1

BALIKESİR KENT KONSEYİ SAĞLIK ÇALIŞMA GRUBU İLKOKUL ÖĞRENCİLERİ İÇİN OBEZİTE İLE MÜCADELE KAPSAMINDA BESLENME EĞİTİMİ PROJESİ RAPORU GİRİŞ Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) obeziteyi, “sağlık için risk oluşturan anormal veya aşırı yağ birikimi” olarak tanımlamakta ve küresel bir salgın olarak nitelendirmektedir. DSÖ verilerine göre; çocuklar ve ergenler (5-19 yaş) arasında fazla kiloluluk ve obezite sıklığı 1975’te %4 iken, 2016’da %18’in üzerine çıkmıştır. Çocukluk döneminde görülen obezite tüm dünyada hızla artan bir sağlık sorunudur. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), 2016 yılıda dünya üzerinde fazla tartılı ya da obez (5) yaş altı çocuk sayısı (41) milyondan, (5-19) yaş arası çocuk sayısı ise (340) milyondan fazla olduğunu bildirmiştir. DSÖ, Avrupa Çocukluk Çağı Şişmanlık Sürveyans Girişimi (COSI) çalışmasında, (6-9) yaş arası kız ve erkeklerde obezite sıklığının %5-43 arasında değiştiği gösterilmişken, çalışmanın Türkiye sonuçlarına göre (7-8) yaşındaki çocuklarda obezite sıklığı %22,5‘dir (erkeklerin %23,3‘ü, kızların %21,6‘sı fazla tartılı ve obez olduğu belirlenmiştir). 2009 yılındaki daha eski Türkiye Okul Çağı Çocuklarında Büyümenin İzlenmesi (TOÇBİ) Projesi araştırmasında ise (6-9) yaş grubu çocuklar arasında fazla tartılı olma oranı %14,3 ve obezite %6,5 olarak bildirilmiştir. Çocuklukta görülen obezite genetik, davranışsal, çevresel ve kültürel pek çok faktörlerden etkilenmektedir. Yaş, cinsiyet, ırk, ailesel yatkınlık gibi faktörlerin yanı sıra obezite sıklığının aşırı gıda alımını teşvik eden ve fiziksel aktiviteyi engelleyen ev dışında yenen aşırı yağlı ve şekerli, hızlı yemek yemek, hazır gıdaların pazarlamasının artması, bu gıdalara erişimin kolay olması, aşırı enerji alımı, teknolojinin beraberinde getirdiği sedanter yaşam, gelir düşüklüğü ve sosyal koşullar, aile içerisindeki beslenme ve yeme tutumları, kiloya ve bedene bakış açısı, yiyeceklerle kurulan ilişki biçimi gibi obezojenik çevre nedeniyle olduğu da bilinmektedir. Erişkinlerin büyük çoğunluğunda obezite başlangıcının çocukluk çağlarına uzandığı bilinmektedir. Erişkin yaşlarda görülen obezite vakalarının %30 kadarında başlangıç çocukluk çağlarına dayanmaktadır. Özellikle (4-11) yaşlarında başlayan obezitenin, erişkin dönemde de devam etmesi sosyal izolasyon ve davranışsal problemler, hipertansiyon, kardiyovasküler hastalıklar, diyabet gibi sorunların riskini arttırmaktadır. Bu nedenle çocukluk ve ergenlik döneminde obeziteden korunma ve tedavi giderek önem kazanmaktadır. Çocukluk çağında beslenme ve fiziksel aktiviteye yönelik eğitimlerin kalıcı davranış değişikliği için önemli adım olduğu bilinmektedir. Bu kapsamda Balıkesir Kent Konseyi Sağlık Çalışma Grubu olarak bahse konu yaş grubuna sağlıklı beslenme bilgilendirme eğitimleri yapılarak, eğitim öncesinde, eğitim verdilen öğrencilerin obezite riski oluşturabilecek beslenme davranışlarını tespit etmek amacı ile de anket (Ek-1) uygulanmıştır.

2

YÖNTEM Beslenme eğitimi projesi, 20 Nisan 2022 - 25 Mayıs 2022 tarihleri arası, haftada (1) gün gerçekleştirilmek üzere (5) ilçe ve (10) okulda ilkokul 1.-2.-3.-4. sınıflar üzerinde yürütülmüştür. İlkokul öğrencilerine yönelik, obezite ile mücadele kapsamında Balıkesir Üniversitesi bünyesindeki (2) Halk Sağlığı Uzmanlık eğitimi alan ve (1) İntörn Hekim tarafından beslenme konusunda ve el hijyeni ile ilgili eğitim verilmiştir. Eğitim öncesi Balıkesir İl Milli Eğitim Müdürlüğü’nün belirlediği okul ve sınıflarda, ön test yapılarak eğitim gerçekleştirilmiştir. Uygulanan öntest literatürden, Milli Eğitim Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığı’nın güvenilir kaynaklarından yararlanarak, hedef kitlenin anlayacağı şekilde hazırlanarak uygulanmıştır. Anket sonuçlarının değerlendirmesinde elde edilen verilerin SPSS programı aracılığı ile analizi yapılmıştır. Öğrencilerin kendi bildirdiği kilo ve boy değerlerine göre; Beden Kitle İndeksi (BKİ) hesaplanmış ve Beden Kitle İndeksi = Vücut Ağırlığı (kg)/Boy (m).2 formülü kullanılmıştır. BKİ’nin değerlendirilmesinde ülkemiz çocukları için Neyzi ve arkadaşları tarafından geliştirilmiş olan büyüme eğrileri kullanmış, buradaki persantil değerlerine göre; sonuçlar Hastalık Kontrol Merkezi (CDC) referansları temel alınarak ≥95 persantil obez, 85-95 persantil şişman, 5-84 persantil normal,