DURMIDO SOBRE OS ESPELLOS de Jordi Sierra i Fabra

PRIMEIRA PARTE: NOELIA Benxamín, meu tío morreu dun cancro terminal e miña avoa mandoume ir a súa casa para recoller un traxe escuro e os papeis da compañía de seguros para o enterro, o buscar nos caixóns caeume unha caixa chea de cartas co enderezo da súa curmá Claudia, xa morta hai cinco anos e o remitente daquelas cartas era meu avó Alexandre Claret, escritas desde Cuba e á data era de hai mais de vinte Anos, iso era imposible pois meu avó, morrerá había máis de corenta anos, cando a miña avoa estaba embarazada de meu pai e de meu tío. Despois de haber lido algunha daquelas cartas, tiña curiosidad por saber que fora do meu avó, pois só sabiamos o que nos contara nosa avoa, que morrerá no mar. Iso no me cadraba pois as cartas eran de Cuba.Sabíamos que morrerá a idade de trinta anos cando estaba no último ano da carreira de xornalista e que estivera casado con miña avoa tres anos, que miña avoa no derradeiro ano do curso regalaralle unha estilográfica co seu nome. As primeiras cartas que pudin ler databan de 1957 e as derradeiras duns quince anos atrás, arredor de 1983. As primeiras destilaban dor, carraxe, frustación e as segundas, resignación, fría desesperación e calma. Nunha daquelas cartas meu avó dicíalle a miña avoa que fora destruíndo tódalas cartas que lle fora a escribir pois podían ser perigosas,xa que él era un fuxitivo da lei. Aquilo deixoume pensando e fun a buscar información nos xornais daquela época, a primeira pista, un recorte do periódico LA VANGUARDIA,decia o titular “ Cerco ó asasino do capitán Varela, Alexandre Claret Martorell” con data do 4/9/1956. Eu preguntábame ¿ era o neto dun asasino?, o asasinato producirase o 27 de agosto. O capitán Xacinto Varela tiña cincuenta e dous anos de idade, solteiro cando foi asasinado. Teño que ir a ver a meu tío Martiño para que me conte o que pasou. Cheguei a súa casa e conteille o das cartas e mais que quería saber todo o que había pasado, el contoume todo o que sabia e mais que a derradeira carta databa de hai sete años. Tiña o enderezo e deumo. SEGUNDA PARTE: TANIA Partín para Cuba. Mentres que iba no avión trataba de imaxinar o meu avó vestido de guerrilleiro en Sierra Maestra, con Fidel Castro e co “ Che”, pois iso era algo do que xa contará naquelas cartas a miña avoa, a parte de que taménlle escribía poemas que eu xa case sabia de memoria. Cando cheguei a Cuba hospedeime no hotel Sevilla e descansei do viaxe, pois fora moi longo e cansado.Mirei o enderezo que me dera o tío Martiño, era no barrio do Vedado, cheguei ata aquela casa e preguntei por Alexander Claret Martorell e me dixeron de que me trabucará que alí non vivía ninguén con aquel nome. Cando xa me marchaba para o

segundo enderezo, que era o das cartas de miña avoa, me saudaron e cando xirei a cabeza vin a unha rapaza que me anubrara a razón camiñando cara a min. Me saudou e preguntoume que e o que viñera a facer a Cuba, eu díxenllo. Me dixo que se chamaba Tania, que tiña dezasete anos, e que me quería axudar, co mesmo me acompañou o segundo enderezo, fomos non taxi pirata que contratou ela ata o 27 e Espartero, nos detivemos diante dun solar baleiro, comprendín que era outra pista perdida. Preguntamos é nadie coñecía a meu avó, naquela casa, “La Residencia”, vivirá “Pato” Carmona, ela non sabia quen había sido e dixo que lle iba a preguntar a seu avó e a súa tía Amalia. Marchamos pois ela tiña que ir a entrenar, era xogadora de voleibol no equipo nacional xuvenil, quedamos para o dia séguente seguir coa búsqueda. Ela díxome que quería saír esa noite, seu a invitaba e eu díxenlle que si, pois xa me empezaba a gustarme. De noite estivo contándome moitas cousas sobre Cuba, entre elas o que era una jinetera(busca o contacto co turista para que a leve a cear, a discoteca, etc, pero sen pedir nada a cambio, sabe que habrá unha propina). O día séguente continuamos coa búsqueda e fomos a ver os antigos inquilinos, a familia Collado, na casa que ela vivía e o preguntar por Alexander Claret foi como se houbera chegado o mesmo Fidel Castro en persoa, coñecíano como “Pato” Carmona o Alexis, eu díxenlles que era o seu neto e sorprendidos chamou por Mario e Andrés (trinta anos), e díxome que eran meus tíos e que ela era Flora.Eu quería saber porque meu avó non volverá a España e Flora díxome que cando pasará o perigo xa habían pasado moitos anos e que él alí en Cuba era un heroe, un heroe da revolución de Castro, e que ela loitara con el en Sierra Maestra. Estaba furioso con él, tivera tantas mulleres e nunca volverá a España con miña avoa, Flora díxome que sempre a tivera na súa lembranza. O seu corazón sempre estivo en España, con ela. Despois fun a falar con Rosa Galindo, a outra muller de Alexis e tiña mais tíos, Miranda e Jorge, fillos de Rosa. Meu avó era un crápula, agora xa sabemos a quén salia o tío Benxamín, a quen tamén lle gustaban as mulleres moito, por iso nunca se casara. Ela xa había varias semanas que non sabia nada de meu avó, díxenlle que lle dera o recado de que eu estivera a velo, seu neto. Fora a buscar un avó, a saber del é encontrará un historia que me tiña muy doído, grazas que tiña a miña amiga Tania, ela me comprendía e me estaba axudando moito. Esa noite díxome que fora hasta súa casa para pasar a noite con ela, pois ela non podía entrar no hotel sen eu pagar por ela. Pensei que quería aproveitarse da ocasión para vir a España comigo, ela se enfadou por eu pensar tal cousa, e volvín para o hotel. O día séguente, lle pedía perdón e ela me díxome que calará e bicoume, despois levoume a ver a Catedral, e outros sitios de Cuba. Tania díxome que meu avó era un heroe da revolución, que lle salvará a vida o “Che”.Ela preguntoume porque viñera a Cuba meu avó e nunca mais regresará a España, díxenlle que el matara un home moi importante en España para defender a miña avoa. Vólvemos para a súa casa e pasei a noite con ela, o día séguente tiña que volver ao hotel para cambiarme a roupa. O chegar ao hotel e dicir o número da habitación 409, se me colocaron dous homes ao lado miña, eu non entendía nada, pois non fixera nada

malo. Tiña que acompañalos e me levaron no coche a unha casa fora da cidade, e alí esta él, meu avó, era un home vello, pero rexo; nos saudamos, eu cheo de rabia interior,él deuse conta. Él me preguntou ,- ¿ Cómo soubeches de min? Respondinlle, - atopei a túas cartas, os teus poemas… na casa da avoa. Estivemos falando e díxenlle que morrerá o seu fillo Benxamín. Díxome que quería saber da miña avoa que el non coñecera a seu fillo que non o xulgara, eu díxenlle que o sentía. Quería que me contara todo, porque fuxira de España, porque non volverá o morrer Franco. Contoume que se metera na revolución de Fidel e que foron pasando os anos, moitos anos,e que tivera outras mulleres e mais fillos. Pregunteille porque se lle salvara a vida ao “Che” no saíra nunca o seu nome nos documentais sobre a vida do “Che”. - Flora díxome que o teu corazón estivera sempre en España, ¿e certo avó?. - - Sempre foi así. - - lin os teus poema, son moi bos, eu tamén quero ser xornalista. - -Alégrome, Diego. Preguntoume se coñecera alguén no tempo que levaba en Cuba, díxenlle que si, dixo que era o normal, pois o pais tiña algo que te envolvía e te cativaba, algo máxico. - Ti te namoraches dunha rapaza de aquí e volverás, sempre se volve, xa o verás. Eu xa o sabia. Quédenme a cear, pasoume unha man por riba dos ombreiros, pareciamos realmente un avó co seu neto. Estívome falando de todo, da súa loita con Fidel, co “Che”, eu díxenlle que algún día escribiría sobre a súa vida, el pídeme que fora cando estiveran xa mortos Noelia e mais él. Díxome que antes de marchar tiña que enxeñarme algo. Levoume nunha aldea e na praza, había unha estatua, é comprendino todo. Era a figura dunha muller, igual a unha fotografía de hai mais de corenta anos, pero avoa nunca estivera en Cuba. E a estatua era dela, o pé dela decia “ Á Madre Patria, España”. El sempre viña hasta alí cando quería estar con ela e faláballe. Quería saber porque naquela aldea, e me contestou: - En primeiro lugar, porque hai cousas que non teñen que velas, en segundo lugar, porque foi aquí, nesta praza, onde souben que non regresaría a España, e fixera erguer a estatua no lugar onde caeron as miñas bágoas, en terceiro lugar pola escola, leva o seu nome “ Escuela Noelia Forcadell Ribas”. Dixen que era un recordo moi fermoso. Antes de despedirme del quería que axudase a miña amiga Tania, díxenlle que era xogadora do equipo nacional de voleibol, el me contestou que iba facer todo o que puidera, e o mesmo tempo el tamén me pídeo un favor, que coidara moito da miña avoa. Quería saber se lle podía escribir, e me contestou: - Faino a casa de Rosa. Chamaron por él, tiña que marchar, e de repente díxome: - ¿Coñeces “ Así falou Zarathustra? Pilloume de improviso, respondinlle: - Si pero non o lin.

Hai un párrafo que di “ En tódalas superficies estiven sentado. A semellanza do po fatigado, durmín sobre os espellos e sobre as vidreiras, tódalas cousas toman algo de min ningunha me dá nada, adelgazo e parezo case unha sombra…”. ¿Qué significa? - Fala a sombra, eu pedín que me escribira na miña tumba “ Durmín sobre os espellos”. Adeus, avó. - Quérote, diego. Me despedín e fun a ver a Tania antes de ir para o aeroporto, e díxenlle que volvería. ¡ ADIOS CUBA! -

Terceira parte: EU ¡ VOLTA A ESPAÑA! Cando cheguei a casa, fun a ver a avoa. Abraceina e biqueina con aquel agarimo ó que facía referencia o famoso guerrilleiro morto. Ese foi o meu erro. Ela comprendeuno todo, soubo todo nese intre. Mandoume sentar e dixo de unha forma directa: - Víchelo, ¿ non é certo? - - si - ¿ é?, encollín os ombreiros. - ¿ desde cando o soubeches? - Desde que descubrín as cartas. - Contáchesllo a teu pai. - Non. - Grazas. - ¿ É feliz? - Si, Aínda que te…non me deixou acabar. - É un home bo. De repente soupeno todo cando me recordei do que lle preguntara a meu avó: - ¿ Cal foi a túa primeira acción de combate? El contestou: - Unha emboscada… Era a primeira vez que mataba a sangue fría, isto fora en Sierra Maestra, o sea que quen matará ao Capitán Varela fora a miña avoa, el sacrificouno todo por ela e polo fillos. - Pagou por ti, avoa. - Pagamos os dous. Pensei nel, alá en Cuba, cos seus ideais e as súas lembranzas e ela aquí, con meu pai, co meu tío Benxamín, Cecilia e mais eu, coa súa familia e díxenlle: - Avoa. Abrazouse a min e deixei que chorase os corenta anos de bágoas reprimidas. O prezo da libertade… ou de condena.

Souben que aprenderá mais naqueles días que nos meus dezanove anos de exintencia anterior. Tamén souben outras cousas, por exemplo que hai persoas que perden o futuro mentres que outras o encontran. Pero esa é outra historia. Fin