุ ซึ่งเชื่อว่ำเมื่อพระแก้วมรกต มำประดิษฐำนที่ก ำแพงเพชร ต้องมำ ประดิษฐำนที่วัดพระแก้วแห่งนี้ โบรำณสถำนและโบรำณวัตถุที่ส ำคัญมำกคือ ศำลเจ้ำพ่อหลักเมือง สถำนที่สักกำรบูชำ ประจ ำเมืองก ำแพงเพชร ศำลพระอิศวร แต่เดิมคือเทวสถำนประจ ำเมือง และสระมน พระรำชวังโบรำณ ของเมือง ก ำแพงเพชร

๑๔ วัดพระแก้ว

๑๕ วัดพระธาตุ ศาลหลักเมืองก าแพงเพชร ศาลพระอิศวร

๑๖ พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติก าแพงเพชร พิพิธภัณฑสถำนแห่งชำติก ำแพงเพชร เป็นพิพิธภัณฑสถำนที่ ทันสมัย และครบองค์ประกอบส ำคัญท ำให้ทรำบ ประวัติของเมืองก ำแพงเพชร ตั้งแต่ยุคหิน จนถึงปัจจุบัน น่ำชมยิ่งนัก

๑๗ พิพิธภัณฑสถำนก ำแพงเพชรเฉลิมพระเกียรติ หรือเรียกกันสำมัญว่ำพิพิธภัณฑ์เรือนไทย เป็นสถำปัตยกรรม ไทยภำคกลำงที่งดงำม ภำยในได้แสดงเอกลักษณ์และภูมิปัญญำไทยอย่ำงงดงำม

๑๘ สิริจิตอุทยาน เป็นสถำนที่พักผ่อนหย่อนใจของคนก ำแพงเพชรมีสวนสำธำรณะ มีสวนน้ ำ มีลำนอนุรักษ์ วัฒนธรรม มีสนำมกีฬำที่ทันสมัย และมีล ำน้ ำปิงที่งดงำมไหลผ่ำน ยำมเช้ำและยำมเย็นจะมีผู้คนมำออกก ำลังและ พักผ่อนจ ำนวนมำก

๑๙ ภำยในเมืองก ำแพงเพชร มีวัดส ำคัญ หลำยวัดคือ วัดบำง ที่ประดิษฐ์สถำนหลวงพ่อเพชร พระพุทธรูปสมัยเชียง แสนที่มีพุทธลักษณะที่งดงำม วัดคูยำง มีหอพระไตรปิฎก ศิลปะสมัยต้นรัตนโกสินทร์ยังเหลืออยู่แห่งเดียว วัดเสด็จ ประดิษฐำนรอยพระพุทธบำทจ ำลองที่เก่ำแก่และงดงำมมำก วัดหลวงพ่อโมลี พระพุทธรูปศักดิ์สิทธิ์ ที่เชื่อกันว่ำสำมำรถ ห้ำมฝนได้ วัดช้ำง หรือวัดนำควัชรโสภณ มีโบรำณสถำนวัดช้ำงที่งดงำมน่ำชมยิ่งนัก วัดบ่อสำมแสน มีหลวงพ่อพระนอน อันศักดิ์สิทธิ์ วัดศรีโยธิน มีหลวงพ่อศิลำ หรือหลวงพ่อศรีสรรเพชญ์ ที่งดงำมและใหญ่มำก วัดรำชพฤกษ์ศรัทธำรำม มี รอยพระพุทธบำท ศักดิ์สิทธิ์ ที่น ำมำจำกวัดอำวำสใหญ่ นอกจำกนั้นมีวัดหนองปลิง ที่มีอุโบสถศิลำแลงที่งดงำมและ ยิ่งใหญ่ แห่งเดียวในก ำแพงเพชร หลวงพ่อเพชร วัดบาง

๒๐ วัดคูยางและ หอพระไตรปิฏก วัดเสด็จ และ รอยพระพุทธบาทจ าลอง

๒๑ วัดหลวงพ่อโมลี พระพุทธรูปศักดิ์สิทธิ์ ที่เชื่อกันว่าสามารถห้ามฝนได้

๒๒ วัดช้าง หรือ วัดนาควัชรโสภณ

๒๓ วัดบ่อสามแสน หลวงพ่อศิลา หรือหลวงพ่อศรีสรรเพชญ์วัดศรีโยธิน

๒๔ รอยพระพุทธบาทศักดิ์สิทธิ์ วัดราชพฤกษ์ศรัทธาราม โบสถ์ศิลาแลง วัดหนองปลิง

๒๕ ทำงฝั่งตะวันตก มีวัดที่ส ำคัญคือ วัดพระบรมธาตุนครชุม มีพระเจดีย์ทรงมอญพม่ำ ที่ประดิษฐำน พระบรมสำรีริกธำตุ และพระศรีมหำโพธิ์ ที่พญำลิไท น ำมำจำกประเทศศรีลังกำ ตั้งแต่ ปีพระพุทธศักรำช ๑๙๐๐ อัน เป็นต ำนำน ของประเพณี นบพระเล่นเพลง วัดสว่ำงอำรมณ์ เป็นวัดส ำคัญอีกวัดหนึ่งที่ประดิษฐำน หลวงพ่ออุโมงค์ พระพุทธรูปส ำคัญศิลปะเชียงแสน ขนำดใหญ่ที่สุดในก ำแพงเพชร วัดพระบรมธาตุ นครชุม

๒๖ หลวงพ่ออุโมงค์ วัดสว่างอารมณ์ วัดสว่างอารมณ์

๒๗ เมืองก ำแพงเพชร ยังมี เมืองโบรำณส ำคัญ บนลุ่มน้ ำปิง เช่น เมืองนครชุม เมืองไตรตรึงษ์ เมืองคณฑี และเมือง เทพนคร แต่ละเมืองโบรำณล้วนมีเอกลักษณ์ของตน เป็นสถำนที่ สมควรได้ไปเยี่ยมชมยิ่งนัก ใกล้เมืองโบรำณนครไตรตรึงษ์ มีวัดวังพระธำตุ มีตลำดสินค้ำชุมชน ขนำดใหญ่ ที่เรียกกันว่ำตลำดมอกล้วยไข่ มีสินค้ำภูมิปัญญำให้เลือกซื้อมำกมำย มีรำคำถูกมำก วัดวังพระธาตุ เมืองโบราณนครไตรตรึงษ์

๒๘ ตลาดมอกล้วยไข่

๒๙ ทำงฝั่งก ำแพงเพชร ใกล้เมืองโบรำณคณฑี มีศูนย์กลำงทำงวัฒนธรรมที่น่ำชมมำกคือ วัดปรำสำท มีพระพุทธรูปปำงลีลำ ที่งดงำมที่สุดในประเทศไทย พระพุทธลีลา วัดปราสาท

๓๐ เทศกำลที่ส ำคัญคือ เทศกำลนบพระเล่นเพลง เทศกำลสำรทไทยกล้วยไข่และของดีเมืองก ำแพง เทศกาลนบพระเล่นเพลง เทศกาลสารทไทยกล้วยไข่

๓๑ ที่เมืองก ำแพงเพชร มีอำหำรอร่อย และมีโรงแรม ที่พัก รีสอร์ท จ ำนวนมำกรำคำไม่แพง เชิญชวนทุกท่ำน ให้ มำชมเมืองก ำแพงเพชรแล้วท่ำนจะประทับใจตลอดไป บทโทรทัศน์ อ.สันติ อภัยราช อาหารไทย ขนมไทย เมืองก าแพงเพชร โรงแรม ที่พัก รีสอร์ทก าแพงเพชร

๓๒ สารคดีโทรทัศน์วัฒนธรรม ตอน อ าเภอเมืองก าแพงเพชร ช่อง : vittaya jaturapak ชื่อ : รายการโทรทัศน์วัฒนธรรมประจ าปี 2560 ตอน อ าเภอเมืองก าแพงเพชร ที่อยู่ : https://www.youtube.com/watch?v=l8rTb8MdBv8

๓๓ เบื้องหลังสารคดีโทรทัศน์ ตอน อ าเภอเมืองก าแพงเพชร พิธีกร อำจำรย์สันติ อภัยรำช มัลติมีเดีย นำยวิทยำ จตุรภำค

๓๔ พิพิธภัณฑสถานก าแพงเพชรเฉลิมพระเกียรติ

๓๕ วัดพระบรมธาตุ ต.นครชุม ตลาดมอกล้วยไข่

๓๖ ตอน อ ำเภอคลองลำน คลองลำนเมืองคนงำม น ำตกสวย เต็มไปด้วยไม้สัก อนุรักษ์วัฒนธรรมมำกมี ของดีเครื่องเงิน

๓๗ อ าเภอคลองลาน คลองลำนเมืองคนงำม น ำตกสวย เต็มไปด้วยไม้สัก อนุรักษ์วัฒนธรรมมำกมี ของดีเครื่องเงิน อ ำเภอที่มีมรดกทำงธรรมชำติและทิวทัศน์ที่งดงำมที่สุด แห่งหนึ่งในโลก อ ำเภอที่มีควำมหลำกหลำยทำง เผ่ำพันธุ์มำกที่สุดในประเทศไทย อ ำเภอที่มีควำมงดงำมทำงวัฒนธรรมและวิถีชีวิตภูมิปัญญำมำกมำย คืออ ำเภอคลอง ลำน จังหวัดก ำแพงเพชร อ ำเภอคลองลำนจึงเป็นอ ำเภอที่น่ำจะได้รับกำรเยี่ยมชมมำกที่สุดอีกแห่งหนึ่งในประเทศไทย อ ำเภอคลองลำน เดิมเป็นต ำบลหนึ่งของอ ำเภอเมืองก ำแพงเพชร มีชื่อว่ำ " ต ำบลโป่งน้ ำร้อน " ในปี ๒๕๑๙ แยกต ำบล ออกเป็นต ำบลคลองน้ ำไหล ในปี ๒๕๒๐ แยกต ำบลออกเป็นต ำบลคลองลำนพัฒนำ ในปี ๒๕๒๑ ยกฐำนะขึ้นเป็น " กิ่งอ ำเภอคลองลำน " เมื่อวันที่ ๒๐ มีนำคม ๒๕๒๙ ได้รับกำรยกฐำนะเป็น " อ ำเภอ คลองลำน" จำกกำรสืบค้น หลำยร้อยปีที่ผ่ำนมำมีชนกลุ่มหนึ่งเป็นชำวไทยภูเขำ โดยเฉพ๙ำะชำวปะกำเกอะญอ อพยพ มำจำกประเทศพม่ำและทำงตอนใต้ของจีน เข้ำไปตั้งถิ่นฐำนท ำมำหำกินในบริเวณป่ำลำนต้นน้ ำตกคลองลำน ซึ่งมีต้น ลำนขึ้นอยู่เป็นจ ำนวนมำก ต่อมำทำงรำชกำรได้อพยพชำวเขำคนกลุ่มลงมำจำกต้นน้ ำด้วยเหตุผลส ำคัญทำงควำมมั่นคง ของชำติ ชำวไทยภูเขำโดยเฉพำะชำวกะเหรี่ยง ได้ใช้ต้นลำน ซึ่งมีอยู่จ ำนวนมำกมำมุงหลังคำบ้ำน ท ำฝำบ้ำน จึงเป็น ที่มำของชื่อบ้ำนคลองลำน และได้มำเป็นชื่ออ ำเภอคลองลำนในปัจจุบัน

๓๘ อ าเภอคลองลานแบ่งเขตการปกครองเป็น ๔ ต าบล ได้แก่ ต ำบลคลองลำนพัฒนำ ต ำบลคลองน้ ำไหล ต ำบลโป่งน้ ำร้อน ต ำบลสักงำม คลองลานเมืองคนงาม ที่คลองลำนมีคนหลากหลายเผ่าพันธุ์โดยเฉพำะอย่ำงยิ่งมีชำวไทยภูเขำ จ ำนวน ๖ เผ่ำ คือ ม้ง เย้ำ มูเซอ ลีซอ กะเหรี่ยง และลัวะ และชำวอิสำน คนพื้นถิ่นที่อำกำศดี ท ำให้สตรี ที่อ ำเภอคลองลำน งดงำม ด้วยผิวพรรณ หน้ำตำ และวัฒนธรรมประเพณี เป็นสตรีชนเผ่ำที่ ที่น่ำสนใจและงดงำมมำกที่สุดแห่งหนึ่งในประเทศไทย

๓๙ น้ าตกสวย อ าเภอคลองลาน มีน้ าตกที่งดงามหลายแหล่ง อาทิน้ าตกคลองลาน น้ าตกคลองน้ าไหล น้ าตกเพชรจะขอ น้ าตกวุ้ง กะสัง แต่ละน้ ำตก งดงำมหลำกหลำย ไม่แพ้น้ ำตกใดในประเทศไทย ท ำให้อ ำเภอคลองลำนจึงมีผู้มำเยี่ยมชม จ ำนวน มำกในแต่ละปี ท่ำมกลำงท่ำมกลำงธรรมชำติที่งดงำม อำกำศเย็นสบำย สำยน้ ำ ล ำธำร ภูเขำ ป่ำไม้ และสำยหมอก เป็น เสน่ห์ที่น่ำชมอย่ำงยิ่งที่อ ำเภอคลองลำน น้ าตกคลองลาน

๔๐ น้ าตกคลองน้ าไหล น้ าตกเพชรจะขอ

๔๑ เต็มไปด้วยไม้สัก อ ำเภอคลองลำนเป็นเขตป่ำเขำมีอุทยำนแห่งชำติหลำยแห่ง จึงเต็มไปด้วยไม้สักจ ำนวนมำก ทีมีขนำดใหญ่หลำยคนโอบ เพรำะเป็นเขตหวงห้ำมมีอุทยำนแห่งชำติหลำยแห่ง อำทิอุทยำนแห่งชำติคลองลำน ก ำแพงเพชร อุทยำนแห่งชำติคลอง ลำน เป็นอุทยำนแห่งชำติในจังหวัดก ำแพงเพชร มีพื้นที่มำกกว่ำ ๑๘๗,๕๐๐ ไร่ ครอบคลุม ๓ ต ำบล อุทยำนแห่งชำติคลองวังเจ้ำ คลุมต ำบลโป่งน้ ำร้อน และต ำบลคลองน้ ำไหล อ ำเภอคลองลำนพัฒนำอุทยำนแห่งชำติ คลองวังเจ้ำ มีพื้นที่ครอบคลุมทั้งท้องที่อ ำเภอคลองลำน อ ำเภอโกสัมพีนคร อ ำเภอเมือง จังหวัดก ำแพงเพชร

๔๒ อุทยานแห่งชาติแม่วงก์ ครอบคลุม พื้นที่อ ำเภอคลองลำน อ ำเภอปำงศิลำทอง มีพื้นที่ครอบคลุม อ ำเภอแม่วงก์ และกิ่งอ ำเภอแม่เปิน จังหวัด นครสวรรค์ พื้นที่ส่วนใหญ่เป็นแหล่งก ำเนิดต้นน้ ำล ำธำร ตำมเทือกเขำสูงชันก่อก ำเนิดเป็นน้ ำตกที่สวยงำม ๔-๕ แห่ง ทั้งเป็นต้นก ำเนิดของล ำน้ ำแม่วงก์ที่ส ำคัญของจังหวัดนครสวรรค์ นอกจำกนี้ยังมีแก่งหินท ำให้เกิดน้ ำตกเล็กๆ ตำมแก่ง หินนี้ ตลอดจนมีหน้ำผำที่สวยงำมตำมธรรมชำติ มีเนื้อที่ประมำณ ๕๕๘,๗๕๐ ไร่ หรือ ๘๙๔ ตำรำงกิโลเมตร

๔๓ อนุรักษ์วัฒนธรรมมากมี อ ำเภอคลองลำน มีชนเผ่ำไทยภูเขำจ ำนวนถึง ๖ เผ่ำ มีชำวอีสำนมำกมำย ท ำให้อ ำเภอคลองลำนจึงมีวัฒนธรรมที่ หลำกหลำย สมควรที่จะได้รับกำรอนุรักษ์เป็นอย่ำงยิ่ง อำทิประเพณี กำรแต่งงำน กำรตำย ตลอดจนกำรนับถือผี และที่ งดงำมและมีควำมสุขคือ ประเพณีปีใหม่ของชำวไทยภูเขำแต่ละเผ่ำ น่ำศึกษำและน่ำชมมำก

๔๔ ประเพณีปีใหม่ชาวไทยภูเขา อ าเภอคลองลาน

๔๕ ประเพณีปีใหม่ม้งคลองลาน

๔๖ ของดีเครื่องเงิน อ ำเภอคลองลำนมีศูนย์ส่งเสริมหัตถกรรมเครื่องเงินชำวเขำ จ.ก ำแพงเพชร ตั้งอยู่ที่หมู่ ๙ บ้ำนคลองเตย เส้นทำงคลอง ลำน - อุ้มผำง กม.ที่ ๔๒ ศูนย์นี้จะจ ำหน่ำยเครื่องเงินฝีมือชำวเขำเผ่ำเย้ำ เช่น สร้อยคอ ต่ำงหู สร้อยข้อมือ ก ำไล แหวน หำกสนใจจะชมวิธีกำรท ำและซื้อเป็นของฝำก สำมำรถเลือกชมและซื้อได้ที่ ศูนย์ส่งเสริมหัตถกรรมฯ นอกจำกนั้น ใน หมู่บ้ำน ชำวเย้ำ ยังมีกำรท ำเครื่องเงินแทบทุกบ้ำน ฝีมือประณีตและงดงำมเป็นอย่ำงยิ่ง สมควรได้เก็บเป็นของที่ระลึก และเครื่องประดับ ศูนย์ส่งเสริมหัตถกรรมเครื่องเงินชาวเขา บ้านคลองเตย

๔๗ เครื่องเงินชาวเขา