Ki pase la? Bann lavantir Vanessa ek Leo

Grad 2 volim 1

Kreol Repiblik Moris Department

Dr (Mrs) Aruna Ankiah-Gangadeen

Head for Curriculum Development,

Implementation and Evaluation, MIE

Panel review Kordonater Mr Nuckiren Pyeneeandee

Senior Lecturer, Kreol Repiblik Moris

Department, MIE Panelis Mrs Dorinne Grégoire-Brasse

Educator, ‘RCA school’

Mr Muhammad Ahad Mungralie Educator, ‘Government school’ Mr John Winsley Augustin

Educator, ‘Government school’

Remersiman Tou bann kordonater, manb panel, kontribiter ek grafis premie maniel ‘Ki pase la?’ Grade 2

Ilistrasion, maket ek miz-an-paz Isstiac Gooljar

ISBN : 978-99949-37-48-6 © Mauritius Institute of Education (2021)

Prefas Depi 2016, dan kad ‘Nine-Year Continuous Basic Education’, MIE finn elabor enn nouvo koleksion maniel skoler ki baze lor National Curriculum Framework. Sa bann maniel-la finn redize par enn lekip staf akademik MIE, avek soutien bann edikater experimante ek konsey bann inspekter lekol, mantor ek Deputy Head Master. Pou ki materyel curriculum res a-zour ek touzour pertinan, nou finn fer enn evaliasion bann maniel. Sa finn diriz nou ver enn review baze lor komanter ek sigzesion bann partner ki nou finn konsilte pou zot long lexperyans dan domenn ledikasion. Nou finn fer tou nou posib pou ki bann maniel permet bann zanfan viv enn lexperyans laprantisaz agreab. Nou finn asir nou ki bann maniel align zot lor bann lobzektif ek rezilta laprantisaz bien defini pou bann size respektif, tel ki finn dekrir dan National Curriculum Framework pou Grad 1-6. Bann maniel donn bann indikasion presi lor bann diferan konpetans ki bann zanfan bizin metrize dan sak letap zot skolarite. Nou pe osi fourni enn seri maniel destine a bann profeser kot nou finn definir bann teknik apropriye ek lapros pedagozik. Sa pou permet zot ed bann zanfan servi dan enn fason optimal bann maniel ek materyel. Nou remersie tou bann dimounn ki finn donn nou bann fidbak konstriktif. Sa finn permet nou devlop sa curriculum-la avek sikse. Nou remersie osi bann artis ki finn fer bann ilistrasion, ek osi nou bann grafis ki finn fer tou zot posib pou kre miz-an-paz apropriye pou bann maniel. Bann oter ek lekip curriculum gide par Dr Aruna Ankiah-Gangadeen merit egalman nou remersiman. Nou espere ki ou apresie sa materyel pedagozik la ek nou swet ou boukou sikse. Prof. (Dr) V. Naëck Acting Director Mauritius Institute of Education

A l f a b e a

b

c

d

avion

bef

CD

delo

e

f

g

h

elikopter

fourset

gato

horni

i

j

k

l

ibou

jip

kiosk

lipie

K r e o l

M o r i s i e n

m

n

o

p

matla

nik

omlet

poul

q

r

s

t

u

Quentin

ros

sat

tamarin

u-turn

v

w

x

y

z

x-ray

yoyo

zetwal

Enn nom prop

8 ver

wit

Somer Tem

Konpreansion Sapit 1 Zour Larantre

Lektir “Isabelle bwar dimiel”

Paz 6-9

Let ek son Son [l] Let /l/ ek /L/

Lekritir L, l

Paz 10-11

Vokabiler Bann mo pou salitasion ek polites.

Paz 12-14

Paz 15

Paz 2-5 Sapit 2 Nouvo lane, nouvo klas

“Enn ti moustik”

Son [k]

K, k

Let /k/ ek /K/

Lekol

Paz 36-38

Paz 39

Paz 40-45

Paz 31 -35 Sapit 3 Enn nouvo kamarad

“Jonathan enn tigarson tirbilan”

Son [ã]

Paz 66-69

Paz 70-71

“Dora, enn gro denn”

Son [d] Let /D/ ek /d/

An, an

Bann zwe dan lakour lekol

Let /an/

Paz 72-83

Paz 84

Paz 61-65 Sapit 4 Ler rekreasion

Paz 98-100 Paz 101-102

Paz 94-97

D, d

Diferan plas dan lekol

Paz 103-104

Paz 105-106

Silab Silab kot nou trouv son [l].

Gramer Fraz

Paz 16-17

Paz 18-20

Silab kot nou trouv son [k] ek let /k/.

Fraz deklaratif (pou dir kiksoz)

Paz 46-48

Paz 49-51

Silab kot nou trouv son [ã] ek let /an/.

Paz 85

Silab kot nou trouv son [d] ek let /d/.

Paz 107-109

Evaliasion

Prolonzman Sirandann

Paz 21-23

Paz 24-25

Fabrik enn kart idantite

Text Lavi!

Paz 26-27

Enn lazourne difisil

Sirandann

Paz 52-54

Paz 55-57

Enn sante tradisionel Rodrig

Fraz interogatif (pou poz kestion)

Paz 86-87

Paz 91-93

Paz 88-90

Transformasion fraz deklaratif an fraz interogatif

Paz 110-111

Paz 58-59

Sirandann

Paz 112-115

Paz 116

Zoli landrwa

Paz 117-118

Kouma mo servi mo liv Bann paz zistwar

Sak sapit ena enn zistwar. Li lor de paz e li ilistre. Mo ekout mis rakont zistwar-la.

Bann paz “Konpreansion”

Mo konpran e mo explik bann mo ek expresion.

Apre sak epizod, mo ekoute ek mo dir repons bann kestion pou bien konpran text-la.

Mo gete si mo finn bien konpran zistwarla.

Avek led profeser, mo lir ek mo aprann bann nouvo mo.

Bann paz “Lektir”

Mo ekoute ek mo dir ki mo finn konpran.

Mo aprann lir Mo ekoute ek mo repete

Mo lir par momem.

Mo dekod bann mo. Mo rekonet bann silab.

Bann paz “Let ek son”

Mo etidie bann son

Mo ekout bann mo avek enn son. Mo idantifie enn son dan bann mo. Mo fer bann aktivite pou: Idantifie enn son dan bann mo. Rekonet let ki reprezant enn son. Dir bann mo. Lir ek ekrir bann mo. Mo zwe avek bann let ek son.

Bann paz “Lekritir”

Mo lir ek kopie enn mo avek sa let-la.

Mo dekouver kouma form bann let. Mo tras let kapital ek tit let. Mo trase ek ekrir bann let.

Bann paz “Vokabiler”

Mo aprann bann nouvo mo ek kouma servi zot.

Bann paz “Silab” Mo servi bann silab pou form bann mo.

Mo aprann kas ban mo an bout pou fer bann silab.

Bann paz “Gramer” Mo aprann form bann fraz. Mo lir, mo aprann ek mo retenir bann reg pou fer fraz.

Bann paz “Evaliasion” Mo reviz tou seki mo finn aprann. Mo gete si mo finn konpran zistwar ki mo finn lir pou sak sapit.

Mo gete si mo rekonet bann let.

Mo reviz son ki mo finn aprann:

Mo met an pratik seki mo finn aprann pou form bann fraz.

Mo kapav lir bann silab, form bann silab ek fraz.

Bann paz “Prolonzman”

Mo aplik seki mo finn aprann dan enn sitiasion lavi toulezour.

Sinbol

Deskripsion bann sinbol Mo ekoute

Mo dir/Mo explike

Mo diskite

Mo aprann

Mo ekrir

Mo kolorye

Mo souligne

Mo antoure

Mo met rayt/lakrwa

Mo fer koresponn bann mo

Mo fer koresponn mo ek zimaz

Mo remet an-ord

l

o

- - - - - - -

Lek

Zour Larantre

Sapit

1

Ekout enn zistwar avek atansion Konpran enn zistwar plizoumwin long Idantifie son [l] Rekonet ek ekrir let /L/ ek /l/ Rekonet ek prodir enn fraz Kopie enn fraz Salie ek servi bann mark polites

1 / paz enn

Vanessa pe tourn an-ron dan lakaz, li paret bien mosad. Zordi, se premie zour lekol. Lorla, li pa pe trouv so sak. Ti moman, li dan lakwizinn, ti moman li dan salon, ti moman li dan lasam.

“Ma, mo pa anvi al lekol. Anplis mo sak lekol finn perdi…” “To pe rant dan segonn zordi, fi. To bann kamarad pou kontan trouv twa. Degaz twa pare ek rod to sak, to frer pe atann twa pou ale.” 2 / paz de

Finalman Vanessa resi trouv so sak ki ti dan kwin laport so lasam. So frer, Jonathan, ki ti pe koumans inpasian dir li,

“To enn extra tet-anler mem selma twa, degaze nou ale.” Vanessa pran so ti sak roz, li swiv so frer. So mama fer li salam, me Vanessa bes so latet, li kontign ale. “Bay Ma…” Li mars dousman-dousman lor sime. Pli li koste ar lekol, pli so lakrint grandi. 3 / paz trwa

Konpreansion



1. Mo dir ki mo finn konpran dan zistwar-la.

1. Kifer Vanessa pe tourn an-ron? 2. Dan ki klas Vanessa pe rantre? 3. Kot Vanessa finn trouv so sak? 4. Avek kisann-la Vanessa al lekol? 5. Kifer Vanessa mars dousman-dousman?



2. Mo relie sak mo avek so explikasion.

bla

1. mosad

zwaye per tris

2. inpasian

zanti prese kontan

3. tet-anler

li abitie lev so latet li extra malinn li bliye tou

4 / paz kat

Not pou profeser Obzektif: -Ekout enn zistwar avek atansion. -Idantifie bann linformasion dan enn zistwar. Lektir text Demann bann zelev fer enn obzervasion global text-la. Les zot fer enn lektir zimaz ek poz bann kestion kouma: 1. Komie personaz ena dan sa desin-la? 2. Ki zot pe fer? Lir text-la ek demann bann zelev ekout bien. Poz bann kestion pou fer bann zelev bien konpran text-la. Aktivite 1 Lir premie konsign ek dir ki pou travay sa aktivite-la oralman. Met bann zelev an group pou ki zot tou kapav partisipe ek reponn. Lir bann kestion ek swazir enn ou de zelev parmi sak group pou reponn. Aktivite 2 Lir konsign ek lir bann mo ou bann expresion. Fer zelev travay an group ek apre, fer zot relie sak mo avek bann mo ki ena mem sinifikasion.

Konpreansion 3. Mo met enn rayt kot fraz ki vre ek lakrwa kot fraz ki fos.

1. Sa zour-la, se premie zour lekol. 2. Vanessa pe rant dan Grad 1.

Not pou profeser

3. Sak Vanessa ti dan lakwizinn.

Aktivite 4 Obzektif: - Amenn zelev fer enn reperaz tematik dan text ki li fek ekoute.

4. Frer Vanessa apel Jonathan.

4. Mo anserkle bon repons. 1. Vanessa ena enn sak kouler __________. A. ver

B. roz

C. ble

D. zonn

2. Kisann-la al lekol ansam avek Vanessa? A. So mama

B. So papa

C. Jonathan

D. Misie Wit

- Gid zelev pou reper mo kle dan kestion-la ek lokaliz li dan zistwar-la. Fer zelev verbaliz zot repons. Aktivite 5 Obzektif: - Manifeste enn konsians grandisan bann eleman sonor ek lexikal langaz oral ek ekri an Kreol Morisien. - Amenn zelev fer korespondans ant bann group let ek zot son respektif. Fer zelev aprann sa bann mo-la (dir, eple ek ekrir). Demann zelev idantifie, reper ek obzerv enn mo spesifik, pronons li apre enn dekoupaz silabik.

Apre fer zelev ferm liv ek pans mo-la 3. Kan Vanessa koste avek lekol, li gagn __________.

A. riye

B. fin

C. somey

D. per

5. Mo aprann sa bann mo-la. li lekol

pli lakaz

lor lasam

lorla latet

mantalman, dir li par epelasion, ou reper mo-la parmi enn group mo. Fer zelev kopie mo-la plizier fwa. Pou fasilit memorizasion bann silab, fer zelev eple kan pe kopie. Sa li pou santre konsantrasion lor siksesion ek lord bann let avek zot son respektif, ki finalman pou abouti par akizision lortograf bann mo.

ale salon

5 / paz sink

Lektir

Mo aprann lir

Isabelle bwar dimiel. Michael manz tigit disel. Toule-de kontan mont karousel dan lekol Chamarel. Kan soley pe briye dan lesiel, zot zwe lamarel. Jennita Dindyal

Not pou profeser Obzektif: - Montre lintere pou bann text. - Ariv enn konpreansion zeneral enn text ki zelev pe tande. Koumans lir text lor enn ritm trankil ek avek expresivite. Profeser poz kestion pou gete si zanfan finn bien konpran text. Ex: Ki Isabelle pe bwar? Ki zwe zot kontan zwe? Ki to kontan zwe twa? To finn deza al Chamarel? Ki to kontan fer laba?

6 / paz sis

Lektir

Mo dekod bann mo Not pou profeser

I sa belle bwar di miel. Mi cha el manz ti git di sel. Tou le - de kon tan mont ka rou sel dan le kol Cha ma rel. Kan so ley pe bri ye dan le siel, zot zwe la ma rel.

Obzektif: - Amenn zelev vinn enn lekter otonom. - Rekonet bann silab ek zot son respektif. - Swiv avek ledwa kan pe fer lektir. - Swiv avek lizie kan pe fer lektir. - Ekrir de-trwa mo depi sa text-la. - Reformil text-la avek bann lezot mo. Konpetans Kominikasion ki pou devlope plis dan G5 ek G6 pe koumans lamem. Evit lektir kolektiv, parski sa li pa pou ed bann ki gagn difikilte lir pou progrese. Met plis laksan lor bann lektir individiel. Pratik bann aktivite lekritir, ki kapav dan form dikte dan sak leson. Nou kapav pronons enn mo swa andan (lektir silansie) ou par oralizasion (lektir ot-vwa). Si son-la fer parti dan lexik memwar zelev-la, li pou konpran mo-la. Kouma KM enn langaz fonetik ek zelev deza ena enn gran repertwar lexik ek semantik dan zot memwar, pena relativman gran difikilte pou travay sa aktivitela. Afin ki zelev vinn bann lekter otonom, servi de metod (lektir silabik ek lektir rekonesans otomatik) ki pou fonksionn kouma bann mwayen konplemanter. Enn fwa ki zelev finn metriz lektir bann mo, kapav retravay aktivite lektir san servi dekoupaz silabik. Servi text ki ena zis avan. Isi amenn zelev fer enn rekonesans otomatik bann mo dan text. Zelev pou bizin kapav rekonet mo-la san servi desifraz silabik. Bann zelev finn deza memoriz sa bann mo-la. Sa tip idantifikasion-la, li posib si zelev deza ena enn zimaz ortografik dan so memwar. Dan sa ka-la, kouma zelev rekonet mo-la otomatik dan 3 dimansion - viziel, oditif ek semantik. Zelev pou apiy lor sekans let ki form mo-la pou rekonet mo-la.

7 / paz set

Lektir





1. Mo rekonet bann silab.

la

la

al

al li

li la

ne

lane

la

kour

lakour

la tab

latab

le tan

letan

kre ol

kreol

a

alala

la la

ga lou pe

galoupe

la san ble

lasanble

8 / paz wit

Not pou profeser Aktivite 1 Obzektif: - Fer zanfan servi dekoupaz ek apre asanblaz silabik enn mo pou idantifie mo-la. Kapav refer sa mem aktivite-la omwin enn fwa ankor enn lot zour pou ranforsi konpreansion teknik la ek so aplikasion. Enn lot zour, donn enn seri mo ki bann zanfan pa finn zwenn ek fer zot lir zot par sa teknik-la. Si zanfan touzour gagn difikilte, pran zot dan enn ti group ek travay avek zot. Fer sa lor plizier zour ziska ki zot konpran. Aktivite 2 Obzektif: Manifeste enn konsians grandisan bann eleman sonor ek lexikal langaz oral ek ekri an Kreol Morisien Amenn zelev fer korespondans ant bann group let ek zot son respektif. Sa aktivite-la permet zelev akerir de dimansion konplemanter - Dekodaz ek Konpreansion. Ena enn lien ki existe ant Lektir ek Lekritir. Li inportan pou pran an konsiderasion 3 konpozan kan pe ansengn lektir - Dekodaz, Konpreansion ek Prodiksion Ekri. Enn konbinezon sa 3 konpozan-la permet konstriksion enn kiltir lekritir. Pou fasilit memorizasion bann silab, fer zelev eple kan pe kopie. Sa li pou santre konsantrasion lor siksesion ek lord bann let avek zot son respektif, ki finalman pou abouti par akizision lortograf bann mo.

Lektir





2. Mo kas bann mo an silab.

lakol

__ ___

latol

__ ___

lame

__ __

lema

__ __

lafime

__ __ __

lasemine

__ __ __ __

Let ek son 1. Mo antour bann mo kot mo trouv let /l/.



lakre

torti

pima

soley

seval

2. Mo kolorye mo ki koresponn avek sak zimaz.

lezar

poul

lapin

boul

lakord

lakle

laport

goble 9 / paz nef

Let ek son 3. Mo ekrir nom sak zimaz.

lesel

lafnet lakaz

lantenn

lamer

labalenn

Not pou profeser

_________

_________

Aktivite 1 - Demann bann zanfan obzerv mo par mo. - Demann zot obzerve ki mo ena let /l/. Pou sak mo kot ena /l/, demann zot lir li. Demande si zot tann son [l] dan mo-la. Si wi, demann zot idantifie ki let ki fer son-la. Fer konklir ki dan sa bann mo-la, let /l/ koresponn a son [l]. Aktivite 3 Obzektif: Manifeste enn konsians grandisan bann eleman sonor ek lexikal langaz oral ek ekri an Kreol Morisien. Demontre enn konsians grandisan prinsip fonigrafi. Montre enn lekritir ki zeneralman bon, regilie, prop ek swagne.

_________

_________

Sa aktivite-la pou permet zelev aprann lektir ek konpreansion enn mo. Zelev kapav apiy lor sipor bann ilistrasion pou esey dekod bann mo ki ena dan lalis. Dan sa prosesis-la, zelev pou bizin kapav fer enn dekoupaz silabik pou lir bann mo dan lalis. Enn fwa ki zelev finn reisi lir bann mo-la, fer zot re-investi zot zefor par lekritir mo ki relatif pou sak zimaz. Sa aktivite-la fasilit konpreansion parmi bann zelev ek prepar zot pou vinn enn lekter otonom plitar. Li met an evidans plizier dimansion kognitif dekodaz, analiz son, konpreansion, lekritir.

_________

10 / paz dis

_________

Let ek son 4. Nou ekrir bann mo avek son [l].

Fri

Legim

Obze

Zanimo

longann

Not pou profeser Aktivite 4 Obzektif: - Demontre enn konsians grandisan prinsip foni-grafi. - Montre enn lekritir ki zeneralman bon, regilie, prop ek swagne. Pou sa aktivite-la, profeser azir kouma enn fasilitater. Les zelev lib pou devlop enn lotonomi, liberte, les zot pran inisiativ, devlop kreativite. Gid zelev pou zot rod repons par zot mem.



5. Mo anserkle mo ki koumans par let /l/.

lase sale saler laser lazer

lamer

later

taler

maler malez

6. Mo reponn sa bann kestion-la.

Sak repons koumans avek let /l/. a. Momem lerwa bann zanimo. ________ b. Ki zanimo ki zwe tronpet? __________ c. Pli gro zanimo dan lamer. ___________

Aktivite 5 Obzektif: - Diferansie avek presizion bann son langaz KM. - Pronons let /l/ - Idantifie let /l/ dan enn mo - Reper pozision let /l/ dan enn mo Laprantisaz lektir ek lekritir li deza enn prosesis long ek konplex sirtou pou bann zanfan G2 ki pe bizin zer plizier prosesis an similtane - rekonesans sinbol, son, semantik. Ena enn sekans bien etabli avan enn zelev vinn enn lekter otonom - let, silab, mo, fraz, paragraf ek finalman text. Sa aktivite-la met laksan lor laspe relasionel ant bann mo. Zelev konstrir so konpreansion par konparezon ant bann mo ki resanble. Aktivite 6 Obzektif: - Manifeste enn konsians grandisan bann eleman sonor ek lexikal langaz oral ek ekri an KM. Travay sa aktivite-la kouma enn zanr kwiz. Sa pou egalman permet zelev ogmant zot konesans zeneral. Repons: a. lion, b. lelefan, c. labalenn, d.

d. Servi mwa pou rey lalinn drwat. _______ lareg, e. lakrint, f. L’Avenir/Lallmatie/Lemorn/ e. Enn santiman laper. _________

Lamitie, g. Lasinn/Lenn/Larenion

f. Enn landrwa dan Moris. __________ g. Nom enn pei. __________ 11 / paz onz

lekritir

Not pou profeser



1. Mo ekrir let ⁄L⁄.

Aktivite 1 Obzektif: - Develop konsians grafik let kapital /L/ ek motrisite pou prodir li bien. Demann zanfan obzerve kouma finn ekrir let /L/. Demann zanfan swiv model ki ena dan liv pou prodir let /L/. Zanfan pou bizin ekrir let /L/ ziska lafin sak lalinn pwintiye, enn ou de lalinn par sesion travay lekritir. Ou kapav fotokopie enn paz pou kontinie fer zelev pratik prodiksion let-la ziska ki zot finn metriz li bien. Aktivite 2 Obzektif: - Develop konsians grafik let /l/ ek motrisite pou prodir-li bien.



2. Mo ekrir let ⁄l⁄.

Demann zanfan obzerve kouma finn ekrir let /l/. Demann zanfan swiv model ki ena dan liv pou prodir let /l/. Zanfan pou bizin ekrir let /l/ ziska lafin sak lalinn pwintiye, enn ou de lalinn par sesion travay lekritir. Ou kapav fotokopie enn paz pou kontinie fer zelev pratik prodiksion let-la ziska ki zot finn metriz li bien. Aktivite 3 Obzektif: - Devlop sikomotrisite pou ekrir enn laswit let. - Devlop konsians grafik enn mo an KM. Fer lir sak mo par 2-3 zanfan. Dir zot bizin obzerv bann mo-la bien ek rekopie zot. Kan enn zanfan finn fini kopie mo-la, li relir pou gete si li pa finn les okenn erer ou omision; apre li fer enn kamarad cheke.

12 / paz douz

lekritir

3. Mo ekrir sa bann mo-la.

alala

galoupe lasanble

Not pou profeser Aktivite 4 Obzektif - Devlop sikomotrisite pou ekrir enn swit mo. - Devlop konsians grafik enn fraz an kreol morisien. - Montre enn lekritir ki zeneralman bon, regilie, prop ek swagne. Amenn zelev fer atansion lor bann sign ponktiasion (ki an kapital, ki an titlet, etc), lord bann mo ek lortograf sak mo.



4. Mo kopie sa fraz-la.

Letan Vanessa rant dan lakour, li paret bien trakase.

13 / paz trez

lekritir

5. Mo met sa bann mo-la an-ord pou form enn fraz.

paret bien timid. Leo

Not pou profeser Aktivite 5 Obzektif - Devlop konsians striktir enn fraz dan KM. - Montre enn lekritir ki zeneralman bon, regilie, prop ek swagne. Lekritir mo nesesit enn laprantisaz spesifik ek progresif. Enn explorasion oditif, viziel ek kinestetik pou favoriz enn konesans let /l/ dan 3 laspe - nom, son ek form. Kapav servi tablet pou sa aktivite lekritir la ek fer bann aktivite siplemanter dan kaye ti-lalinn.

14 / paz katorz

Vokabiler

Bann mo pou salitasion ek polites. Mo get bann desin anba la. Mo dir ki pe arive dan sak desin. Mo met mo ki bizin. Enn zour Vanessa ti al aste roti avek Misie Roland.

orevwar – mersi – bonzour – silvouple

Kifer servi bann mo pou salitasion ek polites? Not pou profeser Obzektif - Servi langaz pou bann esanz kotidien an respektan bann konvansion sosial (eg. polites, tour-de-parol, ton lavwa, intonasion) Les bann zelev diskit ant zot ek gid zot si bizin. Kapav not zot bann repons lor tablo ek apre fer enn sintez.

15 / paz kinz

Silab



1. Mo lir sa bann silab-la. Mo dir enn mo pou sak silab.

[l]

la

le

li

lo

lou

al

el

il

ol

oul

lar

rel

lan

lor

kol



Not pou profeser Obzektif: - Diferansie (idantifie, reprodwir, prodwir) avek presizion bann son langaz KM. - Rekonet bann grafem ek ki manier zot kod bann son. Fer zelev eple sak silab ek fer enn zefor pou lir li, answit zelev dir enn mo ki kontenir sa son-la.

2. Mo servi bann silab depi Aktivite 1.

a. Enn legim ki lagli-lagli. b. Si met boukou disel dan kari, kari-la pou vinn . sa c. Mo servi mo

pie

pou marse.

de d. Kan mo gagn swaf, mo bwar

.

dwaz

e. Mo ekrir lor la.

f. Mo poz mo latet lor la kan mo dormi.

ma g. Bann zanfan pe zwe h. Moris, se enn zoli ti i. Vanessa al

16 / paz sez

Sa aktivite-la permet zelev fer enn dekodaz ki swiv par enn ankodaz. Kan zelev reper son ki manke ek answit rod sa dan group silab ki prezan dan Aktivite 1, bann-la pe fer korespondans foni-grafi ek kan bann-la finn idantifie silab-la ek zot ekrir li dan lespas ki finn done, zot fer enn korespondans grafi-foni. Fer zelev eple kan zot pe ekrir parski sa li pou ed memorizasion seki zot pe ekrir. Repons: a. lalo, b. sale, c. lipie, d. delo, e. lardwaz, f. lorye, g. lamarel, h. zil, i. lekol, j. boul

ye .

ki trouv dan Losean indien. ansam avek so frer Jonathan.

le

j. Eric pe rod enn

z

Aktivite 2 Obzektif: - Servi enn metod grafo-fonolozik pou konplet lekritir bann mo.

b

pou li al zwe football.

Silab



3. Mo rekonet ban silab.

Not pou profeser

la

bou

zi

le

ra

Obzektif: - Etabli korespondans silab oral ek silab grafik - Travay lor prinsip grafi-foni pou prodir bann mo Pou abord lektir, enn zanfan bizin dekoup enn mo an silab ek konbinn bann son-la. Ena enn diskriminasion bien viziel bann diferan silab ki ena dan sak mo. Atraver sa, li pou relativman pli fasil pou zanfan fer enn korespondans grafo-fonolozik ek parlaswit dekod ek konpran enn mo ek lir mo-la ot-vwa. Aktivite 3 Obzektif: - Rekonet bann silab avek bann let. - Servi letiket pou montre silab.

bro

ko

li

la

ri

Fer zelev eple ek lir sak silab. Answit kol bann silab ansam pou lir sak mo respektif. Aktivite 4 Dir zelev get bann desin, lir mo-la bien ek ekrir bann silab ki manke. Aktivite 5 Fer zelev eple sak mo kan zot pe fer lektir. Si zelev pe gagn difikilte pou lir, gid zot. Enn fwa ki zelev finn reisi dekod mo-la, les bann-la kontinie travay aktivite-la par zotmem.

po

lo

li

kou

17 / paz diset

Silab





4. Mo ekrir silab ki manke.

de ___

__ sou

___ zar

__ rou

ka ___

ta ___

5. Mo rod bann mo ki ena son [l] ek mo fer so desin anba mo-la.

latab

18 / paz dizwit

poul

pwason

soley

Silab



6. Mo ekrir silab ki manke.

il le

di __





li

__ mon

7. Mo kolorye kantite silab ki mo tande. Mo ekrir sak silab ki koresponn anba sak kaz.

lasam

la

sam

p__

Not pou profeser Not pou profeser

lakwizinn

Obzektif: - Etabli korespondans silab oral ek silab grafik. - Travay lor prinsip grafi-foni pou prodir bann mo.

letan

Aktivite 6 - Rekonet bann silab avek bann let.

lakour klas

Zelev pena pou aprann enn mo dan so totalite. Fer zelev lir lalis silab ki finn done. Answit get sak zimaz ek dir ki ete sa. Ki bann son pe tande dan zimaz-la. Zelev dekode ki silab finn deza ekrir ek idantifie silab ki manke. Aktivite 7 Fer zelev kont lor ledwa nonb silab ek kolorye bann kare akote dapre nonb. Fer enn lien ant sak silab ek zot son respektif. Rod lekritir silab-la dan nom mo la ek ekrir li dapre so kaz respektif.

19 / paz diznef

Gramer

1. Mo obzerv sa fraz-la ek mo reponn bann kestion. Finalman Vanessa resi trouv so sak ki ti dan kwin laport so lasam. Dan sa fraz-la, a. komie mo ena? __________ b. ki premie mo? __________ c. ki dernie mo? __________ d. avek ki let premie mo-la koumanse? A. titlet

B. kapital

e. ki ena zis apre dernie mo? ____________ f. eski ena sa apre lezot mo? ____________

Seki mo finn konpran: • Kapav ena plizier mo dan enn fraz. • Enn fraz koumans avek enn let kapital. • Enn fraz terminn avek enn pwin. 20 / paz vin

Gramer

2. Mo kopie sa fraz-la. Vanessa

dan

segonn

aster. Not pou profeser

3. Reper enn fraz dan pasaz ek ekrir li.

Obzektif: - Manifeste enn konsians grandisan bann eleman sonor ek lexikal langaz oral ek ekri an Kreol Morisien (cf. son KM, let, mo, silab, fraz). - Verifie lakizision konpetans ki zelev finn aprann dan bann aktivite presedan. Fer zelev servi 2 zouti pou reper bann fraz - Enn fraz koumans par enn let kapital ek li terminn avek enn pwin. Fer zelev zistifie so reperaz fraz dan enn manier koeran. Fer zelev obzerv bien, sirtou koumansman ek lafin enn fraz parski aktivite ki pe vini apre pou baze lor la.

4. Mo ekrir enn fraz avek lalis



mo ki finn done.

kales — ris Bernard pe ris enn kales gaz.

Aktivite 4 Obzektif: - Amenn zelev pran konsians ki enn fraz li depann lor bann mo. Fer zelev dir fraz-la oral avan. Enn fwa ki zelev finn verbaliz zot repons, ekrir fraz-la lor tablo, me ekrir li avek 2 fot - premie let titlet ek san pwin lafin. Verifie enn kou si zelev finn bien akerir sa konpetans-la. Aktivite 5 Obzektif: - Aplik avek pertinans sistem ponktiasion dan lekritir enn fraz. Fer zelev verifie koumansman ek lafin sak fraz ek fer koreksion neseser.

21 / paz vint-e-enn

Gramer

5. Mo koriz sa bann fraz-la. a. Gro lapli pe tonbe

b. enn mang finn mir lor pie

c. boukou dimounn ti vini

22 / paz vennde

Evaliasion





1. Ekout sa text-la avek atansion ek reponn bann kestion ki swiv.

Samdi dernie, Inaya ti al promne Rose-Hill. So gran ser Solana ti akonpagn li. Inaya ti met enn linz konplet ble ek Solana enn rob rouz. Kan ariv ler dezene, bann-la ti manz dal-pouri ek ti bwar alouda. Bann-la ti bien kontan sa zour-la. a. Ki zour Inaya ti al promne?

_______________

b. Ki kote Inaya ti al promne?

_______________

c. Kisann-la ti akonpagn Inaya? d. Ki kouler linz Solana ti mete? e. Ki bann-la ti manze?





_______________ _______________

_______________

2. Anserkle bann mo ki ena let /l/.

letazer zarb glason lapli boulet soulazman Lafrik bouke lasoup gom

bo



3. Servi silab ki finn done pou ekrir nom sak zimaz.

ka

kou

________

la

les

______

lie

lou

va

________ 23 / paz venntrwa

Evaliasion



4. Ekrir bon repons.

a. Enn fraz koumans avek enn let __________. b. Enn fraz terminn avek enn __________.



5. Met bann mo an-ord pou fer fraz.

a. pou aste legim. — Matant Chloe ek Stephanie — finn al bazar

b. bann lezot zwe. — ti vinn vann lido ek — Yer enn marsan

24 / paz vennkat

Evaliasion c. Bann rezion Lenor — pandan lanwit. — finn gagn boukou lapli

mersi

6. Servi mo depi lalis pou reponn sa bann kestion-la.

bonzour

silvouple

orevwar

a. Kan mo zwenn mo kamarad gramatin, mo dir li _______________ . b. Kan mo demann enn kiksoz, mo bizin dir _______________ . c. Kan mo resevwar kiksoz, mo dir _______________ . d. Mo terminn enn konversasion avek _______________ .

25 / paz vennsink

Prolonzman “Granper rakont nou enn zistwar!” - Non, zordi nou pou zwe enn zwe. - Ki sa zwe-la? - Nou pou zwe avek bann mo. Nou pou fer bann zedmo! Sirandann! Vanessa ek so frer get zot kamarad, zot pa pe gagn konpran. - Bann zanfan, kan mo kriye Sirandann, zot bizin reponn Sanpek! 1. Sirandann?

Lamizik

Kanif

Piti bat mama.

dan zorey.

apandan?

Mama kriye?

Li pike mo grate? 26 / paz vennsis

Prolonzman Ki ete enn sirandann? Enn kalite devinet ki lontan ti pe dir dan form enn sante e ki ti pratike par bann esklav.

27/ paz vennset

Text

Lavi! Azordi, lekol rantre. Pam koumans plengne: - Kifer bizin met linz? Bizin met soset, zip, blouz, soulie… - Kifer mo pa ti enn mouton? Mo ti pou ena enn linz ki pa bizin retire! Kan ariv lekol, bizin bien saz, konn dir bonzour, mersi, silvouple, fer sourir, met an-ran bien. Si mo ti enn klounn, mo ti pou kapav fer bann grimas, sot-sot partou, fer tapaz ek tou dimounn ti pou dir : - Bravo! 28 / paz vintwit

Text

Pa fini… Dan klas, bizin asiz anplas ek drwat pou ekout Mis ek bizin fer devwar, ekrir lor tablo ek anplis bizin konn tou. - Paaam! Vinn lor tablo! Ekrir bann mwa lane! Ayo mama! Mo finn bliye tou apre sa long vakans-la! Si selma mo ti enn kamaleon, mo ti pou pran kouler tablo! Personn pa ti pou trouv mwa ekrir avek tou mo bann fot! Anplis, pandan rekreasion, Kavi zet mwa anba ek tou dimounn riye. Si selman mo ti enn oursin, mo ti pou pik li bien. - A… Lavi! lavi! lavi!

Adaptasion kont “Dur dur aujourd’hui, c’est la rentrée !” Oter: Joëlle Liapasset 29 / paz vintnef

30 / paz trant

l

o

- - - - - - - -

Lek

Nouvo lane, nouvo klas

Sapit

2

Ekout enn zistwar avek atansion Konpran enn zistwar plizoumwin long Rekonet ek prodir enn fraz Kopie enn fraz Fer enn fraz apartir enn zimaz Fabrik enn kart idantite Idantifie son [k] ekv /K/ Rekonet ek ekrir let /k/ 31 / paz trant-e-enn

Letan Vanessa rant dan lakour, li paret bien trakase. - Vanessa! Li sote! Li vire, li trouv so bann kamarad. Li fer enn sourir, li galoupe li al get zot. - Bonzour Kamini! - Bonzour, to bien? E, midi nou zwe kouk-kasiet la!

Letan laklos sone, Vanessa met li anran pou lasanble. Li extra fier parski, aster-la, li debout dan deziem ranze. Li santi li finn grandi. Li dan segonn aster. 32/ paz trannde

Letan lasanble fini, Vanessa al dan klas Kreol Morisien avek so bann kamarad. Sa fer li extra plezir parski li finn gagn mem mis ki lane pase: Mis Sonia! Vanessa tir so kaye nef, li poz lor latab. Letan Mis Sonia rant dan klas, ena enn ti-garson avek li. Zame Vanessa pa finn trouv sa ti-garson-la avan. - Bonzour bann zanfan! - Bonzour Mis! - Mo prezant zot enn nouvo kamarad, li apel Leo. - Bonzour Leo. Leo paret bien timid. Selman, alala! Mis Sonia demann Leo al asiz akote Vanessa. Vanessa deteste asiz akote bann garson. Ayo! Kouma li pou fer aster? 33 / paz tranntrwa

Konpreansion

1. Mo dir ki mo finn konpran dan

zistwar-la.

1. Kisann-la ti pe kriye Vanessa? 2. Kifer Vanessa santi li fier dan lasanble? 3. Kouma so profeser apele? 4. Kisann-la ti avek profeser-la? 5. Ki zafer Vanessa ti deteste?

2. Mo explik avek mo prop mo.

1. Vanessa paret bien trakase. 2. Vanessa extra fier. 3. Leo paret bien timid.



3. Mo antour bann bon repons.

Not pou profeser Obzektif: - Ekout enn zistwar avek atansion - Idantifie bann linformasion dan enn zistwar Lektir text Lir premie konsign ek dir ki pou travay sa aktivite-la oralman. Met bann zelev an group pou ki zot tou kapav partisipe ek reponn. Lir bann kestion ek swazir enn ou de zelev parmi sak group pou reponn. Aktivite 1: Konpreansion - Lir konsign ek dir ki aktivite-la pou fer oralman. - Met bann zelev an group pou ki zot tou kapav partisipe ek reponn. - Lir bann kestion ek swazir enn ou de zelev parmi sak group pou reponn. Aktivite 2: Konpreansion - Pou sa aktivite-la, lir konsign ek lir bann frazla. - Zelev pou bizin explik avek zot prop mo sa bann ti fraz-la. Sirtou bann mo kouma: trakase, fier ek timid. Servi bann lezot lexanp. Ex. trakase: kan mo pa trouv mo kaye, mo trakase.

a. Letan Vanessa rant dan lakour lekol, li paret: 1. kontan

2. trakase 3. ankoler

34 / paz trannkat

Aktivite 3: Amenn zelev fer enn reperaz tematik dan text ki li fek ekoute. Gid zelev pou reper mo kle dan kestion-la ek lokaliz li dan zistwar-la. Fer zelev verbaliz zot repons.

Konpreansion b. Midi Vanessa ek so bann kamarad pou zwe:



1. maye

2. football

3. kouk-kasiet

c. Ler laklos sone, Vanessa met li anran dan:



1. premie ranze

2. deziem ranze



3. trwaziem ranze

d. Letan Mis Sonia rant dan klas, zot tou dir:

1. Bonzour





2. Salam

3. Mersi

4. Mo aprann sa bann mo-la.

klas

lekol

laklos

kaye

Not pou profeser Aktivite 5 Obzektif: - Manifeste enn konsians grandisan bann eleman sonor ek lexikal langaz oral ek ekri an Kreol Morisien. - Amenn zelev fer korespondans ant bann group let ek zot son respektif. Fer zelev aprann sa bann mo-la (dir, eple ek ekrir). Demann zelev idantifie, reper ek obzerv enn mo spesifik, pronons li apre enn dekoupaz silabik. Apre fer zelev ferm liv ek pans mo-la mantalman, dir li par epelasion, ou reper mo-la parmi enn group mo. Fer zelev kopie mo-la plizier fwa. Pou fasilit memorizasion bann silab, fer zelev eple kan pe kopie. Sa li pou santre konsantrasion lor siksesion ek lord bann let avek zot son respektif, ki finalman pou abouti par akizision lortograf bann mo.

kamarad trakase kanar

lakour

kaye akote

35 / paz transinnk

Lektir Mo aprann lir

Enn ti moustik li pik-pike. Pou fer koustik li tik-tike. Tas dan plastik li panike. Enn drol ti moustik! Sandrine Cunnusamy

36 / paz trannsis

Not pou profeser Obzektif: - Montre lintere pou bann text. - Ariv enn konpreansion zeneral enn text ki li pe tande. Prosedir: - Profeser anonse ki li pou lir enn text e ki bann zelev bizin ekoute avek atansion. Li fer bann zanfan ramas tou kitsoz ki kapav distrer zot dan zot lekout ek fer zot asize bien lor zot sez. - Li koumans lir text lor enn ritm trankil ek avek expresivite. - Li obzerve si bann zanfan pe bien ekoute. Profeser poz kestion pou gete si zanfan finn bien konpran text, Ex: Ki zistwar sa ti poem-la pe rakonte?/ Kisann-la so zistwar sa ti poem-la? Ki ete enn moustik? Kifer li pike? Eski moustik finn deza pik twa? Ki arive lerla? Ki kote sa plastik-la sorti? Kifer moustik-la panike?

Lektir Mo dekod bann mo

Enn ti mous tik li pik-pi ke. Pou fer kous tik li tik-ti ke. Tas dan plas tik li pa ni ke. Enn drol ti mous tik! S.C.

Not pou profeser Obzektif: - Amenn zelev vinn enn lekter otonom. - Rekonet bann silab ek zot son respektif. - Swiv avek ledwa kan pe fer lektir. - Swiv avek lizie kan pe fer lektir. - Ekrir de-trwa mo depi sa text-la. - Reformil text-la avek bann lezot mo. Konpetans Kominikasion ki pou devlope plis dan G5 ek G6 pe koumans lamem. Evit lektir kolektiv, parski sa li pa pou ed bann ki gagn difikilte lir pou progrese. Met plis laksan lor bann lektir individiel. Pratik bann aktivite lekritir, ki kapav dan form dikte dan sak leson. Nou kapav pronons enn mo swa andan (lektir silansie) ou par oralizasion (lektir ot-vwa). Si son-la fer parti dan lexik memwar zelev-la, li pou konpran mo-la. Kouma KM enn langaz fonetik ek zelev deza ena enn gran repertwar lexik ek semantik dan zot memwar, pena relativman gran difikilte pou travay sa aktivitela. Afin ki zelev vinn bann lekter otonom, servi de metod (lektir silabik ek lektir rekonesans otomatik) ki pou fonksionn kouma bann mwayen konplemanter. Enn fwa ki zelev finn metriz lektir bann mo, kapav retravay aktivite lektir san servi dekoupaz silabik. Servi text ki ena zis avan. Isi amenn zelev fer enn rekonesans otomatik bann mo dan text. Zelev pou bizin kapav rekonet mo-la san servi desifraz silabik. Bann zelev finn deza memoriz sa bann mo-la. Sa tip idantifikasion-la, li posib si zelev deza ena enn zimaz ortografik dan so memwar. Dan sa ka-la, kouma zelev rekonet mo-la otomatik dan 3 dimansion - viziel, oditif ek semantik. Zelev pou apiy lor sekans let ki form mo-la pou rekonet mo-la.

37 / paz trannset

Lektir

1. Mo rekonet bann silab.

kas

kas

sak

sak

lak

lak

ka do

kado

las tik

lastik

la kaz

lakaz

le kol

lekol

kous tik

koustik

ka ma rad

kamarad

ka me ra

kamera

kan kre la

kankrela





Not pou profeser Obzektif: - Fer zanfan servi dekoupaz ek apre asanblaz silabik enn mo pou idantifie mo-la. Kapav refer sa mem aktivite-la omwin enn fwa ankor enn lot zour pou ranforsi konpreansion teknik-la ek so aplikasion. Enn lot zour, donn enn seri mo ki bann zanfan pa finn zwenn ek fer zot lir zot par sa teknik-la. Si zanfan touzour gagn difikilte, pran zot dan enn ti group ek travay avek zot. Fer sa lor plizier zour ziska ki zot konpran. Aktivite 2 Obzektif: Manifeste enn konsians grandisan bann eleman sonor ek lexikal langaz oral ek ekri an Kreol Morisien Amenn zelev fer korespondans ant bann group let ek zot son respektif. Sa aktivite-la permet zelev akerir de dimansion konplemanter - Dekodaz ek Konpreansion. Ena enn lien ki existe ant Lektir ek Lekritir. Li inportan pou pran an konsiderasion 3 konpozan kan pe ansengn lektir - Dekodaz, Konpreansion ek Prodiksion Ekri. Enn konbinezon sa 3 konpozan-la permet konstriksionn enn kiltir lekritir. Pou fasilit memorizasion bann silab, fer zelev eple kan pe kopie. Sa li pou santre konsantrasion lor siksesion ek lord bann let avek zot son respektif, ki finalman pou abouti par akizision lortograf bann mo.

2. Anou trouv bann silab.

lekol likou lake kase panike kominote 38 / paz trantwit

Let ek son Lektir







1. Mo antour bann mo kot mo trouv let /k/.

lakre

nene

boul

kanal

korbo



Not pou profeser

2. Mo antour mo ki



koresponn avek sak zimaz.



Fri karanbol

kalbas karot

kankrela kanar

sak mask

laklos lakaz

3. Anou zwe.

Zanimo

Obze

Legim

Aktivite 3 Demann bann zelev obzerv mo par mo. Demann zot oberve ki mo ena let /k/. Pou sak mo kot ena son/k/, demann zot lir li. Demande si zot tann son [k] dan mo-la. Si wi, demann zot idantifie ki let ki fer son-la. Fer konklir ki dan sa bann mo-la, let /k/ koresponn a [k]. Aktivite 4 Fer get bien bann desin. Pou sak desin, demann zot idantifie lekel mo ki koresponn ar li. Demann kouma zot kone. Fer sertenn zelev lir de mo-la ek serten lezot zelev trouv bann indis ki permet disting zot. Lerla demann zelev anserkle mo ki koresponn avek desin-la. Aktivite 5 Demann zot rod bann fri, zanimo, obze ek bann Demontre enn konsians grandisan prinsip foni-grafi. Montre enn lekritir ki zeneralman bon, regilie, prop ek swagne. Pou sa aktivite-la, profeser azir kouma enn fasilitater. Les zelev lib pou devlop enn lotonomi, liberte, les zot pran inisiativ, devlop kreativite. Gid zelev pou zot rod repons par zot mem.

39 / paz trantnef

lekritir 1

2 3

1

2 3

1. Mo ekrir let /K/ ziska lafin sa lalinn-la. Not pou profeser Aktivite 1 Obzektif:

- Develop konsians grafik let kapital /K/ ek motrisite pou prodir li bien.

Prosedir: - Demann zanfan obzerv kouma finn ekrir let /K/. Profeser montre lor tablo, etap par etap kouma form let /K/ parey kouma finn explike dan liv. - Demann zanfan swiv model ki ena dan liv pou prodir let /K/. Zanfan pou bizin ekrir let /K/ ziska lafin sak lalinn pwintiye, enn ou de lalinn par sesion travay lekritir. Ou kapav fotokopie enn paz pou kontinie fer zelev pratik prodiksion let-la ziska ki zot finn metriz li bien.

40 / paz karant

lekritir

41 / paz karant-e-enn

lekritir 1

2 1

3

2 3



2. Mo ekrir let /k/ ziska lafin sa lalinn-la. Not pou profeser Aktivite 2 Obzektif:

- Develop konsians grafik let /k/ ek motrisite pou prodir-li bien.

Prosedir: - Demann zanfan obzerv kouma finn ekrir let /k/. Profeser montre lor tablo, etap par etap kouma form let /k/parey kouma finn explike dan liv. - Demann zanfan swiv model ki ena dan liv pou prodir let /k/. Zanfan pou bizin ekrir let /k/ ziska lafin sak lalinn pwintiye, enn ou de lalinn par sesion travay lekritir. Ou kapav fotokopie enn paz pou kontinie fer zelev pratik prodiksion let-la ziska ki zot finn metriz li bien.

42 / paz karannde

lekritir

43 / paz karanntrwa

lekritir

3.



Mo ekrir sa bann mo-la ziska lafin sa lalinn-la.

Not pou profeser Aktivite 3 Obzektif:

- Devlop sikomotrisite pou ekrir enn laswit let. - Devlop konsians grafik enn mo an KM. Fer lir sak mo par 2-3 zanfan. Dir zot bizin obzerv bann mo-la bien ek rekopie zot. Kan enn zanfan finn fini kopie mo-la, li relir pou gete si li pa finn les okenn erer ou omision; apre li fer enn kamarad cheke.

44 / paz karannkat

lekritir

45 / paz karannsink

Silab

1. Mo rekonet bann silab.

ga to

sa ti ni

Not pou profeser Obzektif: Etablir korespondans silab oral ek silab grafik. Travay lor prinsip grafi-foni pou prodir bann mo.

ka ro

za ri ko

ta ke

ka nar

le ke ri

ki vet

46 / paz karannsis

Pou abord lektir, enn zanfan bizin dekoup enn mo an silab ek konbinn bann son-la. Ena enn diskriminasion bien viziel bann diferan silab ki ena dan sak mo. Atraver sa, li pou relativman pli fasil pou zanfan fer enn korespondans grafo-fonolozik ek parlaswit dekod ek konpran enn mo ek lir mo-la ot-vwa. Aktivite 3 Obzektif: - Rekonet bann silab avek bann let. - Servi letiket pou montre silab. Fer zelev eple ek lir sak silab. Answit kol bann silab ansam pou lir sak mo respektif.

Silab

2. Mo ekrir silab ki manke.

l a _ _

z a _ _ Not pou profeser

_ _ r o t

_ _ b a



Aktivite 2: Dir zelev get bann desin, lir mo-la bien ek ekrir bann silab ki manke. Aktivite 3: - Fer zelev kont lor ledwa nonb silab ek kolorye bann kare akote dapre nonb. Fer enn lien ant premie silab ek zot son respektif. Rod lekritir silab-la dan nom mo la ek ekrir li dapre so kaz respektif.

_ _ w i

3. Mo kolorye kantite silab ki mo tande.

lekim

le kim

kanet lamizik kari katora 47 / paz karannset

Silab

4. Mo swazir enn silab pou fer enn mo.

ka

kro

ba

ta

ko

la

blo

dil

tab

net

ki

ko

to Not pou profeser Aktivite 4: - Les bann zelev get bann ilistrasion. - Fer bann zelev dir sak mo. - Kas bann mo an silab. - Fer zot rod silab ki manke.

48 / paz karantwit

Gramer

1. Mo gete. Mo dir ki zot pe fer.

Tim

Rikki ek Nishi

Piko

2. Mo lir. Mo kolorye fraz ki korek. Not pou profeser Obzektif: Amenn bann zelev devlop konsians bann fraz deklaratif ek zot valer kominikatif.

Enn seval avek moustas. Enn seval pe manz lerb.

Aktivite 1: - Met bann zelev an ti group ek les zot obzerv bann ilistrasion. - Fer bann zelev dir seki zot finn obzerve. - Profeser ekrir sak fraz lor tablo. (Li fer bann zelev reformile pou li kapav gagn enn fraz korek) - Profeser fer remarke ki kapav ekrir seki nou dir. Aktivite 2: Demann zelev get zimaz, dir seki li trouve. Lir letiket fraz ek kolorye seki bon.

Misie Lam pe aroz enn plant. Misie Lam pe koup enn plant. 49 / paz karantnef

Gramer

3. Lir seki Vanessa pe dir ansam avek to profeser.

Bonzour, mo apel Vanessa. Mo ena 6 an. Mo dan segonn. Mo fer klas Kreol Morisien. Mo profeser apel Mis Sonia.

Seki mo finn aprann Dan enn text ena enn ou plizier fraz. Servi enn fraz pou dir kiksoz. Enn fraz koumans par enn let kapital ek fini par enn pwin.

Not pou profeser Aktivite 3: 1. Demann bann zelev konte komie fraz ena dan text-la. 2. Demann bann zelev kouma zot finn fer pou kone komie fraz ena. Demann zot kouma zot fer pou kone kot enn fraz koumanse ek kot li fini. 3. Demann bann zelev met zot ledwa lor trwaziem fraz-la ek lir li. 4. Ekrir enn fraz ki pena sans lor tablo. ex: Boul pe zwe Vanessa avek enn. Demann bann zelev si se enn fraz. Kifer non? - Presize ki enn fraz bizin ena enn sans.

50 / paz sinkant

Gramer

1. Mo relie sak zimaz avek so mo.

sak

kreyon

gom

fitwar

kaye

plimie

51 / paz sinkant-e-enn

Evaliasion





1. Get bann zimaz ek remet zot an-ord.

2. Mo kolorye silab kot ena let /k/. la

ke

52 / paz sinkannde

lek

si

ka

rot

Evaliasion





3. Mo met enn rayt anba zimaz kot mo tann son [k].

4. Mo konplet bann mo.

ak ka _ _ p o

_ _ d o

s _ _

sa

5. Mo ekrir mo ki koresponn avek zimaz-la.

___________

___________ 53 / paz sinkanntrwa

Evaliasion

6. Mo dir de fraz avek sa de mo-la. Apre, mo ekrir zot.



kaye

54 / paz sinkannkat

sak

Prolonzman

Mo ekout sa ti text-la. Zour larantre Mis Sonia akeyir tou bann zelev dan so klas. Li prezant limem ek li demann sak zelev vinn devan klas pou fer parey. Finn ariv tour Vanessa.

Mo ekout sa konversasion-la. 1. Mis Sonia: Kouma to apele? Vanessa: Mo apel Vanessa Kelly. 2. Mis Sonia: Ki laz to ena? Vanessa: Mo ena 6 an. 3. Mis Sonia: Kot to reste? Vanessa: Mo res Helvetia. 4. Mis Sonia: Ki klas to ete? Vanessa: Mo dan segonn. 5. Mis Sonia: Ki dat to laniverser? Vanessa: Le 10 Mars 2015. 6. Mis Sonia: Kouma to lekol apele? Vanessa: Helvetia Government School.

55 / paz sinkannsink

Prolonzman



3. Anou konplet kart idantite Vanessa.

KART IDANTITE Tinom: _______________ Sirnom: _______________ Laz: ______ Dat nesans: ___ ______ _____ Klas: _____________ Lekol: ___________________

___________________

Mo fer mo kart idantite.

56 / paz sinkannsis

Prolonzman

Sirandann? Sanpek! Mo relie sak zimaz avek so sirandann e mo ekrir

so mo.

Ki zanimo ki sarye so lakaz lor so ledo?

______________

Ki pwason ki pa travay dan Lindi?

______________ Mo poz lor latab, Mo koupe, mo partaze. Selman persnn pa manze.

______________

Li met enn kostim, me li pa met kravat.

______________

57 / paz sinkannset

Text

Enn lazourne difisil Sa zour-la, Kevin pa ti anvi leve. So mama apel li de fwa, li dir li finn ler pou li leve pou al lekol. Me sa zour-la, Kevin anvi dormi. “Kifer mo bizin leve toulezour, li panse, kifer mo bizin bros mo ledan, lav mo figir, met mo linz, manz mo dipin, bwar mo dile, pran mo sak lekol, al atann bis, al lekol, asiz dan klas, reponn kestion, aprann mo leson, retourn lakaz, fer mo devwar, manz mo manze, e zis gagn enn tigit letan pou zwe avan mo al dormi? E apre, demin, mem zafer rekoumanse! Mo pa anvi leve! Zordi mo pou res dan mo lili, mo 58 / paz sinkantwit

Text pou dormi ziska midi, mo pou leve kan mo anvi, mo pou manz twistiz ek sokola, mo pou zwe enn zwe video, mo pou get enn fim kot ena bagar, mo pou bien amiz mwa zordi!” Kevin bien kontan ki li finn desid sa. Zame li pa kapav fer se ki li anvi. Kevin fer enn ti sourir, li ris so dra ziska so menton, li ferm so lizie, li santi li bien! Li regagn somey. E li koumans reve... Ananda Devi

Mazinn laswit sa zistwar-la.

59 / paz sinkantnef

l

o

- - - - - - -

Lek

Enn nouvo kamarad

23

Sapit Sapit

Ekout enn zistwar avek atansion Konpran enn zistwar plizoumwin long Rekonet ek prodir enn fraz interogatif Kopie enn fraz sinp Rekonet bann zwe nou pei Idantifie son [ã] Rekonet ek ekrir /an/ ek /AN/

61 / paz swasant-e-enn

Vanessa ti extra malalez parski Mis Sonia ti met enn tigarson ki apel Leo asiz akote li. Anplis li pa ti mem konn sa ti-garson-la. Letan Leo vinn asize, Vanessa ris so sez enn kote. Li asiz pli lwin ki li kapav ek ti-garson-la. Leo asiz dan lot bout latab. Li tir so plimie, so liv ek so kaye, li met lor so des. Vanessa get enn kote, li fer grimas. Leo, ki ti timid, bes so latet, ouver so liv. Parfwa, Vanessa get Leo dan kwin lizie. Me sak fwa ki li trouv Leo pe get li, li vir so latet deswit. 62 / paz swasannde

Sa ti zwe-la ti dir enn long moman. Selman enn sel kou, Mis Sonia nek dir: - Vanessa! Mo tifi, donn Leo enn ti koudme Leo pou verifie si li finn amenn tou so bann zafer. - Mis! Mis! Eski mo kapav sanz plas? Tou zelev koumans riye, ena pe koumans sikann Vanessa. Vanessa inn gengn onte enn ti larm paret kot so lizie. Mis Sonia paret ti bien ankoler, ek li kriye: - Silans! Depi kan gagn drwa fer tapaz koumsa dan klas? Mis Sonia fer tou zelev vinn asiz an-ron devan klas. Li koumans enn ti diskision lor disiplinn. Pandan tou sa letan-la, Leo pa ti ankor dir nanye. 63 / paz swasanntrwa

Konpreansion

1. Mo dir ki mo finn konpran dan zistwar-la. 1. Ki Vanessa fer kan Leo vinn asiz akote li? 2. Ki Leo fer kan li asize? 3. Ki Mis Sonia demann Vanessa fer? 4. Kifer Mis Sonia inn ankoler ek inn kriye?



2. Mo dir si fraz-la vre ou fos. Vre Fos

1. Kamini ti asiz akote Vanessa. 2. Vanessa ti kontan asiz dan kwin Leo.

4. Zot profeser apel Sonia.

3. Mo anserkle bann bon repons.

a. Kan bann zelev sikann Vanessa, li gagn:

1. per

2. riye

64 / paz swasannkat

Obzektif: - Ekout enn zistwar avek atansion ek retenir bann linformasion ki kapav servi dan sa zistwar-la. - Idantifie bann linformasion dan enn zistwar. Lektir text - Fer enn rapel seki finn pase dan sapit presedan. Ankouraz bann zelev pou partisip dan rapel-la. - Les bann zelev analiz fer enn lektir bann zimaz. - Apre bizin lir text-la ek demann bann zelev ekout bien. - Poz bann kestion pou fer bann zelev bien konpran text-la. Aktivite 1: Konpreansion - Lir premie konsign ek dir ki aktivite-la poufer oralman - Met bann zelev an group pou ki zot tou kapav partisipe ek reponn - Lir bann kestion ek swazir enn ou de zelev parmi sak group pou reponn

3. Leo ti timid.



Not pou profeser

3. onte

Aktivite 2: Konpreansion - Zelev met enn rayt dan kare Vre ou Fos apre ki profeser finn lir sak fraz. Aktivite 3: Konpreansion - Aktivite-la pou fer oralman: pou bizin lir bann konsign, bann fraz ek bann repons ki bann zelev pou kapav swazir. - Prosed etap par etap. Sak fwa ki ou fini lir enn fraz, bann zelev pou bizin valid reponsla. Zelev bizin antour let ki dir bon repons ek explike kifer repons-la bon.

Konpreansion b. Mis Sonia paret ......... kan zelev sikann Vanessa.

1. kontan



2. ankoler

3. tris

c. Dan klas, Mis Sonia koumans enn diskision lor:

1. lekol



2. disiplinn

3. bann zwe

Not pou profeser

4. Anou diskite. 1. Ki zot amene dan zot sak lekol? 2. Kouma zot bizin konport zot dan klas?

5. Mo aprann sa bann mo-la. liv

tifi

plimie

garson

Aktivite 4: Diskision Amenn bann zelev exprim zot lor sa de kestion-la. Zot kapav fer enn desin pou ilistre seki zot mete dan zot sak lekol. Aktivite 5: Mo aprann sa bann mo-la. Fer zelev aprann sa bann mo-la (dir, eple, ek ekrir); apre met lame lor mo-la pou kasiet li, eple ek dir mo-la, lev lame ek cheke si finn bien eple ek dir mo-la. Aprann enn mo par zour. Lafin lasemenn fer enn dikte pou valide.

onte

letan

pandan

ankoler

silans

kontan

65 / paz swasannsink

Lektir

Mo aprann lir

Jonathan enn ti-garson tirbilan. Li vey zis kan move tan Pou li fer brigan. Detanzantan Li pran enn lelan Li sot dan tou Flak delo labou. So mama ankoler Ek pa donn li deser. John Winsley Augustin

66 / paz swasannsis

Not pou profeser Obzektif : - Montre lintere pou bann text. - Ariv enn konpreansion zeneral enn text ki li pe tande. Prosedir: - Profeser anonse ki li pou lir enn text e ki bann zelev bizin ekoute avek atansion. Li fer bann zanfan ramas tou kiksoz ki kapav distrer zot dan zot lekout ek fer zot asize bien lor zot sez. - Li koumans lir text lor enn ritm trankil ek avek expresivite. - Li obzerve si bann zanfan pe bien ekouteProfeser poz kestion pou gete si zanfan finn bien konpran text, Ex: Ki zistwar sa ti poem-la pe rakonte ? / Kisann-la so zistwar sa ti poem-la? Ki li kontan fer? Kouman so mama ete kan li fer sa ? Kifer? Ki pinision so mama donn li? Eski tosi to fer parey?

Lektir

Mo dekod bann mo

Jo na than enn ti-gar son tir bi lan Li vey zis kan mo ve tan Pou li fer bri gan. De tan zan tan li pran enn le lan li sot dan tou flak de lo la bou. So ma ma an ko ler ek pa donn li de ser. John Winsley Augustin

Not pou profeser Obzektif: - Amenn zelev vinn enn lekter otonom. - Rekonet bann silab ek zot son respektif. - Swiv avek ledwa kan pe fer lektir. - Swiv avek lizie kan pe fer lektir. - Ekrir de-trwa mo depi sa text-la. - Reformil text-la avek bann lezot mo. Konpetans Kominikasion ki pou devlope plis dan G5 ek G6 pe koumans lamem. Evit lektir kolektiv, parski sa li pa pou ed bann ki gagn difikilte lir pou progrese. Met plis laksan lor bann lektir individiel. Pratik bann aktivite lekritir, ki kapav dan form dikte dan sak leson. Nou kapav pronons enn mo swa andan (lektir silansie) ou par oralizasion (lektir ot-vwa). Si son-la fer parti dan lexik memwar zelev-la, li pou konpran mo-la. Kouma KM enn langaz fonetik ek zelev deza ena enn gran repertwar lexik ek semantik dan zot memwar, pena relativman gran difikilte pou travay sa aktivite-la. Afin ki zelev vinn bann lekter otonom, servi de metod (lektir silabik ek lektir rekonesans otomatik) ki pou fonksionn kouma bann mwayen konplemanter. Enn fwa ki zelev finn metriz lektir bann mo, kapav retravay aktivite lektir san servi dekoupaz silabik. Servi text ki ena zis avan. Isi amenn zelev fer enn rekonesans otomatik bann mo dan text. Zelev pou bizin kapav rekonet mo-la san servi desifraz silabik. Bann zelev finn deza memoriz sa bann mola. Sa tip idantifikasion-la, li posib si zelev deza ena enn zimaz ortografik dan so memwar. Dan sa ka-la, kouma zelev rekonet mo-la otomatik dan 3 dimansion - viziel, oditif ek semantik. Zelev pou apiy lor sekans let ki form mo-la pou rekonet mola.

67 / paz swasannset

Lektir





1. Mo rekonet bann silab.

pran

pran dan

dan

kan

kan

ban bou

banbou

di

disan

san

ser pan

serpan

le dan

ledan

ba tan

batan

pan ta lon

pantalon

a pan dan

apandan

kon tan po rin

kontanporin

68 / paz swansantwit

Not pou profeser Aktivite 1 Obzektif: - Fer zanfan servi dekoupaz ek apre asanblaz silabik enn mo pou idantifie mo-la. Kapav refer sa mem aktivite-la omwin enn fwa ankor enn lot zour pou ranforsi konpreansion teknik-la ek so aplikasion. Enn lot zour, donn enn seri mo ki bann zanfan pa finn zwenn ek fer zot lir zot par sa teknik-la. Si zanfan touzour gagn difikilte, pran zot dan enn ti group ek travay avek zot. Fer sa lor plizier zour ziska ki zot konpran. Aktivite 2 Obzektif: - Manifeste enn konsians grandisan bann eleman sonor ek lexikal langaz oral ek ekri an Kreol Morisien Amenn zelev fer korespondans ant bann group let ek zot son respektif. Sa aktivite-la permet zelev akerir de dimansion konplemanter - Dekodaz ek Konpreansion. Ena enn lien ki existe ant Lektir ek Lekritir. Li inportan pou pran an konsiderasion 3 konpozan kan pe ansengn lektir - Dekodaz, Konpreansion ek Prodiksion Ekri. Enn konbinezon sa 3 konpozan-la permet konstriksion enn kiltir lekritir. Pou fasilit memorizasion bann silab, fer zelev eple kan pe kopie. Sa li pou santre konsantrasion lor siksesion ek lord bann let avek zot son respektif, ki finalman pou abouti par akizision lortograf bann mo.

Lektir 2. Mo kas bann mo an silab.

andan pikan mama lelefan paravan lepouvantay

69 / paz swansantnef

Let ek son

1.Mo anserkle bann mo kot mo trouv /an/. lakaz legan kalbas lapant brans





Not pou profeser

2.Mo kolorye nom sak zimaz.

fantom lelefan

volkan levantay

karanbol zanblon 70 / paz swasanndis

Aktivite 1 Demann bann zelev obzerv mo par mo. Demann zot obzerve ki mo ena /an/. Pou sak mo kot ena /an/, demann zot lir li. Demande si zot tann son [ã] dan mo-la. Si wi, demann zot idantifie ki let ki fer son-la. Fer konklir ki dan sa bann mo-la, /an/ koresponn a son [ã]. Aktivite 2 Fer get bien bann desin. Pou sak desin, demann zot idantifie lekel mo ki koresponn ar li. Demann kouma zot kone. Fer sertenn zelev lir de mo-la ek sertenn lezot zelev trouv bann indis ki permet disteng zot. Lerla demann zelev kolorye mo ki koresponn avek desin-la.

r

Let ek son 3. Mo gete, mo tande ek mo ekrir.

an [ã]

an [ã]

ledan zanimo laniverser Ban disan

Not pou profeser Aktivite 5 - Explik bann zelev ki ena de kolonn. Dan premie kolonn zot pou bizin met bann mo kot zot trouv bann let /an/ ek kot zot tann son [ã]. Dir zot ki dan deziem kolonn zot pou bizin met bann mo kot zot trouv bann let /an/ me kot zot pa tann son [ã]. Kapav donn bann lexanp. - Lir sa sis mo-la. Demann bann zelev ekoute. Apre relir bann mo enn par enn. Donn zelev letan pou met bann mo-la dan bon kolonn.

71 / paz swasant-e-onz

lekritir

1. Mo ekrir /AN/.

AN Not pou profeser Aktivite 1 Obzektif: - Develop konsians grafik let kapital /AN/ ek motrisite pou prodir-li bien. Demann zanfan obzerve kouma finn ekrir bann let /AN/. Demann zanfan swiv model ki ena dan liv pou prodir bann let /AN/. Zanfan pou bizin ekrir let /AN/ ziska lafin sak lalinn pwintiye, enn ou de lalinn par sesion travay lekritir. Ou kapav fotokopie enn paz pou kontinie fer zelev pratik prodiksion let-la ziska ki zot finn metriz li bien. Aktivite 2 Obzektif: - Develop konsians grafik let /an/ ek motrisite pou prodir li bien. Demann zanfan obzerve kouma finn ekrir bann let /an/. Demann zanfan swiv model ki ena dan liv pou prodir let /an/. Zanfan pou bizin ekrir let /an/ ziska lafin sak lalinn pwintiye, enn ou de lalinn par sesion travay lekritir. Ou kapav fotokopie enn paz pou kontinie fer zelev pratik prodiksion let-la ziska ki zot finn metriz li bien. Aktivite 3 Obzektif: - Devlop sikomotrisite pou ekrir enn laswit let. - Devlop konsians grafik enn mo an KM. Fer lir sak mo par 2-3 zanfan. Dir zot bizin obzerv bann mo-la bien ek rekopie zot. Kan enn zanfan finn fini kopie mo-la, li relir pou gete si li pa finn les okenn erer ou omision; apre li fer enn kamarad cheke.

72 / paz swasanndouz

lekritir

2. Mo ekrir /an/.

an

7 / paz set 73 / paz swasanntrez

lekritir

3. Mo ekrir sa bann mo-la.

LEDAN

Not pou profeser Aktivite 4 Obzektif: - Devlop sikomotrisite pou ekrir enn swit mo. - Devlop konsians grafik enn fraz an kreol morisien. - Montre enn lekritir ki zeneralman bon, regilie, prop ek swagne.

LANVLOP

MANZE

74 // paz paz swasanndizwit swasannkatorz 78

Amenn zelev fer atansion lor bann sign ponktiasion (ki an kapital, ki an titlet, etc), lord bann mo ek lortograf sak mo.

lekritir

BALANSE

AN-RON

ANSAM

7 / paz set 75 / paz swasannkinz

lekritir

MANZE

76 / paz swasannsez

lekritir

3. Mo ekrir bann mo ki ena /an/.

serpan

7 / paz set 77 / paz swasanndiset

lekritir

4. Mo kopie sa fraz-la.

Miss Sonia fer tou zelev vinn asiz an-ron.

Not pou profeser Aktivite 4 Obzektif: - Devlop sikomotrisite pou ekrir enn swit mo. - Devlop konsians grafik enn fraz an Kreol Morisien Prosedir: - Fer lir fraz-la par 2-3 zanfan. - Dir zot bizin obzerv li bien ek rekopie li. Zot pou bizin fer atansion ponktiasion, lord bann mo ek lortograf sak mo. - Kan enn zanfan finn fini kopie fraz-la, li relire pou gete si li pa finn les okenn erer ou omision; apre li fer enn kamarad cheke.

78 / paz swasanndizwit

lekritir

7 / paz set 79 / paz swasanndiznef

lekritir





5. Mo ekrir sa bann mo la ziska lafin lalinn.

mitan Not pou profeser Aktivite 5 Obzektif: - Pou devlop kapasite ekrir bann zanfan.

letan

pikan

apandan 80 / paz katrovin

Prosedir: - Demann zanfan konte ek dir komie lalinn ena otour sak mo. Donn zanfan lokazion obzerv bann let ki ena ek dir kouma finn form bann let-la. - Profeser reprodir bann lalinn ki ena dan liv lor tablo ek li demann zanfan obzerve kouma li pou prodir bann let-la. Zanfan bizin kapav diferansie ant let ki al lao lalinn ek let ki al anba lalinn. - Profeser met plis lanfaz lor mo. Li explik zanfan ki enn group let ansam, se enn mo. Li kapav montre zanfan kouma pou dir mo-la. - Apre ki zanfan inn fini obzerv mo-la zot pou ekrir mo-la ziska lafin lalinn. - Lerla profeser kontinie avek bann lezot mo, enn par enn.

lekritir

anvole

lasanble

danse

sante

7 / paz set 81 / paz katrovin-enn

lekritir

6. Mo ekrir plizier fraz apartir sa desin-la. Ed twa avek sa bann mo-la pou ekrir fraz.

plimie

tir

sak

Not pou profeser Aktivite 1 Obzektif: - Pou fer bann zanfan ekrir enn fraz apartir enn desin. Prosedir: - Lir konsign-la avek bann zelev. - Dir zot get bien sa desin-la ek pans enn fraz. - Lir bann mo ki ena anba konsign-la ek apre demann bann zelev ekrir fraz ki pou dekrir sa desin-la.

82 / paz katrovinde

lekritir

7 / paz set 83 / paz katrovin trwa

Vokabiler Bann zwe dan lakour lekol Mo get sa desin anba la. Mo dir bann zwe ki mo trouve. Mo re-ekrir nom sak zwe dan kaz ki koresponn.

lamarel

kouk-kasiet

football

lapli-laponp

siter-siter panari

Not pou profeser Siter siter Panari Zanfan dibout dan enn laronn. Zot sot-sote ler zot sante. Enn kou zot tou asiz anba ler sante-la dir “sit down”. Lerla zot tou met zot ledwa lor zot labous. Premie zanfan ki koze ouswa riye (fini deside avan) deor. Kapav ousi zwe sa zwe-la par fer de zanfan trap lame krwaze ansam e tourne. Zwe kontigne ziska ki ena enn ki gagne.* Parol: Siter siter Panari – Lakle bidon tom dan lari – siter siter panari Wat sayut – wat sayut Sit down Lapli laponp Enn sante-zwe sa. Zanfan mem organize. De zanfan form enn pon ek zot de lame zwenn lao. Bann lezot zanfan fer enn lalinn anran. Zot pou travers anba ler sante koumanse. Ler sekans sante fini, enn zanfan pou may dan pon. Pon pou bouze al enn ti distans. Pou demann zanfan-la swazir ant pom ou zoranz. Dapre so repons, li pou al deryer swa enn swa lot zanfan ki pe form pon-la. Zwe-la kontigne ziska ki tou zanfan fini pas parey. Kan fini, kote ki finn gagn plis zanfan pou gagne.* Parol: Lapli laponp – Larivier Dironn – Premie makoute, makoute Sin Lwi Ze perdi ma ti poul blans sir mon eskalie – Ti toutou amenn lakle Enn bar Sa bann parol-la sorti depi album 16 Ti morso nou lanfans par Grup ABAIM. Lor mem album, ena enn kantite lezot sante ek laronn ki zanfan ena labitid zwe dan lekol depi plizier zenerasion. ©Kopirayt 2002 Grup ABAIM

84 / paz katrovinkat

Silab 1. Mo lir bann silab. Mo dir enn mo kot mo tann sak silab.

[ã] ban

kan

pan

van

dan

lan

ran

wan

fan

man

san

yan

gan

nan

tan

zan

2. Mo rekonet bann silab.

mandarinn man

da

rinn

le

van

tay

zo

ranz

pan

da

3. Mo ekrir silab ki manke.

_ _ _ bour

lele _ _ _

lar _ _ _

_ _ _ tilater

4.Met bann silab an-ord pou fer enn mo.

rinn man

da

pi

gnon san

dre Van

di

bi

lans

lan 85 / paz katrovinsink

Gramer Bann fraz pou poz kestion.



1. Mo ekout sa ti konversasion-la.

Not pou profeser Objektif Amenn bann zelev devlop konsians bann fraz ki poz kestion: fraz interogatif

Kouma to apele? Mo apel Leo. Kot to reste? Mo res Helvetia. Ki to kontan zwe? Mo kontan zwe boul.

2. Mo konplet bann fraz pou kontign konversasion-la.

Aktivite 1: - Demann zelev obzerv zimaz ek idantifie ki Vanessa ek Leo pe koze. - Lir bann fraz dan konversasion-la (met laksan lor intonasion kan pe lir kestion). - Fer enn tifi zwe rol Vanessa ek enn garson zwe rol Leo. - Fer zelev idantifie bann fraz ki kestion ek bann fraz ki repons (zwe lor intonasion). - Koz lor laspe enn fraz interogatif: So fonksion • pou gagn enn linformasion ou enn presizion, • pou aprann kiksoz So striktir • li fini par enn ‘?’ Aktivite 2: - Kontign konversasion. - Lir bann fraz ek les zelev trouv kestion ou repons ki koresponn ek sakenn. - Les zelev donn zot prop propozision ek swazir bann fraz ki pli apropriye. - Kapav kontign sa aktivite-la avek bann lezot kestion/repons.

Mo bien kontan manz minn frir. Ki to kouler prefere?

Mo ena enn ti toutou.

86 / paz katrovinsis

Gramer





3. Mo kolorye kaz akote bann fraz ki poz kestion.

To pou al lekol demin? Mo mama ena enn zoli rob. Kifer to pe plore? Fim-la kiler pou fini?

Not pou profeser Aktivite 3: - Lir bann fraz. - Zelev idantifie bann fraz ki poz kestion ek explik zot swa. - Zelev kolorye bann fraz-la.

Seki mo finn aprann Ena bann fraz ki nou servi pou poz kestion. Sa bann fraz-la zot fini par sinbol

?

Mo poz kestion pou konn kiksoz/pou demann kiksoz. Profeser abitie poz kestion pou verifie ki bann zelev finn konpran.

87 / paz katrovinset

Evaliasion

1. Pou sak mo, met enn lakrwa dan bwat kot to tann son [ã].

lelefan

serpan

riban

ledan

vantilater

panplemous

2. Mo ekrir nom bann zimaz.

______ 88 / paz katrovinwit

______

_________

Evaliasion

3. Met enn rayt kot bann fraz interogatif. Mo pe al lekol. Eski to apel Kevin? Ki to pe fer la? So papa pe vinn. Ki ler to ti arive?

4. Zwenn bann fraz interogatif ek zot repons. a. Kifer to pe plore?

Mo res Port-Louis.

b. Komie larzan to ena?

Mo apel Berenice.

c. Kouma to apele?

Mo finn tap mo lipie.

d. Kot sa to reste?

Mo ena dis roupi.

89 / paz katrovin-nef

Evaliasion

5. Mo konplet sa mo-krwaze la ek mo azout bann let ki bizin.

L E

L E F A N A

P

L

I M

V O L K A N N

T R I A N G

P A N D A N B F A N T O M U R

90 / paz katrovin-dis

N

Prolonzman

Enn sante tradisionel Rodrig Zenes pa oule travay Depi mo leve tipiti Mo paran dir nou travay Me nou paran dir nou travay Dir nou aprãnn trap pios Ti dir nou aprãnn trap pios Dir nou aprãnn O Dir nou aprãnn trap pios Me pou nou gengn nou lavi Dan lil Rodrig zordi

91 / paz katrovin-onz

Prolonzman

Zenes pa oule trap pios Zenes pa oule trap pios Li travay zis pou lārzan Travay zis pou lārzan Li travay zis pou lamone Travay zis pou lārzan Me zot pa kõnn servi Dan lil Rodrig zordi Nou bizin aprãnn tou metie Me nou bizin aprãnn aprãnn trap pios Pou fer reveni nou pei.

92 / paz katrovin-douz

Lek l

o

Ler rekreasion

Sapit

4

- Ekout enn zistwar avek atansion - Konpran enn zistwar plizoumwin long - Transform enn fraz deklaratif an fraz interogatif - Idantifie bann diferan plas dan lakour lekol - Idantifie son [d] - Rekonet ek ekrir let /d/ ek /D/

93 / paz katrovin-trez

“Giling! Giling! Giling!”

Laklos

sone.

Finn

ariv

ler

rekreasion. Vanessa extra kontan parski li ti pe atann sa avek inpasians. Li degaze li al rod so bann meyer kamarad, Kamini, Estelle ek Laura pou zwe kouk-kasiet. Leo, dan so kote, pa tro prese. Li sorti dan klas dousmandousman, li get partou otour li dan lakour lekol. Ena bann zanfan ki pe zwe lapli-laponp, lezot ki pe zwe lamarel, 1-2-3 soley, football. Me Leo tousel, li pena okenn kamarad pou zwe avek li. 94 / paz katrovin-katorz

Lapli

koumans

bann

zanfan

tonbe, galoupe,

rant anba preo. Leo pa prese, li kontign marse dousman-dousman. Enn sel kou enn tifi glise ek tom zis devan li.

Leo degaze donn tifi-la enn koudme leve: se Vanessa! Toule-de dekonserte parski dan klas zot pa ti pe koz ditou. Enn ti larm ti pe koule dan lizie Vanessa. - To finn gagn dimal? - Wi mo lipie finn vire! Mo pa pe kapav marse. To kapav amenn mwa dan biro metdekol? - Wi. Kot sa mo bizin pase? Vanessa met so lame lor zepol Leo ek zot al dan biro metdekol. Zot ki pa ti pe koze ditou, koumans blag-blage. Depi sa zour-la, Vanessa ek Leo finn vinn bon kamarad.

95 / paz katrovin-kinz

Konpreansion

1. Mo dir ki mo finn konpran dan

zistwar-la.

1. Kifer laklos sone?

Not pou profeser

2. Ki Vanessa fer kan laklos sone?

Obzektif: -Ekout enn zistwar avek atansion. -Idantifie bann linformasion dan enn zistwar.

3. Ki zwe bann zanfan-la ti pe zwe? 4. Ki arive kan lapli koumans tonbe? 5. Kouma Vanessa ek Leo finn vinn kamarad?



2. Mo explik avek mo prop mo.

1. Bann zanfan galoupe rant anba preo. 2. Leo degaze donn tifi-la enn koudme leve. 3. Toule-de dekonserte.



3. Mo antour bann bon repons.

a. Pandan rekreasion, Leo zwe avek:

1. Vanessa



3. personn

96 / paz katrovin-sez

Lektir text Fer enn rapel seki ti pase dan premie epizod. Demann bann zelev ki pou pase dan sa epizodla (antisipe). Les bann zelev fer enn lektir zimaz Lir text-la ek demann bann zelev ekout bien. Poz bann kestion lor sak moman for epizod-la. Demann zelev imazine ki kapav finn ariv Vanessa: • Ki tretman li finn gagne dan biro metdekol? • Eski li finn retourn lakaz? Aktivite 1 Lir premie konsign ek dir ki pou travay sa aktivite-la oralman. Met bann zelev an group pou ki zot tou kapav partisipe ek reponn. Lir bann kestion ek swazir enn ou de zelev parmi sak group pou reponn. Aktivite 2 lir konsign ek lir fraz-la. Zelev pou bizin explik sak fraz dan zot prop mo. Aktivite 3 Obzektif: - Amenn zelev fer enn reperaz tematik dan text ki li fek ekoute. Gid zelev pou reper mo kle dan kestion-la ek lokaliz li dan zistwar-la. Fer zelev verbaliz zot repons.

2. trwa kamarad

Konpreansion b. Kan lapli tonbe, Leo:

1. zwe dan lapli



2. mars dousman-dousman



3. galoupe

c. Kan Vanessa tonbe, li gagn dimal dan so:



1. latet



2. lame

3. lipie

d. Vanessa met so lame lor zepol Leo ek zot al:



1. zwe dan lapli



2. kot dokter

3. dan biro metdekol

e. Dan ki parti zistwar Vanessa ek Leo vinn kamarad?



1. koumansman



2. omilie

3. lafin

4. Mo aprann sa bann mo-la. dan

devan

dousman

degaze

kamarad

dekonserte

Not pou profeser Aktivite 4: Fer zelev aprann sa bann mo-la. (dir, eple ek ekrir) apre met lame lor mo-la pou kasiet li, eple ek dir mo-la, lev lame ek cheke si finn bien eple ek dir mo-la. Aprann enn mo par zour. Lafin lasemenn fer enn dikte pou valide.

97 / paz katrovin-diset

Lektir

Mo aprann lir

Dora se enn gro denn. Gramatin li manz dipin diber. Dizer li met so debarder, Li al get Konde so kamarad ki kontan anvole lor larad. Midi zot al lamer pou al get zetwal-de-mer.

98 / paz katrovin-dizwit

Not pou profeser Obzektif : - Montre lintere pou bann text. - Ariv enn konpreansion zeneral enn text ki li pe tande. Koumans lir text lor enn ritm trankil ek avek expresivite. Poz kestion pou gete si zanfan finn bien konpran text. Ex: Kouma personaz dan sa poezi-la apele? Ki li ete? Eski li gro oubien li meg? Ki li manze dan gramatin? Kisann-la ki so kamarad? Eski li zwenn li souvan ouswa rarman? Ki zot fer ansam? Eski zot kontan poezi-la? Kifer?/Ki zot kontan ladan?

Lektir

Mo dekod bann mo

Do ra se enn gro denn. Gra ma tin li manz di pin di ber. Di zer li met so de bar der, Li al get Kon de so ka ma rad ki kon tan an vo le lor la rad. Mi di zot al la mer pou al get ze twal - de - mer.

Not pou profeser Obzektif : - Amenn zelev vinn enn lekter otonom. - Rekonet bann silab ek zot son respektif. - Swiv avek ledwa kan pe fer lektir. - Swiv avek lizie kan pe fer lektir. - Ekrir de-trwa mo depi sa text-la. - Reformil text-la avek bann lezot mo. Konpetans Kominikasion ki pou devlope plis dan G5 ek G6 pe koumans lamem. Evit lektir kolektiv, parski sa li pa pou ed bann ki gagn difikilte lir pou progrese. Met plis laksan lor bann lektir individiel. Pratik bann aktivite lekritir, ki kapav dan form dikte dan sak leson. Nou kapav pronons enn mo swa andan (lektir silansie) ou par oralizasion (lektir ot-vwa). Si son-la fer parti dan lexik memwar zelev-la, li pou konpran mo-la. Kouma KM enn langaz fonetik ek zelev deza ena enn gran repertwar lexik ek semantik dan zot memwar, pena relativman gran difikilte pou travay sa aktivitela. Afin ki zelev vinn bann lekter otonom, servi de metod (lektir silabik ek lektir rekonesans otomatik) ki pou fonksionn kouma bann mwayen konplemanter. Enn fwa ki zelev finn metriz lektir bann mo, kapav retravay aktivite lektir san servi dekoupaz silabik. Servi text ki ena zis avan. Isi amenn zelev fer enn rekonesans otomatik bann mo dan text. Zelev pou bizin kapav rekonet mo-la san servi desifraz silabik. Bann zelev finn deza memoriz sa bann mo-la. Sa tip idantifikasion-la, li posib si zelev deza ena enn zimaz ortografik dan so memwar. Dan sa ka-la, kouma zelev rekonet mo-la otomatik dan 3 dimansion - viziel, oditif ek semantik. Zelev pou apiy lor sekans let ki form mo-la pou rekonet mo-la.

99 / paz katrovin-diznef

Lektir 1. Mo rekonet bann silab.



Not pou profeser Aktivite 1 Obzektif: - Fer zanfan servi dekoupaz ek apre asanblaz silabik enn mo pou idantifie mo-la.

de

de

dan

dan

rod

rod

donn

donn

de

van

devan

de

pi

depi

de

ga ze

degaze

ka ma rad

kamarad

par de

pardesi

si

met de kol de kon ser te



metdekol dekonserte

Kapav refer sa mem aktivite-la omwin enn fwa ankor enn lot zour pou ranforsi konpreansion teknik-la ek so aplikasion. Enn lot zour, donn enn seri mo ki bann zanfan pa finn zwenn ek fer zot lir zot par sa teknik-la. Si zanfan touzour gagn difikilte, pran zot dan enn ti group ek travay avek zot. Fer sa lor plizier zour ziska ki zot konpran. Aktivite 2 Obzektif: - Manifeste enn konsians grandisan bann eleman sonor ek lexikal langaz oral ek ekri an Kreol Morisien Amenn zelev fer korespondans ant bann group let ek zot son respektif. Sa aktivite-la permet zelev akerir de dimansion konplemanter - Dekodaz ek Konpreansion. Ena enn lien ki existe ant Lektir ek Lekritir. Li inportan pou pran an konsiderasion 3 konpozan kan pe ansengn lektir - Dekodaz, Konpreansion ek Prodiksion Ekri. Enn konbinezon sa 3 konpozan-la permet konstriksionn enn kiltir lekritir. Pou fasilit memorizasion bann silab, fer zelev eple kan pe kopie. Sa li pou santre konsantrasion lor siksesion ek lord bann let avek zot son respektif, ki finalman pou abouti par akizision lortograf bann mo.

2. Mo kas bann mo an silab.

dile

dekouraze

ladan

Madagaskar

degaze kamarad 100 / paz san

Let ek son

Mo etidie bann son

Not pou profeser

1. Mo re-ekout poezi-la ek mo rod bann mo ki ena son [d].

2. Mo anserkle bann zimaz kot



mo tann son [d] dan mo-la.

Obzektif: - Montre lintere pou bann text (poezi). - Dekouver ek aplik prinsip let-son dan lektir. Sa aktivite-la pou devlop konsians fonolozik zelev. Amennt zot rekonet ek aprann bann son. Aktivite 2 Obzektif - Disteng bann son langaz KM. - Demontre enn prononsiasion stab (presi, zis, bien artikile) ek konsians fonksionalite enn prononsiasion konpreansib. - Manifeste enn sertenn konsians bann eleman sonor ek lexikal langaz oral an KM (fonem, silab, mo) Pou favoriz enn lien ant son ek alfabet, fer zelev prononse ek ekoute atantivman ek rod bann son ki li pe tande

domino

Aktivite 3 Obzektif: - Konn bann let alfabe KM. - Abitie ar zimaz grafik bann mo. - Manifeste enn konsians grandisan bann eleman grafik ek lexikal langaz ekri an KM.

3. Mo anserkle bann mo

Fer zelev travay lor enn ritm rapid, enn idantifikasion rapid let /d/.

ki ena let /d/. ladob

koray

dofin

kouler sink doub debarkader

3. Mo konplet bann mo avek let /d/.

le _ an

bigara _

_ ite 101 / paz san-enn

Let ek son

4. Mo relie sak mo ek so desin.

lakord dodo

Not pou profeser Aktivite 5 Obzektif: - Manifeste enn sertenn konsians bann eleman sonor ek lexikal langaz oral an Kreol Morisien (fonem, silab, mo) Aktivite 6 Obzektif - Disteng bann son langaz KM.

konde dibwa

Amenn zelev fer lien enn group let ek zot son respektif. Zelev pou bizin etablir enn korespondans fonem-grafem pou pas depi prononsiasion mola ziska so form ekri.

5. Mo gete, mo tande ek mo ekrir.

[d] /d/

dibwa soley rido ver divan lafnet 102 / paz san-de

lekritir 2 1

1





2

1

1. Mo ekrir let /D/.

D D



2. Mo ekrir let /d/.

d d



Not pou profeser Obzektif: - Develop konsians grafik let kapital /D/ ek motrisite pou prodir li bien. Demann zanfan obzerve kouma finn ekrir let /D/. Demann zanfan swiv model ki ena dan liv pou prodir let /D/. Zanfan pou bizin ekrir let /D/ ziska lafin sak lalinn pwintiye, enn ou de lalinn par sesion travay lekritir. Ou kapav fotokopie enn paz pou kontinie fer zelev pratik prodiksion let-la ziska ki zot finn metriz li bien. Aktivite 2 Obzektif: - Develop konsians grafik let /d/ ek motrisite pou prodir li bien.

3. Mo ekrir sa bann mo-la.

de dousman kamarad

Demann zanfan obzerve kouma finn ekrir let /d/. Demann zanfan swiv model ki ena dan liv pou prodir let /d/. Zanfan pou bizin ekrir let /d/ ziska lafin sak lalinn pwintiye, enn ou de lalinn par sesion travay lekritir. Ou kapav fotokopie enn paz pou kontinie fer zelev pratik prodiksion let la ziska ki zot finn metriz li bien. Aktivite 3 Obzektif: - Devlop sikomotrisite pou ekrir enn laswit let. - Devlop konsians grafik enn mo an KM. Fer lir sak mo par 2-3 zanfan. Dir zot bizin obzerv bann mo-la bien ek rekopie zot. Kan enn zanfan finn fini kopie mo-la, li relir pou gete si li pa finn les okenn erer ou omision; apre li fer enn kamarad cheke.

103 / paz san-trwa

lekritir

4. Mo kopie sa fraz-la. Zordi letan pa bon ditou.

Not pou profeser Obzektif: - Devlop sikomotrisite pou ekrir enn swit mo. - Devlop konsians grafik enn fraz an Kreol Morisien. - Montre enn lekritir ki zeneralman bon, regilie, prop ek swagne. Amenn zelev fer atansion lor bann sign ponktiasion (ki an kapital, ki an titlet, etc), lord bann mo ek lortograf sak mo.





5. Mo met sa bann mo-la an-ord pou form enn fraz.

enn pardesi

Vanessa finn met

kouler roz.

Not pou profeser Aktivite 5 Obzektif: - Devlop konsians striktir enn fraz dan KM. - Montre enn lekritir ki zeneralman bon, regilie, prop ek swagne. Lekritir mo nesesit enn laprantisaz spesifik ek progresif. Enn explorasion oditif, viziel ek kinestezik pou favoriz enn konesans let /d/ dan 3 laspe - nom, son ek form. Kapav servi tablet pou sa aktivite lekritir la ek fer bann aktivite siplemanter dan kaye ti-lalinn.

104 / paz san-kat

Vokabiler

1. Mo lir sa bann mo-la.

lakantinn

lasal ICT

laplenn

twalet

geyt

preo

biro metdekol

leskalie 105 / paz san-sink

Vokabiler



2. Mo reponn sa bann kestion-la.

Bann zanfan galoupe, rant anba preo. Kifer ena preo dan lekol? Kifer bann zanfan pe galoupe pou al anba preo? Eski ena preo dan to lekol? To kapav amenn mwa dan biro metdekol? Kifer Vanessa demann Leo amenn li dan biro metdekol? Kouma biro metdekol diferan avek to klas?

Not pou profeser



3. Mo ekrir bon repons.

a. Avan rant dan lakour, ena enn misie ki debout zis kot _______________ pou pran tanperatir ek sanitayz nou lame. b. Kan laklos midi sone pou rekreasion, Donovan ek so bann kamarad pou al zwe football lor _______________. c. Tou zelev met zot anran pou al _______________. d. Pou aprann ICT, nou bizin al dan ____________________. e. Lor _______________, nou bizin fer bien atansion parski li enn plas danzere. f. Solana finn al _______________ pou aste gato. g. Laplipar zanfan pe zwe anba ____________ parski sa soley lete la pe donn bal. h. Mis finn demann mwa al kit rezis dan _______________. 106 / paz san-sis

Aktivite 2 Obzektif: - Servi langaz oral pou bann operasion kognitif dan kad bann tas skoler. Poz zelev bann kestion parey, li enn teknik laprantisaz aktif ki sinp pou pratike ek probableman fasil pou fer zelev reflesi Atraver sa bann kestion-la, zelev pou deklans enn reflexion dan zot panse. Finn met a zot dispozision plizier kestion ki viz plizier nivo obzektif sible. Toutfwa pa limit zot leson a zis sa bann kestion-la. Kapav elarzi pou kre ek alimant bann diskision interesan lor size-la. Aktivite 3 Obzektif: - Pran apwi lor enn stok vokabiler ekri intern ki sinifikatif pou ekrir. - Servi enn vokabiler ris avek presizion. Lobzektif prinsipal sa aktivite-la se pou determinn nivo konpetans ki zelev finn akerir dan sa leson vokabiler la. Isi pe met zelev dan leprev enn sitiasion aplike. Aktivite-la pe viz egalman enn evaliasion pou verifie si zelev finn atenn bann obzektif ki ti definir koumansman leson-la. Kapav servi sa pou mezir efikasite transmision ki finn deroule dan leson-la ek ousi detekte difikilte laprantisaz serten zelev.

Silab

1. Mo lir bann silab.

[d] da de di do dou ad ed id od oud der dig dan dor dok

2. Mo servi bann silab depi Aktivite 1 pou konplet bann mo.

a. Komie enn plis enn?

Not pou profeser

b. Désiré pe dir, “Ti dipin griye fonn ber .”

Obzektif: - Diferansie (idantifie, reprodwir, prodwir) avek presizion bann son langaz KM. - Rekonet bann grafem ek ki manier zot kod bann son.

c. Kan Matant sante, tou dimounn leve pou . se

Fer zelev eple sak silab ek fer enn zefor pou lir li, answit zelev dir enn mo ki kontenir sa son-la.

d. Bor lamer, bann zanfan pe aranz sato sab . e. ti enn gro zwazo ki ti ena zis dan Moris. f. Yer mo ti zwe enn parti avek Darina.

mi

g. Donovan finn al dormi parski li pe gagn latet. ler h. Ton Piko finn al la Dagotière pou lapes tilapia. i. Lekontrer devan.

yer

no

Aktivite 2 Obzektif: - Servi enn metod grafo-fonolozik pou konplet lekritir bann mo. - Servi langaz pou soutenir laprantisaz lezot size. Sa aktivite-la permet zelev fer enn dekodaz ki swiv par enn ankodaz. Kan zelev reper son ki manke ek answit rod sa dan group silab ki prezan dan Aktivite 1, bann-la pe fer korespondans foni-grafi ek kan bann-la finn idantifie silab-la ek zot ekrir li dan lespas ki finn done, zot fer enn korespondans grafi-foni. Fer zelev eple kan zot pe ekrir parski sa li pou ed memorizasion seki zot pe ekrir. Repons: a. de, b. diber, c. danse, d. disab, e. Dodo, f. domino, g. douler, h. ladig, i. deryer, j. dis.

j. Ekrir nimero 10 an KM. 107 / paz san-set

Silab



3. Mo rekonet bann silab.

Not pou profeser dik sio ner

sou de

de

si

re

Aktivite 3 Obzektif: - Rekonet bann silab avek bann let. - Servi letiket pou montre silab. Fer zelev eple ek lir sak silab. Answit kol bann silab ansam pou lir sak mo respektif.

koud



de

si

ne

lar dwaz

Aktivite 4 Get desin ek eple sak mo, silab par silab. Lexamp: me-lon-do fer melondo. Dir zelev get bann desin, lir mo-la bien ek ekrir bann silab ki manke.

4. Mo ekrir silab ki manke.

melon _ _

man _ _ rinn

bigou _ _

_ _ bwa

ra _ _ _

le _ _ _

108 / paz san-wit

Silab

5. Mo copmplet avek bann silab.

dil

_ _ fin

_ _ lgotni

di da

do pan _ _

_ _ fil

6. Mo kolorye kantite silab ki mo tande.



disel delwil ledwa lagon piksidou saldebin

Mo ekrir sak silab ki koresponn anba sak kaz.

Not pou profeser di

sel

Obzektif: - Etabli korespondans silab oral ek silab grafik. - Travay lor prinsip grafi-foni pou prodir bann mo. Aktivite 5 - Rekonet bann silab avek bann let. Zelev pena pou aprann enn mo dan so totalite. Fer zelev lir lalis silab ki finn done. Answit get sak zimaz ek dir ki ete sa. Ki bann son pe tande dan zimaz-la? Zelev dekode ki silab finn deza ekrir ek idantifie silab ki manke. Aktivite 6 Fer zelev kont lor ledwa nonb silab ek kolorye bann kare akote dapre nonb. Fer enn lien ant sak silab ek zot son respektif. Rod lekritir silab-la dan nom mo la ek ekrir li dapre so kaz respektif.

109 / paz san-nef

Gramer



1. Mo obzerv sa bann fraz-la.

a. Vanessa pe fer devwar.

a. Eski Vanessa pe fer devwar?

b. To kontan manz makaroni.

b. Eski to kontan manz makaroni?

c. Bann-la pou vini demin.

c. Eski bann-la pou vini demin?

d. Zwazo-la finn anvole.

d. Eski zwazo-la fin anvole?

e. Pe vann gato banann dan lakantinn.

e. Eski pe vann gato banann dan lakantinn?

Avek ki let sak fraz pe

Avek ki mo sak fraz pe

koumanse? ____________

koumanse? __________

Avek ki zafer sak fraz pe

Avek ki zafer sak fraz pe

termine? _______________

termine? _______________

Enn fraz ki koumans avek enn

Enn fraz ki koumans avek

_______________ ek terminn

_______________ ek terminn

avek enn ________, li enn fraz

avek enn ________, li enn fraz

_______________ .

_______________ .

“Eski”, se enn mo interogatif. Kan enn fraz koumans avek enn mo interogatif, fraz-la pou vinn enn fraz interogatif. Alor fraz-la pou oblize terminn avek enn ? Anou azout Eski avan enn fraz deklaratif.

Obzektif: - Servi form fraz dan enn manier apropriye. - Konpran bann eleman diferansiel dan enn fraz interogatif.

Nou pou al lamer. Eski Nou pou al lamer. Eski Nou pou al lamer.

X

Eski nou pou al lamer?



Eski nou pou al lamer. X

110 / paz san-dis

Not pou profeser

Fer zelev obzerve ek idantifie bann transformasion ki finn ena pou fer enn fraz deklaratif vinn enn fraz interogatif. Lobzektif prinsipal se fer zelev diferansie ant striktir fraz deklaratif ek fraz interogatif ek sirtou ki sistem ponktiasion ki nou servi pou sa 2 tip fraz-la.

Gramer





a.

Li pe mont bisiklet.

b.

Sandrine pe kwi dipin.

c.

Pou gagn deser taler.

d.

Kargo zouzou fini rantre.

e.

Bann kotomili-la fini pouse.





a.

Ena boukou pwason dan sa basin-la.

b.

Nou pou gagn ankor goyav.

c.

Bann mason-la fini koumans travay.

d.

Gilbert pou vini azordi.

e.

Avion-la fini aterir.

2. Mo azout “Eski” dan koumansman sak fraz.

3. Mo transform an interogatif.

Eski, se enn mo interogatif. Ena ousi bann lezot mo interogatif: Ki Kifer Kan Kot Kisann-la Kouma Komie







4. Mo servi mo interogatif ant braket pou transform sak fraz an interogatif.

Not pou profeser a.

To ena enn fitwar ble. (Eski)

b.

To pe desine. (Ki)

c.

Li ti revini. (Kifer)

d.

Mo pou aranz sa aster. (Kouma)

e.

Nou pou re al laba ankor. (Kan)

Aktivite 4 Obzektif: - Servi mo interogatif ki finn done pou transform enn fraz deklaratif an fraz interogatif. Fer zelev realize ki ena bann lezot fason pou poz kestion san servi mo interogatif “Eski”. Pou zelev nivo Grad 2, les zot koumans bann fraz interogatif avek enn mo interogatif.

111 / paz san-onz

Evaliasion

1. Ekout sa text-la avek atansion ek reponn bann



kestion ki swiv.

Samdi pase konper Yev ti zwenn avek konper Perdri. Bann-la desid pou al fer enn letour Larivier Tanie. Laba zot finn naze dan basin ble. Midi, bann-la finn kas goyav desinn pou manze. Apre sa, toulede finn al fer lasies dan lonbraz anba gran pie zoliv. a. Ki zour zistwar-la pe deroule?

_______________

b. Ki bann personaz ena dan zistwar-la? c. Ki larivier bann-la ti ale? d. Kot bann-la ti naze?

_______________

_______________

_______________

e. Ki bann-la ti manze midi?

_______________



2. Mo remet bann zimaz-la an-ord dapre zistwar.



3. Anserkle bann mo ki ena let /d/.

dekale koray ede sofa distans salonpet larozwar dimal pwason delwil 112 / paz san-douz

Evaliasion

4. Servi silab ki finn done pou ekrir bann mo. la

na

si

dou

_____________

gli

gre

_____________

pik

sad

dinn

_____________

5. Transform an fraz interogatif. a. Li pe manz dalpouri.

b. Pou ena lekol demin.

c. Fini met promosion dan sipermarse.

113 / paz san-trez

Evaliasion

6. Met an-ord pou fer fraz. a. koumanse. - Lakoup - finn

b. to pe pintir - Kifer - miray-la ble?

c. pou ena - konze pibliz demin? - Eski

114 / paz san-katorz

Evaliasion

7. Swazir bon repons.

a. Bann zanfan finn al anba _______________ akoz lapli pe tonbe. (preo, geyt)

b. Pe vann pistas griye dan _______________. (biro, lakantinn)

c. Metdekol travay dan _______________. (koulwar, biro)

d. Sak gramatin, nou fer lasanble dan ______________ lekol. (lakour, geyt)

e. Nou abitie fet zourne sportif lor _______________. (lasal ICT, laplenn)

115 / paz san-kinz

Prolonzman

Sirandann? Sanpek Ki pli vie pwason dan lamer? Ki zafer ki ena de zegwi me ki pa pike? Ki sif ki zame ize? Enn bato kouler ver kit larad ale. Tou so bann pasaze blan. Letan li retourne, bato-la kouler zonn ek tou so bann pasaze nwar. Ki ete sa? Ki zanimo ki sarye so lakaz lor so ledo? Bef dormi, lasenn marse? Enn boul disan anba later?

Tanbour lor anba later? Kisann-la lerwa bann fri? Devan kisann-la enn lerwa tir so kouronn? Ki 2 legim ki ena dan enn bisiklet? Tou kiksoz bizin delo pou li viv, 116 / paz san-sez

kisann-la kouma li bwar delo, li mor?

Text

Zoli landrwa Kot to reste? Mo res Poudre d’Or! Ki ena laba? Lapousier lor? Ena kato-ver ek serin zonn, ek pie koko ki pe danse kan lamer koumans sante! Kot to reste? Mo res Pamplemousses! Ki ena laba? Pena zoranz? Ena enn gran zardin kot bann pie ena san-t-an ek to kapav zwe kouk-kasiet avek bann torti zean!

117 / paz san-diset

Text Kot to reste? Mo res Cap Malheureux! Ki ena laba? Zot tou plore? Dan Cap Malheureux nou tou kontan parski soley pe riy ar nou ek bann bato fer nou salam ek lamer rakont zistwar ki bann pwason finn rakont li! Kot to reste? Mo res Quatre-Soeurs! Ki ena laba? To pena frer? Mo ena kat ser ek trwa ti frer ek de granmer ek de granper ek trwa tonton ek trwa tantinn ek mo papa ek mo mama. Nou tou ansam komie sa fer? Nou tou ansam komie sa fer?

118 / paz san dizwit

Ananda Devi