MAVİ BİLYEDEN UZAYA DÜNYA

MİNERALLER VE KAYAÇLAR



MİNERALLER 1. Talk 2. Jips 3. Kalsit 4. Florit 5. Apatit 6. Feldispat 7. Kuvars 8. Topaz 9. Korund 10. Elmas 11. Pirit 12. Galen 13. Opal 14. Muskovit 15. Lösit 16. Olivin 17. Amfibol 18. Piroksen 19. Biyotit

20. Ojit

MİNERALLER

Jips

Sedimenter kayalar arasında, ilk çökelen minerallerdir. Ele alındığı zaman sabun hissi verir. Renkleri güzeldir ama sağlam değildir. Adını, Grekçe alevler halinde yanan şey anlamına gelen “GYPS” kelimesinden alır. Jips doğal olarak oluşan ve iki mol su içeren bir Kalsiyum Sülfat mineralidir. Tarımda çok önemlidir. Jips kullanılan topraklarda toprak gevşer, su tutma ve havalanma kapasitesi

artar, böylece bitkinin kökleri daha rahat gelişir.

HAZIRLAYAN: ELİF HİKMET

MİNERALLER

Talk

Talk; beyaz, yeşilimsi şeffaf renklerde, kaygan, masif görünümlü ve yumuşaktır. Sertliği Mohs cetveline göre 1-1.5 arasında değişir.

Talkın ısı ve

elektrik iletkenliği zayıftır fakat ateşe dayanıklıdır. Yüksek sıcaklıklarda ısıtıldığında sertleşir, katılaşır. Asitlerle bozulmaz. Talk; seramikte, boya yapımında, çatı kaplamasında, haşarat ilacı üretiminde, kauçuk ve kağıt sanayiinde, kozmetik v e f a r m a k o l o j i d e , a s f a l t d o l g u m a d d e s i y a p ı m ı n d a , hayvan yemi ve gübre üretiminde kullanılır.

HAZIRLAYAN: RECEP HİKMET

MİNERALLER

Kalsit

Kalsit, kimyasal formülü CaCO₃ olan kristalleşmiş kalsiyum karbonat. Saydam, beyaz, sarı, rustik yeşil ve mavimsi renkte olabilir. Sertliği 3, özgül ağırlığı 2.71'dir. Soğuk ve seyreltik hidroklorik asitte şiddetli bir köpürme ile ayrışır. Çakı ile çizilir. CO₂'li sularda çözünerek Ca(HCO₃)₂ yapar. Ülkemizde kalsit adı ile üretilen mineral, karbonatlı kayaçların (kireçtaşı, mermer, tebeşir) ana

mineralidir.

HAZIRLAYAN: ERDEM HİKMET

MİNERALLER

Florit

Florit; CaF2 bileşiminde, saydam veya yarı saydam olan, sarı, yeşil, mavi, mor, kırmızı veya renksiz olabilen bir mineraldir. Doğada en fazla renk çeşitliliğine sahip minerallerden birisidir. Yoğunluğu 3,2 g/cm³, sertliği ise Mohs sertlik cetveline göre 4'tür. Kristal yapısı genelde kübik olmakla beraber oktahedral yapılara da rastlanmaktadır. Floritin en önemli kullanım alanı

çelik metalurjisidir.

HAZIRLAYAN: ZEHRA HİKMET

MİNERALLER

Apatit

Yaygın olarak rastlanan bir fosfat mineralidir. Magmatik kayaların büyük bir bölümünde aksesuar minerali olarak bulunur. Pegmatitlerde ve yüksek sıcaklık ürünü hidrotermal damarlarda bol miktarda oluşabilir. Sedimanter, bölgesel ve kontakt metamorfik kayalarda da rastlanabilir. Apatit mineralinin Mohs skalasına göre sertliği 5’dir.



HAZIRLAYAN: EMİNE HİKMET

MİNERALLER

Feldispat

Feldispatlar kayaç oluşturan minerallerin en çok bulunanı olup yer kabuğunun %60’ını oluştururlar. Feldspat, yerkabuğundaki birçok magmatik, metamorfik ve sedimanter kayacın bileşiminde bulunmaktadır. Feldspat cam, seramik, kaynak elektrotları ve boya sanayisinde kullanılan önemli bir endüstriyel hammaddedir.

HAZIRLAYAN: ZEYNEP HİKMET

MİNERALLER

Kuvars

Kuvars, oldukça saf silisyum dioksit (SiO2) kristallerine verilen addır. atomlarından

Silisyum ve oksijen

oluşan sert, kristalli bir mineraldir.

Birçoğu yarı değerli taşlar olan birçok farklı kuvars çeşidi vardır. Antik çağlardan beri, kuvars çeşitleri, özellikle Avrasya'da mücevher ve sert taş oymalarının yapımında en çok kullanılan mineraller olmuştur. Özgül ağırlığı 2,65 g/cm³, sertliği 7 olan kuvarsa doğada çok rastlanır. İçindeki yabancı m a d d e l e r i n c i n s v e m i k t a r ı n a g ö r e , s a y d a m r e n k l i y a da yarı saydam durumdadır.

HAZIRLAYAN: CANSU HİKMET

MİNERALLER

Topaz

Topaz, kimyasal yapısı Al2SiO4(OH,F)2 olan, kıymetli taş özelliğine sahip florlu alüminyum silikat mineralidir. Topaz taşı elmas ile aynı ağırlığa sahip olan ve değişik renkleri bulunan en değerli madenlerden biridir. Doğal bir yapıya sahip olan bu taş mavi, beyaz, gri ve kahverengi ile kırmızı gibi renkleri üzerinden değerlendirilir. Ayrıca güneşe tutulduğu zaman farklı renkler ortaya çıkaran taşlar içerisinde yer almaktadır. Yapılan bu çalışmalar zaman i ç e r i s i n d e d a h a y a y g ı n h a l e g e l e r e k , s o n u n d a b u t a ş yakut ismiyle bilinmeye başlanmıştır.

HAZIRLAYAN: ÖYKÜ BAHADIR

MİNERALLER

Korund

Korund yeryüzündeki magmatik, metamorfik ve sedimanter kayaçların oluşumda önemli role sahip doğal bir mineral çeşididir. Korund, elmastan ve moissaritten sonra bilinen en sert üçüncü mineraldir. Korund sahip olduğu bu olağanüstü sertlik, yüksek özgül ağırlığı, ısı direnci ile diğer kayaç türlerinden belirgin olarak ayrılmaktadır. Korund, genellikle kahverengi ve ya gri renklidir ancak saflık değerine bağlı olarak mavi mor, kırmızı, yeşil renkli ve ya renksiz halde de bulunabilir. Korund sertliği ve kimyasal direnciyle geçmişten günümüze bir çok

endüstriyel uygulamada kullanılan vazgeçilmez bir hammaddedir.

H A Z I R L A Y A N :

YUSUF BAHADIR

MİNERALLER

Elmas

Elmas, bilinen en sert maddelerden biridir ve değerli bir taştır.Mineralojide kullanılan mohs sertlik göstergesinde en yüksek sayıyla (10) gösterilir. Bu, diğer bütün mineralleri çizebilmesi demektir. Sertliğinden dolayı endüstriyel aletlerde kullanılması büyük önem kazanmıştır. Elmas, ametalik özellikler gösterir. Erime noktası 3547 °C’dir. Yoğunluğu yaklaşık 3,5 gr/cm³tür. Havada 850 °C’de yanar. Havasız ortamda 1500 °C’de grafite dönüşür. Oda sıcaklığında hiçbir madde etki etmez.Elmas izometrik bir sistemde kristallenir. Kristallerin rengi beyaz, k

ahverengi, siyah veya renksiz olabilir.

HAZIRLAYAN:

MUSTAFA BAHADIR

MİNERALLER

Pirit

Pirit Taşı,Demir Taşı olarak da adlandırılır. Eski zamanlarda bir ateşleyici görevi görmesi nedeniyle ateşli silahlar ve patlayıcılarda kullanılan Pirit, günümüzde de her türlü elektronik cihazda kullanılır.En büyük Pirit rezervi İtalyadadır.Pirit, yaygın olan bir sülfit mineralidir. Magmatik ayrımlaşma ile oluşabilir. Magmatik kayalarda, kontakt metamorfik yataklarda, hidrotermal damarlarda, birincil ve ikincil olarak bazı s e d i m a n t e r k a y a l a r d a b u l u n u r .

HAZIRLAYAN: İPEK BAHADIR

MİNERALLER

Galen

Galen; Kurşunun tabiatta bulunan en önemli filizidir. «Galenit» de denir. Kurşun sülfür bileşimindedir, kristal yapılır, metal parlaklığı gösterir. Yoğunluğu 7,48’dir.Galenit elektriği iyi iletir, telsiz cihazlarında ve radyoculukta detektör olarak kullanılır, hertz dalgalarının kolaylıkla alınmasına yardım eder. Son zamanlarda galenitte % 0.01-0.1 arasında gümüş bulunmuştur. Böylece gümüş elde edilmesinde de kullanılır.«Simli kurşun» (gümüşlü kurşun) adıyla tanınır. Galenit dünyanın her yanında bulunur, en çok Kuzey Amerika ve Meksika’da v a r d ı r . B u n d a n b a ş k a , A v u s t r a l y a , A l m a n y a , B r e z i l y a , Cezayir ile Türkiye ve Tunus’ta bulunur.

HAZIRLAYAN: CEYLİN BAHADIR

MİNERALLER

Opal

Opal bir koloittir; bileşiminde %3 ile %13 su bulunur; görünümü yağsı veya camsıdır, kırık yüzeyleri kavkıya benzer. Birçok çeşidi vardır, bunlar arasında en tanınmışı asil opaldır. Çok güzel parıltılar verdiğinden mücevhercilikte değerli taş olarak kullanılır. En güzel türleri Macaristan'da çıkarılır. Çok çeşitli ve parlak renklerde bulunduğu için alevli opal, pullu opal, şark opali gibi adlar alır. Meksika'da bulunan bir türü ticarette ateş opali, ballı opal, alev opali adıyla

bilinir; kırmızı, turuncu ve bazen yeşilimsi soru renkte olan bu opal, ateş kırmızısı tonlarında parıltılar yapar.

H A Z I R L A Y A N : BERK EREN BAHADIR

MİNERALLER

Muskovit

Muskovit, mika ailesinin en yaygın mineralidir. Magmatik, metamorfik ve sedimanter kayaçlarda bulunan önemli bir kaya oluşturucu mineraldir. Muskovit tabakaların yüzeylerinde inci ila vitröz parlaklık vardır. Işığa tutulursa saydam ve neredeyse renksizdir, ancak çoğunun hafif kahverengi, sarı, yeşil veya gül rengi tonu vardır. Bu mineraller genellikle inşaat sektörü ve takı eşyası yapımında kullanılır. Türkiyedehemen

Muskovite

h e r b ö l g e d e r a s t l a m a k o l d u k ç a mümkündür.

HAZIRLAYAN: TAHA BAHADIR

MİNERALLER

Lösit

Lösit tipik olarak, potasyumca zengin ve silis bakımından fakir bazik lavlarla oluşur. Kuvars ile kesinlikle birlikte bulunmaz. Yüksek basınç altında duyarsızdır. Potasyumca zengin, silisce fakir olan trakitik kayalarda bulunur. Plütonik ya da metamorfik kayalarda lösite rastlanmaz.





HAZIRLAYAN: ENES ALTINAY

MİNERALLER

Olivin

Olivinler, özellikle Mg'lu olivinler, çoğunlukta ultrabazik ve bazik kayaçlar içerisinde bulunurlar ve mağmada ilk kristalleşen minerallerdir. Olivin, ultrabazik (peridotit) kayaçlar içerisinde en fazla dünitler içerisinde bulunur. Teorik olarak dünit içerisindeki olivin miktarı % 95-99 arasındadır. .



HAZIRLAYAN: FAZLICAN ALTINAY

MİNERALLER

Amfibol

Amfibol grubu, magmatik ve metamorfik kayaçların içerisinde yer alır. Yoğun sıcaklık ve basınç altında meydana gelen minerallerdendir. Kimyasal bileşimi piroksenlere çok benzer. Amfiboller ancak dilinim yüzeylerindeki açıdan piroksenlerden ayrılırlar. Amfibol grubu, magmatik ve metamorfik kayaçların içerisinde yer alır. Yoğun sıcaklık ve basınç altında meydana gelen minerallerdendir. Kimyasal bileşimi piroksenlere çok benzer. Amfiboller ancak dilinim

yüzeylerindeki açıdan piroksenlerden ayrılırlar.

HAZIRLAYAN:

H A Y R U N N İ S A ALTINAY

MİNERALLER

Piroksen

Piroksen , mantonun önemli birleşenlerinden biri sanılan, magmatik ve metamorfik taşlarda sıkça rastlanan karmaşık bir inosilikat mineral grubudur. En yaygın üyesi ojit , siyah opak bir mineraldir.







HAZIRLAYAN:

MERVE ALTINAY

MİNERALLER

Biyotit

Biyotit mika ailesinin koyu renkli demirce zengin üyesidir. Diğer mikalar gibi levha yapısına sahiptir. Biyotit siyah parlak görünüşe sahiptir, bu onu diğer ferromagnezyen minerallerden ayırmaya yardım eder.





HAZIRLAYAN: HAYRUNİSA ALTINAY

MİNERALLER

Ojit

OJİT yanardağ kütleleri den hemen hemen bütün bazik volkanik kayaçlarda bulunan, feldspat ile birlikte bazaltların temeli oluşturan piroksen cinsinden alüminyum magnezyum kalsiyum ve demir silikat karışımı siyah kahverengimsi siyah koyu yeşil ya da griye çalan yeşil renklerde bir mineraldir.





H A Z I R L A Y A N :

İNCİ NAZ ALTINAY

KAYAÇLAR

MAGMATİK KAYAÇLAR 1. Granit 2. Diyorit 3. Gabro 4. Bazalt 5. Andezit 6. Dasit 7. Obsidiyen 8. Tüf 9. Diyabaz 10.Dolerit 11.Siyenit 12.Perlit

MAGMATİK KAYAÇLAR

Granit

Granit, sert, kristal yapılı minerallerden meydana gelen tane görünüşlü magmatik felsik müdahaleci magmatik bir kaya türüdür. Granit müdahale ile ortaya çıkan bir kayaçtır ve bu nedenle erimiş kayaçların soğuması sırasında oluşması anlamına gelir. Bu taşın en mühim yanı üzerine gelen darbelere karşı aşırı derecede dayanıklı olmasıdır. Granitler, mineralojisine bağlı olarak beyaz,

nkte olabilir. pembe veya gri re



HAZIRLAYAN:

BAŞAK İLKNUR

MAGMATİK KAYAÇLAR

Diyorit

Diyoritler günümüzde çok nadir görülen bir taştır. Bunun nedeni oluşumunun çok uzun sürmesidir, bu nedenle doğada nadir görüldüğünü söylemek de mümkündür. . İçerisinde birbirinden farklı minerallerin olması, rengini de göreceli olarak değişken yapmaktadır. Genellikle doğada bulunduğu noktalarda, gri, koyu gri ve yeşile çalan rengiyle tanınmaktadır. Güney Amerika’da yer alan And Dağları üzerinde, sarp kayalıklar olarak g ö r ü l e n d i y o r i t l e r , K u z e y A m e r i k a ’ d a y e r y ü z e y i n d e görülmektedir.

HAZIRLAYAN:

NİL İLKNUR



MAGMATİK KAYAÇLAR

Gabro

Gabro iri taneli, koyu renkli, müdahaleci magmatik bir kayadır. Genellikle siyah veya koyu yeşil renklidir. Derin okyanus kabuğundaki en bol kayadır. Gabro inşaat sektöründe çeşitli kullanımlara sahiptir. Şantiyelerde kırma taş temel malzemelerden cilalı taş tezgahlar ve yer karolarına kadar her şey için kullanılır. Gabro, parlak siyah bir parlaklığa parlatılabilir. Parlak cilalı gabbro mezarlık işaretleri, mutfak t e z g a h l a r ı , y e r k a r o l a r ı , k a p l a m a t a ş ı v e d i ğ e r boyut taş ürünleri yapmak için kullanılır.

HAZIRLAYAN:

DÜŞLEM İLKNUR

MAGMATİK KAYAÇLAR

Bazalt

Magmatik kökenli bir doğal taş çeşidi olan bazalt, dış püskürük kayaç türüdür. Volkanik kaynaklı bir doğal taştır. Volkanik püskürme sonucu oluşmuştur. Bazalt genellikle gri veya siyah renktedir. Bazalt taşı, dünyanın en sağlam ve en dayanıklı doğal taşıdır. . Isı depolama sistemlerinde de bazalt, hammadde olarak oldukça ekonomik ve pratik çözümler sunuyor. Çeşitli kaplama uygulamalarında kullanılan taş yünü

malzemesinin üretiminde bazalttan faydalanılıyor.

H A Z I R L A Y A N : Ö M E R İ L K N U R

MAGMATİK KAYAÇLAR

Andezit

Magmanın yer kabuğu derinliklerinden yüzeye çıkarak, hızlı şekilde soğumasıyla oluşan volkanik bir kayaçtır. Yüzeyi soğumuş lavlarla kaplıdır. İçeriğinde bolca mineraller bulunur. Yapısı kristal ve camlardan oluşur. Eflatun, mor, pembemsi renkleri çoğunlukla görülmesine rağmen, grimsi ve siyahın açık tonunda da rastlanabiliyor. Sağlam ve dayanıklı bir yapıya sahip olan andezit taşı yıpranmaya karşı aşırı dayanıklıdır. Yazın serin, k ı ş ı n s ı c a k t u t m a ö z e l l i ğ i y l e i n ş a a t s e k t ö r ü n ü n i l k tercihidir.

HAZIRLAYAN:

HAKAN İLKNUR

MAGMATİK KAYAÇLAR

Dasit

Volkanik bir dağın patlaması sonucunda, çevreye akmaya başlayan lavlar, farklı noktalarda birikir ve soğurlar. Dasit kayacının oluşması da işte bu noktada başlamaktadır.

Açık renkli olmasıyla bilinen dasit

kayacı, pek çok farklı amaçla çıkartılarak kullanılmaktadır. İçerisindeki kuvars miktarının artması, renginin koyu mora dönmesine sebep olmaktadır. Silahtan kırma taş üretimine kadar geniş a l a n d a h i z m e t v e r e n d a s i t , k u l l a n ı c ı l a r ı n ı s a ğ l a m l ı ğ ı y l a da memnun etmektedir.

HAZIRLAYAN:

A L İ E G E İ L K N U R

MAGMATİK KAYAÇLAR

Obsidyen

Diğer taş çeşitlerinden ayrı olarak Obsidyen taşı kristalleşmeden soğuduğu için, donma yaşar ve kenarları daha ince ve keskin olur. Nemrut Dağı'nın Tatvan bölgesinde yeşil renk, Rize-İkizdere bölgesinde ise kırmızı renkli Obsidyen taşı çıkarılmaktadır. Aynı zamanda Ağrı dağı ve Pasinler bölgesinde de yaygın çıkarılır. Dünya çapında ise İtalya, Yunanistan, Macaristan, Ermenistan ve Slovakya’da düzenli olarak çıkarılan değerli taşlar arasında bulunur. Obsidyen taşının farklı renkleri olsa bile genelde siyah renklidir. Aynı zamanda taşın üzerinde kar gibi beyaz lekeler bulunur. Bu lekeler Obsidyen taşını

ayıran en önemli özellikler arasındadır. Bu şekilde Obsidyen taşını anlamak mümkün

HAZIRLAYAN:



IRMAK ÖNER



MAGMATİK KAYAÇLAR

Perlit



Perlit denilince; petrografide soğumaya bağlı olarak meydana gelen uzamanın, gözle veya mikroskopla görülebilecek konsantrik yapı ya da kırılmasının meydana getirdiği özel bir volkanik camsı kayaç türünü ifade eder. Perlit aynı zamanda, doğal olarak oluşan silis esaslı v o l k a n i k k a y a ç l a r a v e r i l e n a d d ı r .





HAZIRLAYAN: YAĞMUR ÖNER

MAGMATİK KAYAÇLAR

Tüf

Tüf, bir volkanik patlama sonucu ortaya çıkan volkanik küllerden oluşan kaya türüdür. Tüf kimi zamanlarda inşaat malzemesi olarak kullanılan farklı bir kaya anlamına da gelir. %50’den daha fazla tüf içeren kayalar tüflü olarak kabul edilir. Tüf tortul veya magmatik kayaçlar olarak sınıflandırılabilir. Kapadokya Bölgemizde bulunan Peri Bacaları da tüf

kayaların en güzel örneklerindendir.



HAZIRLAYAN:

SELİM ÖNER

MAGMATİK KAYAÇLAR

Diyabaz

Diyabaz maddesi derin magmada oluşan bir kayaçtır. Diyabaz taşını öteki kayaçlardan ayıran en önemli özelliği, yüksek derecede olan sertliği, soğuklarda bozulma yaşamaması, büyük basınç altında dahi su emişinin az olmasıdır. Yeşil renkli diyabaz maddesi, iç ve dış mekânlar için kullanılmaktadır







HAZIRLAYAN: BELİNAY ÖNER

MAGMATİK KAYAÇLAR

Dolerit

Dolerit örneklerinin opak mineral içeriği değişkendi!. Daha önce değinilen opak mineraller genellikle özşeküli kesitler verirler. Bunlar kloritçe zengin kesimlerde yay- gın oldukları gibi, diğer minerallerin içlerinde veya kenar kısımlarında da gözlenirler. Opak minerallerden manye- titler ayrışma derecesine göre kısmen veya tamamen hem a t i t e d ö n ü ş m ü ş t ü r .

HAZIRLAYAN: CEREN ÖNER

MAGMATİK KAYAÇLAR

Siyenit

Siyenit, yeşil ve pembe renklerde renkli iç püskürük bir taştır. Adını Mısır’daki Asvan şehrinden almıştır. Mısır piramitler in yapımında siyenit kullanılmıştır. Siyenit dağılınca kil oluşur. Birleşiminde bol miktarda alkali feldispat bulunan bir granittir.







HAZIRLAYAN: AHMET BERAT ÖNER

TORTUL KAYAÇLAR 1. Konglomera 2. Breş 3. Kumtaşı 4. Kiltaşı 5. Traverten 6. Dolomit 7. Marn 8. Kireçtaşı 9. Radyolarit 10. Çakmaktaşı 11. Kaya tuzu 12. Antrasit 13. Tebeşir 14. Taşkömürü 15. Mercan 16. Agat



TORTUL KAYAÇLAR

Konglomera

Konglomera kelimesi Latince’den gelmekte olup bir araya toplanma,yığılma anlamındadır.Kum ve çakılların basınçla birleşmesi ve zamanla sertleşmesi sonucu oluşan kütlelerdir.Çakıllarının yuvarlaklığıyla konglomera breşten ayrılır.Çakılları yuvarlak olan konglomeralara puding adı verilir.Konglomeralar dahaçok yarı kurak iklim bölgelerinde yaygındır. Konglomeralar aktif fay dikliklerinde,sellerle yarılan yamaçlarda,kuvvetli tektonik yükselmelerde, transgresyona uğrayan yerlerde, şiddetli dalga e t k i s i n d e k i k a y a l ı k f a l e z l e r i n ö n ü n d e m e y d a n a gelebilir.

H A Z I R L A Y A N : BEYZA HAZİNEDAR

TORTUL KAYAÇLAR

Breş

İtalyanca’da ezmek, ufalamak anlamına gelen breş, çapı 2 mm.den büyük köşeli kaya parçalarının doğal çimentoyla birleşip diyajeneze uğraması sonucu oluşur.Breş,uzun mesafelerce taşınmayan bazen ise oluştuğu yerde biriken çakıllardan oluşan yapışık tortul kayaçtır.Kayacın unsurları fiziksel ayrışmaya uğrayarak ufalanır.Doğal çimentosu genelde kil olan breş, tabakalı veya masif biçiminde bulunur.Yarı kurak iklim bölgelerinde, özellikle killi kayaların yayılış gösterdiği engebeli yerlerde ani sağanak yağışla

meydana gelen çamur selleri, içerisindeki materyalin artması ve ağırlaşmasıyla çamur akıntılarına dönüşür.

H A Z I R L A Y A N :

İNEDAR ASIM HAZ

TORTUL KAYAÇLAR

Kumtaşı

Kum tanelerinin bir araya gelmeleriyle oluşur. Gre,arenit gibi isimler de verilen bu kayaçlarda unsurları birbirine bağlayan doğal çimento kalkerli, silisli,demirli,killi gibi çeşitli bileşimde olabilir.Çimentonun cinsi kayacın dayanıklılığında rol oynayan önemli bir etmendir.Örneğin silisli çimentoya sahip kumtaşları kalker çimentolu olanlardan çok daha dayanıklıdır.Kalkerin asitli sulardan etkilenerek çözünmesi sonucu kayaç

parçalanır.



HAZIRLAYAN: ÖMER



HAZİNEDAR

TORTUL KAYAÇLAR

Kiltaşı

Kil taşı çok küçük kil tanelerinin birbirine yapışması ile oluşan tortul taş türlerinden birisidir.Doğal olarak oluşan kil taşları,diyajenez sıkıştırılması ile istenilen büyüklükte taş haline getirilmektedir.Kil taş içerisinde, yüksek oranda,silika ve alüminyum bulunmaktadır.İnce taneli ve yumuşak bir yapıya sahiptir ve mika, feldspat, silikatların ayrışması sonucu oluşmuştur.Su ile buluştuğunda, plastik özelliğini alır ve şekil verildikten sonra pişirilerek daha

dayanıklı duruma getirilir.

H A Z I R L A Y A N : FATİH

H A Z İ N E D A R

TORTUL KAYAÇLAR

Traverten

Travertenler, kalsiyum karbonat (CaCO3) bileşimindeki kimyasal tortul kayaçlardır.Yer altı sularının içlerindeki kalsiyum karbonatın belirli koşullar altında çökmesi sonucu meydana gelirler.Bu çökelme zamanla yumuşak hatları olan travertenleri oluşturur.Özellikle kaplıcalar tarafından biriken bir kalker biçimidir.Genellikle lifli veya konsantrik bir görünüme sahiptir.Beyaz,ten rengi,krem rengi ve hatta paslı çeşitlerinde bulunur.Bir kaplıca ağzında veya kireçtaşı mağarasında kalsiyum karbonatın hızlı çökeltilmesi işlemiyle oluşur.Dünyadaki e n g ü z e l t r a v e r t e n ö r n e k l e r i n d e n b i r i s i D e n i z l i Pamukkale travertenleridir

HAZIRLAYAN:

F U R K A N H A Z İ N E D A R

TORTUL KAYAÇLAR

Dolomit

Dolomit minerallerinin oluşturduğu kayaçlara dolotaşı adı da verilmektedir. Bu kayaçların oluşumu dolomitin doğrudan kimyasal bir çökelme ile değil kireç taşlarının magnezyum bakımından zengin suların etkisi altında oluştuğu bilinmektedir.Dünya’da ve Türkiye’de oldukça geniş yayılma alanına sahip olup rezerv problemi olmayan bir mineraldir.Dünya’da dolomit büyük miktarlarda ve çok değişik sektörlerde kullanılmasına rağmen Türkiye'de üretimin çok

önemli bölümü sadece demir-çelik ve cam sanayinde kullanılmaktadır.

LAYAN: HAZIR

BELİNAY BAHADIR

TORTUL KAYAÇLAR

Marn

Marn, kil ve kalsiyum karbonattan, değişik oranlarda tabii olarak meydana gelmiş karışımdır. Bir tortul kayaç olan marnların içlerindeki kireç taşı oranı %20 - %60 oranında değişir. Genellikle yeşilimsi renktedir ve asitte köpürürler. Kalsiyum karbonat, kile göre daha fazla ise buna kalker denir. Genel olarak sığ göllerde, bataklıklarda bulunur. Kalsiyum karbonat, muhtevasından dolayı Portland çimentosu imalatında ve asidik toprağı nötrleştirmek için zırai gayeyle, toprak ıslahında

kullanılır.

HAZIRLAYAN:

A R D A B A H A D I R

TORTUL KAYAÇLAR

Kireçtaşı

Kireç taşı genellikle mercan, foraminifera ve yumuşakçalar gibi deniz canlılarının iskelet parçalarından oluşan bir karbonat tortul kayaçtır. Başlıca maddeleri kalsiyum karbonatın farklı kristal formları olan kalsit ve aragonit minerallerdir. Kireç taşı çok sayıda kullanıma sahiptir: bir yapı malzemesi olarak, betonun temel bir bileşeni (Portland çimentosu), yolların yapımında katkı maddesi, diş macunu veya boyalar gibi ürünlerde beyaz pigment veya dolgu maddesi, kireç üretimi için kimyasal bir ham madde olarak, toprak düzenleyici olarak ve kaya b a h ç e l e r i n e p o p ü l e r b i r d e k o r a t i f k a t k ı o l a r a k kullanılmaktadır.

HAZIRLAYAN: BUĞRA TAHA BAHADIR

TORTUL KAYAÇLAR

Radyolarit



Tortul bir kayaçtır. radyolarya denen mikro organizmaların çökelmeleriyle derin denizlerde oluşan bir taştır. doğada tabakalar halinde ve kalkerli arazinin altında bulunur. sertliği 7'dir gri, kahverengi, yeşil, beyaz, krem, pembe ve diğer renkler olmak üzere birçok renk çeşitliliği gösterir. kırıldığında keskin kavkısal kırılma verir. kırılma yüzeyi genellikle donuk yağlı ve mattır. kalkerli arazinin altında oluşur ve ışığı geçirmez. çakmaktaşı'nın kesitlerini ışığa tutarsak opasiteyi a n l a y a b i l i r i z . b u r a d a n d a b i r t a ş ı n ç a k m a k t a ş ı m ı , radyolarit mi olduğunu anlayabiliriz.

HAZIRLAYAN: GÖKTÜRK BAHADIR

TORTUL KAYAÇLAR

Çakmaktaşı



Çakmak taşı, mineral kuvarsın sert, tortul kriptokristal formudur. Çoğunlukla tebeşirler ve kireç taşları gibi tortul kayaçlardaki nodüller ve kütleler olarak görülür. Nodülün içinde çakmak taşı genellikle koyu gri, siyah, yeşil, beyaz veya kahverengi renktedir ve genellikle camsı veya mumlu görünümdedir. Nodüllerin dışındaki ince tabaka genellikle renklidir, genellikle beyazdır ve

dokuda pürüzlüdür.

HAZIRLAYAN: SELİM BAHADIR

TORTUL KAYAÇLAR

Kaya Tuzu



Kaya tuzu genel olarak deniz suyunun ve tuzlu göl suyunun buharlaşmasından oluştuğu tortul kayalardan oluşur. Kaya tuzu da dahil olmak üzere tortul evaporit minerallerin geniş yatakları, kapalı göllerin ve kısıtlı denizlerin kurumasından kaynaklanabilir. Halit

yaygın

olarak kaya tuzu olarak bilinen, sodyum klorünün (NaCl) mineral (Doğal) formu olan bit tuz türüdür. Bu tür tuz yatakları yüzlerce metre kalınlığında ve geniş alanların altında olabilir. Kaya tuzu (Halit) izometrik kristaller oluşturur. Mineral: tipik olarak, renksiz ya da beyaz olan; ama aynı zamanda, sarı veya başka

malzemelere bağlı olarak, gri, açık mavi, koyu mavi, mor, pembe, kırmızı, turuncu olabilir.

HAZIRLAYAN: AYŞE REYYAN ŞHK

TORTUL KAYAÇLAR

Antrasit

Antrasit doğal katı yakıtlardan olan yüksek kalorili bir kömür türüdür. Pahalı olduğu için kullanımı sınırlıdır. Isınmadan çok kimyasal reaksiyonlarda indirgeyici olarak kullanılır.Doğada sınırlı miktarda bulunduğundan satışı kolaydeğildir. İçerdiği safsızlık çok az, karbon yüzdesi çokfazladır. Güçlükle tutuşan, koku ve duman çıkarmadan yanan bir çeşit taş kömürüdür. Katılık ve yoğunluğu diğer kömürlerden çoktur. Parmak üstünde leke bırakmaz. Kısa mavi renkli bir alevle yanar. Kalori 9.000 - 9.500 olduğu için lokomotiflerde kullanılır. Türkiye'de Kastamonu ilinde bulunan antrasit

kömürleşme derecesi en yüksek, jeoloji bakımından en eski kömürdür. Ayrıca Isı değeri çok yüksektir.

HAZIRLAYAN: ECRİN NİSA ŞHK

TORTUL KAYAÇLAR

Tebeşir

Tebeşir, ana bileşeni bir kalker karbonat olan kalsiyum karbonattır (CaC03). Kireçtaşı birikintileri kokkolitler (plankton iskeletlerinin ayrışması ile yaratılan az miktarda kireçli plakalar) birikir ve tortul tabakalar oluşturur. Kireç taşları birbirine gevşek bir şekilde bağlı tozlardır. Tebeşir içinde kalsiyum karbonatın yanı sıra çakmak taşı tozu, düşük miktarda balık mineralleri ve silis tanecikleri de yer alır. Küçük bir deniz organizması olan Plankton, deniz suyunda doğal olarak bulunan kalsiyumu yüzde 0,04 ile yüzde 40 arasında yoğunlaştırır. Plankton öldüğünde deniz dibine çöker. Forominifere ve kokolit gibi mikroorganizmaları kapsayan planktonların kabuklarından meydana gelen tebeşir, özellikle Avrupa’da Fransa, İngiltere ve İsveç’te Kuzey Amerika’da Alabama ve Teksas’ta bol miktarda bulunur. Sert cisimler üzerinde yazı yazmak için kullanılan

tebeşirler, tahta silgisi ya da su ile kolayca temizlenir.

HAZIRLAYAN: SÜMEYYE ŞHK

TORTUL KAYAÇLAR

Taşkömürü

Kömür, katmanlı tortul çökellerin arasında bulunan katı, koyu renkli, karbon ve yanıcı gazlar bakımından zengin kayaçtır.Kömür çoğunlukla diğer elementlerin değişken miktarlarda bulunmasıyla oluşur. Asıl bileşeni karbondur; bunun yanında değişken miktarda hidrojen, kükürt, oksijen ve azot içerir. Isı için yakılan bir fosil yakıt olan kömür dünyanın birincil enerjisinin yaklaşık dörtte birini ve elektriğinin beşte ikisini sağlar.Kömür elektrik üretiminde, demir-çelik ve çimento imalatında, endüstriyel Prosesler’ de buhar üretmek ve ısınma amacı ile

kullanılır. Demir-çelik ve kimya endüstrisinin enerji kaynağıdır. Isıtılarak kok kömürü şeklinde kullanılır.

HAZIRLAYAN: İFFET ŞHK

TORTUL KAYAÇLAR

Mercan

Hayat ağacı ve koral olarak da bilinen mercan taşının en pahalı rengi kırmızıdır. Asırlar boyunca toprak altında kalan mercan, organik bileşiklerden meydana gelen ve mercan popülerinin kireçlenerek bazı organizmaların zamanla iskelet haline getirilmesi sonucunda oluşur.Mercan taşı çok değerli ve nadir bulunan bir taşdır. Organik bileşiklerden meydana gelmesi de çok önemli özellikler arasındadır. Kırmızı renkte olanları en çok tercih edilenlerdir. Özel olarak cilalanır ve işlenir. Böylece parlak bir görünüme kavuşur. Mercan taşlarının özelliklerine bakıldığında aside ve ısıya karşı duyarlı bir taş olduğu da bilinmektedir. Bu sebeple kullanırken çok dikkatli olunması gerekir. Mercan taşı Dünyada Batı Hint adaları, Malezya, İtalya,

Cezayir, Afrika, Sicilya, Japonya kıyıları, Büyük Okyanus ve İspanya gibi ülkelerde ve bölgelerde çıkarılmaktadır.

HAZIRLAYAN: BEYZANUR ŞHK

TORTUL KAYAÇLAR

Agat

Agat taşı serttir ve renkli kısımları ışığı geçiren saydam yada yarı saydam bir yapıya sahiptir. (Saydam kısımları genelde kuvars mineralinin yoğunlaştığı kısımlardır. Kristalize olurlar.) İsmini Sicilya’da bulunan Achates Nehri’nden almıştır. Ancak dünya üzerinde yaygın bir şekilde bulunan birçok türü vardır. Bunlardan biride Ankara Çubuklu Agat taşıdır.

HAZIRLAYAN: NİSANUR ŞHK

METAMORFİK KAYAÇLAR 1. Şeyl 2. Sleyt 3. Fillat 4. Şist 5. Gnays 6. Migmatit 7. Mermer 8. Kuvarsit 9. Arduvaz 10.Elmas 11.Amfibolit

METAMORFİK KAYAÇLAR

Şeyl

Şeyl silt ve kil boyutlu ince çökel öğelerinin birleşmesinden oluşan çamur taşı da denen bir tortul kayaç türüdür. Şeyl kayaçı çok önemli ve ayırt edici özelliklere sahiptir. Bu özellikler tanecik boyutu, tanelerin paketlenmesi ve çevresel etkiler sonucu oluşan çökel yapıları olarak sıralanabilir. Fiziksel özelliklerinin yanı sıra kimyasal olarak da Şeylin önemli bir yer vardır. Ayrıca Şeyl büyük organik madde kalıntısı yönünden

bayağı zengindir.

HAZIRLAYAN: MÜGE EMEL GAZİ

METAMORFİK KAYAÇLAR

Sleyt

Tortul ve magmatik kayaçların sıcaklık ve basınç etkisiyle değişmeleri (başkalaşmaları) sonucu oluşan kayaçlara metamorfik (başkalaşım) kayaçları denir. Sleyt de bu kayaçlara örnektir. Çok küçük taneli (