မျိုးစေ့သပ ိ ္ပံ နှင့် နည်းပညာ အစခြေြေံသစောတရားများ အပိုငး် (၁)

စေါ်ြေင်သိန်းစ

ွေး၊ေိုက်ပျိုးစရး (မျိုးစေ့)ပညာရှင်

သင်တန်းရည်ရွယ်ြေျက်များ • မျိုးစေ့ဇီဝကမ္မစေေ၊မျိုးစေ့အစခြေအစန၊မျိုးစေ့အဆင့်အတန်း၊မျိုးစေ့အရည်အစသွေးအာမြေံမှု၊မျိုးစေ့ ုတလ ် ုပ်ခြေင်း၊ေသည့်ေဟုသုတများကိရ ု ရှိစေရန်၊ • မျိုးစကာင်းမျိုးသန့်စရွးြေျယ်ခြေင်းနှင့်ကယ ို ့်မျိုးကိုယ် • ကိယ ု ့်မျိုးကိုယ်

ားပပီးေိုကပ ် ျိုးတတ်စေရန်၊

ားေိုက်ပျိုးခြေင်းခြင့် မျိုးစေ့ဝယ်ယူေိုက်ပျိုးခြေင်း

စလျှော့ြေျနိုငပ် ပီး၊သီးနှံစေ့ကုေ ိ ိုက်ပျိုးခြေင်း

က်အ

က် ေိုက်ပျိုးေရိတ်ကုန်ကျမှုက‌ို

ွေက်နှုန်းပိုမိုစကာင်းမွေနပ် ပီး ဝင်စငွေပိုမရ ို ရှိနိုင်စသာ

အြေွေင့်အလမ်းများရရှိစေရန်၊ • အလားအလာစကာင်းပပီးစေသ၊ရာသီဥတုနှင့်ကိုက်ညီစသာမျိုးများကို တတ်စေရန်၊

2

2/14/2023

Add a footer

ိနး် သိမ်းစောင့်စရှာက်

သင်ကကားမှုနည်းေနေ် • မျိုးစေ့သိပ္ပံနင ှ ့်နည်းပညာ သြေခနး် ောနှင့်ပတ်သက်၍ အစခြေြေံေဟုသုတဆန်းေေ်ခြေင်း - Pre-Test • အသိပညာရရှိစေရန်၊ သင်တန်းပို့ြေျသူက သင်ကကားပိ့ြေ ု ျခြေင်း - Lecture/ Presentation • မျိုးစေ့

တ ု ်လုပ်ခြေင်းနှင့် မျိုးစေ့အရည်အစသွေး

ိန်းသိမ်းခြေင်း လုပ်ငန်းများစဆာင်ရွက်ရာတွေင် ခပဿနာ

စခြရှင်းခြေင်းဆိုငရ ် ာ အသိပညာများစပါင်းေပ်ရန်၊ သင်တန်းသား/သူများကစမးခမန်းသည်များကို သင်တန်းပို့ြေျသူက ခပန်လည် စခြကကားခြေင်း - Questions and Answers သင်တန်းသား/သူအြေျင်းြေျင်းနှင့် သင်ကကားပို့ြေျသူအကကား အသိအခမင်ြလှယ်ခြေင်း - Discussion

• သင်တန်းမှရရှိစသာေဟုသုတများကိုခပန်လည်ဆန်းေေ်ခြေင်း - Post-Test

3

2/14/2023

Add a footer

မျိုးစေ့ဇီဝကမ္မ (Seed Physiology) ‌ • မျိုးစေ့ခြေ်စပါ်လာပုံ၊‌

• မျိုးစေ့တည်စဆာက်ပုံနှင့်အမျိုးအေားများ၊‌ • မျိုးစေ့တင ွေ ်းပါဝင်စသာဓာတုခေပ်စပါင်းများ၊ • မျိုးစေ့၏အပင်စပါက်ခြေင်းဆိုငရ ် ာဇီဝကမ္မအစခြေအစနများ၊ • မျိုးစေ့၏အပင်စပါက်ခြေင်းကိအ ု ားစပးစသာစဟာ်မုန်းများ၊ မျိုးစေ့ငပ ု ်ရခြေင်း၏အစကကာင်းအရာနှင့်အမျိုးအေားများ၊‌ • မျိုးစေ့ငပ ု ်ခြေင်းကို စြေျြျက်စပးနိုငစ ် သာခြေ်ေဉ်များ၊ • မျိုးစေ့အရည်အစသွေး၏ဇီဝကမ္မဆိုင်ရာတိုင်းတာမှုများ၊‌ • မျိုးစေ့သိုစလှာင်စနေဉ်အတွေင်းမျိုးစေ့၏အရည်အစသွေးကို ေသည်တု့က ိ ိုစလ့လာရခြေင်းခြေ်ပါသည်။

4

2/14/2023

Add a footer

ိြေက ို ်ပျက်ေီးစေရသည့်အြေျက်များ၊

မျိုးစေ့မိတ်ဆက် • မျိုးစေ့များသည် ကမ္ဘာစပါ်တွေင်ရှိ လူနှင့်တိရေ္ဆာန်တု့အ ိ တွေက် အစခြေြေံအုတခ် မေ်ခြေ်သည်။ • ေား၊ဝတ်၊စနစရးဟူစသာ အစရးသုံးပါးတွေင်- ကျွနုပ ် ်တ့ို ေားစသာအေားအောများ၊ ဝတ်ဆင်စသာအဝတ်အ ည်များ၊ စန့ေဉ်ေဝတွေင်အသုံးခပု စနစသာ အသုံးအစဆာင် အများေုသည် မျိုးစေ့ကုအ ိ စခြေြေံ ုတလ ် ုပ်စသာပေ္စည်းများခြေ်ပါသည်။ • စြေတ်သေ်အပင်နည်းပညာများ၊မျိုးများ၊အေရှိသည့်ေုက ိ ပ ် ျိုးစရးဆိုင်ရာနည်းပညာများ မည်သို့ပင်စခပာင်းလဲလာစေကာမူ “အရည်အစသွေးစကာင်းမျိုးစေ့ - Quality Seed” ၏စနရာတွေင် မည်သည့်အရာမျှေ အေား းို နိုင်မည်မဟုတ်ပါ။ • အရည်အစသွေးစကာင်းစသာသီးနှံကုိေုက ိ ပ ် ျိုးရန် “အရည်အစသွေးစကာင်းမျိုးစေ့” သည် မရှိမခြေ်လိုအပ်ပါသည်။ “မျိုးစေ့မမှန်၊ ပင်မသန်၊ ြူးတံငံက ု င်း၊ အသီးြျင်း၏”

5

2/14/2023

Add a footer

မျိုးစေ့ခြေ်စပါ်လာပုံ • မျိုးစေ့_ ရင့်မှည့်စနစသာသစန္ဓေစလာင်း‌၊(တနည်းအားခြင့်ဆိုစသာ်)

• အြိုဂမိနှင့်အမဂမိတို့ စပါင်းေပ်ခြေင်းခြေ်သည်။ • မျိုးစေ့ခြေ်စပါ်လာစေရန်အတွေက် _ သစန္ဓေစလာင်း၊ အစေ့တင ွေ ်းော၊ အစေ့ြေွေတ ံ ို့‌ ြွေံ့ပြိုးကကီး

ွေားရန်လုအ ိ ပ် သည်။

• အစေ့ခြေ်စပါ်ေဉ်ကာလ _ စယေူယျအားခြင့် အဆင့် (၃) ဆင့်ရှိသည်။ (၁) အစေ့ကကီး

ွေားမှု (၈၀) ရာြေိုငန ် န ှု း် ရှိစသာအြေျိန်၊

(၂) ဇီဝကမ္မရင့်မှည့်ြေျိန်၊ (၃) ရိတ်သိမ်းရန်အတွေက်ရင့မ ် ှည့်ြေျိန်

6

2/14/2023

Add a footer

မျိုးစေ့တည်စဆာက်ပုံ သစန္ဓေစလာင်း • အစေ့တွေင်းရှိစသးငယ်စသာအပင်စလာင်း (အခမေ်စလာင်း၊အညွေန့်စလာင်း) ခြေ်ပပီး၊ ၎င်း၏ဝတ္တရားမှာ‌

ပတ်ဝန်းကျင်အစခြေအစနစပးသည့်အြေါ တွေငေ ် တင်ကကီး

ာွေ းလာပပီး ပုံမှန်အပင်တေ်ပင်

ခြေ်လာသည်။ အစေ့တွေင်းော • စေ့ရွက်

ီးပင်(Monocot)များတွေင‌် အောစရောသိုစလှာင်

ားစသာတေ်ရှူးကို အစေ့တင ွေ ်းော

( Endosperm) ဟုစြေါ်ဆိုပပီး၊‌(ေပါး၊စခပာင်း၊နှံေားစခပာင်း) • စေ့ရက ွ ်ေုံပင် (Dicot) များတွေင် အစေ့ရွက် ( Cotyledon ) ဟုစြေါ်စဝါ်သတ်မှတ်သည်။ (ပဲပုပ်၊ပဲတီေိမ်း၊စခမပဲ) • ယင်းတိ့၏ ု တာဝန်မှာ‌ေတင်ကကီး

ွေားလာသည့်သစန္ဓေစလာင်းများကို‌ အောစရောပံ့ပိုးစပးရန်

• သီးနှံတေ်မျိုးနှင်တ ့ ေ်မျိုးအောသိုစလှာင်ရာအေိတ်အပိင ု ်းတို့သည်မတူညီကကစပ။ (အစေ့တင ွေ ်းော၊အစေ့ရွက်၊ သစန္ဓေစလာင်း (အြေွေမ ံ ာသီး)၊ပယ်ရေ ီ ပမ်း (စကာ်ြီ)၊ 7

2/14/2023

Add a footer

မျိုးစေ့တည်စဆာက်ပုံ (အဆက်) အစေ့ြေွေံ • အစေ့ရင့်မှည့်စနြေျိန်တွေင် သစန္ဓေစလာင်းအိတ်၏ အစပါ်ေက်နံရံမှ အဆင့ဆ ် င့် ြွေံ့ပြိုး

လာပပီး အစေ့ြေွေအ ံ ခြေ် စခပာင်းလဲသွေားသည်။‌ • အ‌စေ့ြေသ ွေံ ည်‌သစန္ဓေစလာင်းနှငပ ့် တ်ဝန်းကျင်အကကား အကာအကွေယ်စပး

ားစသာ

အဟန့်အတားတေ်ြေုခြေ်သည်။‌ • အစေ့ြေွေံ၏တာဝန်ဝတ္တရားများမှာ အတွေငး် ပိင ု ်းရှိမျိုးစေ့အေိတ်အပိင ု ်းများကို‌ ိြေိုက်ေဏ်ရာ၊ ရာသီဉတု ေဏ်နင ှ ့် ပိုးမွှားအန္တရာယ်မှအကာအကွေယ်စပးခြေင်းနှင့်‌ မျိုးစေ့အတွေင်း အရည်နင ှ ဓ ့် ာတ်စငွေ့တိ့၏ ု အဝင်အ တို့ခြေ်သည်။

8

2/14/2023

Add a footer

ွေကက ် ို

ိန်းကွေပ်စပးခြေင်း

မျိုးစေ့အမျိုးအေားများ စေ့ရွက်ေုံပင်မျိုးစေ့နှင့်စေ့ရွက်

ီးပင်မျိုးစေ့

(က) စေ့ရွကေ ် ံပ ု င်မျိုးစေ့ - အစေ့ရွက် (၂) ရွက်ပါရှစ ိ သာမျိုးစေ့ (ပဲအမျိုးမျိုး၊ စခမပဲ၊ နှမ်း၊စနကကာ) (ြေ) စေ့ရွက်

ီးပင်မျိုးစေ့- အစေ့ရွက် (၁)

ရွက်သာပါရှိစသာမျိုးစေ့ (ေပါး၊စခပာင်း၊ ကကံ၊ ခမက်အမျိုးမျိုး) ဓါတ်ပုံအရင်းအခမေ် - အင်တာနက်

9

2/14/2023

Add a footer

မျိုးစေ့အမျိုးအေားများ (အဆက်) ပင်တည်းဝတ်မှုန်ကူးစသာမျိုးစေ့နှင့်ပင်ခြေားဝတ်မှုန်ကူးစသာမျိုးစေ့ (၁) ပင်တည်းဝတ်မှုန်ကူးသီးနှံ ( ဥပမာ - ေပါး၊ ဂျုံ၊ ဝါ၊ စခမပဲ) (၂) ပင်ခြေားဝတ်မှုန်ကးူ စသာသီးနှံ (ဥပမာ - စခပာင်း၊နှံေားစခပာင်း၊ စနကကာ) (၃)အြေျို့စသာအပင်များသည်သစန္ဓေစအာင်ရန်အတွေက် ပင်တည်းနှငပ ့် င်ခြေားဝတ်မှုန်ကးူ ခြေင်း (၂) မျိုးလုံးခြေ်နုင ိ သ ် ည်။ (ဥပမာ - ပဲေင်းငုံ)

10

2/14/2023

Add a footer

မျိုးစေ့အမျိုးအေားများ (အဆက်) • အဆီဓာတ်ပါဝင်မှုများစသာမျိုးစေ့နှင့် နည်းစသာမျိုးစေ့ • (၁) အြေျို့စသာမျိုးစေ့များသည် အဆီဓာတ်ပါဝင်မှုမရှိသစလာက်နည်းပါးခြေင်းစကကာင့် ကကာရှည်ေွော သိုစလှာင်နိုင်ကာ‌အပင်စပါက်ခြေင်းကိလ ု ည်းမ

ိြေိုက်နိုင်စပ။‌(ဥပမာ - ေပါး၊ဂျုံ၊စခပာင်း၊ပဲအမျိုးမျိုး)

• (၂) အြေျို့စသာမျိုးစေ့တု့သ ိ ည် အဆီဓာတ်ပါဝင်မှုအလွေန်များခပားသည်။ သိုစလှာင်ရာတွေင်ခပုခပင်

က ို သ ဲ့ ို့စသာ မျိုးစေ့များကို

ားစသာအစအးြေန်းမဟုတ်ပါက၊ ကာလ ကကာရှည်ေွောသိုစလှာင်

ား၍မရပါ။

မျိုးစေ့တင ွေ ်းပါ ရှိစသာ‌အဆီဓာတ် (Fat) သည် သိုစလှာင်ြေန်းတွေငး် ရှိအေိုဓာတ်နှငဓ ့် ာတ်ခပုကာ ြက်တီး အက်ေေ်‌(Fatty acid) အခြေ်သို့ စခပာင်းသွေားခြေင်းစကကာင့်‌မျိုးစေ့မှအပင်စပါက်ခြေင်းကို အနည်းနှင့် အများ

11

2/14/2023

Add a footer

ိြေိုက်နိုင်သည်။(ဥပမာ - စခမပဲ၊နှမ်း၊စနကကာ၊ဆီအုန်း)

မျိုးစေ့တွေင်းပါဝင်စသာဓာတုခေပ်စပါင်းများ • မျိုးစေ့

ဲတွေင‌် ကာေိဟ ု ိုက်ပေိတ်၊ ပရိုတင်းနှင‌့် ဆီနှင်အ ့ ဆီ (လေ်ပေ်) တို့ကို သိုစလှာင်ောအခြေ်သိမ်း

ား သည်။‌

• သီးနှံအမျိုးအေားကိုလိုက်၍ ဓာတုခေပ်စပါင်းများပါဝင်မှုမတူညီစပ • နှံေားသီးနှံ (Cereal Crops) များတွေင် ကာေိဟ ု ိုက်ပေိတ်၊‌ • ပဲမျိုးေုသ ံ ီးနှံ (Pulses Crops) များတွေင် ပရိုတင်း၊‌ • ဆီ

ွေက်သီးနှံ (Oil Crops) များတွေင် ဆီနှင်အ ့ ဆီ (လေ်ပေ်) ေသည့်ခေပ်စပါင်းများ အသီးအသီးပါဝင်မှု

ခမင့်မားကကသည်။ • ၎င်းခေပ်စပါင်းများသည်‌စရနှင့်

ိစတွေ့စသာအြေါ‌အင်ဇင ို ်းများ၏အကူအညီခြင့‌် ဂလူးကို့(ေ်) သို့မဟုတ်‌

ဆူးြေရို့(ေ်) များအခြေ်သို့လည်းစကာင်း၊‌အမိုင်နိုအက်ေေ်အခြေ်သို့လည်းစကာင်း အသီးအသီး ပပိုကွေဲသွေားပပီး၊ အပင်ကကီး

12

2/14/2023

Add a footer

ွေားရန်နှငအ ့် င်ဇိုင်းအသေ်များခြေ်စပါ်လာစေရန်အတွေက် အသုံးခပုသည်။

မျိုးစေ့အတွေင်းရှိဓါတုခေပ်စပါင်းကိုလွှမ်းမိုးစသာအြေျက် (၁) မျိုးရိုးေီဇ • အပင်မျိုးေပ်သူ၏ရည်ရွယ်ြေျက် (၂) ပတ်ဝန်းကျင်အစခြေအစန (မျိုးစေ့ြွေံ့ပြိုးြေျိန်နှင်ရ ့ င့်မှည်ြေ ့ ျိန်) • စရ၊စခမ၊စလ၊အလင်းစရာင် (၃) ေိုက်ပျိုးနည်းေနေ် • မျိုးစေ့နှုန်း

ား၊ေိုက်တန်းအကွောအစဝး

• စရရရှိမှု (နည်း/များ) • မှန်ကန်စသာစခမဩဇာ

13

2/14/2023

Add a footer

ည့်သွေင်းမှု

မျိုးစေ့အပင်စပါက်ခြေင်းဆိုင်ရာဇီဝကမ္မအစခြေအစန ရုက္ခစေေအခမင်အရ- အစေ့အပင်စပါက်ခြေင်း ဆိုသည်မှာ အစေ့ြေွေံကွေဲပပီး အတွေင်းမှ အစညှောင့်စလး

ွေက်လာခြေင်း ကို စြေါ်သည်။ လက်စတွေ့သစောအရသက်ဆိုင်ရာအစေ့အမျိုးအေားအတွေက် အပင်စပါက် ရန် စကာင်းမွေန်စသာပတ်ဝန်းကျင် အစခြေအစနတွေင် အစေ့မှပုံမှန်အပင်တေ်ပင် ခြေ်လာနိုငသ ် ည့် အရိပ်

လက္ခဏာ များအခြေ် လိုအပ်သည့်အေိတ်အပိုင်းများ က ွေ လ ် ာခြေင်းကိုစြေါ်ပါသည်။ အစေ့အပင်စပါက်ခြေင်း၏အဆင့်များ (၁) စရေုပယ ် ူခြေင်း၊ (၂) အင်ဇုင ိ း် များလှုပ်ရှားလာခြေင်း၊ (၃) သစန္ဓေစလာင်းကကီး

ာွေ းမှုေတင်ခြေင်း၊

(၄)အစေ့ြေွေံကွေဲပပီးအစညှောင့် (၅) ပျိုးပင်အစခြေကျခြေင်း၊

14

2/14/2023

Add a footer

က ွေ ်ခြေင်း၊

ဓါတ်ပုံအရင်းအခမေ် - အင်တာနက်

မျိုးစေ့အပင်စပါက်ခြေင်းဆိုင်ရာဇီဝကမ္မအစခြေအစန အပင်စပါက်ခြေင်းပုံေံနှေ်မျိုး (၁) စခမစပါ်အစေ့ရွက်

(အ

ွေက်နည်း

က်တည်မအပင်စပါက်ခြေင်း)

(Epigeal Germination) ဥပမာ - စခမပဲ၊ပဲကကီး၊မကျည်းသီး

(၂) အစေ့ရွက်စခမစအာင်းနည်း (စအာက်တည်မအပင်စပါက်ခြေင်း) (Hypogral Germination) ဥပမာ - ေပါး၊ နှမ်း၊စခပာင်း၊ဂျုံ ဓါတ်ပုံအရင်းအခမေ် - အင်တာနက်

15

2/14/2023

Add a footer

မျိုးစေ့ဇီဝကမ္မ မျိုးစေ့မှစရေုပ်ယပူ ပီးစနာက်အပင်စပါက်ရန်အတွေက် အဆင့် (၃)ဆင့်

(၁) စရေိမ်ဝ ့ င်ခြေင်းအဆင့် (Imbibition Phase) (၂) နားစနခြေင်းအဆင့် (Lag Phase) (၃) အပင်စပါက်ခြေင်းအဆင့် (Germination Phase) စမးြေွေန်း - မျိုးစေ့မှအပင်စပါက်ရန်အတွေက် မည်သည့်အရာများလိအ ု ပ်ပါသနည်း?

16

2/14/2023

Add a footer

မျိုးစေ့မှအပင်စပါက်ရန်အတွေက်လိုအပ်စသာအစခြေအစန (၁) အပင်စပါက်နိုင်စသာမျိုးစေ့ ခြေ်ရမည်။ • အပင်စပါက်နိုင်မှုေွေမ်းရည်စကာင်းခြေင်း (Seed Viability) • စကာင်းေွောရင့မ ် ှညရ ့် မည်။ (Physiological Maturity) • ပျိုးပင်စပါက်ေွေမ်းအား (Seedling Vigour) • အေိဓ ု ာတ် (Moisture) • သိုလ်စလှာင်သည့သ ် က်တမ်း (Storage Life) • အြေျို့စသာမျိုးစေ့များတွေင် မျိုးစေ့ငုတ်ခြေင်း (Seed Domancy) ရှိစသာစကကာင့် အြေျိန်မတိုင်မီ အပင်မစပါက်နိုင်ပါ။ လုံစလာက်စသာအြေျိန်တေ်ြေု (သို့) သင့်စလျာ်စသာကုသမှုတေ်ြေုြေုခပုလုပ်ရန် လိုအပ်ပါသည်။ (၂) အပင်စပါက်ရန်အတွေက်လိုအပ်စသာပတ်ဝန်းကျင်အစခြေအစနစကာင်းရှိရမည်။ • စရ • စလ (စအာက်ေီဂျင်) • အပူြေျိန် • အလင်းစရာင်

17

2/14/2023

Add a footer

မျိုးစေ့အပင်စပါက်ခြေင်းဆိုင်ရာဇီဝကမ္မအစခြေအစန မျိုးစေ့အပင်စပါက်နိုင်မှုေွေမ်းရည် (Seed Viability) နှင့် မျိုးစေ့ေွေမ်းအား (Seed Vigour)

မျိုးစေ့အရည်အစသွေးသတ်မှတ်ြေျက်တွေင် မျိုးစေ့ေွေမ်းအားသည်အစရးကကီးသည်။ မျိုးစေ့ေွေမ်းအားနှငခ့် ပည့ေ ် ုံ စသာ မျိုးစေ့သည် • (၁) အစေ့အပင်စပါက်လျှေင်ခမန်မှုရှိသည်။

• (၂) အပင်စပါက်ညီညာ၍ြွေံ့ပြိုးတိုးတက်နိုင်မှု ရှိသည်။(မတူညစ ီ သာပတ်ဝန်းကျင်၌ပင်) • (၃) (အစပါ်ယံစခမစကျာတင်းစနခြေင်းကိပ ု င်) စြါက်

ွေငး် ၍အပင်စပါက်နိုင်သည်။

• (၄) (အေိုဓါတ်များ၍အစအးလွေန်ပပီးစရာဂါရှိစသာစခမတွေင်းမှပင်) အပင်စပါက်နိုင်သည်။ • (၅) သီးနှံအ

ွေက်နှုံးစကာင်းမွေန်သည်။

• (၆) မျိုးစေ့များကို (အစခြေအစနအရပ်ရပ်တွေင်ပင်) တာရှည်ောွေ သိုလ်စလှာင်

18

2/14/2023

Add a footer

ားနိုငမ ် ှုရိသ ှ ည်။

မျိုးစေ့အပင်စပါက်ခြေင်းဆိုင်ရာဇီဝကမ္မအစခြေအစန မျိုးစေ့ေွေမ်းအားကို

ိြေိုက်စေသည့်အစကကာင်းရင်းများမှာ -

(၁) မျိုးရိုးေီဇ

(၂) ဇီဝကမ္မအစခြေအစန (၃) ခပင်ပသွေင်ခပင်အစခြေအစန (အရွယ်အေား၊သိပ်သည်းဆ၊အစလးြေျိန်) (၄)

ိြေက ို ်ေဏ်ရာရရှိမှု

(၅) ပိုးမွှားနှင့်စရာဂါကျစရာက်မှု

(၆) သိုလ်စလှာင်မှုအစခြေအစန မျိုးစေ့ေွေမ်းအားစကာင်းမွေနစ ် အာင်ခပုခပင်ခြေင်း (၁) မျိုးစေ့ကကံ့ြေင ို ်မှုကို

ိန်းသိမ်းခပုခပင်ခြေင်း

• မျိုးစေ့များကိုပိုးသတ်စဆး၊စရာဂါကာကွေယ်စဆးတိ့ခု ြင့်ေရ ီ င်၍သိုလ်စလှာင်ရာတွေင်လည်းစကာင်းေိက ု ် ပျိုးရာတွေငလ ် ည်းစကာင်း၊ ကကိုတင်ကာကွေယ်

19

2/14/2023

Add a footer

န ိ း် သိမ်း (ဓါတုစဆး၊စဟာ်မုန်းစဆး)

မျိုးစေ့အပင်စပါက်ခြေင်းဆိုင်ရာဇီဝကမ္မအစခြေအစန မျိုးစေ့ေွေမ်းအားတိုင်းတာမှုနည်းလမ်းများ မျိုးစေ့အရည်အစသွေး (ေွေမ်းရည်နင ှ ့်ေမ ွေ ်းအား) ကိတ ု င ို ်းတာရခြေင်း၏ရည်ရယ ွ ်ြေျက်မှာ စတာင်သူလယ်သမားများအစနခြင့် မိမိလက်ဝယ် ရှိစသာမျိုးစေ့များ (သို့) ဝယ်ယူမည့် မျိုးစေ့များကို ေိုက်ပျိုးရာသီတွေင်စခမဝယ်ြေျ၍ မေိုက်ပျိုးမီ မျိုးစေ့ ၏အရည်အစသွေးကို ကကိုတင်သိရှိ ားနိုင်ရန်။ မျိုးစေ့ေွေမ်းအားတိုင်းတာရာတွေင် (၁) တိုက်ရိုက်တိုင်းတာနည်း • အပင်စပါက်ေမ်းသပ် • အပင်စပါက်လျှေင်ခမန်နှုန်းေမ်းသပ်

20

2/14/2023

Add a footer

• • • •

မျိုးစေ့ေွေမ်းအားကိုယုတစ ် လျာ့စေပပီး မျိုးစေ့ကိုအိုမင်းရင့စ ် ရာ်စေပပီးေမ်းသပ် အုတ်ကျိုးကွေဲခြင့်ေမ်းသပ် ေက္ကူစြာက်ေမ်းသပ်

(၂) သွေယ်ဝိုက်တုင ိ း် တာနည်း • မျိုးစေ့၏အသက်ရှူနှုန်းကိုေမ်းသပ် • ေိမ့် ွေက်ရည်ကလ ို ျှေပ်ေေ်ဓါတ်အားခြင့်ေမ်းသပ် • အစရာင်ေွေန်း င်းမှုေမ်းသပ် • အက်ေေ်ေား

မျိုးစေ့မှအပင်စပါက်ရန်အတွေက်လိုအပ်စသာအစခြေအစန မျိုးစေ့အေိုဓါတ် (Moisture) • (၃၀%)

က်များပါက မျိုးစေ့မှ အပင်စပါက်နိုင်သည်။

• (၁၈% မှ ၃၀%) တွေင် အဏုဇီဝ ပိုးများစကကာင့် မျိုးစေ့ပျက် ေီးနိုင်သည်။ • (၁၈% မှ ၂၀%) အ

က်တွေင် အပူ

ွေက်ကာ မျိုးစေ့များစသစေနိုင်သည်။

• (၈% မှ ၉ %) စအာက်တွေင် အင်းဆက်လှုပ်ရှားမှုမရှိ (သိ့)ု စလျာ့နည်း။ • (၄% မှ ၈%)

တွေင် အလုံ ပိတ်သိုစလှာင်နိုင။်

• (၄%) စအာက်တွေင် မျိုးစေ့စသနိုင။်

21

2/14/2023

Add a footer

မျိုးစေ့မှအပင်စပါက်ရန်အတွေက်လိုအပ်စသာအစခြေအစန မျိုးစေ့ငုတ်ခြေင်း (Seed Dormancy) • အပင်စပါက်ရန်အတွေက် သင့်စလျာ်စကာင်းမွေနစ ် သာ အစခြေအစနတွေင် အသက်ရှငလ ် ျှေက်ရှိစသာအစေ့ -

အပင်မစပါက်နိုင်ခြေင်း Seed Dormancy ဟုစြေါ်ပါသည်။ • သောဝခြေ်ရပ်တေ်ြေုသာခြေ်သည်။ • ေီးပွေားခြေ်ေိုက်ပျိုးသီးနှံများတွေင် အလွေန်နက်ရှိုငး် စသာ Domancy ရှိသည့်မျိုးေိတ် အလွေန်နည်းပါသည်။ (အစကကာင်းမှာ - သီးနှံမျိုးစမွေးခမူသူများသည် နှေစ ် ပါင်းများေွော Dormancy မရှစ ိ သာလက္ခဏာကိုစရွး

ြေျယ်စမွေးခမူြေဲ့ကကစသာစကကာင့ခ် ြေ်) • အရိုင်းပင်များနှင့် ေိုကပ ် ျိုးမှုမကကာစသးစသာ တြေျို့စသာေီးပွေားခြေ်ေုက ိ ပ ် ျိုးသီးနှံများတွေင် စတွေ့ရစလ့ရှိ Seed Dormancy အမျိုးအေားများ (၁) အစေ့ြေွေံစကကာင့်ခြေ်စသာ Dormancy (၂) သစန္ဓေစလာင်းစကကာင့်ခြေ်စသာ Dormancy 22

2/14/2023

Add a footer

မျိုးစေ့မှအပင်စပါက်ရန်အတွေက်လိုအပ်စသာအစခြေအစန အစေ့ြေွေံစကကာင့်ခြေ်စသာ Dormancy • မျိုးစေ့အတွေင်းစရဝင်ခြေင်းကိဟ ု န့်တားခြေင်း (ဥပမာ - ပဲစေ့များ)

• မျိုးစေ့အတွေငး် စအာက်ေီဂျင်ဝင်ခြေင်းကိုဟန့်တားခြေင်း (ဥပမာ - ခမက်စေ့များ) • အစညှောင့်

းို

ွေကခ် ြေင်းကိဟ ု န့်တားခြေင်း

ခပုခပင်ရန် • အစေ့ြေွေံကိုစြာက်၊ြေွေဲ၊ြယ်ရာှ း _ အပင်စပါက်နိုင် သစန္ဓေစလာင်းစကကာင့်ခြေ်စသာ Dormancy • ခပုခပင်ရန်ြေဲယဉ်း၊ • အြေျို့ပန်းပင်များ၊များေွောစသာသေ်ပင်ြေျုံပင်၊

23

2/14/2023

Add a footer

မျိုးစေ့မှအပင်စပါက်ရန်အတွေက် လိုအပ်စသာ ပတ်ဝန်းကျင် အစခြေအစနများ (၁) စရ မျိုးစေ့အမျိုးအေားအလိုက် တေ်ေုံတေ်ြေုစသာအေိဓ ု ါတ်အတိုင်းအတာသို့စရာက် လျှေင်ေတင်အပင်စပါက်ပါသည်။ • ေပါး - အေိဓ ု ါတ် ၂၆.၅ % • စခပာင်းြူး - အေိဓ ု ါတ် ၃၀.၅ % • ပဲပုပ် - အေိဓ ု ါတ် ၅၀ % (၂) စလ (စအာက်ေီဂျင်) • သောဝစလတွေင် အဓိက စအာက်ေီဂျင် (၂၀ %) ကာေွေန်ေိုင်စအာက်ဆိုေ် (၀.၀၃ %) နိုက်ကတိုဂျင် (၈၀ %) တို့ပါဝင်ပါသည်။ • စအာက်ေီဂျင်သည်မျိုးစေ့အများေုအတွေက်မရှိမခြေ်လိုအပ် • အစေ့အပင်စပါက်သည့အ ် ြေါအသက်ရှူနှုန်း အဆမတန်ခမန်လာစသာစကကာင့စ ် အာက်ေီဂျင်လိုအပ်ခြေင်းခြေ်

• ကာေွေန်ေိုင်စအာက်ဆိုေ် သည် (၀.၀၃ %

က်ပမ ို ိုပါဝင်ပါက) မျိုးစေ့အပင်စပါက်ခြေင်းကိုအဟန့်အတားခြေ်စေ

• နိုက်ကတိုဂျင်သည် မျိုးစေ့အပင်စပါက်ခြေင်းအစပါ်သက်စရာက်မှုမရှိ

24

2/14/2023

Add a footer

(၂) မျိုးစေ့မှအပင်စပါက်ရန်အတွေက် လိုအပ်စသာ ပတ်ဝန်းကျင် အစခြေအစနများ (အဆက်) (၃) အပူြေျိန် • မျိုးစေ့အပင်စပါက်ခြေင်းသည် အလွေန်ရှုပ်စ

ွေးစသာ ဇီဝလုပ်ငန်းတရပ်ခြေ်သည်။

• ဇီဝဓါတ်ခပုခြေင်းများေွောပါဝင်သည်။ ဇီဝဓါတ်ခပုခြေင်းများသည် အပူြေျိနစ ် ပါ်တွေင်တည်သည်။ •

့စ ို ကကာင့် မျိုးစေ့အပင်စပါက်ခြေင်းသည် အပူြေျိန်စပါ်တွေင်မူတည်သည်။

• အပူြေျိန်လအ ို ပ်ြေျက်မှာ မျိုးစေ့တေ်မျိုးနှင်တ ့ ေ်မျိုး ကွောခြေားမှုရိပ ှ ါသည်။ • မျိုးစေ့အများေုအတွေက် အပင်စပါက်ရန်အစကာင်းဆုံး အပူြေျိနမ ် ှာ ၃၅-၄၀ ေီဂရီ (ေင်တဂ ီ ရိတ)် ခြေ်ပါသည်။ (၄) အလင်းစရာင် (က) အလင်းစရာင်သိပ်သည်းမှု • အပင်အများေုအတွေက် အပင်စပါက်ရန် အလင်းစရာင်သိပ်သည်းမှု ၁၁၀၀ - ၂၅၀၀ lux လိအ ု ပ် (ြေ) အလင်းစရာင်အမျိုးအေား • အနီစရာင်သည်အပင်စပါက်ခြေင်းကိအ ု

25

2/14/2023

Add a footer

ူးအားစပးပါသည်။ ၆၆၀ - ၇00 nm အစကာင်းဆုံးခြေ်

မျိုးစေ့မှအပင်စပါက်ခြေင်းကိုအားစပးစသာစဟာ်မုန်းများ ဂျေ ီ ရဲလေ်အက်ေေ် (Gibberellins GAs )

• မျိုးစေ့မှ အပင်စပါက်ခြေင်းကိုအားစပး • အလင်းစရာင်နှင့် အပူြေျိန်အခြေ် အေား

ိုးနိုင်

ဆိုက်တိုကိုင်နင် (Cytokinins) • မူလအစေ့ ငုတ်ခြေင်းကို စြေျြျက်စပးနိုင် •

ပ်ဆင်အ ့ စေ့ငုတ်ခြေင်းတွေင် ပို

ိစရာက်

• မျိုးစေ့မှ အပင်စပါက်ခြေင်းကို တွေန်းအားစပး

စအာက်ေင် (Auxin) • မျိုးစေ့တွေင်ရှိပပီး အပင်ကို ကကီး

ွေားစေစသာစဟာ်မုန်း

• ခပင်းအားများပါက အပင်စပါက်ခြေင်းကို ဟန့်တား

• ခပင်းအားနည်းပါက အပင်စပါက်စေ / သို့စသာ် မ • ဆလတ်စေ့၏ အပင်စပါက်ခြေင်းကို တွေန်းအားစပး

26

2/14/2023

Add a footer

ိစရာက်

မျိုးစေ့မှအပင်စပါက်ခြေင်းကိုအားစပးစသာစဟာ်မုန်းများ အီသလင်း (Ethylene) • မျိုးစေ့မှ အပင်စပါက်ရန်နးှို ဆွေ • အိုမင်းစနစသာ / မရင့်မှည့်စသာ မျိုးစေ့များကို အပင်စပါက်စေနိုင် • စခမပဲနှင့် စနကကာမျိုးစေ့တ့၏ ို အစေ့ငတ ု ်ခြေင်းကို စြေျြျက်စပးနိုင် ဟိုက်ပေိုဂျင်ပါစရာက်ဆိုေ် (Hydrogen Peroxide)

• အသက်ရှူခြေင်းကို နှိုးဆွေစပး • သိုစလှာင်

ားစသာအောများကို လျင်ခမန်ေွော စြေျြျက်စပး

• မျိုးစေ့နင ှ ့် အပင်စြါက်ရန် အသုံးခပုစသာ ပေ္စည်းများ၌ မှိုစပါက်ြွေားခြေင်းကို ကာကွေယ်စပး

27

2/14/2023

Add a footer

မျိုးစေ့မှအပင်စပါက်ခြေင်းကိုအားစပးစသာစဟာ်မုန်းများ ပိုတက်ေီယမ်နိုက်က

ိတ် (KNO3 )

• အလင်းစရာင်အခြေ်အေား

ိုးနိုင်သည်

• အပူြေျိန်၊ဂျေ်ေရဲလင်၊ကိုင်နက်တင်တု့ိနှင့်အခပန်အလှန်အကျိုးသက်စရာက်မှုရှိ • မျိုးစေ့မှအပင်စပါက်ခြေင်းကိလ ု ွှမ်းမိုး သိုင်အိုယူရီးယား (Thiourea) • မျိုးစေ့မှ အပင်စပါက်ခြေင်းကို အားစပးသည် • အလင်းစရာင်နှင့် အပူြေျိန် အခြေ်အေား • အပင်ကကီး

28

2/14/2023

Add a footer

ွေားမှုကို အားစပးသည်

ိုးနိုငသ ် ည်

Different Plant Type & Life Cycle

29

2/14/2023

Add a footer

Different Seed Types

30

2/14/2023

Add a footer

ကိုးကားြေျက်များ (References) • ဦးြေျေ်စငွေ၏ မျိုးစေ့သိပ္ပံနှင့်နည်းပညာ၊၁၉၈၆ ြေုနှေ် • မျိုးစေ့ဌာနြေွေ၏ ဲ မျိုးစေ့နည်းပညာစဆွေးစနွေးပွေဲသင်တန်းမှတ်ေု၊ ၁၉၉၉ ြေုနေ ှ ် • မျိုးစေ့ဥပစေကို ခပင်ဆင်သည့် ဥပစေနှင့် မျိုးစေ့ဥပစေ၊ ၂၀၁၅ ြေုနေ ှ ် • မျိုးစေ့ဥပစေဆိုငရ ် ာလုပ်

• ေပါးမျိုးစေ့စ

ုံးလုပ်နည်းများ၊ ၂၀၁၆ ြေုနေ ှ ်

ာက်ြေံခြန့်ခြူးခြေင်းလက်ေွေဲ TCP/MYA/3302

• Techniques in Seed Science and Technology • Photos from Internet and MOAI-JICA Documents

31

2/14/2023

Add a footer

Thank You for Your Attention [email protected]