DOPALACZE Poradnik dla rodziców o nowych substancjach psychoaktywnych

PARTNER MERYTORYCZNY PUBLIKACJI I

ns en

ot

nej

u t P r a w P a cj

FOT. GETTY IMAGES

tyt ta

i Ed

u k a c ji Z d

ro

w

Urząd Miasta Czarnków 64-700 Czarnków, Plac Wolności 6 tel. 67 255 28 01, fax 67 255 26 77

e-mail: [email protected] O„icjalny serwis internetowy Miasta Czarnków www.czarnkow.pl i www.facebook.com/miasto.czarnkow

2

DOPALACZE

SK÷D SIĄ WZIĄY DOPALACZE? Poszukiwanie nowych leków od dawna jest priorytetem przemysu farmaceutycznego. Badania w tym obszarze koncentrujĻ siň również na pochodnych leków psychoaktywnych, które sĻ czňsto stosowane w medycynie. Produktem ubocznym tej pogoni sĻ dopalacze. Nowe ŧrodki psychoaktywne najczňŧciej wytwarzane sĻ w Azji, a nastňpnie przewożone do Europy. Przemys farmaceutyczny od wielu lat poszukuje nowych skutecznych leków. Badania w tym kierunku dotyczŀ takƁe pochodnych substancji psychoaktywnych, które majŀ szerokie zastosowanie w medycynie. Dopalacze sŀ niechlubnym efektem ubocznym tych poszukiwaş. Nowe substancje psychoaktywne produkowane sŀ w Chinach i Indiach, a nastōpnie trafiajŀ do Europy. Produkcja dopalaczy rozwija siō równieƁ w Polsce. W przypadku leków obowiŀzkowe sŀ kosztowne i dugotrwae badania przed dopuszczeniem do sprzedaƁy. Nie ma Ɓadnych informacji, aby producenci dopalaczy sprawdzali bezpieczeşstwo sprzedawanych produktów. Policja co roku wykrywa coraz wiōcej nielegalnych miejsc, gdzie wytwarzane sŀ dopalacze. Poznaj krótkŀ historiō tych niebezpiecznych substancji.

CZYM S÷ I SK÷D WZIĄY SIĄ DOPALACZE? Pierwszym okreŬleniem stosowanym na nowe substancje psychoaktywne nazywane potocznie dopalaczami byo sformuowanie designer drugs (narkotyki projektowane). Zjawisko projektowania róƁnego rodzaju substancji z czasem wykroczyo poza laboratoria chemiczne zwiŀzane z przemysem farmaceutycznym, a narkotyki projektowane to nic innego jak substancje psychoaktywne stworzone w celu uzyskania

jŀcych za naruszenie przepisów dotyczŀcych narkotyków tradycyjnych, czyli Ŭrodków odurzajŀcych i substancji psychotropowych.

WALKA Z DOPALACZAMI I GRUPY GENERYCZNE

efektu dziaania podobnego do juƁ znanych narkotyków. W 2008 roku pojawiy siō one w duƁych iloŬciach w Polsce i zaczōy byŃ sprzedawane m.in. w sklepach stacjonarnych.

CO MÓWI÷ NA TEMAT DOPALACZY PRZEPISY? Dopalacze w nomenklaturze prawnej okreŬlane sŀ jako nowe substancje psychoaktywne (NSP). W Ustawie o przeciwdziaaniu narkomanii „nowa

substancja psychoaktywna” zostaa zdefiniowana jako „kaƁda substancja lub grupa substancji pochodzenia naturalnego lub syntetycznego w formie czystej lub w formie preparatu dziaajŀca na oŬrodkowy ukad nerwowy, inna niƁ substancja psychotropowa i Ŭrodek odurzajŀcy, stwarzajŀca zagroƁenia dla zdrowia lub zagroƁenia spoeczne porównywalne do zagroƁeş stwarzanych przez substancjō psychotropowŀ lub Ŭrodek odurzajŀcy lub

która naŬladuje dziaanie tych substancji”. Od 2018 roku NSP sŀ objōte przepisami prawa karnego i traktowane w sposób zbliƁony do narkotyków. Przed nowelizacjŀ ustawy o przeciwdziaaniu narkomanii z 2008 roku karana bya tylko produkcja oraz wprowadzanie od obrotu nowych substancji psychoaktywnych, a sankcje miay charakter finansowych kar administracyjnych. Po nowelizacji sankcje sŀ podobne do kar obowiŀzu-

W latach 2010-2018 walka z nowymi substancjami psychoaktywnymi prowadzona bya za pomocŀ prawa administracyjnego przez inspekcjō sanitarnŀ, co okazao siō niewystarczajŀce. Dlatego w 2018 roku wprowadzono nowe przepisy, które pozwalajŀ policji na walkō z dopalaczami. Wtedy teƁ wprowadzono tzw. grupy generyczne. Zamiast zamieszczaŃ substancje w wykazach do Ustawy o przeciwdziaaniu narkomanii, zastosowano definicje zbiorcze opisujŀce precyzyjnie struktury chemiczne grup kontrolowanych zwiŀzków. W efekcie nowych rozwiŀ zaş moƁna zdelegalizowaŃ nie pojedyncze substancje, ale cae ich grupy. Producenci latami próbowali ominŀŃ prawo, wprowadzajŀc drobne zmiany struktury chemicznej sprzedawanych substancji. W ten sposób staway siō one legalne i nie podlegay kontroli, choŃ ich dziaanie byo podobne do substancji juƁ zdelegalizowanych. Nowe rozwiŀzania w znaczny stopniu ograniczyy ten proceder, a wprowadzenie grup generycznych okazao siō skutecznym narzōdziem w walce z producentami i sprzedawcami dopalaczy.

W pogoni za „biaym króliczkiem” – historia dopalaczy w Polsce Nowe substancje psychoaktywne (NSP) pojawiy siň w Polsce w 2008 roku. Terminu „dopalacze” zaczňto używaľ w mediach i mowie potocznej do opisywania różnego rodzaju substancji i produktów wykazujĻcych dziaanie psychoaktywne, ale nie objňtych kontrolĻ prawnĻ. W tym samym roku rozpoczōa swojŀ dziaalnoŬŃ strona internetowa dopalacze.com, profesjonalna pod wzglōdem strategii marketingowej. Oferowane za jej poŬrednictwem produkty reklamowane byy jako bezpieczne alternatywy dla nielegalnych psychoaktywnych substancji. Dopalacze oferowano np. jako wyroby kolekcjonerskie, nienadajŀce siō do konsumpcji przez ludzi. Miay byŃ one legalne w caej Unii Europejskiej, atestowane oraz bezpieczne i speniaŃ funkcjō „tabletek imprezo-

wych”. W ofercie sklepów byy takƁe sprzedawane mieszanki zió i zioa wykorzystywane w róƁnych kulturach m.in. do obrzōdów, jak np. szawia wieszcza. JednoczeŬnie szybko rozwijaa siō podaƁ innych nowych substancji psychoaktywnych, wŬród których pojawi siō mefedron, a póƀniej caa grupa róƁnych substancji z grupy katynonów i kannabinoidów. Coraz czōŬciej zaczōy pojawiaŃ siō teƁ nowe substancje o wiōkszej sile dziaania, co stanowio bezpoŬrednie zagroƁenie dla zdrowia i Ɓycia osób je stosujŀcych. Pierwsza nowelizacja Ustawy o przeciwdziaaniu narkomanii wymierzona w NSP wesza w Ɓycie 8 maja 2009 roku (Dz.U. z 2009 Nr 63 poz. 520), a kolejna w 2009. W 2010 zdelegalizowana zostaa kolejna grupa substancji psychoaktywnych, m.in. mefedron oraz syntetyczne kannabinoidy,

na mocy nowelizacji Ustawy o przeciwdziaaniu narkomanii. Ustawa o zmianie ustawy o przeciwdziaaniu narkomanii z dnia 10 czerwca 2010 roku (Dz.U. z 2010 Nr 143 poz. 962), która wprowadzia powyƁsze zmiany, zaczōa obowiŀzywaŃ od 25 sierpnia 2010 roku. Na podstawie art. 27 ust 1 i 2 oraz art. 31a ustawy z dnia 14 marca o Paş stwowej Inspekcji Sanitarnej podjōta

zostaa decyzja o wycofaniu z obrotu wyrobu o nazwie „Tajfun” (zawierajŀ cego syntetyczne kanabinoidy) oraz podobnych produktów mogŀcych bezpoŬrednio zagraƁaŃ Ɓyciu lub zdrowiu ludzi. W caej Polsce wydano decyzje administracyjne, które nakazay zaprzestanie dziaalnoŬci punktom sprzedajŀcym dopalacze, a takƁe sprzedaƁy przez internet. Na poczŀtku paƀdziernika 2010 roku przeprowadzono ponad 3500 kontroli i unieruchomiono ponad 1300 obiektów sprzedajŀcych NSP w Polsce. W tej operacji wziōo udzia kilka tysiōcy inspektorów sanitarnych oraz policjantów. W celu wzmocnienia dziaaş wymierzonych w rynek dopalaczowy pod koniec 2010 roku wprowadzono nowe rozwiŀzania prawne, zmieniajŀc zarówno ustawō o przeciwdziaaniu narkomanii, jak i o inspekcji sanitarnej

(Ustawa o przeciwdziaaniu narkomanii oraz Ustawa o Paşstwowej Inspekcji Sanitarnej z dnia 8 paƀdziernika 2010 roku). Po zamkniōciu sieci sklepów w listopadzie 2010 sprzedaƁ dopalaczy przeniosa siō przede wszystkim do internetu. Dopalacze zaczōto oferowaŃ w coraz wiōkszym stopniu jako odczynniki do badaş chemicznych, tzw. research chemicals. Sprzedawcy ponownie zaczōli otwieraŃ sklepy z NSP, jednakƁe jako ukryte punkty sprzedaƁy. Prowadzono w nich sprzedaƁ „spod lady” w róƁnego rodzaju miejscach, jak np. lombard, punkt ksero. 1 lipca 2015 roku zdelegalizowano 113 NSP – odnotowano blisko 2000 interwencji medycznych prawdopodobnie z powodu zatrucia NSP. W caym 2015 roku odnotowano ich rekordowŀ liczbō, bo aƁ 7284, w kolejnym roku liczba zatruŃ zmniejszya siō do 4369.

3

NAJPOPULARNIEJSZE DOPALACZE W POLSCE Dopalacze najlepiej omijaľ szerokim ukiem, ponieważ to naprawdň groŻne dla zdrowia, a nawet życia substancje. Coraz wiňcej osób jest ŧwiadomych szkód, jakie może wyrzĻdziľ ich stosowanie, jednak używki te nadal sĻ popularne nie tylko wŧród modzieży. Dowiedz siň wiňcej na temat skadu i dziaania dopalaczy. SYNTETYCZNE KANNABINOIDY

jektowanych benzodiazepin). Wystō pujŀ one na rynku dopalaczy rzadziej niƁ syntetyczne kannabinoidy i katynony. Majŀ strukturō chemicznŀ zbliƁonŀ do benzodiazepiny, podobnie jak caa grupa leków benzodizepinowych, które sŀ uƁywane do leczenia silnych stanów lōkowych, bezsennoŬci oraz przy premedykacji operacyjnej i sedacji po zabiegach. Podobnie jak inne benzodiazepiny, te z grupy dopalaczy oddziaujŀ na receptory GABA. Efektami ich uƁywania jest ogólne uspokojenie oraz sennoŬŃ, spowolnienie psychiczne oraz ruchowe, ataksja, splŀtanie, zaburzenia oceny i amnezja nastōpcza. DuƁsze uƁywanie tych substancji prowadzi do uzaleƁnienia. Przedawkowanie moƁe prowadziŃ do Ŭpiŀczki oraz zgonu z powodu depresji ukadu oddechowego. Dopalacze zawierajŀce benzodiazepiny wystōpujŀ w postaci tabletek, kapsuek, roztworów do iniekcji. Czasami sprzedawane na nielegalnym rynku benzodiazepiny imitujŀ znane legalne leki.

Syntetyczne kannabinoidy (syntetyczni agoniŬci receptora kannabinoidowego) to liczna grupa zwiŀzków chemicznych o róƁnej strukturze chemicznej, które naŬladujŀ dziaanie THC, czyli substancji odpowiedzialnej za dziaanie psychoaktywne marihuany lub haszyszu. Podobnie jak THC, syntetyczne kannabinoidy wiŀƁŀ siō z receptorami kannabinoidowymi w organizmie. WŬród tej grupy substancji wymieniŃ moƁna: AM-2201, UR-144 i nowsze: AB-FUBINACA, ABCHMINACA, MDMB-CHMICA oraz wiele innych. Liczba syntetycznych kannabinoidów, ich róƁnorodnoŬŃ chemiczna i szybkoŬŃ ich powstawania sprawiajŀ, Ɓe bardzo trudno je wykrywaŃ, monitorowaŃ ich wytwarzanie i odpowiednio szybko reagowaŃ. Dopalacze zawierajŀce syntetyczne kannabinoidy sŀ sprzedawane jako „zioowe mieszanki do palenia” od poowy 2000 roku: substancja czynna jest ŀczona z obojōtnym materiaem roŬlinnym (tzw. bazŀ).

Szkodliwoŧľ syntetycznych kannabinoidów – problem poważniejszy, niż siň wydaje W Polsce w 2015 roku byo ponad 7000 interwencji medycznych z powodu uƁycia dopalaczy. PoniewaƁ niektóre z syntetycznych kannabinoidów sŀ bardzo silne, ich uƁywanie moƁe mieŃ fatalne skutki. Odnotowano duƁŀ liczbō zatruŃ niezakoşczonych zgonem z powodu ich zaƁycia. ZagroƁenie moƁe byŃ jeszcze wyƁsze przez proces produkcyjny, który moƁe prowadziŃ do nierównomiernego rozmieszczenia syntetycznych substancji naŬladujŀcych dziaanie THC w materiale roŬlinnym. MoƁe to skutkowaŃ tym, Ɓe w niektórych produktach kannabinoid jest silnie skoncentrowany, co zwiōksza ryzyko powaƁnych zdarzeş niepoƁŀdanych. Efektem zaƁywania syntetycznych kannabinoidów mogō byŃ: bóle gowy, Ɓoŀdka, zōbów, bóle serca, bezsennoŬŃ, brak apetytu, wymioty, napady drgawkowe, halucynacje, wzrost ciŬnienia tōtniczego krwi, tachykardia, zawa miōŬnia sercowego, uszkodzenia nerek, napady lōku i paniki oraz depresja.

SYNTETYCZNE KATYNONY Innym rodzajem dopalaczy sŀ te zawierajŀce syntetyczne katynony, czyli substancje spokrewnione ze zwiŀz-

OPIOIDY

kiem o nazwie katynon, który jest jednym z psychoaktywnych skadników roŬliny khatu (Catha edulis Forsk). Pochodne katynonu sŀ analogami -keto ( k) odpowiedniej fenyloetyloaminy. Do tej grupy naleƁy kilka substancji, które znalazy zastosowanie jako aktywne skadniki farmaceutyczne produktów leczniczych, m.in. amfepramon. Najpowszechniej dostōpnymi katynonami sprzedawanymi na rynku do 2010 r. wydajŀ siō mefedron i metylon. Sŀ to substancje z grupy stymulantów podobne w dziaaniu do amfetaminy czy kokainy. Produkty te sŀ zwykle spotykane w postaci bardzo czystych, biaych lub brŀzowych proszków. Substancje z tej grupy sŀ jednymi z najczōŬciej spotykanych dopalaczy na rynku narkotykowym w Polsce. W tej grupie znajdujŀ siō miōdzy innymi: mefedron, 4-CMC, 3CMC, 3-MMC,

Alfa-PCP czy MDPV oraz wiele innych niebezpiecznych substancji. Przyjmowane sŀ donosowo (wciŀ gane), doustnie, doƁylnie lub palone. W zaleƁnoŬci do konkretnej substancji mogŀ dziaaŃ wyŀcznie stymulujŀco (jak kokaina) lub empatogennie, euforycznie (jak ecstasy – MDMA).

Skutki uboczne zażywania syntetycznych katynonów Syntetyczne katynony silnie oddziaujŀ na psychikō, a skutki ich stosowania mogŀ obejmowaŃ zaamania nerwowe, depresjō, niepokój, ataki paniki, paranojō i psychozō. Jak wykazao badanie przeprowadzone w szpitalnych wŬród pacjentów w placówkach psychiatrycznych w Niemczech, zaƁywanie syntetycznych katynonów moƁe prowadziŃ do pojawienia siō objawów psychotycznych. Stany te po zaƁyciu mefedronu czōsto utrzy-

myway siō przez kilka dni pomimo podawania leków neuroleptycznych. Przyjōcie tych niebezpiecznych dla zdrowia substancji powoduje ogólne pobudzenie psychoruchowe, wzrost ciŬnienia, wzrost temperatury ciaa, czōsto rozszerzone ƀrenice, szczōkoŬcisk, bule w klatce piersiowej, napiō cie miōŬni. Objawy te mogŀ byŃ odczuwane nawet przez kilkanaŬcie godzin po zaƁyciu syntetycznych katynonów. WystōpowaŃ mogŀ równieƁ dugotrwaa bezsennoŬŃ oraz problemy ze snem, nawet przez okres 2-3 dni po zaƁyciu (w szczególnoŬci dotyczy to silnych stymulantów, takich jak MDPV czy alfa-PVP). Przyjmowanie substancji z tej grupy jest obciŀƁajŀce dla ukadu krwionoŬnego i oddechowego.

BENZODIAZEPINY Substancje z tej grupy zaliczajŀ siō do tzw. nowych benzodiazepin (pro-

Syntetyczne opioidy nie sŀ tak popularne na rynku dopalaczy jak syntetyczne kannabinoidy i katynony. Zaliczajŀ siō do chemicznej grupy pochodnych fentanylu lub benzymidazoli, wŬród najpopularniejszych wymienia siō np. karfentanyl, etazen, 4fluoro-butyrfentanyl, furanylfentanyl, fluoro-furanyl i fentanyl. Podobnie jak w przypadku innych opioidów, takich jak np. heroina, substancje te oddziaujŀ na receptory opioidowe w mózgu. ZaƁywania opioidów wywouje: euforiō, znieczulenie, uspokojenie, spowolnienie pracy serca, hipotermia i depresjō oddechowŀ. Opioidy z grupy dopalaczy, jak np. karfentanyl, sŀ wielokrotnie mocniejsze w dziaaniu od heroiny czy morfiny. 0,1 grama tej substancji starcza na wyprodukowanie 10000 dawek. Ze wzglōdu na swojŀ „moc” syntetyczne opioidy bardzo atwo przedawkowaŃ, co prowadzi do niewydolnoŬci oddechowej, zagraƁajŀcych Ɓyciu zatruŃ oraz zgonów. Dodatkowo syntetyczne opioidy bardzo silnie uzaleƁniajŀ. Dostōpne sŀ w formie tabletek, spreju do nosa oraz proszku. Istniejŀ doniesienia o wystō powaniu syntetycznych opioidów takƁe w mieszankach zioowych przeznaczonych do palenia.

4

DOPALACZE

MATERIAY, Z KTÓRYCH WARTO SKORZYSTAú, GDY SZUKASZ INFORMACJI O SUBSTANCJACH PSYCHOAKTYWNYCH Przyjmowanie dopalaczy i innych substancji psychoaktywnych to poważny problem, zwaszcza wŧród modzieży. Dowiedz siň, gdzie szukaľ materiaów na temat uzależnieŚ i metod profilaktyki. BROSZURA „O NARKOTYKACH BEZ PRZESADY” Od 2008 roku dziaa strona internetowa dotyczŀca NSP www.dopalaczeinfo.pl prowadzona przez KCPU. CzōŬŃ materiaów tam opublikowanych zostaa przedstawiona w broszurce „O narkotykach bez przesady”. Broszura ta skada siō z trzech czōŬci. W pierwszej, zatytuowanej „Modzieşczy zawrót gowy – podejmowanie decyzji”, zawarte zostay informacje na temat tego, jak minimalizowaŃ ryzyko zwiŀzane z podejmowaniem decyzji i jakie czynniki mogŀ wpywaŃ na dokonywane przez modych ludzi wybory zwiŀzane z uƁywaniem substancji psychoaktywnych. Druga czōŬŃ broszury, czyli „Co warto wiedzieŃ?”, zawiera informacje na temat tego, jak narkotyki dziaajŀ na organizm, jakie mogŀ byŃ tego negatywne konsekwencje zarówno dla zdrowia psychicznego, funkcjonowania poznawczego, jak i zdrowia fizycznego oraz jakie sŀ mechanizmy uzaleƁnienia. W ostatniej, trzeciej czōŬci broszury, pt. „Rozwój osobisty”, podane sŀ informacje, które mogŀ suƁyŃ rozwijaniu przez czytelników umiejōtnoŬci psychologicznych tak, aby lepiej sobie radziŃ w róƁnych codziennych lub kryzysowych sytuacjach. Na zlecenie Krajowego Biura ds. Przeciwdziaania Narkomanii opracowany zosta takƁe przez dr. Krzysztofa Wojcieszka program profilaktyki uniwersalnej.

PROGRAM „SMAK ĹYCIA, CZYLI DEBATA O DOPALACZACH”

PROGRAMY REKOMENDOWANE

Program ten bazuje na metodach aktywizujŀcych i jest adresowany do modzieƁy szkolnej w wieku 15-18 lat. Jego celem jest dostarczenie modym ludziom podstawowych informacji na temat „dopalaczy” i zagroƁeş wynikajŀ cych z ich uƁywania, tak by zachowali ostroƁnoŬŃ i byli mniej otwarci na eksperymenty z tymi produktami. Program jest dostōpny pod linkiem: ht-

t p s : // w w w. k b p n . g o v. p l / p o r tal?id=15&res_id=1244472. Wykorzystano w nim metodō krótkiej interwencji profilaktycznej, która umoƁliwia twórcze wykorzystanie dysonansu poznawczego uczestników zwiŀzanego z nowŀ wiedzŀ i ocenŀ ich wasnych zachowaş ryzykownych. PROGRAM „SMAK ĹYCIA, CZYLI DEBATA O DOPALACZACH”

Zeskanuj kod QR https://www.kbpn.gov.pl/portal?id=15&res_id=1244472

PORADNIK DLA RODZICÓW Dla rodziców zosta wydany poradnik w formie broszury „BliƁej siebie, dalej od narkotyków”: htt p s : // w w w. k b p n . g o v. p l / p o r tal?id=15&res_id=3648729. Motywem przewodnim tej publikacji jest haso: „Bŀdƀ przyjacielem swojego dziecka. Staraj siō je zrozumieŃ i pomagaj mu bezpiecznie dorastaŃ. Bo bliƁej siebie – to dalej od narkotyków!”. Warto zwróciŃ uwagō takƁe na publikacjō brytyjskŀ, która zostaa przetumaczona na jōzyk polski: NEPTUN – Novel Psychoactive Treatment UK Network z 2018 roku. Wersja angielska zostaa przygotowana przez brytyjskŀ organizacjō The Health Foundation. Stanowi ona kompendium wiedzy na temat postōpowania z pacjentem uƁywajŀ cym substancji psychoaktywnych, w tym dopalaczy. MoƁna w niej znaleƀŃ wskazówki dotyczŀce zarówno postōpowania klinicznego, jak i psychospoecznego. KsiŀƁka przeznaczona jest przede wszystkim dla osób pracujŀcych w suƁbie zdrowia, a takƁe dla wszystkich, którzy chcieBROSZURA „BLIĹEJ SIEBIE, DALEJ OD NARKOTYKÓW”

Zeskanuj kod QR https://www.kbpn.gov.pl/portal?id=15&res_id=3648729

Osoby, które chciaby wdrożyľ na terenie swojej gminy czy szkoy sprawdzone i skuteczne programy profilaktyczne, powinny skorzystaľ ze strony https://programyrekomendowane.pl/, na której znajduje siň utworzona w 2008 roku baza programów profilaktycznych rekomendowanych m.in. przez Krajowe Centrum Przeciwdziaania Uzależnieniom. Gównymi celami systemu rekomendacji jest podnoszenie jakoŧci programów profilaktycznych i promocji zdrowia psychicznego, jak również upowszechnianie skutecznych strategii profilaktyki

liby pogōbiŃ wiedzō w zakresie NSP: https://www.kbpn.gov.pl/portal?id=15&res_id=9714092.

PORADNIK DLA PRACOWNIKÓW MEDYCZNYCH Ponadto opracowano polskŀ publikacjō „Postōpowanie w ostrych i przewlekych nastōpstwach uƁywania narkotyków klubowych i nowych substancji psychoaktywnych – wskazówki kliniczne” (htt p s : // k c p u . g o v. p l / w p - c o n tent/uploads/2022/11/standardy-postepowania-wobec-osob-uzywajacych-nowych-substancji-psychoaktywnych-nsp-poradnik-dla-pracownikow-medycznych.pdf). Jest ona poradnikiem dla pracowników medycznych zawierajŀcym szeroki zakres tematów dotyczŀcych NSP opisanych w sposób syntetyczny. Pozycja ta jest przeznaczona nie tylko dla pracowników suƁby zdrowia, ale takƁe dla studentów kierunków medycznych i spoecznych oraz dla wszystkich tych, którzy chcieliby dowiedzieŃ siō wiōcej na temat NSP.

SCENARIUSZ SPOTKANIA Z RODZICAMI Nauczyciele mogŀ skorzystaŃ z gotowego narzōdzia do pracy profilaktycznej z rodzicami – scenariusza spotkania „Szkoa i rodzice wobec zagroƁeş substancjami psychoaktywnymi”. Gównym celem tego programu jest nawiŀzanie przez nauczyciela-wychowawcō efektywnej wspópracy umoƁliwiajŀcej zgodne dziaanie szkoy i domu oraz wzmocnienie ochrony uczniów w okresie dojrzewania przed zagroƁeniami zwiŀzanymi z uƁywaniem substancji psychoaktywnych. W ramach tej broszury jest miniwykad dotyczŀcy NSP: htt p s : // k c p u . g o v. p l / w p - c o n tent/uploads/2022/11/scenariuszspotkania-z-rodzicami-szkola-i-rodzice-wobec-zagrozen-substancjami-psychoaktywnymi.pdf. SCENARIUSZA SPOTKANIA „SZKOA I RODZICE WOBEC ZAGROĹEĖ SUBSTANCJAMI PSYCHOAKTYWNYMI” Zeskanuj kod QR https://kcpu.gov.pl/wp-content/uploads/2022/11/scenariusz-spotkania-z-rodzicami-szkola-i-rodzice-wobeczagrozen-substancjami-psychoaktywnymi.pdf

GDZIE ZG½OSIó SIü PO POMOC? Osoby szukajĻce pomocy mogĻ skorzystaľ z ogólnopolskiego telefonu zaufania „Narkotyki – Narkomania”, który jest czynny codziennie w godzinach 16.00-21.00: 801 199 990. Dla osób, które nie lubiĻ rozmawiaľ, lepszĻ ofertĻ może byľ poradnia on-line, która pomaga w radzeniu sobie z problemami powodowanymi przez narkotyki. Jest ona dostňpna pod linkiem: https://www.narkomania.org.pl. Osoby szukajĻce pomocy mogĻ skorzystaľ także z interaktywnej mapy: https://kcpu.gov.pl/mapa/.

PORADNIK DLA PRACOWNIKÓW MEDYCZNYCH Zeskanuj kod QR https://kcpu.gov.pl/wp-content/uploads/2022/11/standardy-postepowania-wobec-osob-uzywajacychnowych-substancji-psychoaktywnych-nsp-poradnik-dlapracownikow-medycznych.pdf

SERWIS INFORMACYJNY „UZALEĹNIENIA – DAWKA RZETELNEJ WIEDZY” Od wielu lat ukazuje siō Serwis Informacyjny UzaleƁnienia, który moƁna pobraŃ w wersji PDF: https://siu.praesterno.pl. Pismo funkcjonuje na rynku od prawie 20 lat i jest jednym z kilku periodyków poŬwiōconych uzaleƁnieniom w Polsce. To fachowy kwartalnik o tematyce zwiŀ zanej z problematykŀ uzaleƁnieş chemicznych i niechemicznych, profilaktykŀ, lecznictwem oraz epidemiologiŀ. MoƁna w nim znaleƀŃ wiele artykuów dot. NSP.

oraz metod konstruowania programów profilaktycznych. Standardy i zaożenia systemu rekomendacji zostay opracowane z inicjatywy Krajowego Biura ds. Przeciwdziaania Narkomanii (KBPN) we wspópracy z Instytutem Psychiatrii i Neurologii, Oŧrodkiem Rozwoju Edukacji Ministerstwa Edukacji i Nauki oraz PaŚstwowĻ AgencjĻ RozwiĻzywania Problemów Alkoholowych (PARPA). Obecnie liderem projektu jest nowa instytucja, powstae z poĻczenia KBPN i PARPA Krajowe Centrum Przeciwdziaania Uzależnieniom. Strona zawiera opisy progra-

mów rekomendowanych, ale jest również Żródem wiedzy na temat dobrej jakoŧci profilaktyki. Programy profilaktyczne zgoszone do bazy sĻ badane pod kĻtem spe nienia standardów – szczegóowych wymagaŚ odnoszĻ cych siň do jakoŧci programu jako caoŧci, a także poszczególnych etapów jego realizacji, tj. etapu diagnozy i oceny potrzeb, wyboru grupy docelowej, planowania celów i sposobów ich realizacji, zapewnienia jakoŧci realizacji oraz monitorowania i oceny efektów programu w trakcie ewaluacji.

5

PROFILAKTYKA JEST RÓWNIE WAķNA Wywiad z ekspertem dr. n. spo. Arturem Malczewskim Czy „dopalacze” nadal stanowiĻ zagrożenie dla zdrowia publicznego? Artur Malczewski: Ostatnie wyniki badaş na modzieƁy jak równieƁ dane dotyczŀce zatruŃ, które zostay przedstawione w niniejszej broszurze pokazujŀ na pozytywne tendencje dotyczŀce zarówno rozpowszechnienia uƁywania jak równieƁ zatruŃ z powodu uƁywania „dopalaczy”. JednakƁe nadal pojawiajŀ siō nowe substancje na rynku, które mogŀ byŃ jeszcze bardziej niebezpieczne np. z grupy opioidów. Najnowsze dane Europejskiego Centrum Monitorowania Narkotyków i Narkomanii z 2022 roku (EMCDDA - agenda Komisji Europejskiej) pokazujŀ na wzrost liczby nowych substancji psychoaktywnych czyli „dopalaczy” w Europie. Nasze krajowe dane wskazujŀ z kolei na rosnŀcŀ liczbō laboratoriów nielegalnie produkujŀcych syntetyczne katynony, czyli substancje stymulujŀce jak mefedron czy klefedron w Polsce. Prawdopodobnie jest to efektem przerwania aşcuchów dostaw w trakcie pandemii COVID-19. Zorganizowane grupy przestōpcze w Polsce, które zajmujŀ siō wprowadzeniem do obrotu nowych substancji psychoaktywnych prawdopodobnie starajŀ siō w coraz wiōkszym stopniu nie tylko w sprzedaƁ ale równieƁ w produkcjō „dopalaczy” Na zmniejszenie siō skali problemów w Europie wpynōy równieƁ regulacje w Chinach delegalizujŀce wiele nowych substancji. W efekcie widzimy jednak rosnŀcŀ produkcjō tych substancji w Indiach i napyw ich do Europy. Zatem cay czas powinniŬmy monitorowaŃ sytuacjō i staraŃ siō wdraƁaŃ skuteczne dziaania przede wszystkim w obszarze profilaktyki.

SkĻd siň wziňa nazwa „dopalacze”? czy to oznaczana, że wszystkie substancje tego typu majĻ dziaanie stymulujĻce? Odpowiadajŀca wpierw na drugie pytanie. Nie, nie majŀ, „dopalacze” czyli jōzykiem prawa nowe substancje psychoaktywne sŀ alternatywnŀ dla wszystkich narkotyków. Mamy zatem syntetyczne kannabinoidy, czyli coŬ podobnie dziaajŀcego do marihuany, zamiennikiem amfetaminy bōdŀ syntetyczne katynony z „najsynniejszym” meferdronem. W odniesieniu do Ŭrodków halucynogennych takich jak LSD czy grzyby halucynogenne wŬród „dopalaczy” pojawiy siō NBOMe – syntetyczne halucynogenny. A skŀd siō wziōa nazwa „dopalacze”?. Wedug mnie od nazwy pierwszej firmy: „dopalacze.com”, która na zasadzie franczyzy wprowadzia tego typu substancje do szerokiego obiegu. WczeŬniej tzn. przed 2008 rok byy one znane wŀ skiej grupie uƁytkowników. Otwarcie sklepu internetowego „dopalacze.com” oraz sklepów stacjonarnych zmienio tŀ sytuacjō. Czy problem „dopalaczy” to tylko nasza polska sprawa? Czy pojawiy siň one również w innych krajach? W poczŀtkowym okresie, powiedzmy w latach 2008-2011 to byo przede wszystkim kilka krajów dotkniōtych problemem „dopalaczy” takich jak Polska, Irlandia, Wielka Brytania, Rumunia, Wōgry oraz otwa. WiōkszoŬŃ z nich miaa, tak jak my, sklepy stacjonarne, ale i tak najwiōcej byo ich u nas, bo prawie 1400 punktów sprzedaƁy „dopalaczy” w 2010 roku. W Wielkiej Brytanii dziaao prawie 400 sklepów, gdy wprowadzono na Wysypach nowe

rozwiŀzania prawne w 2016 roku tzw. blanket ban, czyli delegalizacjō wszystkich „dopalaczy”. To by drugi po nas kraj z najwiōkszŀ liczbŀ sklepów. Kilka lat temu zostaem zaproszony na spotkanie ekspertów przez ONZ (UNODC) do Brazylii aby pokazaŃ nasze polskie doŬwiadczenia w przeciwdziaaniu „dopalaczom”. Dziōki temu miaem okazjō przyjrzeŃ siō sytuacji w krajach tzw. zachodniej pókuli. W Ameryce Poudniowej nie byo sklepów „dopalaczowych”, ale wyzwaniem w tych krajach byy nowe Ŭrodki halucynogenne. W Japonii z kolei wprowadzenie nowych rozwiŀzaş prawnych opartych na prawie generycznym spowodowao zamkniōcie 215 sklepów stacjonarnych sprzedajŀcych „dopalacze”. Generalnie prawo generyczne byo dobrym rozwiŀzaniem aby przeciwdziaaŃ „dopalaczom” RozwiĻzania prawne w koŚcu okazay siň skuteczne, ale czy to wystarczy? Oprócz dziaaş prawnych oraz tych zwiŀzanych z walkŀ z przestōpczoŬciŀ „dopalaczowŀ”, czyli dziaaniami policji i inspekcji sanitarnej waƁnym elementem przeciwdziaania temu zjawisku jest wdraƁanie skutecznych programów profilaktycznych, które majŀ na celu wzmacnianie czynników chroniŀcych oraz przeciwdziaania czynnikom ryzyka. Polecam stronō programów rekomendowanych prowadzonŀ przez Krajowe Centrum Przeciwdziaania UzaleƁnieniom: https://programyrekomendowane.pl, która oprócz wykazu dobrych i skutecznych programów promocji zdrowia psychicznego oraz programów profilaktycznych jest równieƁ skarbnicŀ wiedzy co dziaa a co nie dziaa w profilaktyce.

dr. n. spo. Artur Malczewski – od ponad 20 lat zajmuje siň monitorowaniem i przeciwdziaaniem narkomanii, pracuje w Krajowym Centrum Przeciwdziaania Uzależnieniom. Autor i wspóautor ponad 200 publikacji dotyczĻcych tematyki uzależnieŚ w jňzyku polskim i angielskim. Bra udzia jako ekspert lub koordynator w kilkunastu projektach miňdzynarodowych, dotyczĻcych monitorowania oraz profilaktyki narkomanii finansowanych przez MSZ oraz Komisjň EuropejsjĻ. Trener Europejskiego Programu Profilaktyki (National EUPC Master Trainers). Laureat nagrody Europejskiego Towarzystwa BadaŚ w Profilaktyce (EUSPR): „WiodĻcy europejski praktyk w dziedzinie profilaktyki” (2021). W 2022 roku zosta odznaczony przez Ministra Zdrowia honorowĻ odznakĻ „Za zasugi dla ochrony zdrowia”.

Ważna rola samorzĻdu w przeciwdziaaniu narkomanii KluczowĻ rolň w rozwiĻzywania problemów uzależnieŚ w Polsce peniĻ gminy wspierane przez organizacje pozarzĻdowe, a wiele dziaaŚ z zakresu profilaktyki uniwersalnej realizowanych jest w szkoach. Ustawa z 29 lipca 2005 roku o przeciwdziaaniu narkomanii daa gminom, czyli jednostkom samorzŀdom terytorialnego (JST) moƁliwoŬŃ wykorzystywania Ŭrodków z pozwoleş

na sprzedaƁ alkoholu (tzw. korkowego) na dziaania z zakresu przeciwdziaania narkomanii na poziomie lokalnym. Zaplanowanie i wdroƁenie lokalnych programów profilaktyki i rozwiŀzywania problemów alkoholowych oraz przeciwdziaania narkomanii powinno byŃ oparte na lokalnej diagnozie, które pozwoli okreŬliŃ z jakimi problemami mierzy siō lokalna spoecznoŬŃ i jakie powinny byŃ dla nich okreŬlone priorytety. W rozpo-

rzŀdzeniu Rady Ministrów z dnia 30 marca 2021 r. w sprawie Narodowego Programu Zdrowia (NPZ) na lata 20212025 wyznaczone zostay zadania dotyczŀce przeciwdziaania uzaleƁnieniom w ramach celu drugiego NPZ, w tym wiele zadaş dla JST. W szkoach przygotowane i wdraƁane sŀ programy wychowawczo-profilaktyczne, które warto, aby wpisyway siō w zadania okreŬlone w gminnych programach profilaktyki, rozwiŀzywania

problemów alkoholowych oraz przeciwdziaania narkomanii. W ramach prowadzonych na poziomie lokalnym dziaaş warto korzystaŃ z publikacji opracowanych w ramach europejskich projektów wspófinansowanych EUROPEJSKI PROGRAM PROFILAKTYKI

Zeskanuj kod QR www.emcdda.europa.eu/system/files/publications/11733/PL_EUPC_Online.pdf

ze Ŭrodków Komisji Europejskich jak np. Europejskie Standardy JakoŬci w Profilaktyce UzaleƁnieş (https://kcpu.gov.pl/profilaktyka-i-edukacja/europejskie-standardy/) czy Europejski Program Profilaktyki (EUPC) (https://www.emcdda.europa.eu/system/files/publications/11733/PL_EUPC_Online.pdf). Dostarczajŀ one wartoŬciowych informacji co dziaa a co nie dziaa w profilaktyce.

6

DOPALACZE

SYSTEM LECZENIA UZALEķNIEĖ W POLSCE Leczenie uzależnieŚ od substancji psychoaktywnych to niezwykle ważna kwestia. Jak wyglĻda to w Polsce? SprawdŻ! SYSTEM LECZENIA UZALEĹNIEĖ – ROZWI÷ZANIA PRAWNE Zgodnie z artykuami 25 i 26 Ustawy z dnia 29 lipca 2005 roku o przeciwdziaaniu narkomanii, Ŭwiadczenia w zakresie leczenia, rehabilitacji i reintegracji sa udzielane w Polsce osobie uzaleƁnionej bezpatnie, niezalez nie od jej miejsca zamieszkania w kraju. W przypadku osób penoletnich leczenie jest dobrowolne. Udzielanie s wiadczen zdrowotnych osobom uzalez nionym od narkotyko w odbywa sie w sieci placo wek ambulatoryjnych i stacjonarnych, kto re posiadaja status publicznych lub niepublicznych zakadów opieki zdrowotnej. Podstawowym ogniwem pierwszej interwencji i pomocy psychologicznej sa placówki ambulatoryjne, przede wszystkim poradnie profilaktyki i leczenia uzaleƁ nieş. DuƁa czōŬŃ poradni w Polsce prowadzona jest przez organizacje poza-

rzŀdowe, np. Stowarzyszenie Monar. Jest to element charakterystyczny dla polskiego modelu pomocy osobom uzaleƁnionym od narkotyków – bazuje on w duƁym stopniu na dziaaniach organizacji pozarzŀdowych. Placówki stacjonarne w wie kszos ci zlokalizowane sa poza obszarami miejskimi i realizuja programy leczniczo-rehabilitacyjne, opieraja c sie m.in. na modelu spoecznoŬci terapeutycznej.

GDZIE MOĹNA ZGOSIú SIĄ NA LECZENIE? W Polsce, wedug danych Krajowego Biura ds. Przeciwdziaania Narkomanii (obecnie Krajowe Centrum Przeciwdziaania UzaleƁnieniom) opublikowanych w VIII edycji informatora „Narkomania – gdzie szukac pomocy?”, dziaa 76 os rodko w stacjonarnych oraz 212 placo wek ambulatoryjnych. Ponadto s wiadczenia dla oso

b uzalez nionych od narkotyko w udzielaja : oddziay detoksykacyjne, dzienne os rodki leczenia uzaleƁnieş, oddziay leczenia uzalez nien w strukturach szpitala, programy redukcji szko d, oddziay terapeutyczne dla oso b uzalez nionych w zakadach karnych oraz programy reintegracji spoecznej. Wybrane os rodki s wiadcza takz e usugi dla pacjento w z podwo jna diagnoza . W 2020 roku leczeniem obje to 3170 pacjento w. W 2020 roku dziaay w Polsce 25 programy prowadzone przez zakady opieki zdrowotnej.

PROGRAM CANDIS – JAKA JEST JEGO ROLA I SPECYFIKA? W Polsce wdraƁany jest obecnie program CANDIS, indywidualny krótkoterminowy program terapeutyczny dla osób majŀcych problemy z powodu zaƁywania konopi indyjskich. W programie mogŀ uczestniczyŃ

osoby powyƁej 16. roku Ɓycia, które chciayby ograniczyŃ lub zrezygnowaŃ z przyjmowania tej uƁywki. Program obejmuje dziesiōŃ sesji trwajŀcych 90 minut kaƁda, które realizowane sŀ w ciŀgu od 2 do 3 miesiōcy i majŀ charakter indywidualnych rozmów z terapeutŀ. Program wykorzystuje metody o udokumentowanej w badaniach naukowych skutecznoŬci, takie jak dialog motywujŀcy oraz terapia behawioralno-poznawcza. Krajowe Centrum Przeciwdziaania UzaleƁenieniom w ramach promocji programu CANDIS na bieƁŀco administruje stronō internetowŀ poŬwiōconŀ projektowi www.candisprogram.pl. KRAJOWE CENTRUM PRZECIWDZIAANIA UZALEĹNIENIOM WYSZUKIWARKA PLACÓWEK

Zeskanuj kod QR https://kcpu.gov.pl/mapa/

Ponadto w Polsce realizowane sŀ programy adresowane m.in. do osób przyjmujŀcych narkotyki drogŀ iniekcji, majŀce na celu ograniczenie szkód zdrowotnych i spoecznych spowodowanych uƁywaniem substancji psychoaktywnych. Oferujŀ one opro cz wymiany sprze tu do iniekcji (igy i strzykawki) oraz rozdawania prezerwatyw i s rodko w czystos ci takz e nawia zanie kontaktu z osobami uzaleƁ nionymi, dziaalnos c informacyjna i motywuja ca do leczenia. Osoby zainteresowane znalezieniem placówki leczniczej zajmujŀcej siō uzaleƁnieniami od narkotyków mogŀ skorzystaŃ z interaktywnej mapy Krajowego Centrum Przeciwdziaania UzaleƁnieniom https://kcpu.gov.pl/mapa/ lub z wyszukiwarki placówek: htt p s : // w w w. k b p n . g o v. p l / p o r tal?id=207473.

Skala używania dopalaczy oraz problemów z nimi zwiĻzanych Ostatnie dane dotyczĻce skali używania dopalaczy Fundacji CBOS pochodzĻ z 2021 roku. Badanie zostao oparte na losowej ogólnopolskiej próbie 80 szkó ponadpodstawowych. Ankiety audytoryjne przeprowadzone zostay w paŻdzierniku i listopadzie 2021 roku wŧród ostatnich klas szkó ponadpodstawowych. WiōkszoŬŃ badanych uczniów bya w wieku 18-19 lat. Na podstawie wyników ankiet moƁna przyjŀŃ, Ɓe odnotowujemy spadek uƁywania dopalaczy. Eksperymentowao z nim 2,6% badanych. W ciŀgu ostatniego roku oraz miesiŀca poprzedzajŀcego badanie dopalaczy uƁywao 0,3% uczniów. Sŀ to najniƁsze wskaƀniki od poczŀtku prowadzenia badaş na ten temat – to jest od roku 2008. Dane z wczeŬniejszych pomiarów znajdujŀ siō na wykresie nr 1. O dopalaczach w 2021 roku syszao 62% badanych (64% w roku 2018). Kolejnŀ kwestiŀ poruszonŀ w badaniu byo kupowanie dopalaczy. Wedug najnowszego badania z 2021 roku 1,1% (1,3% w 2018 roku) respondentów kupowao je w sklepach stacjonarnych. Z polskiego sklepu internetowego korzystao 2,3% (1,4% w 2018 roku) uczniów, a ze sklepu zagranicznego – 2,2% (1,4% w 2018 w roku). Podobny odsetek badanych korzysta z ukrytych gied internetowych, tzw. kryptomarketów – 2,3% (1,8% w roku 2018).

SKUTKI PRZYJMOWANIA DOPALACZY Jednym z efektów zaƁywania dopalaczy sŀ powaƁne zatrucia. W 2015 roku odnotowano rekordowŀ liczbō takich przypadków, bo aƁ 7357. W kolejnych latach liczba przypadków zatruŃ dopa-

laczami zmniejszaa siō, a duƁy spadek mia miejsce w 2020 roku (wykres 2). W 2021 roku stwierdzono 517 zatruŃ, najwiōcej z nich w województwie ódzkim – 187. Wedug danych GIS w 2021 roku Ŭrednia miesiōczna liczba dotyczŀca przypadków zatruŃ i podejrzeş

7357

LICZBA ZATRUú NSP W LATACH 2015-2021 WEDUG WOJEWÓDZTW NA PODSTAWIE DANYCH GIS. ĶRÓDO: RAPORT GIS DOTYCZ÷CY ZATRUú ĢRODKIEM ZASTĄPCZYM LUB NOW÷ SUBSTANCJ÷ PSYCHOAKTYWN÷ W POLSCE.

4369

4324

4258

2513

2148

1078 562 118 2010

2011

806

299 2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

2019

2020

517 2021

zatruŃ dopalaczami wynosia 43 i jest to najniƁsza wartoŬŃ, jakŀ odnotowano od 2013 roku. Zaobserwowano takƁe, Ɓe wŬród osób w wieku 18 lat systematycznie spada odsetek przypadków zatruŃ dopalaczami i jest on najniƁszy wŬród wszystkich zatruŃ NSP. W 2015 roku wyniós on 26,5%, a w 2021 odnotowano 7,5%. Zatrucia dotyczŀ przede wszystkim mōƁczyzn 82% (2021). WidaŃ zatem pozytywne tendencje, co nie zmienia faktu, Ɓe dopalacze nadal sŀ przyczynŀ zatruŃ, a takƁe zgonów. Warto przypomnieŃ, Ɓe w roku 2018 w Polsce wprowadzono nowe rozwiŀ zania prawne, które majŀ na celu ograniczyŃ dostōpnoŬŃ dopalaczy, co ma przeoƁenie na statystykō.

SUBSTANCJE PSYCHOAKTYWNE NA RYNKU – DLACZEGO TAK TRUDNO JE MONITOROWAú? Wedug raportu EMCDDA monitorowanych byo w Europie okoo 880 nowych substancji psychoaktywnych (NSP),

z których 52 zgoszono w Europie po raz pierwszy w 2021 roku, co oznacza wzrost w stosunku do roku 2020 roku (46 NSP). W 2020 roku wykryto na rynku okoo 370 wczeŬniej zgoszonych nowych substancji psychoaktywnych. Raport EMCDDA wskazuje na niepokojŀcy trend dotyczŀcy coraz wiōkszego przenikania siō rynku narkotyków i NSP. Jako przykad moƁna podaŃ zafa szowanie produktów konopi o niskiej zawartoŬci THC oraz produktów w postaci proszku z syntetycznymi kannabinoidami, produkcjō faszywych leków, takich jak oksykodowane tabletki, które zawierajŀ silne opioidy benzimidazolowe oraz faszywych tabletek Xanax i diazepam, zawierajŀcych nowe benzodiazepiny. Te zmiany oznaczajŀ, Ɓe uƁytkownicy mogŀ byŃ nieŬwiadomie naraƁeni na dziaanie silnych substancji, które mogŀ zwiōkszaŃ ryzyko powaƁ nych skutków ubocznych, wŀcznie z prowadzŀcymi do zgonu z powodu przedawkowania.

7 JAK ROZMAWIAú Z MODZIEķ÷ O DOPALACZACH? Okres dorastania to czňsto czas poszukiwaŚ, eksperymentów, ale również popeniania bňdów. Modzi ludzie siňgajĻ czasem po substancje psychoaktywne, warto wiňc rozmawiaľ i tumaczyľ, jakie sĻ zwiĻzane z tym zagrożenia. Do przeprowadzenia takiej rozmowy warto siō przygotowaŃ, a przede wszystkim naleƁy zachowaŃ spokój i nie panikowaŃ, nawet jeŬli wiemy, Ɓe dziecko miao juƁ kontakt z dopalaczami. Warto pamiōtaŃ, Ɓe wbrew czō stym opiniom w wiōkszoŬci przypadków uƁywanie dopalaczy, podobnie jak narkotyków, koşczy siō w fazie eksperymentowania. Spokojna rozmowa moƁe przynieŬŃ wiōcej korzyŬci niƁ prowadzenie dziecka na terapiō, przeszukiwanie pokoju, testowanie (które w odniesieniu do dopalaczy moƁe niewiele daŃ, bo na te najnowsze nie ma odpowiednich testów), Ŭledzenie dziecka czy wzywanie policji. Takie reakcje mogŀ spowodowaŃ spalenie mostów porozumienia z dzieckiem, dla którego okres dorastania jest trudny. NaleƁy spróbowaŃ porozmawiaŃ z dzieckiem w taki sposób, aby samo

powiedziao nam o swoim ewentualnym eksperymentowaniu z nielegalnymi substancjami psychoaktywnymi. Pamiōtajmy, Ɓe spokojna rozmowa i brak ostrych reakcji nie oznacza akceptacji dla ich uƁywania, co naleƁy w rozmowie podkreŬliŃ. Naszym celem jest szczera rozmowa i utrzymanie kon-

taktu z dzieckiem w tym trudnym dla obu stron okresie, a nie forsowanie swojego zdania i swoich opinii. Nie jest to atwe, ale wystrzegajmy siō dziaania pod wpywem emocji – nie pomoƁe to w zmierzeniu siō z sytuacjŀ. Podczas rozmowy naleƁy wysuchaŃ, co dziecko ma nam do przekazania, i zwróciŃ

uwagō na stosowane przez nie argumenty, np.: „wszyscy biorŀ” czy „dopalacze nie sŀ bardziej szkodliwe od alkoholu”. Dziecko powinno otrzymaŃ jasny komunikat, Ɓe normŀ spoecznŀ jest niebranie dopalaczy i Ɓe swoim postōpowaniem zamao zasady. MoƁemy powiedzieŃ o swoich odczuciach i braku zaufania, które jest wynikiem postōpowania naszej latoroŬli. W trakcie rozmowy warto wykorzystaŃ informacjō z publikacji o szkodliwoŬci dopalaczy. JeƁeli by to jednorazowy eksperyment, ustalcie nowe zasady z ograniczonym zaufaniem do czasu, gdy pojawi siō pewnoŬŃ, Ɓe dziecko nie bierze. Przygotowujŀc siō do rozmowy, warto skorzystaŃ z materiaów, do których linki znajdziesz w niniejszym materiale. MoƁna teƁ zwróciŃ siō do specjalisty, jak równieƁ skorzystaŃ z telefonu zaufania czy poradni internetowej. Publikacja zawiera wyszukiwarkō placówek oraz interaktywnŀ mapō z placówkami pomocowymi, do których moƁesz siō zwróciŃ, jeƁeli Twoje dziecko zaƁywa substancje psychoaktywne. Dane kontaktowe do miejsc, w których uzyskasz pomoc, znajdujŀ siō w broszurze, którŀ trzymasz w rōku.

Depresja po narkotykach i dopalaczach Zażywanie narkotyków i dopalaczy ma w duższym okresie destrukcyjny wpyw na organizm czowieka. Jednym z zaburzeŚ, które czňsto wystňpujĻ w trakcie zażywania lub po odstawieniu takich specyfików, jest depresja. Narkotyki i dopalacze to stymulanty. Po ich zaƁyciu wiele osób odczuwa bowiem korzyŬci takie jak: uczucie rozluƀ nienia, podniecenie seksualne, wzrost pewnoŬci siebie, uspokojenie, poprawa nastroju, euforia czy nawet stany ekstazy. Rezultaty zaƁycia narkotyków i dopalaczy sŀ jednak czōsto krótkie. Po odstawieniu moƁemy odczuwaŃ obniƁenie nastroju, a takƁe niepokój, zaburzenia lōkowe oraz zaburzenia snu, co przyczynia siō do chōci wziōcia kolejnej dawki substancji. W ten sposób, szczególnie mode osoby, wpadajŀ w sida naogu. Czōste zaƁywanie narkotyków i dopalaczy prowadzi do stopniowego zwiōkszenia tolerancji na nie, co degraduje umys i psychikō. Pojawia siō depresja, która moƁe byŃ przyczynŀ siō gania po Ŭrodki psychoaktywne jako sposobu na obniƁony nastrój, a z drugiej strony skutkiem zaƁycia Ŭrodków odurzajŀcych. Zaburzenia depresyjne sŀ zatem klasycznym objawem zespou abstynencyjnego po odstawieniu.

Depresja a siňganie po używki Depresja u dzieci i modzieży może objawiaľ siň w zupenie inny sposób niż u dorosych. Wynika to z faktu, iż te dwie grupy mierzĻ siň czňsto z zupenie innymi problemami. U dzieci i modzieƁy najczōstszymi objawami depresji sŀ trudnoŬci z koncentracjŀ i naukŀ, odosobnienie i zniechō cenie. Pojawia siō takƁe przesadna draƁ liwoŬŃ oraz zoŬŃ, jak równieƁ agresja do siebie czy w stosunku do innych osób z otoczenia. To dlatego tak niezwykle trudne jest zdiagnozowanie objawów depresji u dzieci i modzieƁy, gdyƁ podobne zachowania przypisuje siō naturalnemu w okresie dojrzewania buntowi nastolatków. Dziecko nie radzŀc sobie z codziennymi sytuacjami, a czōsto teƁ odczuwajŀc brak spoecznego zrozumienia, próbuje zagodziŃ swój ból i decyduje siō na narkotyki. Poczŀtkowo stosowane sŀ one jako sposób nauŬmierzenie odczuwanych lōków i niepewnoŬci. UƁywki szybko przeradzajŀ siō jednak w formō ucieczki od rzeczywistoŬci i prowadzŀ do powaƁnego uzaleƁnienia, które u osoby z depresjŀ znacznie trudniej wyleczyŃ. To m.in. dlatego Link4Mama utworzyo specjalnŀ stronō poŬwiōconŀ depresji dzieciōcej. ZnaleƀŃ moƁna na niej wiele pomocnych artykuów, które zostay przygotowane we wsparciu z psychologami z wieloletniŀ

praktykŀ lekarskŀ, wspópracujŀcymi z Grupŀ PZU. Ich wiedza jest pomocna w róƁnych przypadkach, z którymi mierzŀ siō rodzice. KaƁdy moƁe w nich znaleƀŃ cenne informacje. Artykuy umieszczone na stronie LINK4 Mama i Tata poruszajŀ tak waƁne i trudne tematy, jak objawy depresji u dzieci, przyczyny zachorowania przez nie na depresjō, porady czego nie naleƁy robiŃ, gdy podejrzewamy, Ɓe nasz syn lub córka cierpiŀ na depresjō, a takƁe dlaczego wŬród dzieci i modzieƁy coraz czōstsze sŀ samobójstwa. To tylko jednak niektóre z przykadowych treŬci.

LINK4 Mama i Tata to strona z wartoŬciowym contentem. ChoŃ o depresji u dzieci mówi siō w mediach stosunkowo od niedawna, to na tym portalu znajdziemy wiele interesujŀcych opracowaş i porad fachowców, które warto poznaŃ, jak równieƁ podzieliŃ siō nimi z osobami poszukujŀcymi aktualnej wiedzy na ten trudny temat. Na stronie LINK4 Mama i Tata znajdziemy równieƁ telefony wsparcia, które bōdŀ pomocne w krytycznych sytuacjach Ɓyciowych. Warto z nich skorzystaŃ, gdy zauwaƁymy niepokojŀce zmiany w zachowaniu naszego dziecka, mogŀce sugerowaŃ, Ɓe zmaga siō ono z depresjŀ.

Jak możesz wspierać swoje dziecko? Słuchaj Okazuj empatię Nie oceniaj Bądź Dowiedz się więcej na www.link4mama.pl/depresja-dziecieca

Portal promuje Joanna TalaŬka – Dyrektor Departamentu Komunikacji Marketingowej: „Na stronie LINK4 Mama i Tata znajdziemy artykuy na temat depresji dzieciōcej. Sŀ to wyŀcznie sprawdzone treŬci. JesteŬmy markŀ, która jest po to, by pomagaŃ ludziom czuŃ siō bezpiecznie, takƁe gdy w grō wchodzi zdrowie ich najbliƁszych. My mówimy: nie bójmy siō baŃ. Warto swoje lōki goŬno nazwaŃ, bo to poczŀtek rozwiŀzywania problemów. Dane WHO mówiŀ, Ɓe depresja jest jednŀ z najczōŬciej wystōpujŀcych chorób na Ŭwiecie. Wedug prognoz do 2030 r. moƁe znaleƀŃ siō nawet na niechlubnym pierwszym miejscu tego zestawienia. Nie da siō przejŬŃ obok tego problemu obojōtnie. Bŀdƀmy uwaƁni, suchajmy dzieci, bŀdƀmy z nimi blisko” - mówi Joanna TalaŬka, Dyrektor Departamentu Komunikacji Marketingowej. „Jako marka ubezpieczeniowa staramy siō byŃ blisko tematu depresji dzieciōcej. W naszej firmie takƁe pracujŀ rodzice, którzy juƁ zdŀƁyli siō zetknŀŃ z tym problemem. Szczególnie trudnym czasem bya pandemia COVID-19 oraz wybuch wojny w Ukrainie. Oba te wydarzenia silnie odcisnōy piōtno na psychice dzieci, dlatego uwaƁamy, Ɓe o depresji dzieciōcej trzeba myŬleŃ szeroko i goŬno, odwaƁnie poruszaŃ ten temat „ – wskazuje Joanna TalaŬka.

Wydawca Polska Press Sp. z o.o. | Redaktor prowadzĻcy dr. n. spo. Artur Malczewski | Ilustracje GETTY IMAGES

CO CHRONI PRZED ROZWOJEM DEPRESJI I ZABURZEŃ PSYCHICZNYCH

Poczucie więzi

Uczucie empatii

Uczenie odpowiedzialności za swoje zachowanie

Rozmowa o przeżywanych emocjach

Odpowiednia ilość snu

Zdrowe odżywianie

Aktywność fizyczna

Wspierające otoczenie

8

DOPALACZE

Miasto Czarnków „otwiera się na pomoc”

Miasto Czarnków w projekcie „Otwórz się na pomoc”

Chcemy przez takie działania uwrażliwić mieszkańców na kwestię szkodliwości dopalaczy i uświadomić, że każdy mieszkaniec Miasta Czarnków może otrzymać pomoc. Wierzymy, że poprzez nasze działania możemy pomóc również Tobie, albo Twoim bliskim.

Gdzie znajdziesz pomoc? Profilaktyka i zdrowie - Urząd Miasta Czarnków https://bip.czarnkow.pl/profilaktyka-i-zdrowie.html

Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Czarnkowie https://mops.czarnkow.pl/

Ważne adresy i numery telefonów https://bip.czarnkow.pl/gdzie-szukac-pomocy-i-wparcia.html