Story Transcript
So
ru
Fİ
Kü
es
an
tü
ph
Zİ
K
i
SINIF
9
VİDEO ÇÖZÜM
MOBİL KÜTÜPHANE
AKILLI TAHTA
İÇİNDEKİLER
ÜNİTE
4
ENERJİ
I
BÖLÜM 1: İş, Güç, Enerji...........................................................................................................................................97
R
BÖLÜM 2: Mekanik Enerji........................................................................................................................................ 99 BÖLÜM 3: Enerjinin Korunumu................................................................................................................................101
BÖLÜM 4: Verim ve Enerji Kaynakları......................................................................................................................103 Ünite Ölçme Testi (1 - 4).......................................................................................................................... 105
Sınav Performans Testi (1 - 3)...................................................................................................................113
Etkinlik Testi............................................................................................................................................119
Yazılı Sınav Soruları................................................................................................................................. 121
PA R
AF
YA Y
IN
LA
ÜNİTE
5
ISI VE SICAKLIK
BÖLÜM 1: Isı ve Sıcaklık......................................................................................................................................... 125 BÖLÜM 2: Hâl Değişimi ve Isıl Denge....................................................................................................................... 129 BÖLÜM 3: Enerji İletim Yolları ve Enerji İletim Hızı...................................................................................................133 BÖLÜM 4: Genleşme..............................................................................................................................................135
Ünite Ölçme Testi (1 - 3)..........................................................................................................................139
Sınav Performans Testi (1)...................................................................................................................... 145
Etkinlik Testi............................................................................................................................................147
Yazılı Sınav Soruları................................................................................................................................ 149
FİZİK BİLİMİNE GİRİŞ
Bölüm
Test
1
4. Madde ve enerji arasındaki ilişkiyi inceleyen fizik biliminin
I. Fizikte bilimsel bilgi sadece fizikçiler tarafından kullanılabi-
çalışma alanı içerisine, aşağıdaki örneklerden hangisi dahil edilemez?
II. Fizik, madde ve enerji ile ilgili her soruya cevap verir. III. Bilimde tesadüflere yer yoktur, bütün fiziksel bilgilere belirli
A) Biyolojik çeşitlilik
yöntemler takip edilerek ulaşılmıştır.
B) Sesin oluşumu ve iletilmesi
LA
Fizik bilimiyle ilgili olarak yukarıdaki sonuçlardan hangisi-
C) Küresel ısınma
ne ulaşılamaz? A) Yalnız I
D) Yer kabuğunun hareketleri B) Yalnız II
D) I ve III
C) I ve II
E) Atmosfer olayları
E) I, II ve III
YA Y
IN
I
lir ya da geliştirilebilir.
PARAF YAYINLARI
Fizik Bilimine Giriş
R
1.
1
5.
I. Bitkilerde suyun köklerden yapraklara yükselmesi
II. Ucu sivri çivinin tahtaya daha kolay çakılması
2. Aşağıdakilerden hangisi fiziğin çalışma alanına girmez?
III. Futbol topunun daha uzağa gitmesi için dikişli yapılması
A) Kolumuzu omuz çevresinde döndürmek
IV. Bulutsuz kış gecelerinin bulutlulara göre daha soğuk olması
B) Kuşların uçması
V. Yazın beyaz elbiseler giymenin tercih edilmesi
C) Kuzey Buz Denizi’nde serap görmek
Yukarıdakilerden hangileri fiziğin günlük yaşam ile iç içe ol-
D) Çölde halüsinasyon görmek
duğuna kanıt olarak gösterilebilir?
E) Balyozla odun kırmak
AF
A) I ve II
PA R
B) II ve III D) I, II, III ve IV
C) I, II ve III E) I, II, III, IV ve V
3. Fizik bilimiyle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
6.
I. Doğayı gözlemek II. Gözlemleri açıklamaya çalışmak
A) Evrendeki olayları anlamaya yardımcı olan temel bilimlerdendir.
III. Psikolojik rahatsızlıkları araştırmak
B) Fizikte bilimsel bilgi, sürekli değişim ve gelişim halindedir.
IV. Madde ve enerji ile ilgili olayların gerçekleşme biçimini araştırmak
C) Yeni bir delil ortaya çıktığında mevcut bilgi düzeltilip yenilenir.
V. Maddelerin dış yapısını incelemek
D) Fiziksel bilgi teknolojinin gelişmesine, teknolojik gelişmeler
Yukarıda verilenlerden kaç tanesi Fiziğin uğraş alanların-
fiziksel bilginin artmasına yol açar. lenerek ulaşılır.
A) 1
11
B) 2
C) 3
D) 4
E) 5
9. Sınıf
dandır?
E) Bilimsel bilgiye her zaman bilimsel yöntem basamakları iz-
Test
3
Bölüm 1
Fizik Bilimine Giriş 4.
I. Coğrafya, hava hareketlerini açıklarken fizik yasalarından yararlanır.
I. Madde ve enerjinin etkileşimini inceler.
II. Kimya bilimi, atomun yapısı ve atomun davranışlarını ince-
II. Biyoloji ve kimya gibi bazı bilim dalları fizik yasalarından ya-
lerken, fiziğin atom fiziği ve nükleer fizik gibi alt alanlarından
rarlanır.
yararlanır.
III. Doğa olaylarına mantıklı ve anlaşılabilir açıklamalar üretme-
I
III. Fizik, sosyal olayları herhangi bir alt alanda doğrudan ince-
ye çalışır.
Yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur?
B) Yalnız II D) I ve III
A) Yalnız I
E) I, II ve III
B) Yalnız II
D) I ve III
C) I ve II
E) I, II ve III
YA Y
IN
C) I ve II
LA
A) Yalnız I
R
lemez.
verilenlerden hangileri doğrudur?
PARAF YAYINLARI
1. Fizik bilimi için;
2. Tıp ilminde kullanılan pek çok teknolojik alet vardır. Buna göre, I. MR cihazı
5. Aşağıdaki disiplinlerden hangisi fizik bilimi ile ilgilenmez?
II. Steteskop
B) Arkeoloji
A) Coğrafya
III. Röntgen cihazı
aletlerinin hangilerinde fizik biliminden faydalanır? B) II ve III
E) Spor
C) I ve III E) Yalnız I
6.
3. Kimya bilimi, fizik biliminin;
Işık Ses
I. Atom fiziği
Elektrik
II. Elektromanyetizma
Hareket
III. Termodinamik
Enerji
alt alanlarının hangilerinden yararlanır?
Kuvvet
A) Yalnız I
B) I ve II D) II ve III
Yukarıda verilenlerden kaç tanesi fizik biliminin konusudur?
C) I ve III E) I, II ve III
A) 2
15
B) 3
C) 4
D) 5
E) 6
9. Sınıf
D) I ve II
PA R
AF
A) I, II ve III
D) Mühendislik
C) Astroloji
Ünite
Ünite Ölçme Testi
1
Fizik Bilimine Giriş 5. Eşit bölmeli düzlemdeki vektörler şekildeki gibi verilmiştir. K ile
Akım şiddeti
L vektörlerinin toplamının büyüklüğü R1, K ile M’ninki R2, N ile
Direnç Elektriksel kuvvet Elektriksel potansiyel fark
R
Elektrik yükü
C) 3
D) 4
LA
si vektörel büyüklüktür? B) 2
Buna göre; R1, R2, R3 arasındaki ilişki nedir?
E) 5
A) R1 > R2 > R3
B) R1 = R3 > R2
D) R2 > R1 > R3
C) R2 > R3 > R1
E) R1 = R2 = R3
IN
2. Aşağıdaki birimlerden hangisi vektörel bir büyüklüğün biri-
YA Y
midir? A) Desimetreküp
Elektrikle ilgili yukarıdaki verilen büyüklüklerden kaç tane-
A) 1
I
P’ninki R3 tür.
PARAF YAYINLARI
1.
1
B) Litre
D) Mikrometre
C) Newton
E) gram/santimetreküp
6. Bilimsel araştırma merkezleri, I. Bilimsel çalışmalara öncülük eder.
II. İnsanlığın faydasına olabilecek araştırmalar yapar.
III. Tamamı uzayla ilgili çalışma yapar.
3.
I. Kütle birimi kg'dir.
yargılarından hangileri doğrudur?
II. Sıcaklık birimi celciusdur. A) Yalnız I
IV. Zaman birimi dakikadır
AF
III. Akım şiddeti birimi volttur.
B) I ve II D) II ve III
C) I ve III E) I, II ve III
V. Madde miktarı birimi gramdır.
Yukarıda verilenlerden kaç tanesi yanlıştır? C) 3
D) 4
E) 5
7. Kısa adı TAEK olan kuruluş ile ilgili,
4. Beş duyu organımız ile yapılan incelemeye,
I. Açılımı, “Türkiye Atom Enerjisi Kurumu”dur.
I. Kontrollü deney denir.
II. Nükleer enerji faaliyetlerini araştırmak, eğitim vermek görevleri arasındadır.
II. Gözlem denir.
III. Veri toplama denir.
III. Nükleer silah üretimi ve deneme faaliyetleri yapar.
yargılarından hangileri doğrudur?
yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I
B) Yalnız II D) I ve III
A) Yalnız I
C) Yalnız III
E) II ve III
19
B) I ve II D) II ve III
C) I ve III E) I, II ve III
9. Sınıf
B) 2
PA R
A) 1
Ünite
Etkinlik Testi
1
Etkinlik • 1
Etkinlik • 2
Doğru - Yanlış
Boşluk Doldurma
Aşağıda verilen cümlelerdeki boşlukları, kutuda verilen kelime-
retleyiniz.
lerle uygun biçimde doldurunuz. fizik
nükleer
katıhâl
ampermetre
saniye
kütle
2. Tarihi gelişim içinde insanoğlu yakın çevresinden başlayarak etrafında gerçekleşmekte olan olayları merak et-
1
3. Atom fiziği, atom çekirdeğini inceler.
ilişkileri inceleyen bilim dalına
Soru sormak
YA Y
2
vektörel bilimsel
Maddenin dış yapısını ve madde ile enerji arasındaki
IN
miştir.
R
lim dalıdır.
LA
1. Fizik evrendeki olayları anlamaya yardımcı olan tek bi-
I
Aşağıda verilen bilgileri doğru (D) veya yanlış (Y) olarak işa-
PARAF YAYINLARI
Fizik Bilimine Giriş
denir.
çalışmanın temelini oluşturur.
4. Katıhâl fiziği elektroniğin teorisini oluşturur.
Sayısal büyüklüğü ve birimiyle birlikte yönünün de belir-
3
tilmesiyle tam olarak ifade edilebilen niceliklere
5. Fizikçilerin, çalışmaları sonucunda elde ettikleri yeni bil-
nicelikler denir.
giler yalnızca fizikçileri ilgilendirir.
4
AF
6. Mekanik, fiziğin alt alanlarından biridir.
7. Herhangi bir skaler büyüklük ile bir vektörel büyüklüğün birimi aynı olabilir.
PA R
5
fiziği, kristal özelliğe sahip olan madde-
leri inceler.
Fiziğin, atom çekirdeğinde olan olayları inceleyen dalı
fiziktir.
8. Eşit kollu terazi ile yalnız katıların kütlesi ölçülebilir. 6
SΙ birim sisteminde zaman birimi
dir.
9. Celsius birimi sıcaklık ölçüsü birimi olarak kullanılır.
7
10. Nicel gözlemde, yapılan ölçmeler sonucunda sayısal
bir cismin sahip olduğu madde miktarının bir ölçüsüdür.
veriler elde edilir.
23
Elektrik akım şiddetini ölçmek için kullanılan ölçüm aracına
denir.
9. Sınıf
8
11. Nitel ve nicel gözlemler birlikte kullanılamaz.
MADDE VE ÖZELLİKLERİ
Bölüm
Test
1
1
A) Temel bir büyüklüktür.
A) 2.102
B) Eşit kollu teraziyle ölçülür.
B) 2.103 D) 110
C) 2.104
E) 1100
C) Birimi kilogramdır.
LA
D) Ayırt edici bir özelliktir.
I
5. 0,01 kg ve 10 g kütlelerinin toplamı kaç mg’dır?
R
1. Kütle ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
IN
E) Yer çekimi kuvvetine neden olur.
PARAF YAYINLARI
Madde ve Özkütle
YA Y
6. Aşağıdakilerden hangisi kütle birimi değildir? A) milimetre
2. Kütlenin SI sistemindeki birimi nedir? A) ton
D) miligram
7. Aşağıdakilerden hangisi bir maddenin uzayda kapladığı yerin SI birim sistemindeki biriminin adıdır? A) litre
PA R
sembolüdür?
B) kg
C) g
D) mg
B) hacim D) metreküp
C) desimetre E) metrekare
E) m
8. Taban yarıçapı 5 cm olan silindirik bir cismin hacmi 3 litredir.
4. Gramı, kilograma çevirmek için hangi sayı ile çarpmak gerekir?
Buna göre, cismin yüksekliği kaç cm’dir? (p = 3 alınız.) B) 10–1
C) 103
D) 106
E) 109
A) 10
27
B) 20
C) 40
D) 50
E) 60
9. Sınıf
A) 10–3
E) ton
E) newton
3. Aşağıdakilerden hangisi kütlenin SI sistemindeki biriminin
A) t
D) kilogram
C) gram
C) kilogram
AF
B) gram
B) miligram
Test
3
Bölüm 1
Madde ve Özkütle 5. Sabit debili musluktan akan sabit sıcaklıktaki sıvı, düşey kesiti
kildeki gibidir.
verilen kabı dolduruyor.
Buna göre,
Buna göre, maddelerin dX, dY, dZ özkütleleri arasındaki iliş-
Kütle
ki nedir?
D) dY > dX > dZ
C) dX = dZ > dY
Hacim
E) dX = dY = dZ
I Özkütle
Yükseklik
Kütle
Zaman
YA Y
III
2. Özkütlesi 10,5 g/cm3 olan gümüşten yapılmış yüzük 52,5 gram gelmektedir.
Hacim
II
IN
B) dX > dY > dZ
Özkütle
LA
A) dZ > dY > dX
R
I
PARAF YAYINLARI
1. X, Y, Z maddelerinin aynı sıcaklıktaki kütle - hacim grafikleri şe-
IV
I, II, III ve IV grafiklerinden hangileri bu kaptaki sıvıya ait olamaz?
Buna göre, yüzüğün hacmi kaç litredir?
A) Yalnız III
B) 5.10–1
A) 5
D) 5.10–3
B) Yalnız IV D) II ve III
C) I ve II
E) III ve IV
E) 5.10–5
AF
C) 5.10–2
3. Hacmi 200 litre olan depo, özkütlesi 6,4 g/cm3 olan sıvıyla dol-
PA R
duruluyor.
6. Yarıçapı 5 cm olan küresel X cismi eşit kollu terazinin bir kefe-
Buna göre, bu deponun kütlesi kaç kg artar? A) 12,8
B) 128
D) 12800
sinde iken diğer kefeye 2 adet 200 gram, 1 adet 50 gram, 1 adet 10 gram, 2 adet 1 gr ve 1 adet 800 mg lık kütle konularak şekil-
C) 1280
deki gibi yatay olarak dengelenmiştir.
E) 128000
Buna göre, X cisminin özkütlesi kaç g/cm3 tür?
4. Özkütlesi 19,32 g/cm3 olan maddenin 50 cm3 ünün kütlesi m’dir. Buna göre, m kaç gramdır? A) 456
B) 542
C) 684
A) 0,926 D) 966
E) 1024
31
B) 0,850 D) 0,650
C) 0,725 E) 0,525
9. Sınıf
(p = 3 alınız.)
MADDE VE ÖZELLİKLERİ
Bölüm
Test
3
5
4.
X
Y
Z
I
1. Aşağıda bazı eylemler verilmiştir.
R
Buna göre, hangisinde kılcallık olayı vardır?
Cama düþen yaðmur damlalarý
X, Y ve Z’de verilen resimlerdeki olaylarla ilgili aşağıdakiler-
Çiçek üzerindeki yaðmur damlalarý
LA
Tahta üzerindeki cýva damlalarý
PARAF YAYINLARI
Adezyon ve Kohezyon
den hangisi yanlıştır?
A) Cıvanın yüzey gerilimi yağmur damlasının yüzey gerilimin-
IN
den büyüktür.
B) X'teki resimde kohezyon kuvveti adezyon kuvvetinden bü-
yüktür.
C) Y'deki resimde yağmur damlasına yalnız adezyon kuvveti etki etmektedir.
YA Y
D) Z'deki resimde kohezyon ve adezyon kuvvetlerinin etkisi gözlenmektedir.
E) Resimlerin üçünde de adezyon ve kohezyon kuvveti vardır.
2. S, 2S, 3S kesitli X, Y, Z kılcal cam borular, suya daldırılıyor.
Suyun borularda yükselme miktarları sırasıyla hX, hY, hZ ise bunlar arasındaki ilişki nedir? A) hX > hY > hZ
D) hZ > hY > hX
C) hY = hZ = hX
E) hZ > hX > hY
AF
B) hX = hY > hZ
5.
Cam
Su damlası
PA R
3. Su yüzeyine bırakılan demirden yapılmış toplu iğnenin dibe batmadığı, bir miktar dönerek belirli bir doğrultuda sabit kaldığı gözleniyor.
Bu deneyden,
Cama yapışmış bir su damlasıyla ilgili olarak,
I. Toplu iğnenin yüzeyde kalmasını sağlayan, yüzey gerilim
I. Su molekülleri arasındaki kohezyon kuvveti, suya damla şek-
kuvvetidir.
lini verir.
II. Bir doğrultuda sabitlenmesinin nedeni, dünyanın manyetik
II. Su - cam molekülleri arasındaki adezyon kuvveti damlanın
alanıdır.
cama yapışmasına neden olur.
III. Dibe batmamasının nedeni, özkütlesinin suyun özkütlesin-
III. Damla ve camın sıcaklığı artırılırsa adezyon kuvvetinin bü-
den küçük olmasıdır.
yüklüğü artar
sonuçlarından hangilerine ulaşılabilir?
B) Yalnız II D) I ve II
C) Yalnız III
A) Yalnız I
E) II ve III
35
B) Yalnız II D) I ve II
C) Yalnız III E) I, II ve III
9. Sınıf
A) Yalnız I
yargılarından hangileri doğrudur?
Ünite
Ünite Ölçme Testi
2
4. Boş bir kap, hacminin 2 ü 6 g/cm3 özkütleli sıvıyla dolduruldu-
biliyor.
Buna göre, kabın tamamı 3 g/cm3 özkütleli sıvıyla dolduru-
L
lursa kaç gram ağırlaşır? A) 105
r
2r
nK oranı kaçtır? nL B) 2
C) 3
C) 135
D) 145
E) 160
D) 4
E) 5
IN
Buna göre,
B) 120
LA
h
R
K
I
3 ğunda 180 gram ağırlaşıyor.
ya uğramadan kendi ağırlıklarının nK ve nL katını ancak taşıya-
PARAF YAYINLARI
Madde ve Özellikleri
1. Aynı maddeden yapılmış içleri dolu K ve L silindirleri burulma-
A) 1
1
5.
I. Türetilmiş bir büyüklüktür.
II. Gaz için sıcaklık ve basınç sabit tutulursa özkütle sabittir.
YA Y
III. Maddenin ortak özelliklerindendir. IV. SI birim sisteminde birimi
Özkütleyle ilgili verilen yukarıdaki bilgilerden hangileri doğ-
2. Özdeş üreteç ve özdeş lambalarla önce Şekil I, sonra Şekil II’deki devreler kuruluyor.
rudur?
A) I ve II
A
A
B) I, II ve III
D) I, II ve IV
C) I, III ve IV E) II, III ve IV
Şekil II
AF
Şekil I
kg tür. m3
Bu deneyde bağımlı değişken aşağıdakilerden hangisi olamaz?
A) Anakol akımı
B) Lambanın parlaklığı
C) Üretecin tükenme süresi
PA R
6. Çakıltaşı - talaş karışımını ayrıştırmak için kaba su ilave ettiği-
D) Lambanın 1 saniyede harcadığı elektrik enerjisi
mizde şekildeki durum gözlenmektedir.
E) Lambanın direnci
Talaş Su Çakıl Taşı
Bu deney, hangi ayrıştırma yöntemine örnek gösterilebilir?
3. Bir litre sıvı; yarıçapı 2 cm, yüksekliği 4 cm olan silindir şeklin-
A) Çözünürlük farkıyla ayrıştırma
deki kaplara konulmak isteniyor.
B) Damıtma
Sıvı, bu kaplardan en fazla kaç tanesini tamamen doldura-
A) 18
B) 19
D) Filtreleme C) 20
D) 21
E) 22
E) Buharlaştırma
39
9. Sınıf
C) Yoğunluk farkıyla ayrıştırma
bilir? (p = 3 alınız.)
Ünite Ölçme Testi
3
Madde ve Özellikleri
3. Şekildeki su dolu kaba batırılan A kesit alanlı kılcal boruda su h
kadar yükseliyor.
I
Yukarıdaki resimlerden hangilerinin incelenmesi bir nicel
R
gözlem ile sonuçlanabilir?
B) I ve II D) I ve III
C) II ve III
Buna göre,
E) I, II ve III
LA
A) Yalnız I
PARAF YAYINLARI
1.
I. Yer çekim kuvvetinin az olduğu yerde h yüksekliği daha fazla ölçülür.
II. Yükselme kılcallık etkisi ile gerçekleşmiştir. III. A kesit alanı artırılırsa h yüksekliği azalır.
IN
yargılarından hangileri doğrudur? A) I, II ve III
C) I ve III
D) II ve III
E) Yalnız II
YA Y
B) I ve II
2. Biri kapalı biri açık olmak üzere, I ve II silindirik kaplarından olu-
şan düzenekte, sabit debili musluktan akan suyla kaplar doldurulmak isteniyor. Deney sırasında aşağıdaki gözlemler yapılıyor.
4. Aynı sıcaklıktaki K ve L sıvılarının kütle - hacim grafikleri şekildeki gibidir.
AF
L
Kütle 2m
K
m
L
K
I
II
PA R
• K seviyesine kadar I ve II kapları beraber doluyor. • K seviyesinden sonra I kabı daha çabuk dolarken II kabın0
da sıvının yükselme hızı giderek azalıyor.
• II kabı, L seviyesine kadar dolduğunda su I kabından taş-
V
2V
Hacim
Buna göre;
maya başlıyor.
I. K’nin özkütlesi, L’ninkinin iki katıdır.
Bu deneyle ilgili olarak;
II. Hava sıkıştıkça basıncı artar.
II. K ve L’den eşit kütleler alındığında L’nin hacmi toplam hac1 min kadardır. 3
III. Musluk sabit debili olmasaydı I ve II kapları L seviyesine ka-
III. Boş bir kaba, K’den 5V, L’den 4V hacim eklenirse kabın küt-
I. Havanın bir hacmi vardır.
dar beraber dolardı.
lesi 7m artar.
sonuçlarından hangisine ulaşılabilir?
B) Yalnız II D) II ve III
C) I ve II
A) Yalnız I
E) I, II ve III
43
B) Yalnız II D) I ve III
E) I, II ve III
C) I ve II
9. Sınıf
A) Yalnız I
yargılarından hangileri doğrudur?
Sınav Performans Testi
2
Madde ve Özellikleri 4. Sabit sıcaklık ve basınç altında X ve Y sıvılarının kütle - hacim
dir?
D)
C) N.m2
B) N.m
N E) N.m s m
I
N m2
R
A)
grafiği şekildeki gibidir.
PARAF YAYINLARI
1. “Yüzey gerilimi katsayısı”nın birimi aşağıdakilerden hangisi-
Eşit kütlelerde alınan bu sıvıların hacimleri VX ve VY olduğu-
2. Bir bardak; önce su, sonra özkütlesi bilinmeyen bir sıvıyla ağzına kadar doldurulup tartılıyor.
C) 1
D) 3
E) 9
YA Y
Bu deneyle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
2 1 B) 9 3
IN
A)
VX oranı kaçtır? VY
LA
na göre,
A) Sıvının özkütlesi, bağımsız değişkendir.
5. Denizlerde rüzgârların oluşturduğu dalgaların yüksekliği, yüzey
B) Boş bardağın kütlesi, kontrol değişkenidir.
gerilim katsayısıyla doğru orantılıdır.
C) Sıvı dolu bardağın kütlesi, kontrol değişkenidir. m D) Deney sonucunda özkütlenin d = şeklinde ifade edilmev si matematik ile fizik arasındaki ilişkinin bir sonucudur.
Limansız bir yerde, gemilerine yükleme yaparken dalgalar-
E) Deneyde “Özkütlesi büyük sıvı konulursa bardağın toplam
II. Denize tuzlu su dökmek
dan şikayetçi olan denizciler; I. Denize yağ ya da petrol dökmek
kütlesi büyük olur.” sonucuna ulaşılır.
III. Yükleme için dış basıncın (atmosfer basıncı) düşük olduğu
AF
günü beklemek işlemlerinden hangilerini yapabilirler? A) Yalnız I
PA R
B) Yalnız II D) I ya da II
C) Yalnız III E) I ya da III
3. Erol, sabun köpüğünden yaptığı baloncuğu gözlemleyerek aşağıdaki sonuçlara ulaşıyor.
I. Sabun köpüğünün içindeki havanın basıncı, açık hava ba-
6. Sıvının yüzeyini genişletmek için birim yüzey başına yapı-
sıncına eşittir.
lan işe ne denir?
II. Sabun köpüğünün dış yüzeyinde yüzey gerilimi oluşur.
III. Sabun köpüğünün iç yüzeyinde yüzey gerilimi oluşur.
A) Sıvı basıncı
Bu sonuçlardan hangileri doğrudur?
B) Açık hava basıncı
B) Yalnız II D) I ve II
C) Yalnız III
D) Yüzey gerilim katsayısı
E) II ve III
E) Kohezyon kuvveti
47
9. Sınıf
C) Adezyon kuvveti A) Yalnız I
Ünite
Yazılı Sınav Soruları
2
Soru • 1
Soru • 3 Kütleleri mK, mL, mN olan K, L ve N cisimleri eşit kollu terazide şe-
caklıkta su aktarılıyor.
killerdeki gibi yatay olarak dengelenmiştir. K
L
L
L
K N
R
K
I
Düşey kesiti şekilde verilen kaba, sabit debili musluktan sabit sı-
PARAF YAYINLARI
Madde ve Özellikleri
LA
yatay
Buna göre, cisimlerin kütleleri arasındaki ilişki nedir?
Buna göre, kaptaki sıvıya ait kütle - zaman ve yükseklik - za-
YA Y
IN
man grafiklerini çiziniz.
Soru • 4
AF
Aynı maddeden yapılmış r ve 2r yarıçaplı K ve L silindirlerinin küt-
Taşma seviyesine kadarki hacmi 250 cm3 olan Şekil - I’deki dereceli silindirde 175
cm3
sim bırakıldığında, sıvı içinde yarısı kalıyor ve 25 250
cm3
sıvı taşıyor.
K
250
PA R
175
leleri sırasıyla 3m ve 6m’dir.
sıvı vardır. Silindire Şekil - II’deki gibi bir ci-
25
Sıvı
Şekil - I
3m
L
r
2r h 6m
Şekil - II
K silindirinin yüksekliği h olduğuna göre, L silindirinin yüksek-
Buna göre, cismin hacmini hesaplayınız.
liğini bulunuz.
51
9. Sınıf
Soru • 2
HAREKET VE KUVVET
Bölüm
Test
1
1
3. K noktasından harekete geçen cisim 30 saniyede şekildeki gi-
I. İki tahta arasına sıkıştırılmış cetveli çekip bırakmak
II. Bir dolabı itmek
I
bi L ve M noktalarından geçerek N noktasına ulaşıyor.
R
1.
PARAF YAYINLARI
Hareket
LA
III. O noktasından duvara çivilenmiş dairesel levhaya kuvvet uygulamak
O0
Buna göre, cisimle ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?
F
olur?
IN
A) Cisim hareketi süresince 210 m yer değiştirmiştir.
Yukarıda verilen durumlar hangi hareket çeşitlerine sebep
B) Cismin en büyük yer değiştirmesi L - M arasında olmuştur. C) Cismin en küçük yer değiştirmesi K - L arasında olmuştur.
I
II
D) Cisim hareketi süresince 120 m yol almıştır.
III
Yuvarlanma
Dönme
B) Titreşim
Öteleme
Yuvarlanma
C) Titreşim
Öteleme
Dönme
D) Öteleme
Öteleme
Yuvarlanma
E) Öteleme
Öteleme
Dönme
E) Cismin K'den M'ye yer değiştirmesi 130 m'dir.
YA Y
A) Titreşim
4.
I. Hareket göreceli bir olgudur.
II. Konum; başlangıç noktasına olan yönlü uzaklıktır.
III. Yer değiştirme iki konum arası uzaklıktır.
AF
IV. Birim zamandaki yer değiştirmeye hız denir. Yukarıda verilenlerden hangileri doğrudur?
2. Yörünge için verilen;
A) Yalnız I
PA R
B) Yalnız IV D) I, II ve III
C) I ve III
E) I, II, III ve IV
5. Hız ile ilgili olarak; I. Birim zamandaki yer değiştirmedir. II. Vektöreldir. III. Evrendeki bütün varlıkların, seçilen bir referans noktasına göre, hızı olabilir.
A) Yalnız I
B) Yalnız II D) I ve III
A) Yalnız I
C) I ve II
E) I, II ve III
55
B) Yalnız II D) II ve III
C) I ve II E) I, II ve III
9. Sınıf
verilenlerden hangileri doğrudur?
yargılarından hangileri doğrudur?
HAREKET VE KUVVET
Bölüm
Test
2
Kuvvet 4.
I. Duran cismi harekete geçirir.
I. Paraşütcünün sabit hızla yere inmesi II. Elektronun çekirdek çevresinde dolanması
III. Dinamometreyle ölçülür.
III. Bir ağacının dallarının rüzgarda sallanması
R
I
II. Hareket eden cismi durdurur.
IV. Cismin şeklini değiştirir.
Yukarıda verilen durumların hangileri hem temas gerekti-
V. Etki etmesi için temas gerektirir.
ren hem de temas gerektirmeyen kuvvetlerin etkisi ile ger-
gileri kesinlikle doğrudur?
A) Yalnız I
B) I, II ve III D) I, II, III ve IV
C) I, II ve IV
B) Yalnız II
D) I ve III
E) I, II, III, IV ve V
C) Yalnız III
E) II ve III
IN
LA
çekleşmiştir?
Kuvvet kavramıyla ilgili verilen yukarıdaki yargılardan han-
A) I ve II
PARAF YAYINLARI
1.
3
YA Y
5. Aşağıdakilerden hangisi doğadaki dört temel kuvvetten biri değildir?
2.
I. Araçların direksiyonları kullanılırken kuvvetin döndürme etkisinden yararlanılır.
II. Duran topa vuran çocuk, kuvvetin hareket ettirme etkisini uygular.
A) Güçlü nükleer
B) Elektromanyetik
C) Zayıf nükleer
D) Sürtünme
E) Kütle çekim
III. Suda yüzen odun parçasına etki eden suyun kaldırma kuvveti, temas gerektirmeyen kuvvettir.
AF
Yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur? A) Yalnız I
D) II ve III
C) I ve III
6. Aşağıda kuvvetin etkilerine ait bazı örnekler verilmiştir.
E) I, II ve III
3.
PA R
B) I ve II
I. Kütlesi olan parçacığa, kütle çekim alanında kuvvet etki eder.
II. Elektrik yükü olan parçacığa, elektrik alanda kuvvet etki eder. Kuvvetin etkileri ve örneklerle ilgili aşağıdaki eşleştirmeler-
III. Manyetik özellik gösteren parçacığa manyetik alanda kuv-
den hangisi yanlıştır?
vet etki eder.
Fizikteki elektrik alan, manyetik alan, kütle çekim alanı kav-
A) I ® Şekil değiştirme
ramları düşünüldüğünde yukarıdaki yargılardan hangileri
B) II ® Hareket eden cismi durdurmak
kesinlikle doğrudur?
B) I ve II D) II ve III
C) I ve III
D) IV ® Hareket eden cismin yönünü değiştirmek. E) V ® Döndürme hareketi yapmak.
E) I, II ve III
59
9. Sınıf
C) III ® Duran cismi hareket ettirmek A) Yalnız I
HAREKET VE KUVVET
Bölüm
Test
3
5
1. Sürtünmesiz yatay düzlemdeki cisimlerden X ve Y ϑ büyüklü-
3.
ğünde hızlarla hareket etmekte, Z ise durmaktadır. =0
X
Sabit hızla giden tren
x
x Z
Y
R
Virajı dönmekte olan otobüs
Gökyüzünde çembersel yörüngede hareket eden savaş
uçağı
Cisimlere +x yönünde kuvvet uygulanırsa hareketleriyle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?
LA
x
I
Yavaşlayan asansör
–
Hızlanmakta olan otomobil
PARAF YAYINLARI
Newton’un Hareket Yasaları
Yukarıda verilen araçların kaç tanesinde, araç içinde bulunan gözlemci eylemsizlik kuvvetine maruz kalır?
Z
A)
Hızlanır
Durur
Hızlanır
B)
Hızlanır
Yavaşlar
Hızlanır
C)
Hızlanır
Hızlanır
Hızlanır
D)
Yavaşlar
Hızlanır
Hızlanır
E)
Yavaşlar
Hızlanır
Durur
A) 1
B) 2
C) 3
D) 4
E) 5
IN
Y
YA Y
X
4. Sürtünmesiz yatay düzlemde, x doğrultusunda Áϑ sabit hızıyla hareket eden K, L, M cisimlerine, şekildeki gibi F büyüklüğünde kuvvetler uygulanıyor. y
y
y
F
x
x
F L
K
x M
F
AF
Buna göre, hangi cisim x doğrultusunda hareketini sürdürür? B) Yalnız L
A) Yalnız K
2. Sürtünmelerin önemsenmediği ortamlarda,kütleleri verilen X, Y
ve Z cisimlerine sırasıyla 5 N, 10 N ve 10 N'lik kuvvetler uygula-
D) K ve M
C) K ve L
E) K, L ve M
yan öğrenci cisimlerin hareketlerini gözlüyor.
PA R
Öğrenci, bu gözlemi ile aşağıdaki bilgilerden hangisinin doğruluğunu kanıtlayamaz?
5. Aynı düzlemdeki özdeş X, Y, Z cisimlerine düzleme paralel yatay ve sabit olan ÁF1, ÁF2 ve ÁF3 kuvvetleri uygulanıyor.
A) Kuvvetin, cisimlere hareket kazandırma etkisi vardır.
B) Bir cismin hızlanması, cismin hareket ettiği yüzeyinin özelliklerine göre değişir.
C) Eşit büyüklükteki kuvvetlerin etki ettiği cisimlerin hızlanma-
X’in ivmesi en büyük, Z’ninki en küçük olduğuna göre, kuv-
ları, cisimlerin kütlelerine bağlıdır. rin hızlanmalarını etkiler.
A) F1 < F2 < F3
E) İvmesi büyük olan cismin birim zamandaki hızlanmasıda büyük olur.
63
B) F3 < F2 < F1
D) F2 < F3 < F1
C) F1 = F2 = F3
E) F3 < F1 < F2
9. Sınıf
vetlerin büyüklükleri arasındaki ilişki nedir?
D) Eşit kütleli cisimlere uygulanan kuvvetin büyüklüğü cisimle-
HAREKET VE KUVVET
Bölüm
Test
4
7
3.
–
+
tünmeli yatay düzlemde F büyüklüğündeki kuvvetlerle çekildi Á =10m/s 2m
K
F
F
X
Kinetik sürtünme katsayısının 0,5 olduğu sürtünmeli yatay düzlemde, K noktasından 10 m/s büyüklüğünde hızla (+) yön-
Y
de geçen 5 kg kütleli cisme, bu anda etki eden net kuvvetin
Buna göre, cisimlere etki eden sürtünme kuvvetlerinin büFX yüklükleri oranı kaçtır? FY 3 2
D)
2 1 E) 3 2
Yön
Büyüklük (N)
A)
+
15
B)
–
15
C)
–
35
D)
–
25
E)
+
25
YA Y
C) 1
yönü ve büyüklüğü aşağıdakilerden hangisidir? (g = 10 m/s2)
IN
B)
A) 2
LA
m
R
ğinde hareket etmedikleri gözleniyor.
I
1. Aynı maddeden yapılmış m ve 2m kütleli X ve Y cisimlerinin sür-
PARAF YAYINLARI
Sürtünme Kuvveti
4. Sürtünmeli yatay düzlemde ÁF1 ve ÁF2 kuvvetlerinin etkisinde ka-
AF
2. Şekildeki deney düzeneğinde, X cismini sürtünmeli yatay düzlemde I ve II durumlarında, harekete geçirebilecek kuvvetler F1
lan cisim yavaşlamaktadır.
ve F2 büyüklüğündedir.
ÁF 1
X
2S
PA R
X
S
ÁF2 F2
Cismin hareketine sabit hızla devam edebilmesi için;
F1
2S I. Durum
I. ÁF1 kuvvetinin büyüklüğünü artırmak
S II. Durum
II. ÁF2 kuvvetinin büyüklüğünü artırmak
III. ÁF1 kuvvetini ters yönde uygulamak
F1 = F2 olarak ölçüldüğüne göre, bu sonuçtan; I. Sürtünme kuvveti, cismin yere temas eden yüzey alanına
işlemlerinden hangileri tek başına yapılmalıdır?
bağlı değildir.
A) Yalnız I
II. Sürtünme kuvvetinin büyüklüğü, cismin ağırlığına dik uygulanmak şartıyla dış kuvvetin yönüne bağlı değildir.
B) Yalnız II D) II ve III
C) I ve II E) I, II ve III
III. Statik sürtünme, kinetik sürtünme kuvvetinden büyüktür.
A) Yalnız I
B) Yalnız II D) I ve III
C) I ve II
E) I, II ve III
67
9. Sınıf
yargılarından hangilerine ulaşılabilir?
Ünite Ölçme Testi
2
1. Şekildeki eşit bölmelendirilmiş düzlemde X noktasından üç fark-
3. Doğrusal bir yolda sabit hızlarla hareket eden K, L ve M araçla-
lı yola aynı anda giren K, L ve M araçları belirtilen yörüngelerde
rının konumları Şekil - I’deki gibi iken bir süre sonra Şekil - II’de-
sabit süratlerle ilerleyerek aynı anda Y noktasına varıyorlar.
ki gibi oluyor.
R
LA
ğıdakilerden hangisindeki gibi olabilir?
M araçları ile ilgili;
II. Sürati en büyük olan M aracıdır.
B) Yalnız II
C) I ve II
E) I, II ve III
YA Y
D) I ve III
yargılarından hangileri söylenebilir?
IN
III. L aracının yer değiştirmesi en küçüktür.
I. K aracının yer değiştirmesi en küçüktür.
Buna göre; K, L ve M araçlarının hız - zaman grafikleri aşa-
Buna göre, X ve Y noktaları arasında hareket eden K, L ve
A) Yalnız I
I
PARAF YAYINLARI
Hareket ve Kuvvet
AF
2. K ve L araçlarının hız - zaman grafikleri Şekil - I’deki gibidir. v (m/s)
+20
K
t (s)
L
PA R
10
K
x
L
10
M
300 200 100
Þekil - I O
N
P
0
100
200
4. Yatay bir düzlemde durmakta olan X cismine ÁF1, durmakta olan Y cismine de ÁF2 net kuvvetleri etki ediyor.
R 300 +x
Þekil - II
Aynı anda O noktasından harekete geçen araçlar 10 s son-
K aracı
Cisimlerin ivmeleri eşit büyüklükte olduğuna göre;
ra hangi konumda bulunurlar?
I. F1 < F2 ise X’in kütlesi Y’ninkinden küçüktür.
L aracı
II. F2 < F1 ise Y’nin kütlesi X’inkinden küçüktür.
A) P
K
III. F1 = F2 ise X’in kütlesi Y’ninkine eşittir.
B) L
N
yargılarından hangileri doğrudur?
C) P
M
D) N
L
A) Yalnız I
E) P
L
71
B) Yalnız II D) I ve III
E) I, II ve III
C) I ve II
9. Sınıf
0
Sınav Performans Testi
2
3. 20 metre uzunluğundaki kum tepesine çıkmak isteyen kerten-
lükte hızlarla geçen X, Y ve Z araçlarının, t ve 3t süre sonra ko-
kelenin hızı sabit ve dakikada 4 metredir. Kertenkele yoluna
numları şekildeki gibidir.
2 dakika hareket edip 1 dakika dinlenerek devam etmek zorun1 dadır. Dinlendiği süre zarfındaysa kumdan dolayı dakikada 2 metre geri kaymaktadır.
L
M
X Y
20
m Kum tepesi
R
K
Z t2=t
Buna göre, kaç dakika sonunda tepeye çıkabilir?
t3=3t
LA
t1=0
I
1. Doğrusal yolun K doğrultusundan t1 = 0 anında, sabit büyük-
PARAF YAYINLARI
Hareket ve Kuvvet
A) 20
Araçların tümü, KL yolunu sabit hızla geçtiğine göre; hare-
B) 7,5
ketleriyle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez? (|LM| = 2|KL|)
B) Y aracı, KL bölümünde LM bölümüne göre daha yavaştır. C) Z aracı, KL bölümünde LM bölümüne göre daha yavaştır. D) LM bölümünde, X ve Y araçlarının hızları eşittir.
YA Y
E) KL bölümünde en hızlı Y aracıdır.
D) 5,4
E) 2,5
IN
A) X aracının KL ve LM bölümlerinde hızları eşittir.
C) 7,25
4. Bir oyuncak araba, doğrusal yol boyunca 10 cm/s hızla 8 saniye gidip 2 saniye duracak şekilde programlanmıştır. Bu oyuncak araba, 60 saniye boyunca kumanda edilirse ortalama hızı kaç cm/s olur? A) 20
B) 10
C) 8
D) 6
E) 2
AF
2. Şekildeki dairesel yolun K noktasından durgun halden harekete geçen koşucu KL arasında hızlanıyor ve ulaştığı hızla LM arasını sabit büyüklükte hızla geçip MN arasında yavaşlayarak N'de duruyor.
PA R
K
L
N
5. Doğrusal yolda hareket eden araçlardan, K’nin hız - zaman, L’nin konum - zaman grafikleri şekildeki gibidir.
M
Hız (m/s)
Koşucunun ortalama hızının büyüklüğü KL arasında J1, LM arasında J2, MN arasında J3 ise;
ϑ
Konum(m) K
20
I. J1 > J2 > J3
II. J2 > J1 > J3
0
III. ϑ2 > ϑ3 > ϑ1
4 zaman(s)
L
0
4 zaman(s)
Araçların ortalama hızları eşit büyüklükte olduğuna göre,
ilişkilerinden hangileri doğru olabilir? A) Yalnız I
B) Yalnız II D) I ve II
C) Yalnız III A) 10
E) II ve III
75
B) 5
C) 4
D)
5 5 E) 2 8
9. Sınıf
K’nin ivmesinin büyüklüğü kaçtır?
Ünite
Yazılı Sınav Soruları
3
Soru • 1
Soru • 3 F1 B
Hız (m/s) F2
I
A
F2
10
F1 ve F2 büyüklüğündeki kuvvetler A ve B cisimlerine şekildeki gi-
0
bi uygulandığında bileşkelerin büyüklüğü 10 N ve 20 N oluyor.
R
F1
PARAF YAYINLARI
Hareket ve Kuvvet
Zaman (s)
2
LA
–5
3
F1 ve F2 nin büyüklüklerini bulunuz. (F2 > F1)
Hız - zaman grafiği verilen cismin ortalama hızının büyüklüğü-
Soru • 2
AF
YA Y
IN
nü ve ortalama süratini bulunuz.
Soru • 4
Temas gerektiren ve temas gerektirmeyen kuvvetlere ikişer ör-
Bir yolun yarısını 80 km/h, diğer yarısını 120 km/h hızla gi-
nek veriniz.
den bir araç aynı yolu hangi sabit hızla gitseydi yine aynı sü-
79
9. Sınıf
PA R
rede giderdi?
Tekrar Testi Fizik Bilimine Giriş – Madde ve Özellikleri - Hareket ve Kuvvet 14. Bir silindirin hacminin yarıçapı ve yüksekliğine bağlı grafiği
ki ilişkinin incelenmesi
aşağıdakilerden hangisi gibidir?
ü Cisimlerin hareketiyle cisimlerin kinetik enerjileri arasındaki
ilişkinin incelenmesi
D) Katıhâl fiziği
C) Elektrik
R
B) Termodinamik
E) Nükleer fizik
LA
A) Mekanik
I
Yukarıda verilen uygulamalar fiziğin hangi alt alanıyla ilgilidir?
IN
12.
PARAF YAYINLARI
11. ü Cisimlere uygulanan kuvvetle cisimlerin hareketi arasında-
YA Y
Şekildeki kübün boyutlarında yapılan orantılı değişiklik sonu-
cunda dayanıklılığı dörtte birine indiğine göre, kübün ağırlı-
ğında meydana gelen değişiklik aşağıdakilerden hangisidir? A) Değişmemiştir
B) Yarıya iner
C) 1/4 katına iner
AF
E) 64 katına çıkar
PA R
D) 8 katına çıkar
15. I. Şişirilmiş balonun yükselmesi
13. Aşağıdakilerden hangisi bilimin özellikleri arasında sayıla-
II. Rüzgârın esmesi
maz?
III. Kaynayan sudan buharın çıkması
A) Deney ve gözleme dayalıdır.
Yukarıdaki fiziksel olaylardan hangilerinde maddenin gaz
B) Objektiftir.
hâlinin varlığı anlaşılır?
D) Neden - sonuç ilişkisi kullanılır.
A) Yalnız I
E) Bilimsel bilgi, sürekli gelişim halindedir.
83
B) Yalnız II D) II ve III
C) I ve II E) I, II ve III
9. Sınıf
C) Mutlak doğrular ve değişmez bilgiler içerir.
Tekrar Testi Fizik Bilimine Giriş – Madde ve Özellikleri - Hareket ve Kuvvet 35. Doğrusal yolda ilerleyen K, L, M ve N hareketlilerinin hız - za-
tanesi çıkartılarak yerine aynı hacimli Y küpü konulunca K cis3 minin kütlesi katına çıkmaktadır. 2
man grafikleri şekillerdeki gibi veriliyor.
K
D) 9
E) 12
LA
C) 5
Buna göre, Y’nin özkütlesi X’in özkütlesinin kaç katıdır?
R
B) 3
I
Y
A) 2
X
PARAF YAYINLARI
32. K cismi, sekiz tane X küpünden oluşmuştur. X küplerinden bir
Buna göre, hangi hareketliler 5 s içinde eşit miktar yol alır? B) L ve N
IN
A) K ve L
E) M ve L
YA Y
33. Bilimsel gelişmeler, teknolojik gelişmelere yol açar.
D) M ve N
C) K ve M
Aşağıdakilerden hangisi buna kanıt gösterilemez? A) Süper iletkenlik – Maglev hızlı treni
B) Elektromanyetik teori – Radar cihazı
36. Sürtünme kuvveti olmasaydı aşağıda verilenlerden hangisi
C) Kaldırma kuvvetinin bulunması – Deniz ulaşımı
gerçekleşmezdi?
D) Nano teknoloji – Akıllı cep telefonları E) Sıvı kristaller – LCD ekranlar
A) Kağıda yazı yazamazdık. B) Arabaların fren sistemi çalışmazdı.
PA R
AF
C) Buluttan yağan yağmurlar yere büyük bir hızla düşerdi. D) Yollarda yürüyemezdik. E) Araba kazalarında hasar oluşmazdı.
34. Hız - zaman grafikleri verilen K ve L araçlarının ivmelerinin büyüklükleri sırasıyla 4a ve a’dır. Hız
0
ϑ2
K
37. Bir aracın konum - zaman grafiği şekildeki gibidir.
t
2t
Zaman
L
Buna göre, duruncaya kadar araçların aldıkları yolların orax nı K kaçtır? xL A) 6
B) 4
C) 2
D) 1
E)
Buna göre, aracın ilk 3 saniyedeki ortalama hızı kaç m/s’dir?
1 2
A) 5
87
B) 10
C) 15
D) 20
E) 30
9. Sınıf
ϑ1
Tekrar Testi Fizik Bilimine Giriş – Madde ve Özellikleri - Hareket ve Kuvvet 53. Bilgi: Hız - zaman grafiğinde grafikle zaman ekseni arasındaki alan hareketlinin yer değiştirmesini verir.
Aynı yolu L cismi, M'den daha kısa sürede alıyor.
sabit süratle hareket ediyor.
Ali’nin şekildeki konumdan itibaren, hız - zaman grafiği aşa
ğıdakilerden hangisi olursa, yarışı Cem’den önce bitirebilir?
Bitiş çizgisine doğru hareket eden koşuculardan Cem 2 m/s'lik
I
R
LA
ğıdakilerden hangisi gibi olabilir?
Buna göre; K, L ve M cisimlerinin hız - zaman grafikleri aşa-
PARAF YAYINLARI
51. K cismi, eşit sürede L'den daha fazla yol alıyor.
IN
YA Y
AF
PA R
52. K ve L araçlarının konum - zaman grafikleri şekildeki gibidir. 54.
Buna göre,
I. Araçların yer değiştirmeleri eşittir.
II. Araçlar aynı yönde hareket etmişlerdir.
Sürtünme kuvvetinin kütleye bağlılığını inceleyen bir öğ-
III. Araçlar t anında aynı konumdadır.
renci yukarıdaki düzeneklerden hangi ikisini kullanmalıdır?
yargılarından hangileri doğrudur?
B) Yalnız II D) II ve III
C) I ve II
A) I ve II
E) I, II ve III
91
B) I ve IV D) Il ve Ill
C) I ve III E) ll ve lV
9. Sınıf
A) Yalnız I
(Cisimler özdeştir.)
YA Y
I
IN
LA
4
R
Ünite
ENERJİ
PA R
AF
İŞ, GÜÇ, ENERJİ, ENERJİNİN KORUNUMU, VERİM, ENERJİ KAYNAKLARI
9. SINIF
ENERJİ
Bölüm
Test
2
4.
dir. Dönme dolap sabit hızla dönerken öğrencilerden birisinin
Yerden h kadar yüksekte tutulan cisim
I
Büyük mıknatısın yakınında tutulan küçük mıknatıs
yere göre potansiyel enerjisi en büyük olduğunda diğeri en kü-
Sıkıştırılmış yay
Öğrencilerin kütleleri eşit olduğuna göre;
Yukarıdaki durumlardan kaç tanesinde, cismin potansiyel
II. Öğrencilerin yere göre potansiyel enerjileri hiç bir zaman
enerjisi vardır?
eşit olmaz. III. Öğrencilerin toplam enerjileri eşittir.
A) 1
E) II ve III
C) 3
D) 4
E) 5
YA Y
D) I ve III
B) 2
IN
yargılarından hangileri doğrudur? C) I ve II
LA
Gergin yay
I. Öğrencilerin kinetik enerjileri eşittir.
B) Yalnız II
R
Birbirine yakın tutulan elektrik yüklü parçacıklar
çük değerindedir.
A) Yalnız I
PARAF YAYINLARI
Mekanik Enerji
1. Lunaparktaki dönme dolaba binen iki öğrenci ayrı kabinlerde-
2
5. Aşağıdakilerden hangisinde cisme kinetik enerji kazandırılmıştır?
2. Aşağıdakilerden hangisi gerçekleştiğinde bir cismin kinetik enerjisi azalır?
A) Kurulmuş bir saatin yayı B) Gerilmiş bir lastik
A) Cismin birim zamanda aldığı yol azalırsa
C) Yükseğe çıkarılmış top
B) Cisme hareketi yönünde kuvvet uygulanırsa
D) Isıtılmış gaz
C) Cisme hareketi yönünde ivme kazandırılırsa
E) Masa üzerinde bırakılan kağıt
AF
D) Duran cisme yükseklik kazandırılırsa E) Cismin hızı değişmeden kütlesi artırılırsa
PA R
3. Bir maraton yarışmasında dereceye giren üç sporcu için ödül töreni yapılıyor. Sporcular madalya kürsüsüne çıktığında birinci
6. Düşey kesitleri şekildeki gibi olan aynı maddeden yapılmış X, Y,
gelen sporcunun yere göre potansiyel enerjisi en küçük, ikinci
Z katı silindirleri dairesel yüzeyleri üzerine oturtulmuştur.
gelen sporcunun yere göre potansiyel enerjisi en büyük oluyor.
Buna göre,
I. Birinci gelen sporcunun kütlesi en küçüktür.
II. İkinci gelen sporcunun yarış sırasındaki kinetik enerjisi di
ğerlerinden büyüktür.
III. Üçüncü gelen sporcu kürsüye çıkmak için ilk iki sporcuya
X'in yere göre potansiyel enerjisi EX, Y'ninki EY, Z'ninki EZ ol-
göre daha az enerji harcamıştır.
duğuna göre, bunlar arasındaki ilişki nedir?
A) Yalnız I
B) Yalnız II D) I ve III
A) EX < EY < EZ
C) I ve II E) II ve III
99
B) EZ < EY = EX
D) EY < EZ < EX
C) EX = EY = EZ
E) EZ = EY < EX
9. Sınıf
(Bölmeler eşit aralıklıdır.)
yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?
ENERJİ
Bölüm
Test
4
3. Bir otomobilin motoruna motor yağı konulmasının nedeni, aşağıdakilerden hangisiyle ilgili değildir?
I
latılan cisim, sürtünme katsayısının sabit olduğu KLM yolunu
R
geçerek B noktasına kadar yükseliyor. A) Motoru soğutmak
B K
L
h h h h
B) Yakıtla karışıp daha verimli yanma sağlamak
C) Motor parçaları arasında sürtünmeyi azaltmak
LA
A
D) Yakıt tüketimini düşürmek
M
E) Motorun ömrünü uzatmak
B’den geri dönen cisim L’de durduğuna göre, E kaç mgh’dir?
5 3 D) 2 E) 2 2
YA Y
C)
IN
(g: Yer çekimi ivmesi, |KL| = |LM|) B) 3
PARAF YAYINLARI
Verim ve Enerji Kaynakları
1. Düşey kesiti verilen rayın A noktasından E kinetik enerjisiyle fır-
A) 5
4
4. Alper ile Abdullah, A şehrinde aynı konumdan hareket edip B şehrinde aynı konuma, aynı özelliklere sahip arabalarla gidiyorlar. Alper arabanın camları açık şekilde, Abdullah ise camları açmadan, eşit ortalama hızlarla gidiyorlar. Bu yolculuk sonunda Alper 100 TL, Abdullah ise 90 TL değerinde benzin harcıyorlar. Alper’in daha fazla benzin harcamasının sebebi,
2. Sürtünmesi önemsenmeyen kaydırağın K noktasından ilk hızsız
I. Alper gaza fazla yüklenmiştir.
harekete geçen 2m kütleli, boyu h olan çocuk, yere ϑ büyüklü-
II. Alper sürtünmeden dolayı daha fazla enerji harcamıştır.
ğünde hızla, t sürede ve E kinetik enerjisiyle ulaşmaktadır.
III. Alper usta şoför, Abdullah acemi şofördür.
2m
AF
yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I
K
B) Yalnız II D) I ve II
C) Yalnız III E) II ve III
PA R
ϑ
Aynı noktadan kütlesi 3m, boyu h olan başka bir çocuk ilk I. Yere ulaştığında hızı Ó’den büyük olur.
I. Sınırlı enerji kaynağını en verimli şekilde kullanmakla
II. Yere ulaştığında kinetik enerjisi E’den büyük olur.
II. Gereksiz enerji tüketiminden kaçınmakla
III. Yere ulaşma süresi t'den büyük olur.
III. Enerji kayıplarını azaltıcı tedbirler alarak
yargılarından hangileri doğrudur?
verilenlerinden hangileri ile sağlanır?
A) Yalnız I
B) Yalnız II D) II ve III
C) I ve II
A) Yalnız I
E) I, II ve III
103
B) Yalnız II D) II ve III
C) I ve II E) I, II ve III
9. Sınıf
5. Enerjide tasarruf sağlayabilmek için;
hızsız harekete geçerse;
Ünite Ölçme Testi
2
Enerji 1.
m kütleli cisme yatay F kuvveti |KL| yolu boyunca uygulanıyor.
K - L arasında yapılan işin bulunması için, F kuvveti, m küt-
I
ΙΙΙ Düz yolda koşmak
lesi, |KL| uzunluğu ve g yer çekim ivmesi niceliklerinden hangilerinin bilinmesi gereklidir?
Yukarıdaki durumlardan hangisinde yer çekimine karşı iş
D) II ve III
C) I ve III E) I, II ve III
C) F ve |KL|
E) F, m ve |KL|
D) F ve g
YA Y
IN
B) I ve II
B) Yalnız |KL|
LA
A) Yalnız F
yapılmıştır? A) Yalnız I
R
ΙΙ Sırtındaki yükle merdivenden inmek
Ι Merdivenden çıkmak
PARAF YAYINLARI
4. Sürtünmesi ihmal edilen yatay düzlem üzerinde durmakta olan
5. Aynı yükseklikten serbest bırakılan m ve 2m kütleli X ve Y cisimleri, EX ve EY kinetik enerjileriyle, ϑX, ϑY büyüklüğünde hızlarla
yere çarpmaktadır.
2. Kütleleri ve hızları verilen cisimlerin, kinetik enerjileri sırasıyla E1 ve E2 dir. J1
m2
Y 2m
Bunlar arasındaki ilişki nedir?
AF
m1 = 2m2, E2 = 4E1 olduğuna göre,
1 C) 2
J1 oranı nedir? J2
ϑX = ϑY, EX = EY A) ϑX = ϑY, EY > EX B) C) ϑY > ϑX, EY > EX D) ϑY > ϑX, EY = EX
1 ñ2 D) E) 4 4
E) ϑX > ϑY, EY = EX
PA R
A) 1
X
J2
m1
3 B) 4
m
6. Bir cisim 2 N’lik bir kuvvetin etkisiyle kuvvet doğrultusunda ha-
3. 500 kg yükü 100 saniyede yerden 20 metre yukarıya çıka-
reket ettirilerek bulunduğu yerden 5 m uzağa götürülüyor.
ran bir asansörün gücü en az kaç kilowatttır? (g = 10 m/s2) B) 3
C) 2
D) 1
E)
1 2
A) 5
107
B) 10
C) 19,6
D) 24
E) 98
9. Sınıf
A) 4
Buna göre, kaç joulelük iş yapılmıştır?
Ünite Ölçme Testi
4
Enerji 3. Aşağıdaki şekillerde K, L ve M cisimlerinin kütleleri ve yüksek-
tasına kadar yola paralel, F büyüklüğündeki kuvvetle çekiliyor. m
N F
2α
α L
I
M
R
K
yer
likleri verilmiştir.
Sürtünmeler ihmal edilerek cisimler durgun hâlden aşağıya
yaptığı işler sırasıyla W1, W2, W3 ise bunlar arasındaki iliş-
doğru bırakılırsa yere vardıklarındaki hızları arasındaki iliş-
ki nedir?
ki aşağıdakilerden hangisi gibi olur?
D) W2 > W1 = W3
C) W2 > W1 > W3
A) vM > vL > vK
E) W3 = W2 = W1
B) vK > vL > vM
D) vM > vK = vL
C) vK = vL = vM
E) vK = vL > vM
YA Y
IN
B) W1 > W3 > W2
LA
Kuvvetin eşit uzunluktaki |KL|, |LM|, |MN| bölümlerinde
A) W1 > W2 > W3
PARAF YAYINLARI
1. Şekildeki cisim, düşey kesiti verilen yolda, K noktasından N nok-
2. Şekildeki düzenekte yük yukarı kaldırılıyor.
4. Boyutları verilen mX, mY, mZ kütleli kendi içinde türdeş X, Y, Z prizmalarının yere göre toplam potansiyel enerjileri Şekil - I’de
AF
E1, Şekil - II’de E2 kadar olmaktadır.
Z
h
X
2h
X
Y
h h Şekil I
Y
Z
yer
yer Şekil II
PA R
E1 > E2 olduğuna göre,
Düzenekteki enerji dönüşümü için aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?
I. mX > mY II. mY > mZ
A) Kimyasal ® Elektrik ® Kinetik ® Potansiyel
III. mZ > mX
B) Elektrik ® Potansiyel ® Kinetik ® Isı
yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?
D) Kimyasal ® Potansiyel ® Elektrik ® Kinetik
A)Yalnız I
E) Elektrik ® Kimyasal ® Potansiyel ® Isı
111
B) Yalnız II D) I ve II
C) Yalnız III E) I ve III
9. Sınıf
C) Potansiyel ® Kimyasal ® Mekanik ® Kinetik
Sınav Performans Testi
2
Enerji 1. Sürtünmesiz yolun A noktasından ÁJ hızıyla geçen cisme AB arasında 3F ve 2F büyüklüğündeki kuvvetler şekildeki gibi uyguÁJ landığında, cisim B noktasından hızıyla geçmektedir. 2 ÁJ 2
2ÁF
K
I
–3ÁF
dan ϑ büyüklüğünde hızla geçerek M noktasında durmaktadır.
yatay A
L
B
R
ÁJ
te, K noktasından serbest bırakılan m kütleli cisim, L noktasın-
M
K noktasından aynı maddeden yapılmış 2m kütleli cisim
min B'deki hızı kaç ϑ olur?
serbest bırakılırsa L’deki hızının büyüklüğü ve nerede du-
5 2
B) 2
C)
LA
Buna göre, – 3ÁF kuvveti kaldırılarak deney tekrarlanırsa, cis-
A)
PARAF YAYINLARI
4. Sadece yatay bölümün sürtünmeli olduğu şekildeki düzenek-
racağıyla ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?
3 ò10 ñ5 D) E) 2 2 2
A) ϑ’den büyük, M noktasında
B) ϑ’den büyük, M'nin ötesinde C) ϑ kadar, M noktasında
IN
D) ϑ kadar, M’nin ötesinde
YA Y
E) ϑ’den küçük, LM arasında
2. 400 N ağırlığındaki yükü 30 m yukarıya 1 dakikada çıkaran yük asansörünün motor gücü kaç watttır? C) 400
D) 600
E) 800
5. Şekil - I’deki sürtünmeli yüzeyin K noktasında durmakta olan cisim, yola paralel ÁF kuvvetiyle P noktasına kadar çekiliyor.
3. Sürtünmesiz yatay düzlemin K noktasından ÁJ hızıyla geçen cis-
Hız
me, KL arasında ÁF1 ve ÁF2 kuvveti birlikte uygulandığında, cisim
ÁF
ÁJ hızıyla geçmektedir. 2
PA R L'den
ÁJ
ÁF1
ÁF2
K ÁJ 2
ÁF1
K
ϑ
L
M
N
0
P
Şekil - I ÁF2
Zaman
Şekil - II
I. t anında cisim L noktasından geçmektedir. II. LM arasında, sürtünme kuvvetinin büyüklüğü F kadardır. III. Yolun KL ve NP bölümlerinde, sürtünme kuvvetleri eşit büyüklüktedir.
II. ÁF1 kaldırılarak deney tekrarlanırsa cismin L’deki hızı artar.
III. ÁF2 kaldırılarak deney tekrarlanırsa cisim L’de durur.
yargılarından hangileri doğrudur?
yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?
(Noktalar arası mesafeler eşittir.)
B) Yalnız II D) I ve III
3t
olduğuna göre,
L
I. F1 > F2
2t
Cismin K - P yolunda hız - zaman grafiği Şekil - II’deki gibi
Buna göre;
A) Yalnız I
t
A) Yalnız I
C) I ve II
E) II ve III
115
B) I ve II D) II ve III
C) I ve III E) I, II ve III
9. Sınıf
B) 300
AF
A) 200
Ünite
Etkinlik Testi
4
Etkinlik • 1
Etkinlik • 2
Doğru - Yanlış
Boşluk Doldurma
Aşağıda verilen cümlelerdeki boşlukları, kutuda verilen kelime-
leyiniz.
lerle uygun biçimde doldurunuz.
2. Fizikte iş yapmanın hedefi enerji aktarmaktır.
3. Hareket doğrultusuna dik kuvvetler de iş yapar.
hızına
azaltır
kinetik
değişime
verim
ısınmasına
mekanik
iş
Kuvvet uygulayarak gerçekleştirilen enerji aktarımına
denir.
IN
1
R
ihtiyaçları vardır.
LA
1. Canlıların hayat faaliyetlerini sürdürmeleri için enerjiye
I
Aşağıda verilen bilgileri doğru (D) veya yanlış (Y) olarak işaret-
PARAF YAYINLARI
Enerji
Bir cisim üzerine yapılan negatif iş, cismin enerjisini .
YA Y
2
4. Aynı yükseklikteki cisimlerin potansiyel enerjileri her zaman eşit olur.
3
5. Yüksekte olan cismin potansiyel enerjisi her zaman daha büyüktür.
6. Bir cisme yer çekimi potansiyel enerjisi kazandırmak
4
AF
için, yer çekimine karşı iş yapmak gerekir.
Bir cismin hızından dolayı sahip olduğu enerjiye enerji denir.
Bir cismin kinetik enerjisi, cismin kütlesine ve bağlıdır.
7. Bir sistemdeki enerji bir türden başka bir türe dönüşebilir.
PA R
5
Bir sistemin ürettiği enerjinin (yaptığı iş), harcadığı enerjiye oranına
denir.
8. Sürtünmeli sistemlerde toplam enerjideki eksilme ısı olarak açığa çıkar.
6
Bir cismin kinetik ve potansiyel enerjilerinin toplamına enerji denir.
9. Bir sistem harcadığı enerjiden fazlasını üretebilir.
7
Sürtünme kuvvetinin yaptığı iş sürtünen yüzeylerin neden olur.
10. Sürtünmesiz ortamda durmakta olan bir cisme net kuvvet uygulandığında cismin kinetik enerjisi artar.
8
jisi de artar.
119
Bir cisme etki eden net kuvvetin yaptığı iş cismin kine tik enerjisindeki
eşittir.
9. Sınıf
11. Bir cismin yüksekliği arttıkça yer çekimi potansiyel ener-
I
YA Y
IN
LA
5
R
Ünite
ISI VE SICAKLIK
PA R
AF
ISI, SICAKLIK, HAL DEĞİŞİMİ, ISIL DENGE, ISI İLETİMİ, GENLEŞME
9. SINIF
2
Test
Bölüm 1
Isı ve Sıcaklık 4. X ve Y cisimleri özdeş ısıtıcılarla eşit süre ısıtıldığında, X’in sıcak-
10 °C’tan 40 °C’a, Y maddesinin 50 gramına verilirse sıcaklığını
lık değişimi, Y’ninkinden büyük oluyor.
30 °C’tan 40 °C’a çıkarıyor.
Buna göre,
cX X ve Y maddelerinin öz ısıları oranı, kaçtır? cY
Q ; alınan ısı
1 1 B) 9 6
C)
1 1 2 D) E) 3 2 3
c ; öz ısı
R
A)
I
M ; ısı sığası
niceliklerinden hangileri, her iki cisim için kesinlikle farklıdır?
Alüminyum
Y
Demir
Z
Altın
Öz ısı (Cal/g°C)
grafikleri verilmiştir.
0,20 0,10
Bu maddelerden yapılmış eşit kütleli X, Y, Z cisimlerine eşit
miktarda ısı verilirse sıcaklık değişimleri TX, TY, TZ arasın-
2T
D) TZ > TX > TY
X Y
T
Zaman
t
0
Buna göre;
C) TY > TX > TZ
I. (0 - t) zaman aralığında maddelerin ısı değişimleri eşittir
E) TZ > TY > TX
II. X’in ısı sığası, Y’ninkinden büyüktür III. X’in öz ısısı, Y’ninkinden büyüktür yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? A) Yalnız I
PA R
B) TX > TY > TZ
AF
A) TX = TY = TZ
Sıcaklık
0,03
daki ilişki nedir?
E) M ve c
5. Özdeş ısıtıcılarla ısıtılan, X ve Y maddelerinin sıcaklık - zaman
YA Y
X
D) Q ve M
C) Yalnız c
IN
Madde
B) Yalnız M
LA
A) Yalnız Q
2. Alüminyum, demir ve altının öz ısıları tabloda verilmiştir.
PARAF YAYINLARI
1. Q kadar ısı, X maddesinin 100 gramına verilirse sıcaklığını
B) I ve II D) II ve III
C) I ve III E) I, II ve III
3. İlk sıcaklıkları T olan sırasıyla, m, 2m, 2m kütleli X, Y ve Z cisimlerine, eşit miktarda ısı verildiğinde son sıcaklıkları 3T, 2T ve 3T oluyor.
6. 14,5 °C’deki 1 gram saf suyun sıcaklığını 15,5 °C’ye çıkar-
Cisimlerin öz ısıları cX, cY, cZ arasındaki ilişki nedir?
B) cY > cX = cZ
D) cZ > cY > cX
C) cX = cY > cZ
A) 1 joule
E) cZ > cX = cY
127
B) 10 joule D) 1 kalori
C) 1000 joule E) 10 kalori
9. Sınıf
A) cX > cY > cZ
mak için gereken enerji miktarı ne kadardır?
4
Test
Bölüm 2
Hâl Değişimi ve Isıl Denge 3. Düşey kesitleri verilen X, Y, Z kapları, yarı yüksekliklerine kadar
mamının erimesi için gereken süre boyunca ısı veriliyor.
TX, TY, TZ sıcaklığında aynı cins sıvılarla doludur. Kapların boş kısımları 3T sıcaklığında aynı cins sıvıyla doldurulduğunda karı-
Termometre
şımların son sıcaklıkları eşit oluyor.
R
I
Buz
PARAF YAYINLARI
1. Deniz kenarında, ısıl dengedeki su - buz karışımına, buzun ta-
TX
Su
TY
X
Bu süre boyunca, termometrenin gösterdiği değer;
TZ
Y
Z
LA
Buna göre, TX, TY, TZ arasındaki ilişki aşağıdakilerden han-
I. 0 °C
gisi olabilir?
II. 373 K III. 35 °F
A) TX > TY > TZ
hangileri olabilir?
D) II ve III
C) I ve III E) I, II ve III
YA Y
B) I ve II
D) TZ > TY > TX
C) TY > TZ > TX
E) TZ > TX = TY
IN
A) Yalnız I
B) TY > TX > TZ
4.
I. 0 °C’deki suya 0 °C’de buz atmak
II. 0 °C’deki suya –10 °C’de buz atmak
III. 10 °C’deki suya 0 °C’de buz atmak Deniz kenarında yukarıdaki işlemlerden hangisi yapılırsa denge sıcaklığı 0 °C olabilir? A) Yalnız I
AF
B) Yalnız II D) I ve III
C) I ve II
E) I, II ve III
2. Isıca yalıtılmış ortamda yalnızca birbirleriyle ısı alışverişi yapabilen K ve L sıvılarının, sıcaklık - zaman grafikleri şekildeki gibidir.
PA R
Sıcaklık
2T
K
5. Deniz kenarında ısıca yalıtılmış kapta –20 °C’de 100 g buz var-
T
dır.
L
t1
t2
Buna göre, I. Kaba 10 °C’de 400 gram su eklemek
Buna göre;
II. Kaba 20 °C’de 250 gram su eklemek
I. K ve L aynı cins sıvılardır
III. Kaba 40 °C’de 125 gram su eklemek
II. K ve L’nin kütleleri eşittir
III. (t1 - t2) zaman aralığında L sıvısı kaynamaktadır
işlemlerinden hangileri tek başına yapılırsa buzun yarısı erir?
yargılarından hangileri doğru olabilir?
(cbuz =
A) Yalnız I
B) Yalnız II D) I ve III
C) I ve II
1 cal/g.°C, Lbuz = 80 cal/g) 2
A) Yalnız II
E) II ve III
131
B) I ve II D) II ve III
C) I ve III E) I, II ve III
9. Sınıf
O
Zaman
ISI VE SICAKLIK
Bölüm
4
Genleşme
3. T0 sıcaklığında boyları eşit olan K, L, M metal çubukları şekilde-
L
R
K
M
X
M
Y
LA
I
ki gibi birleştirilerek X ve Y çubukları elde edilmiştir.
PARAF YAYINLARI
1.
6
Test
T sıcaklığına kadar ısıtıldığında X ve Y çubuklarının boyla
rı yine eşit olduğuna göre; K, L ve M'nin uzama katsayıları aK, aL, aM arasındaki ilişki aşağıdakilerden hangisi olabilir? A) aK > aL > aM B) aK > aL = aM
Yukarıda verilenlerin hangilerinde genleşme ya da büzülme payları bırakılır? C) Yalnız III
4. Maddelerin genleşme ya da büzülmeye maruz kalmalarının
YA Y
B) Yalnız II
IN
D) aL > aM > aK E) aM > aK > aL
A) Yalnız I D) I ve III
C) aL > aK > aM
sebepleri arasında;
E) I, II ve III
I. Sıcaklıklarının değişmesi
II. İç enerjilerinin değişmesi
III. Isı enerjisi alınması ya da verilmesi
nedenlerinden hangileri kesinlikle vardır? A) Yalnız I
AF
B) Yalnız II
C) Yalnız III
D) I ve III
E) II ve III
5. Boyları eşit, sıcaklıkları TX ve TY olan X ve Y metal çubuklar birbirlerine dokunacak şekilde yan yana konuluyor.
2. Aynı sıcaklıktaki X, Y, Z metal çubukları şekildeki gibidir. Çubuklar daha sıcak bir ortama konularak ısıl denge sağlandığında
X
A
TY < TX olduğuna göre, ısıl denge sağlanıncaya kadar geçen sürede, I. X’in boyu kısalır, Y’nin boyu uzar. II. X’in verdiği ısı, Y’nin aldığı ısıya eşit olur. Y
Z
III. X’in öz kütlesi artar, Y’nin öz kütlesi azalır.
Uzama katsayıları sırasıyla lX, lY, lZ ise bunlar arasında-
yargılarından hangileri doğru olur?
ki ilişki nedir? A) lX > lY > lZ B) lX = lY = lZ
(Ortam ısıca yalıtılmıştır.)
C) lY > lX > lZ
A) Yalnız I
D) lZ > lY > lX E) lZ > lX > lY
135
B) Yalnız II D) I ve III
E) I, II ve III
C) I ve II
9. Sınıf
PA R
boyları A düzeyinde yan yana geliyor.
Ünite
Ünite Ölçme Testi
5
1
cal g.°C
Bu odada yaktığımız bir mum hangi ısı aktarım yöntemini
II.
joule kg.K
III.
cal.g °C
kullanarak odayı ısıtır? A) Yalnızca iletim
I
I.
4.
düşünelim.
R
1. İçinde yeterince hava olan yer çekimsiz bir oda tasarladığımızı
C) Yalnızca konveksiyon
LA
Yukarıdakilerden hangisi öz ısı birimidir?
B) Yalnızca ışıma
A) Yalnız I
D) Işıma ve konveksiyon
B) Yalnız II
D) I ve II
C) Yalnız III
E) II ve III
IN
E) Işıma ve iletim
PARAF YAYINLARI
Isı ve Sıcaklık
5. Isıca yalıtılmış ortama konulan K ve L cisimleri arasında ok yönünde ısı geçişi olduğu gözlemleniyor.
YA Y
K
2. K ve L sıvılarının sıcaklık - ısı grafikleri şekildeki gibidir. sıcaklık K
I. İç enerji
II. Sıcaklık
ısı
0
III. Hacim
K’nin kütlesi L’ninkinin iki katı olduğuna göre, sıvıların öz cK ısıları oranı kaçtır? (Bölmeler eşit aralıklıdır.) cL
niceliklerinden hangileri kesinlikle artmıştır?
AF C)
A) Yalnız I
3 2 1 D) E) 2 3 2
parçası atılıyor. 40°C 200g su
Isıl denge sağlandığında, I. Kaptaki karışımın hacmi artar. II. Kaptaki suyun özkütlesi artar.
X
III. Buzun bir kısmı erir. yargılarından hangileri doğru olabilir?
kabında karıştırılırsa, ısıl denge sağlandığında karışımın son sıcaklığı kaç °C olur? (csu = 1 cal/g °C) B) 27,5
E) I, II ve III
lunan +10 °C’deki suya, sıcaklığı 0 °C’nin altında olan bir buz
Şekildeki sular; ısı sığası 100 cal/°C, sıcaklığı 10 °C olan X
A) 30
D) II ve III
C) I ve III
6. Deniz kenarında yapılan bir deneyde ısıca yalıtılmış kapta bu-
3.
20°C 100g su
B) I ve II
C) 25,5
A) Yalnız III D) 25
E) 22,5
139
B) I ve II D) II ve III
C) I ve III E) I, II ve III
9. Sınıf
PA R
B) 2
ısı
Bir süre sonra, L cismi için;
L
A) 3
L
Ünite Ölçme Testi
3
Isı ve Sıcaklık 3. I. Deney : Boyu L, kesiti S olan bakır çubuktan t sürede Q1 ka-
lıtkan silindir, şekildeki gibi sıkıştırılmıştır. Silindir; yalnız K’nin sı-
dar ısı aktarılmaktadır.
caklığı T kadar artırıldığında n1 tur, yalnız L’nin sıcaklığı T kadar
S olan bakır çubuktan 2t sürede 2 Q2 kadar ısı aktarılmaktadır. L
K
10°
R
40°
r
Sıcak Cisim
L
I
II. Deney : Boyu 2L, kesiti
artırıldığında n2 tur dönmektedir.
PARAF YAYINLARI
1. Eşit bölmelere ayrılmış K ve L metal çubukları arasına, ısıca ya-
Soğuk Cisim
LA
2L
n1 = n2 olduğuna göre, I. K’nin genleşme katsayısı L’ninkine eşittir. II. K ve L’nin sıcaklığı T kadar artırılırsa silindir dönmez.
A)
B) Yalnız II D) I ve II
E) II ve III
2. Isıl dengedeki su - buz karışımına ısı hızı sabit ocakla ısı verildi-
C)
8 6 5 D) E) 5 5 6
4. Aynı maddeden yapılmış içi dolu K ve L cisimlerinin kütleleri ve sıcaklıkları şekilde verilmiştir.
AF
ğinde, su ve buzun kütle - zaman grafikleri şekildeki gibi olmaktadır.
15 12 B) 2 5
YA Y
C) Yalnız III
Soğuk Cisim
K
kütle
3m
Buz
L
buz
2m
m
2m
PA R
su
m O
su
t
20 °C
Buna göre;
zaman
I. K’nin ısısı L’ninkinden fazladır.
ısı
II. K’nin moleküllerinin ortalama kinetik enerjisi, L’ninkinden fazladır.
Buna göre, 4t anında kaptaki suyun sıcaklığı kaç °C’dir?
III. K ve L’nin özkütleleri eşittir.
(csu = 1 cal/g °C ; cbuz = 1/2 cal/g °C ; Lbuz = 80 cal/g °C)
A) 0
B) 20
C) 40
10 °C
D) 80
yargılarından hangileri doğrudur?
E) 100
A) Yalnız I
143
B) Yalnız II D) II ve III
C) Yalnız III E) I, II ve III
9. Sınıf
A) Yalnız I
Sıcak Cisim
IN
yargılarından hangileri doğrudur?
0°
Isıca yalıtılmış ortamda yapılan şekildeki iki deneyin sonuçQ1 oranı kaçtır? larına göre, Q2
III. K’nin sıcaklığı T kadar artırılıp, L’ninki T kadar azaltılırsa silindir n1.4pr kadar yer değiştirir.
50°
Ünite
Etkinlik Testi
5
Etkinlik • 1
Etkinlik • 2
Doğru - Yanlış
Boşluk Doldurma
Aşağıda verilen cümlelerdeki boşlukları, kutuda verilen kelime-
leyiniz.
lerle uygun biçimde doldurunuz.
2. Isı izolasyonu yapılırken maddelerin ısı iletim katsayıları göz önünde bulundurulur.
3. Isı sığası, öz ısı gibi ayırt edici bir özelliktir.
R
sıcaklık
termometre
metal
sıcaklık
öz ısı
°C
Bir maddenin moleküllerinin ortalama kinetik enerjilerinin göstergesine
denir.
IN
1
konveksiyon denge sıcaklığı
LA
1. Sıvılı termometrelerde su da kullanılır.
I
Aşağıda verilen bilgileri doğru (D) veya yanlış (Y) olarak işaret-
Maddelerin sıcaklığını ölçen alete
denir.
YA Y
2
PARAF YAYINLARI
Isı ve Sıcaklık
4. Doğada bulunan maddelerin tamamı, soğuduğunda büzülür.
3
5. Genleşme, bir maddenin taneciklerinin sayısının artması ile gerçekleşir.
6. Metal çiftlerinde eşit uzunlukta birbirine perçinlenmiş ay-
4
AF
nı cins iki metal çubuk vardır.
7. Düşük sıcaklıklar gazlı termometreler ile ölçülür.
PA R
5
Çok yüksek sıcaklıkları ölçmek için
termo-
metreler kullanılır.
Ülkemizde, günlük yaşamdaki sıcaklık ölçümlerinde, sıcaklık birimi olarak
kullanılır.
Bir maddenin birim kütlesinin sıcaklığını 1 K değiştirmek için gerekli olan ısı miktarına
denir.
8. Suyun sıcaklığı 4 °C iken özkütlesi en büyük, hacmi de en küçüktür.
6
Isı alışverişinde bulunan iki maddenin ulaştıkları son sıcaklığa
denir.
9. Bir maddenin donma sıcaklığı ile erime sıcaklığı eşittir.
7
Isı enerjisi akışkanlarda
yoluyla yayılır.
10. Isı, bir enerji türüdür ve birimi Joule ya da calori olarak ifade edilir.
8
ma denir.
147
Uluslararası birim sisteminde kullanılan sıcaklık ölçü birimi
dir.
9. Sınıf
11. Bir maddenin gaz hâlden sıvı hâle geçmesine yoğuş-
I
R
Ünite
YA Y
IN
LA
6
PA R
AF
ELEKTROSTATİK
Elektrik Yükleri
9. SINIF
Test
2
Bölüm 1
1. Dikdörtgenler prizması biçimindeki iletken ve özdeş K, L cisim-
3. Zıt elektrik yüküne sahip iletken X ve Y küreleri yalıtkan ayaklar
leri elektriksel yük bakımından nötr olup şekildeki gibi yerleşti-
üzerinde şekildeki gibi durmaktadır. X küresi yalıtkan ayağından
rilmiştir. (+) elektrik yüküne sahip iletken X küresi K cismine do-
tutulup Y küresine dokundurulup ayrılıyor.
kundurulup uzaklaştırılıyor. X
L
Y
X
I
K
R
yalıtkan ayak
Buna göre, son durumda,
LA
Buna göre, K ve L cisimlerinin yük dağılımları aşağıdakiler-
PARAF YAYINLARI
Elektrik Yükleri ve Yüklenme Çeşitleri
I. X ve Y küreleri nötr olur.
den hangisi gibi olur?
II. X ve Y kürelerin elektrik yükleri zıt işaretli olur. A)
K
B)
L
K
L
III. X ve Y küreleri pozitif elektrik yüküne sahip olur.
C)
K
D)
L
K
L
IN
yargılarından hangileri doğru olabilir? A) Yalnız I
K
E) II ya da III
L
AF
E)
D) I ya da III
C) I ya da II
YA Y
B) Yalnız II
PA R
4. Elektrik yükleri sırasıyla +5q, –11q ve qZ olan özdeş ve iletken X, Y ve Z küreleri yalıtkan ayaklar üzerinde şekildeki gibi durmaktadır. Küreler yalıtkan saplarından tutularak aynı anda birbirlerine dokundurulup ayrılıyor.
2. Başlangıçta yüksüz olan X ve Y cisimleri birbirlerine sürtülerek yüklenmeleri sağlanıyor.
Buna göre, aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır?
+5q
–11q
qz
X
Y
Z
yalıtkan ayak
yalıtkan ayak
B) Birinden diğerine elektron geçmiştir.
Son durumda X küresinin elektrik yükü –3q olduğuna göre, Z
C) Toplam yük korunmuştur.
küresinin ilk yükü olan qZ aşağıdakilerden hangisine eşittir?
D) X ve Y’nin son durumdaki yük işaretleri zıttır.
A) –7q
E) X in hacmi Y’ninkinden fazla ise X’in yükü Y’ninkinden büyük olur.
155
B) –5q D) +9q
C) –3q E) +15q
9. Sınıf
A) X ve Y cisimlerinden en az biri yalıtkandır.
Test
4
Bölüm 1
Elektroskop 3. Elektrik yükü q kadar olan elektroskobun topuzuna yükü –2q
iletken bir cisim dokundurulup ayrılıyor.
olan iletken bir küre dokundurulup ayrılıyor. q
R
I
q
PARAF YAYINLARI
1. Yükü q kadar olan elektroskobun topuzuna, yükü 2q kadar olan
Elektroskobun yapraklarının hareketi için,
LA
Buna göre, elektroskobun yapraklarının hareketi için, I. Biraz daha açılma
I. Biraz kapanma
II. Biraz kapanma
II. Tamamen kapanma
III. Önce kapanıp sonra tekrar açılma
III. Önce kapanıp sonra açılma
olaylarından hangileri gözlenebilir?
durumlarından hangileri gözlenebilir?
D) I ya da II
C) Yalnız III E) I ya da III
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) I ya da II
C) Yalnız III
E) I ya da III
YA Y
B) Yalnız II
IN
A) Yalnız I
4. Yüklü bir elektroskobun r yarıçaplı topuzuna, yalıtkan ipin ucu-
AF
2. Nötr bir elektroskobun topuzuna +q yüklü iletken bir cisim dokundurulup ayrıldığında elektroskobun yaprakları açılır.
na asılı olan r yarıçaplı ve q yüküne sahip iletken X küresi dokundurulduğunda elektroskobun yaprakları tamamen kapanı-
Buna göre, elektroskobun topuzuna daha sonra –q yüküne
yor.
sahip başka bir iletken cisim dokundurulup uzaklaştırıldığında elektroskobun yapraklarının hareketi ile ilgili aşağı-
Buna göre, aynı elektroskobun topuzuna, yalıtkan ipin ucu-
dakilerden hangisi gözlenir?
na asılı olan 2r yarıçaplı ve q yüküne sahip iletken Y küresi
PA R
dokundurulsaydı elektroskobun yapraklarının hareketi için aşağıdakilerden hangisi doğru olur?
A) Biraz kapanma
B) Tamamen kapanma
A) Biraz kapanır.
C) Önce kapanıp sonra açılma
B) Biraz daha açılır.
D) Hareket etmez
C) Hareket etmez.
E) Biraz daha açılma
D) Tamamen kapanır.
159
9. Sınıf
E) Önce kapanır sonra tekrar açılır.
ELEKTROSTATİK
Bölüm
6
Test
2
3. İpek iplikle tavana asılmış iletken ve yüklü K küresine iletken ve
şekildeki gibi asılmıştır. Dikdörtgenler prizması biçimindeki ilet-
yüklü L küresi yaklaştırıldığında K küresi düşeyle a açısı yapa-
ken Y cismi X küresine yaklaştırılıyor.
cak biçimde şekildeki gibi dengede kalıyor.
R
I
1. İpek ipliğin ucuna asılmış olan nötr ve iletken X küresi tavana
yatay Y
yatay
ipek ip
α
LA
ipek ip
+ + + + + + + +
PARAF YAYINLARI
Coulomb Kuvveti
d
X
L
düşey
K
yalıtkan ayak
yalıtkan ayak
Buna göre, a açısı aşağıdaki niceliklerden hangisine bağ-
IN
Buna göre, X küresinin ilk hareketi için,
lı değildir?
I. Y cisminden uzaklaşır. II. Y cismine yaklaşır.
A) K küresinin yük büyüklüğü
III. Hareket etmez.
YA Y
B) L küresinin yük büyüklüğü C) d mesafesi
ifadelerinden hangileri gerçekleşebilir?
D) K küresinin ağırlığı
B) Yalnız II D) I ya da III
C) Yalnız III
E) L küresinin ağırlığı
E) II ya da III
2. Yüklü ve iletken X, Y ve Z küreleri özdeştir. Yalıtkan ayaklar üze-
4. Yüklü ve iletken X, Y ve Z küreleri özdeştir. İpek iplik ile tavana
rinde durmakta olan X ve Z kürelerinin arasına ipek iplik ile ta-
AF
asılan Y ve Z kürelerinin yanına X küresi yaklaştırıldığında Y ve
vana asılmış Y küresi konulduğunda şekildeki gibi dengede kalıyor.
TAVAN
Z küreleri Şekil - I ve Şekil - II’deki gibi dengede kalıyor.
yatay
ipek ip
PA R
ipek ip
X
d
Y
2d
yalıtkan ayak
TAVAN
yatay
ipek ip
α Y
X
Z
Z yalıtkan ayak
d
d düşey
düşey
Şekil - I
Buna göre,
Şekil - II
Buna göre,
I. X'in yük büyüklüğü Z’ninkinden azdır.
II. X, Y ve Z kürelerinin yük işaretleri aynıdır.
I. X’in yük büyüklüğü Y’ninkinden fazladır.
III. X’in Y’ye uyguladığı kuvvetin büyüklüğü, Z’nin Y’ye uygula-
II. X’in yük büyüklüğü Z’ninkinden fazladır.
dığı kuvvetin büyüklüğüne eşittir.
III. Z’nin yük büyüklüğü Y’ninkinden fazladır.
yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? A) Yalnız I
B) Yalnız II D) I ve III
α
X
yalıtkan ayak
yalıtkan ayak
TAVAN
yatay
yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? C) I ve II
A) Yalnız I
E) II ve III
163
B) Yalnız II D) I ve III
C) Yalnız III E) II ve III
9. Sınıf
A) Yalnız I
Ünite
Ünite Ölçme Testi
6
1
4. K, L, M cisimlerinden;
Başlangıçta K (+), L (–) elektrikle yüklü olduğuna göre, do-
K, L’yi itmektedir.
kundurulduktan sonra aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
L, M’yi çekmektedir.
I
1. Elektrik yüklü iletken K ve L cisimleri birbirine dokunduruluyor.
R
Buna göre;
A) K’nin yükü L’ninkinden büyüktür.
I. K ve L aynı cins elektrikle yüklüdür.
C) K ve L (+) elektrikle yüklenmiştir.
II. K ve M zıt elektrikle yüklüdür.
D) K(+), L(–) elektrikle yüklenmiştir.
III. L ve M iletken telle birbirine bağlanırsa yük geçişi olur.
E) K ve L nötrdür.
yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?
LA
B) K ve L’nin yükleri eşit büyüklüktedir.
A) Yalnız I
laştırılırsa, yaprakları için; I. Biraz açılır. II. Biraz kapanır.
D) II ve III
C) I ve II
E) I, II ve III
YA Y
2. Yüklü elektroskoba aynı cins elektrikle yüklü bir cisim yak-
B) Yalnız II
IN
PARAF YAYINLARI
Elektrostatik
III. Önce kapanır, sonra yeniden açılır. yargılarından hangileri doğru olur? A) Yalnız I
B) Yalnız II D) I veya III
E) II veya III
AF
C) Yalnız III
5. Yalıtkan ayaklar üzerinde durmakta olan özdeş ve iletken Y, Z küreleri ile yalıtkan sapından tutulan diğer küreler ile özdeş ilet-
PA R
ken X küresi şekildeki gibidir. X küresi önce Y küresine sonrada
3.
Z küresine dokundurulup ayrılıyor.
I. Cismin (+) elektrikle yüklenebilmesi için üzerindeki bütün elektronları vermiş olması gerekir.
II. Katılarda (+) yükler hareket etmediğinden elektriklenme elektron alışverişiyle sağlanır.
X Y
III. Yalıtkanlarda serbest elektron yoktur ya da yok denecek kadar azdır.
Z yalıtkan ayak
IV. İletkenlerde serbest elektronların fazla olması dokunmayla elektriklenmeye olanak sağlar.
V. İletkenler sadece dokunmayla elektriklenebilir.
re, Z küresinin ilk yükü aşağıdakilerden hangisine eşittir?
A) Yalnız II
A) –2q
B) II ve III
D) I, II, III ve IV
C) II, III ve IV E) I, II, III, IV ve V
167
B) –q D) +4q
C) +2q E) +5q
9. Sınıf
Son durumda Y’nin yükü –q, Z’ninki ise +2q olduğuna gö-
Yukarıda verilen yargılardan hangileri doğrudur?
Ünite Ölçme Testi
3
Elektrostatik 3. Yalıtkan ayaklar üzerinde şekildeki gibi durmakta olan iletken X
rik alanı adı verilir. Bu alanı ifade etmek amacı ile fizikteki model-
ve Y kürelerinin yarıçapları sırasıyla r ve 2r dir.
leme yöntemi kullanılarak çizilen çizgilere ise elektrik alan kuvvet çizgileri denir.
Y
gisinin gösterimi yanlıştır?
I
X
Buna göre, aşağıdaki elektrik alan kuvvet çizgilerinden han-
R
yalıtkan ayak
B)
A)
PARAF YAYINLARI
1. Bir elektrik yükünün birim yüke uyguladığı kuvvete o yükün elekt-
X ve Y kürelerinin elektrik yükleri sırasıyla +7q ve –13q ol-
LA
duğuna göre, küreler yalıtkan ayaklarında tutulup birbirlerine dokundurulup ayrıldıklarında yük geçişi için aşağıda ifade edilen yargılardan hangisi doğru olur?
C)
B) Y’den X’e –2q
C) X’ten Y’ye +6q
D) Y’den X’e –9q
IN
A) X’ten Y’ye +4q
E)
– – – – – – – – – –
YA Y
D)
E) X’ten Y’ye –6q
– – –
– – –
4. (–) elektrik yüküne sahip iletken K küresi, dikdörtgenler prizma-
AF
sı biçimindeki nötr ve yalıtkan L cismine şekildeki gibi yaklaştırılıyor. L
PA R
K
Buna göre, L cisminin yük dağılımı aşağıdakilerden hangi-
2. Yüklü elektroskoba iletken K cismi yaklaştırıldığında yaprakları
si gibi olur?
biraz kapanıyor.
A)
Buna göre, K cismi elektroskoba dokundurulursa;
B)
C)
I. Yapraklar tamamen kapanır
II. Yapraklar biraz kapanır
III. Yapraklar önce kapanır, sonra yeniden açılır IV. Yapraklarda değişiklik gözlenmez
D)
E)
A) Yalnız I
B) I ve II D) I, II ve III
C) I ve III
E) I, II, III ve IV
171
9. Sınıf
sonuçlarından hangileri doğru olabilir?
Ünite
Etkinlik Testi
6
Etkinlik • 1
Doğru - Yanlış
Etkinlik • 2
Boşluk Doldurma
Aşağıda verilen cümlelerdeki boşlukları, kutuda verilen kelime-
retleyiniz.
lerle uygun biçimde doldurunuz.
yüklerden fazladır.
nötr
yarıçapları
yalıtkan
3. Bir protonun yük miktarı elektronun yük miktarına eşittir.
kutuplanma
Bir cisimdeki (+) yüklerin sayısı (–) yüklerin sayısına eşit ise cisim elektriksel bakımdan
durumdadır.
IN
1
elektrik alan çizgileri
elementer yük elektroskop
2. Pozitif yüklü cisimlerde pozitif yüklerin miktarı negatif
R
negatif yüklü cisimlerde sadece negatif yükler bulunur.
LA
1. Pozitif yüklü cisimlerde sadece pozitif yükler bulunurken
I
Aşağıda verilen bilgileri doğru (D) veya yanlış (Y) olarak işa-
PARAF YAYINLARI
Elektrostatik
Elektron ile protonun yük büyüklükleri birbirine eşit
YA Y
2
olup bu yük miktarına
adı verilir.
4. Başlangıçta nötr olup sürtünme ile elektriklenen iki yalıtkan cismin son durumdaki yük işaretleri aynıdır.
5. Zıt ve büyüklükleri farklı yüklere sahip iki iletken küre
3
birbirlerine dokundurulup ayrıldığında son yük işaretleri aynı olur.
AF
6. Aynı cins farklı miktarda yüklere sahip özdeş ve iletken iki cisim arasındaki elektriksel kuvvetin büyüklüğü cisimler birbirine dokundurulup aynı noktalara konulduğunda artar.
PA R
4
7. İletken kürelerde yükler küre yüzeyinde toplanır.
5
Sadece
cisimler sürtünme yoluyla elekt-
riklenebilir.
Birbirine dokunan yüklü kürelerin son yük miktarları ile doğru orantılıdır.
Bir cismin sahip olduğu pozitif ve negatif yüklerin zıt uçlarında birikmesine
adı verilir.
8. Elektrik yüklü cisimlerin birbirine uyguladığı kuvvet cisimler arasındaki uzaklığın karesi ile ters orantılıdır.
6
Bir cismin yüklü olup olmadığını yüklü ise yükünün işaretini bulmaya yarayan alete
denir.
9. Pozitif yüklere, elektrik alanda etki eden kuvvetin yönü, elektrik alanla aynı yöndedir.
Elektrik yüklerinin etrafında oluşturdukları elektrik ala-
7
gulamaz.
nı ifade etmek amacı ile modelleme yöntemi ile çizilen çizgilere
175
denir.
9. Sınıf
10. Yüklü cisimler, nötr iletken cisimlere elektrik kuvveti uy-
Ünite
Tekrar Testi
4-5-6
I. Bir cismi yerden belirli bir yüksekliğe kadar kaldırdığımız-
watt⋅ saniye birimi aşağıdakilerden hangilerinin birimi olametre
3.
da yer çekimi kuvvetine karşı iş yapmış oluruz. Yapılan bu iş potansiyel enerjiye dönüşür.
I
rak kullanılabilir?
II. Yerden belirli bir yükseklikten serbest bırakılan cisim üzerinA) Kuvvet
nin yaptığı iş kinetik enerjiye dönüşür.
Örnek 1
L
Örnek 2
Sarkacı L’den K’ye kadar çekmek
Merdivenlerden K’ye çıkıp L’ye kadar kaymak
Örnek 3 Yerdeki halteri A seviyesine kadar kaldırıp serbest bırakmak
Yukarıda verilen örneklerden hangileri hem I hem de II’de anlatılan durumları barındırmaktadır?
B) Örnek 3
C) Örnek 1 ve 2
4. G ağırlığındaki Asım yatayda x yolunu aldıktan sonra n tane basamaktan çıkıp yerden h kadar yukarıdaki K noktasına t sürede ulaşıyor.
YA Y
A) Yalnız örnek 1
LA
yer
D) Örnek 2 ve 3
C) İvme
E) Yer değiştirme
IN
L
D) Kütle
A
K
K
B) Enerji
R
de, yer çekimi kuvveti iş yapar. Sürtünme yoksa yer çekimi-
PARAF YAYINLARI
1.
Enerji - Isı ve Sıcaklık - Elektrostatik
E) Örnek 1, 2 ve 3
Buna göre, Asım’ın gücünü hesaplayabilmek için; x, h, G, n, t büyüklüklerinden hangilerinin bilinmesi gereklidir? A) x ve h
AF
E) G ve t
potansiyel enerjisi kaç J’dir? (g = 10 m/s2) A) 1,5
B) 3
C) 4
D) 30
B) Yalnız III D) I ve III
Buna, göre, araçların kinetik enerjileri oranı
C) I ve II
E) I, II ve III
A) 8
179
B) 6
C) 4
EK EL
D) 3
kaçtır? E) 2
9. Sınıf
K ve L araçlarının kinetik enerjileri EK ve EL dir.
mamaktadır? A) Yalnız II
E) 30000
6. Kütleleri eşit olan ve sırasıyla 4 m/s, 2 m/s hızlarla hareket eden
Yukarıda verilenlerin hangilerinde fizik anlamında iş yapıl-
D) G, h ve n
C) h, n ve t
5. Yerden 150 cm yukarıda rafta duran, 200 gram kütleli cismin
PA R
2.
B) G, h ve t
Tekrar Testi
II.
III. Soğuk havada rüzgârda kalmak IV. Soğuk havada siyah giymek V. Soğuk havada, metal yerine tahta banka oturmak
Enerji tükettirir, vücuda
Soğuk havada zıplamak ®
ısı verir.
® ®
Buharlaşma hızlanır, vü-
Bir cisim KN yolunun tamamında sabit hızlı hareket yaptığı-
cut ısı kaybeder.
na göre, hangi aralıklarda cisme ağırlığından başka bir kuv-
Güneş ışığını soğurur, vü-
vet etki etmiş olabilir?
cuda ısı verir.
®
Isı yalıtımı sağlar, vücu-
A) Yalnız KL
dun ısı kaybı az olur.
den hangisi yanlıştır? C) III
D) IV
C) Yalnız LM
E) KL, LM ve MN
E) V
IN
B) II
B) Yalnız MN
D) KL ve MN
Soğuk havada vücut ısısını korumakla ilgili eşleştirmeler-
A) I
I
mek
23.
® Vücuda ısı verir.
R
I. Soğuk havada palto giy-
LA
21.
PARAF YAYINLARI
Enerji - Isı ve Sıcaklık - Elektrostatik
YA Y
24. K noktasından v hızıyla atılan bir cisim N noktasında duruyor.
Buna göre, cisim hangi aralıklarda kesinlikle yavaşlamıştır? A) Yalnız MN
D) LM ve MN
C) Yalnız KL E) KL ve LM
AF
B) Yalnız LM
22. Aynı maddeden yapılmış kesit alanları ve uzunlukları verilen türdeş X, Y, Z çubukları, sıcaklıkları farklı ortamlar arasında ısı ile-
PA R
timi yapmaktadır.
l/2
10°C
2S
X
5°C
40°C
25. Sürtünmesi önemsiz yatay bir düzlem üzerinde sabit hızla giden bir cismin kinetik enerjisinin yola göre grafiği aşağı-
2l
S
l
2S
dakilerden hangisi gibidir?
20°C
Y
00°°C
Z
Çubukların ısı iletim hızları JX, JY, JZ ise bunlar arasında-
ki ilişki nedir?
A) JX > JY > JZ B) JX > JZ > JY
C) JY > JZ > JX
D) JZ > JX > JY E) JZ = JX > JY
183
9. Sınıf
30°C
Tekrar Testi Enerji - Isı ve Sıcaklık - Elektrostatik Erime noktası (°C)
Kaynama noktası (°C)
X
–39
358
K noktasından EK, L noktasından EL kinetik enerjisiyle geçmek-
Y
79
218
tedir.
Z
112
444
kıştırılmış yay serbest bırakılınca önüne konulan m kütleli cisim,
Erime ve kaynama noktaları çizelgede verilen X, Y, Z mad-
m
yay
deleri için aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
I
L
PARAF YAYINLARI
42. Sürtünmelerin önemsenmediği şekildeki düzenekte, x kadar sı-
Madde
R
39.
K
x
A) –25 °C’de X maddesi sıvı hâldedir.
LA
Deney 2m kütleli cisimle tekrarlanırsa EK ve EL ilk duruma
B) 100 °C’de Y maddesi gaz hâlindedir.
göre nasıl değişir?
C) 50 °C’de Z maddesi katı hâldedir. D) 450 °C’de üçü de gaz hâldedir. E) X maddesi ile yapılacak sıvılı termometre, en geniş sıcaklık
EK
EL
Artar
Artar
B)
Artar
Azalır
C)
Azalır
Artar
D)
Değişmez
Değişmez
E)
Değişmez
Azalır
A)
YA Y
IN
aralığını ölçer.
40. Sürtünmeli yatay düzlemde 50 J kinetik enerji ile hareket eden
2 kg kütleli bir cismin hızı 5 m yer değiştirdiğinde 2 m/s ölçülüyor.
Buna göre, cismin 5 m yer değiştirmesi sırasında açığa çıkan ısı enerjisi kaç J’dir? B) 40
tife sahiptir. Merdivenden inmek ya da daha kısa sürede kaydı-
C) 46
D) 60
raktan kaymak.
E) 80
PA R
AF
A) 20
43. Bir öğrenci, bulunduğu platformdan yere inmek için iki alterna-
Merdiven
41. Şekildeki eğik düzlemin K noktasından 6 m/s’lik hızla fırlatılan cisim L noktasından 2 m/s’lik hızla geçmektedir.
Yer
Buna göre;
L
I. Her iki durumda da yer çekimi kuvveti iş yapmaktadır. II. Kayarak inerse yer çekimi kuvveti daha az iş yapar. III. Merdivenden inerse yer çekimi kuvvetinin harcadığı güç da-
h = 1,2 m
J = 6 m/s
ha az olur. yargılarından hangileri doğru olur?
K
ki kinetik enerjinin kaç katıdır? (g = 10 m/s2) B) 5
C) 4
D) 2
A) Yalnız I
E) 1
187
B) Yalnız II D) I ve II
C) Yalnız III E) I ve III
9. Sınıf
(Sürtünmeden dolayı harcanan enerjiler önemsenmiyor.)
Buna göre, K - L arasında sürtünmeye harcanan enerji, L’de-
A) 6
Kaydırak
Tekrar Testi Enerji - Isı ve Sıcaklık - Elektrostatik 63. Benzinli motorun verimi %25, elektrikli motorun verimi %80’dir.
duran Ali, Aylin ve Ayşe’nin potansiyel enerjileri eşit olmaktadır.
100 J’lik enerjinin 40 J’si benzinli motora geri kalanı elekt-
Ali’nin kilosu en fazla, Ayşe’ninki en az olduğuna göre,
rikli motora verilirse kaç J iş yapılır?
I. Ali, Ayşe ve Aylin’e göre merdivenin alt basamaklarından bi-
A) 40
B) 45
C) 58
D) 62
R
II. Aylin, Ayşe’ye göre merdivenin alt basamaklarından birindedir. III. Ayşe, Ali ve Aylin’e göre merdivenin üst basamaklarından
LA
birindedir. yargılarından hangileri doğrudur? (Ali, Aylin ve Ayşe'nin boyutları önemsenmiyor.) A) Yalnız I D) I ve III
C) I ve II
E) I, II ve III
IN
B) Yalnız II
E) 70
I
rindedir.
PARAF YAYINLARI
60. Özdeş sırt çantaları ile aynı merdivenin farklı basamaklarında
64. I. Joule
II. Calori
III. Newton/metre
YA Y
Yukarıda verilen birimlerden hangileri enerji birimidir? A) Yalnız I
B) Yalnız II D) I ve III
C) I ve II
E) I, II ve III
61. Şekildeki K noktasından v hızı ile geçen cisim sabit 5 N’lik sürtünme kuvveti etkisi ile yavaşlayıp L noktasında duruyor.
B) 40
C) 50
D) 100
E) 150
65. Kütleleri sırasıyla m, m ve 2m olan K, L ve T cisimleri şekildeki konumlarından aynı anda serbest bırakılıyor.
PA R
A) 20
AF
Buna göre, cismin K’deki kinetik enerjisi kaç J’dir?
62. Su enerjisi için;
I. Yenilenemez enerjidir.
Sürtünmeler önemsenmediğine göre, aşağıdaki yargılardan
II. Yakın doğal ortamda ya da çevresinde yaşayanlar için etki-
hangisi doğrudur?
leri vardır.
III. Çevre kirliliğine neden olmaz.
A) Yere ilk olarak T cismi çarpar.
yargılarından hangileri doğrudur?
B) K ve L cisimlerinin ilk anda potansiyel enerjileri eşittir.
B) Yalnız II D) II ve III
C) I ve II
D) L cismi yere K den daha büyük hızla çarpar.
E) I, II ve III
E) K cismi yere en geç düşer.
191
9. Sınıf
C) L ve T cisimleri yere eşit büyüklükte kinetik enerji ile çarpar. A) Yalnız I
oo Mekaniğin diğer bir bölümü de kinematiktir. Kinematik, cisimlere uy-
FİZİK BİLİMİNE GİRİŞ
gulanan kuvvet ve bu kuvvetin etkisine bakmaksızın sadece cisimlerin hareketleri ile ilgilenir.
FİZİK BİLİMİNİN ÖNEMİ
I
oo Mekanik dalının çalışma alanı çok geniştir. Gezegen hareketleri, rüz-
Bilim Nedir?
ve basit makineler gibi birçok alanı mekanik yasaları açıklar.
oo Bu alanla ilgili olan mesleklere inşaat ve makine mühendisliği ör-
oo Bilim, varlıkların nasıl çalıştığının incelenmesi olarak ifade edilebilir.
gözlem ve deneye dayalı bir bilim dalıdır. oo İnsanlar, çok eski zamanlardan beri makro evreni anlamaya çalışmış-
ELEKTROMANYETİZMA
lar; gezegenlerin ve yıldızların nasıl hareket ettiği, şimşek ve yıldırımın
oo Elektrik ve manyetizma alanları elektromanyetizma adı altında bir-
nasıl oluştuğu gibi pek çok soruya cevap aramışlardır.
lışma basamaklarına göre açıklanarak teori ve kanunlar geliştirilmiştir. oo Bilim insanları “Neden?” ve “Nasıl?” sorularını sorarak bilgi seviyelerini daima üst seviyeye taşır.
oo Elektrik ve manyetizma alanlarının ilgilendiği bütün konuları kapsar. oo Elektrik; elektrik yükleri, elektrik yüklerinin etkileşimleri, yüklerin hareketi ve hareketlerinin sonuçları ile ilgilenir. Elektriğin durgun hâldeki yüklerin etkileşimleri ile ilgilenen bölümüne statik elektrik (elektrosta-
YA Y
oo Örneğin 17. yüzyılda Galileo Galilei ve Issac Newton’un hareket ile il-
leştirilmiştir.
IN
oo Makro dünyaya ait bu sorulara verilen cevaplar, zamanla bilimsel ça-
tik), hareketli yükler ve etkileri ile ilgilenen bölümüne elektrik adı verilir.
gili çalışmalarıyla fiziğin alt dalı olan mekanik oluşmuştur.
oo Manyetizma; mıknatıslar, maddelerin manyetik özellikleri, manyetik
oo 20. yüzyıl başlarında oluşan bazı sorular, var olan fizik bilgisi ile açık-
alanlar ve bu alanların etkileri ile ilgilenir.
lanamayan yeni bir fizik anlayışının; “modern fizik” dalının doğması-
oo Fizik bilimi evrendeki mikro âlemden makro âleme kadar inanılmaz geniş bir çalışma alanına sahiptir.
LA
nek verilebilir.
oo Fizik; uzay, zaman, madde ve enerji arasındaki ilişkileri inceleyen,
nı sağlamıştır.
R
gâr oluşumu, dalga hareketi, ses oluşumu, köprü ve binaların yapımı
TERMODİNAMİK
oo Isı enerjisi ve ısı enerjisiyle sıcaklık, özkütle, basınç gibi nicelikler ara-
oo Atom altı parçacıkların davranışlarından Güneş Sistemi’ndeki geze-
sındaki ilişkiyi inceler.
genlerin hareketlerine, sinir sistemindeki bilgi iletiminden Dünya ile
oo Termodinamik maddelerin sıcaklıkları, sıcaklıklarındaki değişimleri ve
haberleşme uyduları arasındaki iletişime, nanoyapıların özelliklerin-
sıcaklıkların değişimine sebep olan ısı alışverişleri gibi konular üze-
kadar pek çok konu fizik biliminin çalışma alanı içerisindedir.
rinde çalışmaktadır.
AF
den yalıtım malzemelerine, soğutma sistemlerinden güneş enerjisine
oo Isı kavramının geniş bir etki alanının olması termodinamik yasaların-
oo LCD televizyonlardan akıllı telefonlara, bilgisayarlardan tomografi gi-
dan yararlanılan alanların da geniş olmasını sağlamaktadır.
bi tıbbi görüntüleme cihazlarına kadar pek çok ürün fiziğin uygulama alanına girmektedir.
oo Bu alanla ilgili olan mesleklere iklimlendirme uzmanı örnek olarak
PA R
verilebilir.
FİZİĞİN ALT DALLARI
oo Fizik biliminin çalışma alanının çok geniş olması alt dalların oluşma-
OPTİK
sını sağlamıştır.
oo Bilgi düzeyi arttıkça fizik birçok alt dallara ayrılmıştır.
oo Işık, ışık olayları ve ışığın madde ile etkileşimini inceler.
oo Fiziğin alt dalları birbirinden bağımsız değildir. Çünkü alt dalların ça-
oo Gölge oluşumu, aydınlanma, yansıma, kırılma, renk ve görme olayı, aynalar, mercekler ve prizmalar optiğin konuları arasındadır.
lışma alanlarında diğer dallara ait bilgiler bulunur ve bu dallar birbirlerinin sonuçlarından faydalanır.
oo Teleskop, dürbün, fotoğraf makinesi, gözlük, büyüteç, mikroskop, ışığın tam iç yansıma özelliğine dayalı geliştirilen fiber optik kablolar op-
MEKANİK
tiğin uygulama alanlarından bazılarıdır. oo Optik; astronomi, fotoğrafçılık, tıp ve mühendislik alanları ile ortak ça-
oo Mekanik; hareket, kuvvet ve denge ile ilgilenir.
lışmalar yürütür.
oo Mekaniğin kuvvet etkisinde dengede olan cisimler üzerine çalışan bö-
oo Bu alanla ilgili olan meslekler arasında optisyenlik, göz doktorluğu
lümüne statik, kuvvet etkisinde hareketli cisimler üzerine çalışan bölümüne ise dinamik adı verilir.
örnekleri verilebilir.
195
9. Sınıf
1. Ünite
PARAF YAYINLARI
KAZANIM ODAKLI ÖZET BİLGİ
Kazanım Odaklı Özet Bilgi
V=a·b·c
V=a3 a
a
KÜTLE c
oo Kütlesi, eylemsizliği olan ve uzayda bir yer kaplayan tanecikli yapı-
a a
I
b
lara madde denir.
neyi oluşturan madde miktarının ölçüsüdür.
h
oo Kütle, değişmeyen madde miktarı olarak da adlandırılır. Bir madde-
r
V= 4 p·r3 3
LA
nin kütlesi evrenin her yerinde aynıdır. Örneğin Dünya’daki kütlesi
R
r
oo Maddelerin ortak özelliklerinden biri olan kütle, parçacık ya da nes-
PARAF YAYINLARI
Düzgün Geometrik Şekilli Cisimlerin Hacmi
2. Ünite MADDE VE ÖZELLİKLERİ
V=pr2·h
80 kg olan bir astronotun Ay’daki kütlesi de 80 kg’dır. oo Kütle terazi, kantar, baskül adı verilen aletlerle ölçülür.
Dikdörtgen prizma, küp, silindir ve kürenin hacim formülleri
IN
Sıvıların Hacminin Ölçülmesi
oo Kütle kısaca m sembolü ile gösterilir.
YA Y
oo Sıvıların hacim ölçümünde ölçekli kaplar kullanılır.
oo Uluslararası (SI) birim sisteminde kütle birimi kilogram (kg)’dır.
Bilgi
Standart kilogram değeri, 1889 yılında platinyum ve iridyum alaşımından yapılan bir silindirin kütlesi olarak kabul edilmiştir. Standart kütle,
Paris yakınlarındaki Uluslararası Ağırlıklar ve Ölçüler Bürosunda muha-
HACİM
Not
Karıştırıldığında birbiri içerisinde çözünen sıvılar aynı kaba konulduğu
AF
faza edilmektedir.
zaman iki sıvının hacimleri toplamı, karışımın hacminden küçük olur. Çözünme olayı gerçekleşirken moleküller arasında bulunan boşluklar dolduğu için hacim küçülmesi gözlenir. Örneğin 1 litre limon suyu ile 5 litre
oo Maddelerin uzayda kapladığı yere hacim denir.
saf su karıştırıldığında toplam hacim 6 litreden küçük olur.
oo Sembolü V’dir.
Düzgün Olmayan Cismin Hacminin Bulunması
oo Cisimlerin hacimleri boyutlarına bağlı olarak farklı birimlerle ifade edilebilir.
oo Ölçüm için dereceli silindir veya taşırma kapları kullanılır.
oo Sıvıya tamamen batan ve sıvıda çözülmeyen cisimler, hacimlerine eşit hacimde sıvının yerini değiştirir. Yeri değişen sıvının hacmi tespit edilerek, cismin hacmi bulunmuş olur.
su
Not
oo Günlük hayatta kullanılan hacim birimlerinden litre (L), desimetrekübe denktir.
V
V Taşan su
1 L = 1 dm3 tür.
Taşma seviyesine kadar su ile dolu kaba bırakılan cisim,
oo Mililitre ise litrenin binde biridir. 1 L = 10–3 mL’dir.
hacmine eşit hacimde su taşırır.
199
9. Sınıf
PA R
oo SI’daki birimi metreküptür (m3).
oo Değişken süratle hareket eden araçların ortalama sürati yukarıda-
3. Ünite HAREKET VE KUVVET
ki bağıntı ile bulunur.
HAREKET
Hız
Konum
Birim zamandaki yer değiştirme ‘dir.
lü uzaklığına denir. Referans noktası
–100
–50
0
Zaman
oo Vektöreldir. SI’de birimi m/s’dir.
L
oo Değişken hızla hareket eden araçların ortalama hızı yukarıdaki ba-
50 (m)
ğıntı ile bulunur.
LA
K
Yer değiştirme
I
Hız =
R
Herhangi bir noktanın, seçilen bir noktaya (referans noktası) olan yön-
PARAF YAYINLARI
Kazanım Odaklı Özet Bilgi
K noktasının konumu –100 m, L noktasının konumu 50 m’dir.
Düzgün Doğrusal Hareket
Hareket
Bir doğru boyunca sabit hızla gerçekleşen harekete denir.
Bir cismin konumunun zamanla değişmesidir.
Not Hareket, göreceli bir olgudur. Hareket, seçilen bir referans sistemine göre değişir. oo Yere göre hareket eden araç içindeki bir kişi, yanındaki kişiyi hare-
oo v sabit hızıyla hareket eden bir aracın t süredeki yer değiştirmesi,
Áx = Áv ⋅ t
bağıntısı ile bulunur.
YA Y
ketsiz, yerde duran birini ise hareket ediyormuş gibi algılar.
IN
oo Eşit zaman aralıklarındaki yer değiştirmeler eşittir.
Grafiklerin Özellikleri Konum - Zaman Grafiklerinin Özellikleri
Hareket Çeşitleri
oo Eğim, hızının büyüklüğünü verir.
oo Öteleme hareketi: Bir noktadan başka bir noktaya gitme şeklindeki harekettir.
Konum x2
oo Dönme hareketi: Bir eksen etrafındaki çembersel harekettir.
oo Titreşim hareketi: İki nokta arasında sürekli gelme gitme hareketidir.
a
x1
Dt
O
AF
Eğim = tana = v=
Hareketlinin aldığı yoldur.
tif yönü belirtir.
PA R
Bir cismin ilk konumunu son konumuna birleştiren yönlü uzaklıktır.
Hız - Zaman Grafiklerinin Özellikleri
oo Vektöreldir. Birimi metredir. ∆Áx ile gösterilir.
oo Grafik ile zaman ekseni arasındaki alan yer değiştirmeyi verir.
∆Áx = Áxson – Áxilk
oo Hızın işareti hareketin yönünü belirtir. Zaman ekseninin; üstündeki
K
–50
grafikler pozitif, altında grafikler negatif yöndeki yer değiştirmeyi verir.
L 0
oo Hız işaret değiştirmiş ise cisim yön değiştirmiştir.
50 (m)
L’den K’ye giden bir hareketlinin yer değiştirmesi Áxson – Áxilk bağıntısından;
oo Grafik parçaları zaman ekseninden uzaklaşırken cisim hızlanan, grafik parçası zaman eksenine yaklaşırken yavaşlayan hareket yapmaktadır.
(–100) – (50) = –150 m’dir.
Hız
Sürat
+v +Dx
Birim zamanda alınan yoldur. Alınan yolun geçen zamana oranından bu-
Zaman
0
lunur. Sürat =
Dx Dt
oo Yukarı yönelen grafikler pozitif yönü, aşağı yönelen grafikler nega-
Yer Değiştirme
–100
Zaman t
–v
Alınan yol Zaman
–Dx
oo Hız - zaman grafiğinden anlık hız, hız değişimi, yer değiştirme ve ivme değerleri bulunabilir.
oo Skalerdir. SI’de birimi m/s’dir.
203
9. Sınıf
Yörünge
Dx
Sürtünme Kuvveti
Sürtünme Kuvvetinin Olumlu ve Olumsuz Yönleri
Birbirine temas eden yüzeyler arasında harekete ya da zorlamaya karşı
oo Yürümek, herhangi bir şeyi tutmak gibi temel eylemlerin tamamı sürtünme kuvveti sayesinde yapılmaktadır.
oluşan kuvvete sürtünme kuvveti adı verilir. oo Hareket ya da zorlamaya zıt yöndedir.
oo Kurşun kalemle yazı yazılabilmesi, sürtünme kuvveti sebebiyle kurşun kalemin ucunun aşınarak kâğıt üzerinde kalması ile gerçekleşmektedir.
I
oo fS ile gösterilir ve SI’daki birimi newtondur.
oo Sürtünme kuvveti küçük olduğu için kaygan zeminde yürümek zor-
oo Sürtünme kuvvetinin büyüklüğü sürtünen yüzeylerin cinsine ve ze-
R
dur. Buzlu yollarda araçların patinaj yapması da bundan kaynaklan-
minin cisme uyguladığı, zemine dik kuvvete bağlıdır. Yüzeyin cinsine bağlı olan sürtünme katsayısı k, zeminin tepki kuvveti N olmak üzere
maktadır. Yağlı bardağın rahatça tutulamamasının sebebi de yine sür-
sürtünme kuvvetinin matematiksel modeli aşağıdaki bağıntı ile verilir.
tünme kuvvetinin azlığıdır.
oo Bazı durumlarda da sürtünme kuvvetinin küçük olması istenir. Bu
fS = k·N
LA
PARAF YAYINLARI
Kazanım Odaklı Özet Bilgi
durum bilhassa aşınma ve enerji kayıplarının önlenmesi için istenir. N (Tepki)
oo Sürtünmeyi aza indirmek için; yağlama, cilalama, zımparalama, bilye ya da tekerlek kullanma, cismin şeklini tasarlama gibi uygulamalar yapılır.
Fs (Sürtünme kuvvet)
IN
F (Cismi çeken kuvvet) mg (Ağırlık=Etki)
Sürtünme kuvvetinin serbest cisim
YA Y
diyagramı üzerinde gösterimi
Statik Sürtünme Kuvveti
Bir cisim harekete geçinceye kadar, cisme etki eden sürtünme kuvvetine statik sürtünme kuvveti denir.
oo Statik sürtünme kuvvetinin maksimum değeri, fS = N·kS dir. (kS: Statik sürtünme katsayısı)
oo Cisim harekete geçinceye kadar, cisme etki eden sürtünme kuvveti
AF
uygulanan kuvvete eşittir.
Kinetik Sürtünme Kuvveti
oo Cisim hareket ederken etki eden sürtünme kuvvetine kinetik sürtünme kuvveti denir.
PA R
oo Kinetik sürtünme kuvvetinin değeri, fK = N·kK dir. (kK: Kinetik sürtünme katsayısı)
oo Cisim hareket etmediği sürece, uygulanan kuvvet statik sürtünme kuvvetine eşittir. Uygulanan kuvvet arttıkça sürtünme kuvveti de artar.
oo Statik sürtünme kuvvetinin maksimum değerine eşit kuvvet uygulandıktan sonra cisim harekete geçirilirse sürtünme kuvveti değeri düşer. Bu durumda etki eden sürtünme kuvveti kinetik sürtünme kuvvetidir ve değeri sabittir. Uygulanan kuvvet artırılırsa bile sürtünme kuvveti değişmez.
Statik bölge 0
Kinetik bölge Uygulanan kuvvet
207
9. Sınıf
Sürtünme kuvvetii
oo Fahrenheit termometresi suyun donma noktasını 32 °F, kaynama nok-
5. Ünite ISI VE SICAKLIK
tasını 212 °F derece gösterir. Celcius termometresinde ise bu değerler; 0 °C ve 100 °C’dir.
İÇ ENERJİ
oo Kelvin termometresi suyun donma noktasını 273 K, kaynama noktasını 373 K gösterir.
oo Maddenin taneciklerinin kinetik enerjileri ve tanecik sisteminin potansiyel (bağ)enerjisi toplamına iç enerji denir.
R
°C °F – 32 K – 273 = = 100 180 100
I
Termometre değerleri asındaki dönüşüm, aşağıdaki bağıntı ile de yapılabilir.
oo Sisteme enerji aktarıldığında ya da sistem üzerine iş yapıldığında sis-
PARAF YAYINLARI
Kazanım Odaklı Özet Bilgi
temin iç enerjisi değişir.
°C °X – DN = 100 KN – DN
SICAKLIK
LA
Herhangi bir X termometresi ile celcius termometresi arasındaki dönüşüm.
oo Sıcaklık, bir sistemdeki atom ve moleküllerin ortalama kinetik ener-
(DN: suyun donma noktası, KN: suyun kaynama noktası)
jisinin bir göstergesidir. oo T semboli ile gösterilir. SI’daki birimi kelvin (K) dir. Termometre ile ölçülür.
Uyarı
Mutlak sıcaklık kelvin termometresine göre değerlendirildiği için 50 °C
oo Isı; sıcaklıkları farklı, etkileşim hâlindeki iki sistem arasında sıcaklığı yüksek olandan düşük olana doğru, sıcaklığın dengelenmesi için
IN
sıcaklık, 100 °C sıcaklığın yarısı değildir.
ISI
Öz Isı
Bir maddenin 1 gramının sıcaklığını 1 °C değiştirmek için maddeye ve-
YA Y
transfer edilen enerjidir. oo Q sembolü ile gösterilir, SI’daki birimi jouledür. Isı birimi olarak genel-
rilmesi ya da maddeden alınması gereken ısı miktarına öz ısı denir.
likle kalori (cal) kullanılmaktadır. (1 cal ≈ 4,18 J) oo Isı ölçümü kalorimetre kabı ile yapılır.
Not
oo Öz ısı c sembolü ile gösterilir. Birimi cal/g⋅°C ya da J/kg⋅°C şeklindedir. oo Öz ısı, maddeler için ayırt edici bir özelliktir. Madde miktarına bağ-
Uyarı
lı değildir.
Isı, aktarılan enerji olduğu için, bir cismin ısısından bahsedilemez. Ancak cismin aldığı ya da verdiği ısının ölçümü yapılabilir.
Isı - Sıcaklık İlişkisi
oo Hâl değişimi sıcaklığında olmayan saf bir madde, ısı aldığında ya da verdiğinde sıcaklığı değişir.
AF
oo Sıvılı Termometrelerin yapısı temel olarak kılcal
oo Maddenin kütlesi m, öz ısısı c olmak üzere alınan ya da verilen ısı (Q) ile
cam boru, renklendirilmiş sıvı ve hazneden oluşmaktadır.
sıcaklık değişimi (DT) arasındaki ilişki aşağıdaki bağıntı ile hesaplanır.
Ölçümün hassasiyeti;
Q = m · c · DT
oo kılcal borunun kesit alanı,
Isı
PA R
oo kullanılan sıvının genleşme katsayısı,
Q
Eğim=
oo sıvı haznesinin büyüklüğü,
oo sıcaklık aralığının ölçeklendirilme miktarına bağlıdır.
O
oo Metal Termometreler yüksek sıcaklıkların ölçümünde kullanılmaktadır. Metallerin genleşme özelliğine bağlı olarak geliştirilmiş bu ter-
Q =m.c T
Sıcaklık T
Isı sıcaklık grafiğinde eğim, “m·c”ye eşittir.
mometrelerden eritme, pişirme veya kurutma gibi işlemlerin yapıldığı endüstriyel alanlarda ve fırınlarda yararlanılmaktadır.
oo Sıcaklık değişimi maddeye verilen ya da maddeden alınan ısı miktarı ile doğru, madde miktarı ve öz ısı ile ters orantılıdır.
oo Gazlı Termometreler hassas sıcaklık ölçümlerinde kullanılmaktadır. Gazların genleşme özelliğine bağlı olarak çalışan bu termometreler-
oo Öz ısısı büyük olan maddelerin sıcaklık değişimi yavaş, küçük olan-
den laboratuvarlarda yararlanılmaktadır.
larınki daha hızlı gerçekleşir.
Termometre Dönüşümleri
oo Suyun öz ısısı bütün katı maddelerin öz ısısından büyüktür. Bu nedenle denizler karalardan daha geç ısınır ve daha geç soğur.
oo Dünyada yaygın olarak kullanılan sıcaklık birimi celciusdur (°C). Diğer bir sıcaklık birimi de fahrenheittır (°F).
oo Q = m⋅c⋅DT bağıntısında “m⋅c” ye ısı sığası denilir.
211
9. Sınıf
Termometreler
Kazanım Odaklı Özet Bilgi
PARAF YAYINLARI
Not
I
Şekildeki, ortasından r yarıçaplı dairesel parça çıkartılmış levhanın sı-
R
caklığı artırıldığında, dairesel kısmın yarıçapı (r) artar. oo Genleşme durumunda her uzunluk orantılı olarak büyür. Büzülme durumunda ise orantılı olarak küçülür. Bu durum fotokopik büyültme ve küçültme gibi düşünülebilir.
LA
oo Büyüme ve küçülmede açı değerleri değişmez.
Hacimce Genleşme ğı DT kadar artırıldığında hacmindeki artma miktarı (DV) aşağıdaki
bağıntı ile bulunur. DV = V0 ·a·DT
Sıvıların Genleşmesi
YA Y
IN
oo İlk hacmi V0, hacimce genleşme katsayısı a olan bir cismin sıcaklı-
oo Sıvıların genleşme miktarı da; sıvının ilk hacmine, genleşme katsayısına yani sıvının cinsine ve sıcaklık değişimine bağlıdır. oo Sıvıların genleşme katsayıları ayırt edici özelliktir.
Suyun Genleşmesi
oo Su en küçük hacme +4 °C’de sahiptir.
AF
oo +4 °C’deki suyun sıcaklığı azaltılsa da, arttırılsa da hacmi artar. oo Özkütle ile hacim ters orantılı olduğu için su en büyük özkütleye +4 °C’de sahiptir.
Özkütle
PA R
Hacim
+4
Sıcaklık (°C)
+4
Sıcaklık (°C)
Suyun hacim ve özkütlesinin sıcaklığa göre değişim grafikleri
Gazların Genleşmesi
oo Gazlar da ısının etkisi ile genleşir. oo Gazların genleşme katsayısı sıvılarınkinden, sıvılarınki de katılarınkinden büyüktür. oo Bütün gazların genleşme katsayısı eşit olduğundan, genleşme katsa-
oo Sabit hacimli bir kaptaki gazın sıcaklığı artırıldığında gaz genleşmez, basıncı artar.
215
9. Sınıf
yısı gazlar için ayırt edici bir özellik değildir.
oo q1 < q2 ise toplam yükün işareti “+” olur. Bu yükü aralarında payla-
Uyarı
şırlar. Elektroskobun yükü azalır ve yapraklar biraz kapanır.
oo İki özdeş elektroskobun topuzları birbirlerine dokundurulduğunda ilk yük işaretleri ve miktarları ne olursa olsun son durumda yaprak-
oo q1 > q2 ise toplam yükün işareti “–” olur. Bu yükü aralarında payla-
ları arasındaki açılar eşit olur.
şırlar. Elektroskop işaret değiştirir ve “–” yükle yüklenir. Yükünün işareti değişen elektroskopun yaprakları önce tamamen kapanır, son-
oo Yaprakların ikisi de aynı anda “biraz daha” kapanmaz ya da ikisi de aynı anda “biraz daha” açılmaz.
I
ra biraz açılır.
oo Yük geçişinde daima “–” yükler hareket eder. Yük geçişinden kay-
R
Aynı Cins Elektrikle Yüklü Özdeş Elektroskoplar: X
PARAF YAYINLARI
Kazanım Odaklı Özet Bilgi
naklanan elektrik akımı ise “–” yüklerin hareketine zıt yöndedir.
Y S
oo Aynı işaretli yükler birbirini iter, zıt işaretli yükler birbirlerini çeker.
q
oo Açılar arasındaki ilişki, yük miktarları arasındaki ilişkiyle aynıdır. oo a > q ise X elektroskobunun yükü Y’ninkinden fazladır. oo a < q ise Y elektroskobunun yükü X’ninkinden fazladır.
S anahtarı kapatıldığında;
qL
qK
F
YA Y
oo a = q ise X ve Y’nin yük miktarları eşittir.
yalıtkan ip
IN
a
LA
ELEKTROSTATİK KUVVET (COULOMB KUVVETİ)
F
Şekil I
oo a > q ise X’in yaprakları biraz kapanır, Y’nin yaprakları biraz daha açılır. oo a = q ise X ve Y’nin yaprakları hareket etmez.
yalıtkan ip
oo a < q ise X’in yaprakları biraz daha açılırken Y’nin yaprakları biraz
qX
X F
oo Son durumda yapraklar arasındaki açılar eşit olur.
Farklı Cins Elektrikle Yüklü Özdeş Elektroskoplar: L
F
Yük işareti aynı olan K ve L cisimleri birbirini iterken (Şekil - I), yük işareti zıt olan
S
X ve Y birbirini çeker (Şekil - II). oo Cisimlerin birbirlerine uyguladığı kuvvetin büyüklüğü ilk kez Charles Augustin COULOMB tarafından yapılan deneyler sonucu bulunmuştur.
q
Buna göre, elektrostatik kuvvetin (Coulomb Kuvveti) büyüklüğü,
PA R
a
Y
Şekil II
AF K
qy
oo Yüklü cisimlerin yük miktarlarının çarpımıyla doğru orantılı,
oo Açılar arasındaki ilişki, yük miktarları arasındaki ilişkiyle aynıdır.
oo Ortamların özelliğine bağlı coulomb sabiti ile doğru orantılı,
oo a > q ise K elektroskobunun yükü L’ninkinden fazladır.
oo Yüklü cisimler arasındaki mesafenin karesi ile ters orantılıdır.
oo a < q ise L elektroskobunun yükü K’ninkinden fazladır.
oo Elektrik yüklü cisimlerin birbirine uyguladığı coulomb kuvvetinin bü-
oo a = q ise K ve L’nin yük miktarları eşittir.
yüklüğü aşağıdaki bağıntı ile hesaplanır.
S anahtarı kapatıldığında;
F=k⋅
oo a > q ise K’nin yaprakları biraz kapanır, L’nin yaprakları önce kapa-
q1 ⋅ q2 d2
[F: Coulomb kuvveti (N),
nır sonra tekrar açılır. oo a = q ise K ve L’nin yaprakları tamamen kapanır.
q1 ve q2 : Cisimlerin elektrik yük miktarı (C),
oo a < q ise K’nin yaprakları önce kapanıp sonra açılır, L’nin yaprak-
d : Yükler arasındaki uzaklık (m), k : Coulomb sabiti (9∙109 N∙m2/C2)]
ları biraz kapanır.
219
9. Sınıf
kapanır.
Bölüm 1: Fizik Bilimine Giriş Test - 1
1-E
2-D
3-E
4-A
5-E
6-D
7-E
8-A
9-E
Test - 2
1-E
2-B
3-A
4-B
5-E
6-D
7-D
8-D
9-B
Test - 3
1-E
2-A
3-E
4-E
5-C
6-E
7-D
Test - 4
1-D
2-A
3-E
4-B
5-E
6-B
7-C
1-A
2-C
3-B
4-B
5-C
6-B
7-B
Sınav Performans Testleri 1-B
2-D
3-C
4-D
5-E
6-D
9-C
9-C
7-B
11-D
10-C
11-E
10-B
11-E
12-B
9-E
10-E
8-D
9-D
11-C
12-A
13-C
10-C
YA Y
Test • 1
8-D
8-C
8-D
IN
Test - 1
10-E
LA
Ünite Ölçme Testleri
R
I
ÜNİTE 1: FİZİK BİLİMİNE GİRİŞ
Etkinlik Testleri
Etkinlik • 1 / Doğru - Yanlış 1. Y 2. D 3. Y 4. D 5. Y 6. D 7. D 8. Y 9. D 10. D 11. Y
AF
Etkinlik • 2 / Boşluk Doldurma 1. fizik 2. bilimsel 3. vektörel 4. katıhâl 5. nükleer 6. saniye 7. kütle 8. ampermetre
PA R
ÜNİTE 2: MADDE VE ÖZELLİKLERİ
Bölüm 1: Madde ve Özkütle
Test - 1
1-D
2-C
3-B
4-A
5-C
6-A
7-D
8-C
9-A
10-C
11-E
Test - 2
1-D
2-A
3-B
4-B
5-D
6-B
7-B
8-D
9-D
10-E
11-E
Test - 3
1-B
2-D
3-C
4-D
5-E
6-A
7-B
8-E
9-D
10-B
11-C
12-C
13-E
14-B
15-D
12-D
Bölüm 2: Dayanıklılık
Test - 4
1-B
2-C
3-E
4-A
5-D
6-D
7-B
8-B
9-C
10-C
11-B
Test - 5
1-A
2-A
3-D
4-C
5-D
6-D
7-E
8-D
9-D
10-C
Test - 6
1-D
2-A
3-D
4-E
5-B
6-C
7-D
8-E
9-D
10-C
223
9. Sınıf
Bölüm 3: Adezyon ve Kohezyon
Sınav Performans Testleri 1-D
2-D
3-E
4-D
5-C
6-E
7-D
8-B
9-D
Test • 2
1-C
2-A
3-C
4-C
5-B
6-C
7-B
8-D
9-D
Test • 3
1-B
2-C
3-D
4-D
5-B
6-D
7-B
8-E
10-B
LA
R
I
Test • 1
Etkinlik Testleri
IN
Etkinlik • 1 / Doğru - Yanlış 1. D 2. D 3. Y 4. Y 5. Y 6. D 7. D 8. D 9. Y 10. D 11. D
Etkinlik • 3 / Doğru - Yanlış 5. Çıkış Etkinlik • 4 II, VI, III, I, V, IV Etkinlik • 5 K: 3mgh L: 6mgh M: 5mg N: 24mgh
AF
Etkinlik • 6 E, 12E, 2E, 8E
YA Y
Etkinlik • 2 / Boşluk Doldurma 1. iş 2. azaltır 3. kinetik 4. hızına 5. verim 6. mekanik 7. ısınmasına 8. değişmez
Yazılı Sınav Soruları
Soru • 2 a. 6 joule
Soru • 3 KEK = 20 J
Soru • 4 EP = m.g.h
W = F.x
b. 2 joule
KEL = 40 J
c. 4 joule
EP =
PA R
Soru • 1 Cisim, kuvvet ve yer değiştirme Cisim
Soru • 5 Wsürtünme = –12 J
1 2 kx 2
F
x
Soru • 7 a) Sürtünme kuvvetinin yaptığı iş, ısıya dönüşmüştür. F – Fsürtünme b) Verim = F
227
Soru • 8 • Tekrar yerine gelmesi için çok uzun süreye ihtiyaç olmayan enerjiye yenilenebilir enerji denir. Güneş enerjisi ve rüzgâr enerjisi yenilenebilir enerjiye örnektir. • Rezervleri kullanıldıkça tükenen enerjilere yenilenemez enerji denir. Fosil yakıtlar yenilenemez enerjidir.
9. Sınıf
Soru • 6 51 dk