spektrum Popüler Bilim Dergisi Sayı 27 - Ocak 2022

Meraklısına Astro Bulmaca

DİSCOVERY UZAY MEKİĞİ

çe vi r

Ötegezegenler

Plesetsk Felaketi

iç in

Astrofotoğrafçılık

Ke şf et m ek

SPHEREX

Ekibimiz

İmtiyaz Sahibi: Selin Selim Yayın Yönetmeni: Selin Selim Editör Grubu: -Hasret Atasoy -Senem Çabuk -Tuğba Nur Koca -Derya Helvacı -Rabia Çetinkaya -Nazlıcan Güvenoğlu Yazar Grubu: -Ela Gülsever -Ceylin Akdeniz -Elif Çetin -Engin Bahri Baç -Berat Abakuş -Semanur Babacan -İzgü Günaydın -İsmail Habip Korkut -Ebrar Taç -Sinem Tuana Keba -Emine Karagöz Tasarım Grubu: -Ece Su Çiçek -İrem Kaya -Feyzanur Topuz -İrfan Karabacak

Spektrum Dergi

Selin Selim koordiantör

Ece Su Çiçek Tasarımcı

İrfan Karabacak Tasarımcı

Halil bağış tasarımcı& yazar

İrem kaya tasarımcı & sosyal medya

Ceylin akdeniz Yazar

elif çetin yazar

ebrar taç yazar

berat abakuş yazar

semanur babacan yazar

engin bahri baç yazar

ismail habip korkut yazar

İzgü Günaydın yazar

Sinem Tuana Keba yazar

emine karagöz yazar & Sosyal Medya

nazlıcan güvenoğlu dil bilgisi editör

rabia çetinkaya dil bilgisi editör

hasret atasoy yavuz editör

senem çabuk editör

Feyzanur topuz Tasarımcı

Ela gülsever yazar

tuğba nur koca editör

derya helvacı editör

SPEKTRUM ARALIK2021 | EDİTÖR

Merhaba! Yeni bir yıl yeni bir sayı yeni heyecanlar

Spektrum Dergi Yıl: 2 Sayı: 27

Her hakkı saklıdır.

Bu dergi Spektrum Dergi ekibi tarafından aylık olarak hazırlanır ve spektrumdergi.com' da yayımlanır.

Ücretsizdir.

Bu sayımızı ilerleyen sayfalarda okuyacağınız Janet Akyüz'ün cümlesi ile açmak istiyoruz. "Çiçekler dünyanın yıldızlarıdır; yıldızlar evrenin çiçekleridir.” Ne kadar güzel söylemiş değil mi? Bu sözden sonra söylenebilecek pek bir şey yok ama... Size biraz içeriklerimizden bahsetmek isterim. Birlikte Plüton'un eşi Charon'u tanıyacağız. Ay Araştırma Programı'na dair yeni haberler edineceğiz. Uzay görevi sırasında hayatını kaybeden ilk kişi Vladimir Komanov'a yakın mercek tutacağız. Yeni serimizin ilk konuğu Derya Tok Bir Astrofotoğrafçının Hikayesi ile önümüzdeki sayılarda da bizimle olacak. Ve dahası şimdi sizi bekliyor! Keyifli okumalar!

spektrumdergi spektrumdergi https://discord.gg/YWDmBWTXu www.spektrumdergi.com [email protected]

Selin Selim

Spektrum Dergisi Kurucu, Koordinatör

Spektrum'da Ne Var? Eğlenceli ve bilim dolu içerikleri ile Spektrum Ocak 2022 saysını keşfedin!

05 UZAY AJANSI GÜNDEMİ Bu ay uzay ajanslarının gündemi ne?

07 GEZEGEN TANITIMI Plüton'un Eşi: Charon

11 UZAY MİSYONU Spherex Uzay Misyonu

09

JANET AKYÜZ MATEİ

13

ROKET 15 MESLEK TANITIMI Astrofotoğrafçılık ile ilgili her şey...

17 ASTRONOT VLADİMİR KOMAROV

19

21 GÖKCİSMİ TANITIMI Ötegezegenler

UZAY KAZASI Plesetsk Felaketi

Bu dergiyi okurken senin için hazırladığımız dinleme listesi için http://bit.ly/dinleoku adresini ziyaret et.

Spektrum Ocak Sayısında Neler Var?

23 ASTRONOMİ TESTİ Astronomi bilgini test et!

29 SPEKTRUMSAL BİLGİLER Bunları biliyor muydunuz?

33

25

MATEMATİĞİN 0 NOKTASI: LİMİT

İKLİM HAREKETİ KÖŞESİ 34 STELLAR LAB GÜNDEM Stellar Lab'ta neler oluyor?

35 NE OKUMALI? NE İZLEMELİ? Okuyacak, izleyecek bir şey bulamayanlara..

27

31

ETKİNLİK

AYLIK GÖKYÜZÜ TAKVİMİ

Görünmez Mesajınız Var

Ocak ayı gökyüzü takvimi.

UZAY AJANSI GÜNDEMİ Yazan: Cihan Kanbur

Tasarım: Feyzanur Topuz

Türk Uzay Aracı Günyüzüne Çıktı!

Milli Uzay Programı içinde yer alan "Ay Araştırma Türkiye Uzay Ajansının (TUA) hazırladığı

Programı-1 (AYAP-1)" için TÜBİTAK Uzay Teknolojileri Araştırma Enstitüsü (TÜBİTAK UZAY) tarafından tasarlanan uzay aracına ait ilk ayrıntılar paylaşıldı.Uzay aracı tasarımının yer aldığı paylaşımda, yönlendirilebilir güneş paneli, S-Bant alıcı ve verici antenler, sabit güneş paneli, yardımcı itki motorları, ana itki motorları, yıldızizler, yönlendirilebilir X-Bant anteni, yüksek çözünürlüklü kamera gibi bir çok bileşen gösterildi.Platform modülü, hem Ay'a ulaşmak için gereken ateşlemelerin yapılması hem de Ay'a ulaştıktan sonra gerçekleştirilecek seyrüsefer, görüntüleme ve bilimsel veri toplama gibi görevlerin yerine getirilmesi için gereken çeşitli alt sistemleri barındırıyor. Bunlar, uzay aracı veri kotarma, haberleşme, güç ve yönelim ve yörünge kontrol alt sistemlerinden oluşuyor.Ayrıca aracın seyrüsefer sistemleri kapsamında araç yüzeylerinde birçok algılayıcı sistem de bulunacak. Bunlardan yıldızizler, yıldızların fotoğraflarını çekip hafızasındaki haritayla karşılaştırarak aracın hangi yöne baktığını belirleyecek.Hibrit itki sistemi yörünge yükseltme görevinde kullanılarak tarihçe kazanırken çift yakıtlı kimyasal itki sistemi ile yörünge ve yönelim elde etme ateşlemeleri gerçekleştirilecek.

5

NASA’nın Yeni Nesil Astroid Avcısı “NEO Surveyor” NASA'nın Yakın-Dünya Nesne Araştırma Görevi (Near-Earth Object Survey Mission) veya NEO Surveyor, Dünya yörüngesinin 48 milyon kilometre yakınına gelen potansiyel olarak tehlikeli asteroitlerin ve kuyruklu yıldızların çoğunu keşfetmeye yönelik gezegen savunma çalışmalarının iyileştirmesine katkıda bulunması planlanan bir uzay teleskopudur. NEO Surveyor, güneş sistemini kızılötesi dalga boylarında - insan gözüyle görülemeyen ışıkta görüntüleyecek. Kızılötesi dalga boyları çoğunlukla Dünya'nın atmosferi tarafından engellendiğinden, daha büyük yer tabanlı gözlemevleri, bu uzay teleskobunun yaklaşık 50 santimetre olan ışık toplama açıklığını kullanarak NEO’ları tespit edebilecek.NEO Surveyor’un son teknoloji dedektörleri, uzay aracının, karanlık astreoitleri ve kuyruklu yıldızlar gibi görünürde fazla yansıma yapmayan Dünya'ya yakın bulunması en zor nesneleri izleyebilmesi için özel olarak tasarlanmış iki ısıya duyarlı kızılötesi bandı kullanıyor.Buna ek olarak, NEO Surveyor, Dünya'ya Güneş yönünden yaklaşan asteroitlerin yanı sıra,gezegenimizin yörüngesine öncülük eden ve onu takip eden ve genellikle güneş ışığının parlaklığıyla gizlenen Dünya’nın Turuva atları olarakbilinen nesneleride bulabilecek.

Ay’a İnmek Daha Basit Hale Geliyor! SLIM (Ay'ı Araştırmak için Akıllı İniş Aracı) projesi, gelecekteki Ay sondaları için gerekli olan kesin iniş teknolojisini araştırmak ve bunu küçük ölçekli bir sonda ile ay yüzeyinde kullanmak için Japonya Uzay Ajansı (JAXA) tarafından yürütülen bir misyondur.SLIM iniş aracın ile daha önce olduğu gibi sadece inişin kolay olduğu yere değil, istediğimiz yere iniş yapabilme yönünde niteliksel bir geçiş yapılacak. Bunu başararak, Ay'dan bile daha fazla kaynak kıtlığı olan gezegenlere iniş yapmak mümkün hale gelecek.Günümüzde, hedef astronomik cisimlere ilişkin bilgide bir artış olmuş ve üzerinde çalışılması gereken detaylar daha spesifik hale gelmiş, böylece çalışma hedefinin yakınına yüksek doğrulukta inişler gerekli hale gelmiştir.Ayrıca, gelecekteki güneş sistemi araştırma sondaları için sondaların daha yüksek işlevli gözlem cihazlarıyla donatılmasına ihtiyaç duyulacaktır. Bu zamana hazırlık olarak sonda sistemleri daha hafif hale getiriliyor ve gözlem cihazlarına kaynak dağıtabilmek için sondaların ağırlığının azaltılması çok önemli olacak.SLIM iniş aracı, gelecekteki Ay sondalarına katkıda bulunmanın yanı sıra küçük ölçekli, hafif bir sonda sistemi ve kesin iniş teknolojisi elde etmeyi amaçlıyor.

6

Plüton’un Eşi: CHARON

Yazan: Ela Gülsever

Tasarım: Feyzanur Topuz

Plütonun 1930’da ki keşfinin ardından Charon , Astronom James Christy tarafından 1978 yılında keşfedilmiştir. Temmuz 2015’de Plüton’a yakın geçiş yapan yeni ufuklar uzay aracı charon’un fotoğraflarını bize göndermiştir. ‘’Kırmızı başlıklı charon’’ lakabını almasını sağlayan kutup bölgelerindeki lekelerin, Plüton’un yüzeyinden saçılan ve Charon’a gelen metan gazı (bazen de metan katısı) olduğu düşünülüyor. Bizden 4.5 Milyar km’den fazla bir uzaklıkta bulunan, aynı sistemde bulunsakta kendimize hep bir tık uzak gördüğümüz, Plüton ve Can yoldaşı Charon… Birçok mitolojide, destanda hep beraber anılmış ikililer olarak anlatılagelmişlerdir.

Yunan mitolojisinde Plüton, bir diğer adı ile yeraltı tanrısı hades’in yanına gidebilmek için geçilmesi gereken styx nehrinde kayıkçıdır charon. Ayrıca styx plütonun bir diğer uydusuna verilmiş isimdir. Mitolojiye göre charon para karşılığı insanları nehirden geçirerek ruhlarının huzura ulaşmasını sağlarmış. Hatta sırf bu yüzden eski Yunanlılar ölüleri bir miktar para ile gömerlermiş. Aslında insanlar ve Plüton arasında köprü görevi görürmüş. Kemikten ibaret vücudu ve sert kişiliği ile soğuk resmedilmiş, aslında bu tam olarak yanlış denemez çünkü charon’un yüzey sıcaklığı -233 dereceden düşük olduğu düşünülüyor.

7

Plüton ve Charon arasındaki bağ sanılanın aksine sadece mitolojilerde yer almıyor; Birbirlerine kütle çekimi kilidi ile bağlı olan bu iki gök cisminin kütleleri ve boyutları arasında büyük bir fark bulunmuyor (Bu sebeple uydu-gezegenin aksine ikili gezegen sistemi olduğunu söyleyenler de bulunmakta) ve Güneş Sistemindeki uydu gezegen arası mesafenin en az olduğu ikili olmasında ötürü, diğer uydu-gezegen ikililerinde gördüğümüzden farklı bir dönme hareketi yapıyorlar. Cisimler birbirlerine diğer yüzlerini dönemedikleri için sanki el ele tutuşarak dönüyormuş gibi bir görüntü ortaya çıkıyor. Aslında aşina olduğumuz ancak sadece dikkat edenlerin fark ettiği bir durum, çünkü Ay ve Dünya arasında da bu şekilde bir çekim söz konusu. Ay’ın hiç arka yüzünü göremediğinizi şuanda mı fark ettiniz yoksa?

8

IP esy A ourt i, c e t t a lM ae ich :M Cr

Emilio Segrè Visual Archive s, Ph ysic sT od ay Co lle cti on

t

Gökyüzünün Değişmez Yıldızı

Janet Akyüz Matei ‘Çiçekler Dünya’nın yıldızlarıdır; yıldızlar evrenin çiçekleridir.’ Yazan: Ebrar Taç

Tasarım: Ece Su Çiçek

Janet Akyüz, Bella ve Baruh Akyüz’ün beş çocuğundan biri olarak 2 Ocak 1943’te Bodrum’da dünyaya gelir. Kızlarının çok akıllı olduğunu fark eden ve eğitime çok önem veren ailesi bu sebeple Janet’in ortaokul yıllarında İzmir’e taşınır. Dr. J.A. Mattei İzmir Amerikan Kız Koleji’nden mezun olduktan sonra Yüksek Lisans ve Doktora eğitimini Ege Üniversitesi Astronomi ve Uzay Bilimleri’nde tamamlamıştır. 1962’de tam bursla Brandeis Üniversitesinde temel bilimler okumaya hak kazanır. Okulunu bitirdikten sonra bir buçuk sene boyunca Beth Israel Hastanesindekalp ve akciğer ile ilgili çalışmalarda bulunur. 1967’de kendi okuduğu okulda fizik ve matematik öğretmeni olmak için ülkesine dönüş yapar. 1969’un yazında ABD'de Nantucket, Massachusetts'deki Maria Mitchell Rasathanesinde staj hakkı kazanır. Burada isimlerini parlaklıklarındaki değişimlerden alan ‘değişken yıldızlar’ tutkusu olur. 1970’te Ege Üniversitesinden master derecesini aldıktan sonra Virginia Üniversitesinde değişken yıldızlardan T Tauri yıldızları üzerine ikinci master’ını alır. Burada Janet hem şahsi hem de akademik ön yargılara maruz kalır. Kadındır, Türk’tür ve Yahudi’dir, kendisinde doktora yapma kapasitesi olmadığı söylenir.

Eğitimini tamamladıktan sonra Michael Mattei ile evlendi ve AAVSO genel merkezinde Margaret Mayall’ın yanında asistanlığa başladı. AAVSO genel merkezinde yönetici Margaret Mayall’ın asistanlığı görevine başlayan Janet’e yalnızca bir yıl sonra Mayall’ın emekliliğini istemesinden dolayı pozisyonunu doldurması teklif edilir. Janet AAVSO'nun anahtarını Margaret Mayall'dan teslim alır. Michael Mattei ile AAVSO kısaltmasıyla bilinen 1911 kuruluşlu Amerikan Değişken Yıldız Gözlemcileri Birliğinde (American Association of Variable Star Observers) tanışır. AAVSO arşivlerinin dijitalleştirilmesi t projesini hızlandırarak yüz yılı aşkın AAVSO gözlemlerinin erişilebilir hale gelmesini mümkün kılan isim olarak tarihe geçer. 1970’lerin ortasıdır. Kataklismik yani aniden patlayan yıldızların gözlemine olan profesyonel ilgi artmıştır. Yerdeki teleskoplarla beraber yörüngedeki teleskoplar da gözlem yapacaktır ancak ilk kez bunlara ek olarak AAVSO ve gönüllülerinden de destek istenmektedir. Janet talebi kabul eder. 1978 sonbahar toplantısında ünlü astrofizikçi France Cordova yörüngeye yolladıkları uydudan gelen verilerin AAVSO sonuçlarını doğrular nitelikte olduğunu açıklar. Başta Janet olmak üzere tüm AAVSO için bu büyük bir gurur olmuştur. Bu başarılar Janet’in başkanlığı süresince 600 kereden fazla tekrarlanır. Bunların yanı sıra astronomi eğitiminin eksik kaldığı düşüncesiyle tezini yazmayı tamamladı ve 1982’de Ege Üniversitesi’nden doktora derecesiyle mezun oldu.Janet, kendi hayatında karşılaştığı zorlu tecrübeler ışığında AAVSO’nun azınlıklara ve kadınlara matematik ve bilimde daha fazla yer vermede rolü olması gerektiğini düşündüğü içim bilimsel araştırmalar ve veri analizi gibi alanlarda kadınlara yarı zamanlı iş imkanları sağladı. Janet AAVSO dışında başka birçok amatör ve profesyonel kurumda aktif rol alır ve onurlandırılır.Başarıları ayrıca 2001’de Asteroid 11695’e Dr. Janet Akyüz Mattei'nin adı verilerek şereflendirilir.En son beş bin ayrı yıldızla ilgili yapılan 10,5 milyon gözlemin doğrulama projesine girişmiştir ki hastalığı onu durdurur. Maalesef altı aylık zorlu mücadelede 2004’ün 22 Mart’ında lösemi hastalığı galip gelir. Doğada kendiliğinden yetişen çiçeklere tutkun olan Janet'in “Çiçekler dünyanın yıldızlarıdır; yıldızlar evrenin çiçekleridir.” sözleri mezar taşına kazınmıştır.

Yazan: Berat Abakuş

Tasarım: İrem Kaya

SPHEREX Uzay Misyonu

11

NASA, gökbilimcilerin evrenimizin nasıl geliştiği ve galaksimizin bileşenlerinin ne kadar yaygın olduğunu anlamak için bu uzay görevini başlattı. 2 yıl sürmesi beklenen görevin başlangıç tarihi ise 2023 olarak belirtildi. Sadece Spektro-Fotometre için 242 milyon dolar finanse edildi. NASA yöneticisi Jim Bridenstine, “bu görev için oldukça heyecanlıyım “dedi. Ve devamında “ABD'nin evrenin gizemlerini ortaya çıkarmaya adamış güçlü uzay tabanlı görev filosunu genişletmekle kalmaz, aynı zamanda çeşitli boyutlardaki görevleri içeren dengeli bir bilim programının kritik parçasıdır”dedi. SPHEREx, kozmik soruları yanıtlamak için güçlü bir araç olarak görülüyor. Optik ve yakın kızılötesi ışıkla gökyüzünü inceleyecektir . Daha fazlası, gökbilimciler bu görevi 300 milyondan fazla galaksinin ve Samanyolu’ndaki 100 milyondan fazla yıldız hakkında bilgi edinmek için kullanacaklar. NASA’nın haricinde Kore Cumhuriyeti, Kore Astronomi Ve Uzay Bilimleri Enstitüsü, test ekipmanı ve bilim analizine katkıda bulunacak.

12

DİSCOVERY Uzay Mekiği Yazan: Engin Bahri Baç

Tasarım: İrem Kaya

Discovery Uzay Mekiği, NASA’nın Uzay Mekiği programındaki yörünge araçlarından biri ve inşa edilecek tam olarak çalışır durumdaki beş yörünge aracından üçüncüsüydü. İlk görevi olan STS-41-D’de, 30 Ağustos'tan 5 Eylül 1984'e kadar uçtu. 27 yılı aşkın hizmet süresi boyunca 39 kez fırlatılıp indi ve 238 milyon kilometre uçarak bugüne kadarki diğer tüm uzay araçlarından daha fazla uzay uçuşu yaptı. Uzay Mekiği fırlatma aracının üç ana bileşeni vardı: Uzay Mekiği yörünge aracı, tek kullanımlık bir merkezi yakıt deposu ve iki adet yeniden kullanılabilir katı roket güçlendirici. Yörünge aracının etrafı yeniden girişte yüksek sıcaklıklardan korumak için yaklaşık 25.000 ısıya dayanıklı karo ile kaplıydı. Discovery, Columbia ve Challenger'ın ardından hizmete giren üçüncü operasyonel yörünge aracı oldu. Son görevi olan STS-133'ü 24 Şubat 2011'e başladı ve son kez 9 Mart 2011’de Kennedy Uzay Merkezi'ne iniş yaptı. Discovery, uzayda toplamda yaklaşık 1 yıl geçirerek hem araştırma hem de Uluslararası Uzay İstasyonu (ISS) montaj görevlerini yerine getirdi ve Hubble Uzay Teleskobu'nu diğer uydular arasında yörüngeye taşıdı. Discovery, emekliye ayrılan ilk işlevsel mekik oldu, ardından Endeavor ve Atlantis Discovery’i takip etti. Mekik şu anda Smithsonian Ulusal Hava ve Uzay Müzesi'nin Steven F. Udvar-Hazy Merkezi'nde sergileniyor. Hikayesi Discovery" adının seçimi, NASA’nın sürdürdüğü bir gelenek olan geçmişteki önemli keşif gemilerinin adını verme geleneğini sürdürerek yapılmıştır. Bu keşif gemilerinden biri, 1600'lerin başında Henry Hudson tarafından Hudson Körfezi'ni keşfetmek ve Atlantik'ten Pasifik'e kuzeybatı geçidi aramak için kullanılan gemiydi.

13

Bu türden başka bir gemi, İngiliz kaşif James Cook tarafından 1770'lerde Güney Pasifik'teki yolculukları sırasında kullanılmış ve Hawaii Adaları'nın keşfedilmesine yol açmıştır. Buna ek olarak, iki İngiliz Kraliyet Coğrafya Topluluğu gemisi, Kuzey Kutbu ve Antarktika'ya keşif gezileri yaparken "Discovery" adını taşıdı. Discovery Uzay Mekiği, Hubble Uzay Teleskobu'nu fırlattı ve ikinci ve üçüncü Hubble hizmet görevlerini gerçekleştirdi. Ayrıca Ulysses sondasını ve üç TDRS uydusunu fırlattı. Discovery, ilk olarak 1988’de, Challenger’ın kaybından sonra (1986), ardından 2003’teki Columbia felaketinden sonra Temmuz 2005 ve 2006’da ikiz ‘’Uçuşa Dönüş’’ görevleri için uçuşa dönüş uydusu olarak seçildi. O sırada 77 yaşında olan Project Mercury astronotu John Glenn, 1998'de Discovery ile STS-95 görevinde uçtu ve o zamana kadar uzaya giden en yaşlı kişi oldu. Özellikleri ve Yükseltmeleri Discovery'ye yapımı sırasında, beyaz karoların olması gereken orta sancak penceresinin yanında birkaç siyah karo takıldı. Bunun zararsız bir imalat hatasından mı kaynaklandığı yoksa mekiğe ayırt edici bir görünüm vermek için kasıtlı olarak mı yapıldığı bilinmiyordu. Bu özellik "gözyaşı" olarak adlandırıldı ve Discovery'nin adına bakılmadan filonun geri kalanından ayırt edilmesini sağlıyordu. Enterprise, Columbia ve Challenger'ın inşası ve testleri sırasında belirlenen optimizasyonlar nedeniyle uzay aracı hizmete alındığında Columbia'dan yaklaşık 3.600 kg daha hafifti. Daha fazla ağırlık tasarrufu ayarlaması yapıldıktan sonra Discovery, Atlantis'ten 2,7 kg ve Endeavor'dan 165 kg daha ağır geliyordu. 1983'te Kennedy Uzay Merkezi'ne teslim edildikten sonra, Discovery, 1986'dan itibaren kullanılması planlanan ancak Challenger felaketinin ardından iptal edilen sıvı yakıtlı Centaur-G güçlendiriciyi yerleştirmek için Challenger ile birlikte değiştirildi. 1995'in sonlarından başlayarak, yörünge aracı California, Palmdale'de dokuz aylık bir Orbiter Bakım Arıza Dönemi'nden (OMDP) geçti. Bu, araca Uluslararası Uzay İstasyonu görevlerini desteklemek için 5. bir kriyojenik tank seti ve harici bir hava kilidi takmayı içeriyordu. Diğer mekiklerde olduğu gibi Discovery de özel uçakların tepesine takılabilir şekilde yapılmıştı. STS-105'ten sonra Discovery, Kennedy Uzay Merkezi'nde Orbiter Major Modifikasyonu (OMM) döneminden geçen ilk yörünge aracı filosu oldu. Aracın Uçuşa Dönüş için hazırlanmasına yönelik çalışmalar Eylül 2002'de başladı. Çalışma, planlanmış yükseltmeleri ve ek güvenlik değişikliklerini içeriyordu.

14

Bir Astrofotoğrafçının Hikayesi;

Astrofotoğrafçılık Yazan: Derya Tok

Tasarım: İrfan Karabacak

Küçük bir kız çocuğunun astronot olma hayali bazen farklı şekillere evrilip renklere ve hayranlığa dönüşebilir. Ve büyükler bu hayallere müdahale etmedikçe bu hayalperest çocuklar için hayat gerçekten çok güzel. Kendimden kısaca bahsetmem gerekirse, ben Derya Tok. Astrofotoğrafçıyım. Hayatımın son 3 senesini gökyüzü fotoğrafları çekmeye adadım. Ve bunu hayata gözlerimi yumana kadar devam ettirmek istiyorum. Öncelikle astrofotoğrafçılığın ne olduğundan bahsetmem gerekirse; gökyüzü, güneş sistemindeki gezegenlerin, yıldızların ve nebula gibi derin uzay fotoğrafları çeken fotoğrafçılık dalıdır. Ben astrofotoğraçılığa bir arkadaşımın Ay fotoğraflarını görüp heveslenmemle başladım. Uzun yıllar önceki bir anım zihnime doldu. Kaç yaşında olduğumu hatırlamıyorum ama saman balyalarının üzerinde yatıp Büyük Ayı takımyıldızına bakıyordum. Kendi kendime ‘Bir gün bu yıldızlar benim hayatımı değiştirecek’ demiştim. Çok uzun zamandır yeryüzüne dönük olan gözlerimin gökyüzüne bakmayı unuttuğunu fark ettim. Bu farkındalık beni harekete geçirdi. İlk iş olarak telefonuma birkaç tane gökyüzü uygulaması indirdim. Bu uygulamalar üzerinden gökyüzündeki yıldızların isimlerini, konumlarını öğrenmeye başladım. Yine uygulamalar üzerinden Ay’ın döngülerini ve Güneş’in hareketlerini izlemeye başladım. Ay’ı izlemeye başladım. İSS’nin geçiş zamanlarını öğrendim ve onu da takip etmeye başladım. Açık havalarda da uygulama öncülüğünde gökyüzünü gözlemlemeye ve öğrenmeye başladım. Bundan sonraki süreçte yaptığım ilk iş Ay’ı gözlemleyebileceğim kompakt bir makine almak oldu. Ay’ın kraterlerini ilk kez çok yakından gördüğümdeki kalp atışlarımı hala hatırlıyorum. Bu şekilde Astrofotoğrafçılığa başladım. İlk başlarda etrafımda çekilen fotoğrafların güzelliğini gördükçe kendi fotoğraflarımın ne kadar berbat olduğunu düşünüp vazgeçecektim ancak aklım çekmek istediğim fotoğraflarla dolup taşıyordu. Umudumu kaybetmedim ve kendimi motive ederek hayatımın dönüm noktası olan Ay Döngüsü fotoğrafını çektim. 30 gün boyunca ardı ardına Ay fotoğrafları çekip bu süre zarfında Ay fotoğraflarının bilgisayarda nasıl işlenebileceğini öğrendim. Daha sonra bu bilgilerin bana yetmediğini hissederek bir arayış içerisine girdim. Gökyüzünü daha iyi nasıl fotoğraflayabileceğime dair 1 aylık bir eğitime katıldım ve bütün tekniksel yönleri öğrendim. Kompakt makinem bana yeterli gelmeyince dedemle ufak bir anlaşma yaparak kendime bir DSLR fotoğraf makinesi aldım.



15

İlk yıldız fotoğraflarım oldukça başarısızdı ancak bunun deneyimle güzelleşebileceğinin de farkındaydım. Havanın açık olduğu her gece dışarı çıkıp çekim yaptım. Yıldız izi fotoğrafları çektim. Nebulalar fazlasıyla ilgimi çektiği için nebula fotoğraflarını nasıl çekebileceğimi araştırdım ve yurtdışından birkaç insanla konuşup nebulaları nasıl fotoğraflayabileceğimi öğrendim. Videolar izleyerek biraz da deneme-yanılma yöntemiyle Orion nebulasını çekmeyi başardım. O gece fotoğraf makineme sarılıp mutluluktan ağladım. Aynı durum Samanyolu fotoğrafları çekerken de oldu. Samanyolunu ışık kirliliğinden ötürü çekemeyeceğimi düşünüp ‘Gökyüzünde hangi yıldızlar var acaba?’ merakıyla fotoğraf makinemi gökyüzüne çevirdiğimde makinemim LCD ekranına düşen görüntüyle büyük bir şaşkınlık yaşayıp ağlamıştım.

Astrofotoğrafçılığa başladığımda tek bir gayem vardı; Küçükken ansiklopedileri sayfalarının arasında gördüğüm uzay fotoğraflarına âşıktım. Bu fotoğraflar ve tasvirler benim hayal dünyamı süslüyor ve merak duygumu arttırıyordu. ‘Ben neden bir kız çocuğunun hayal dünyasına çektiğim fotoğraflarla ilham olmayayım ki? Neden birileri benim çektiğim fotoğrafları görüp ‘Ben de gökyüzü fotoğraflamayı istiyorum’ demesindi?’ diye düşündüm. Ay’ı fotoğraflayarak başladığım hikâyeme nebulalar çekerek, insanlara gökyüzünün ve evrenin ne kadar güzel olduğunu anlatarak hayat vermeye devam ediyorum.

16

Yazan: Semanur Babacan Tasarım: Feyzanur Topuz

Vladimir Komarov

Bir uzay görevi sırasında hayatını kaybeden ilk insan olan Vladimir Mihailoviç Komarov 16 Mart 1927 tarihinde Moskova’da doğdu. 15 yaşında Sovyet Hava Kuvvetlerine katıldı ve hava kuvvetleri okullarında eğitim gördü. 1949’da pilot oldu. 1959’da Moskova’da ki Zhukovsky Hava Kuvvetleri Mühendislik Akademisinden mezun oldu. 1960’da uzaya gidecek ilk kozmonot grubuna seçildi. En yaşlı 2. Kozmonottu. Vostok 4 uçuşunda Pavel Popoviç’in yedeği oldu. İlk uzay uçuşunu 1964’te Voskhod 1 ile yaptı. Soyuz 1 aracı ile yaptığı ikinci uzay görevi sırasında hayatını kaybetti.

Çoğunuz intihar görevi Soyuz1’i duymuşsunuzdur. İşte o görev için seçilen kozmonot Komarov’du. Neden intihar görevi? Komarov neden görevi reddetmedi? Görev neden başarısız oldu? Bu kadar sorun varken neden ileri bir tarihe ertelenmedi? Hepsini teker teker cevaplayalım. 1955’ten 1975’e kadar olan dönemde Uzay Yarışı dediğimiz ABD ile Sovyet Rusya arasında bir çekişme vardı. Bu yarış aynı zamanda iki ülke arasındaki Soğuk Savaş’ın ( 1947-1991) bir parçadıdır. Yarışın başlangıcı, II. Dünya Savaşı’ndan kalma roket teknolojisine, savaştan sonra ortaya çıkan uluslararası gerginliğe ve Sovyetler Birliği’nin 4 Ekim 1957’de Sputnik 1 adlı ilk yapay uyduyu fırlatmasına dayanır. İki ülkenin birbirini olası bir sıcak savaştan önce moral olarak çökertme çabalarında, uzay teknolojisi bir araç olarak kullanıldı.Ortada çok ciddi bir çekişme vardı. İki tarafta üstünlüğünü kanıtlama çabasındaydı. Ve bu durum bir süre sonra çok zor kararlar alınmasına yol açtı.



17

Soyuz 1 , yeni uzay aracı Soyuz’un ilk uçuşuydu. Yüksek Sovyet Prezidyumu Başkanı Leonid Brejnev’in Lenin’in doğum gününe özel yapılmasını istediği Soyuz 1 ve Soyuz 2 görevleri için çalışmalar başladı. Soyuz 1 görevine as olarak Komarov ve onun yedeği en yakın dostu Yuri Gagarin seçildi. Kağıt üzerinde her şey iyiydi ancak daha mühendislik aşamasında tasarım hatası olduğu belirlendi. Ve bu sonradan çıkacak olan 203 hatanın habercisiydi. Aracın güvenli olmadığını görevin ertelenmesini istediler ancak o dönem Sovyet komuta zincirinde böyle bir talepte bulunmak çok tehlikeli bir adımdı. Görev büyük bir ölüm riski içeriyordu. Komarov bunun farkındaydı. Ancak görevi reddederse yerine yedeği olan Yuri geçecekti. Komarov bu görevi reddetmedi çünkü giden kişi büyük ihtimalle ölecekti. Yuri’de arkadaşına bir şey olsun istemiyordu. Görevin ipatli için tam 10 sayfalık bir mektup yazdı. Bu mektup Brejnev’e hiç ulaşmadı. Komarov 23 Nisan 1967’de günümüzde Kazakistan topraklarında bulunan “Baykonur Uzay Üssü”nden gece fırlatılan ilk insanlı uzay aracı olarak yörüngeye gönderildi. İlk başta başarılı olan fırlatmada çok geçmeden ardı ardına sorunlar çıkmaya başladı. İlk olarak güneş panelleri çalışmadı ardından navigasyon ve iticiler bozuldu. Her şeye rağmen yörüngeye yerleşen Komarov geri dönüşte paraşütlerini açamadı. Yedek paraşütlerde gövdeye dolandı. Son anlarında eşiyle konuşmayı başaran Komarov 24 24 Nisan 1967’de yere çakılarak hayatını kaybetti. Hayatını kaybettikten sonra ikişer kez olmak üzere Sovyet Kahramanlık Madalyası ve Lenin Nişanı ile onurlandırılmıştır. Ay’da bir kratere ve 1971 yılında keşfedilen 1836 Komarov Asteroidi’ne adı verilmiştir.

18

PLESETSK FELAKETİ 1980 Yazan: İsmail Habip Korkut

Tasarım: Ece Su Çiçek

Uzay yarışının başlangıcında yaşanan teknolojik gelişmeler roket biliminin çok ilgi görmesine neden olmuştur. Rusya ve Amerika Birleşik Devletleri bu konuda öncü devletler olmuştur. Ancak bu yoğun ilgi kimi zamanlarda çok büyük felaketlere de neden olmuştur. Bu felaketler çok sayıda insanın hayatını kaybetmesiyle sonuçlanmıştır. Bu felaketlerden bir tanesi Plesetsk Fırlatma Üssü’nde gerçekleşmiştir.

19

Sovyetler Birliği uzay programı (şu an ki adı Roscosmos) tarihi çok önemli başarılarla doludur. Ancak bir o kadar da başarısız girişimler gerçekleştirmişlerdir. Nedelin Felaketi* bunlara çok iyi örnektir. Plesetsk felaketi de çok büyük bir faciayla sonuçlanmıştır ve uzay sektörünü tarihine geçmiştir. Bu felaket 18 Mart 1980’de gerçekleşmiştir ve 48 kişinin ölümüyle sonuçlanmıştır.

87 kişi de bu felaketten yaralı olarak kurtulmuştur. Olayın nasıl gerçekleştiği tam olarak bilinmemekle birlikte Sovyet basını bu olayı örtbas etmeye çalışmıştır. Olaylar bilindiği kadarıyla şöyle gerçekleşmiştir: 17 Mart'ta roket fırlatma alanına kuruldu.

Yakıt doldurmadan önce yapılan çeşitli ön testler beklendiği gibi ve sorunsuz geçti. Roketin fırlatılmasının 18 Mart'ta saat 21:16'da yapılması planlanıyordu. Amaçlanan fırlatmadan birkaç saat önce, tanklar saat 19: 00'da gazyağı ile dolduruldu ve ardından yan tanklara sıvı oksijen ve sıvı nitrojen ilave edildi . Hidrojen peroksit ilavesinden sonra tamamlandıktan sonra bölgede büyük bir patlama görüldü; Bölgedeki 44 kişi anında öldü

ve 43 kişi de yanık nedeniyle hastaneye kaldırıldı, dördü daha sonra hastanedeyken öldü. Hayatta kalanların çoğu ciddi yanıklara ve akciğer hasarına maruz kaldı. Felaketin hayatta kalan görgü tanıklarının %80'inden fazlası, ilk patlamanın roketin E Blokundan kaynaklandığını ve ardından birden çok ikincil patlamanın geldiğini bildirdi. 300 tonluk yakıt, fırlatma rampasını ve çevresini yok etti.

8Felaketin ardından soruşturma başlatıldı. Soruşturma sonucunda patlama nedeni “sıvı oksijene batırılmış malzemenin patlaması (iltihabı)”olarak açıklandı. Yetkililer yangın mahalinde ölen mürettebatı suçladılar. Bir yıldan kısa bir süre sonra aynı nedenden kaynaklanan ikinci bir felaket de kıl payı önlendi. Bu felaketlere mürettebatın değil roketin tasarımında bulunan bir kusurun yol açtığı anlaşıldıktan sonra roketin tasarımı gözden geçirildi.

Spektrum Dergi 21.sayısında (Temmuz 2022) bulunan “Nedelin felaketi” başlıklı yazımızda Nedelin Felaketi hakkında daha fazla bilgi edinebilirsiniz.

20

Ötegezegenler Yazan: Sinem Tuna Keba Tasarım: İrfan Karabacak

Ötegezegenler, Güneş Sistemi’mizin dışında bulunan gezegenlere

verdiğimiz isimdir. Güncel olarak tespit edilen 5000’den fazla

ötegezegen bulunmaktadır. Ötegezegenlerin var olduğu düşüncesi uzun zamandır vardı fakat 19.

yüzyıla kadar tam olarak bir araştırma konusu olmadı. Doğrulanmış

ilk keşif için ise 1990’lara kadar beklememiz gerekti. Bu keşiflerle

beraber ise dünya dışı yaşam da daha sık gündeme gelmeye başladı.

Bu konu ilgisini çekenler için Bilim Genç dergisinin “Dünya’mıza En

Çok Benzeyen 10 Ötegezegen” listesini de en sona ekledim. Ötegezegenleri incelemek ise çok zor. Çünkü yıldızın parlaklığı,

ötegezegenin parlaklığını engelleyerek doğrudan gözlem yapmayı

zorlaştırıyor. Ölçüm yöntemlerinden birkaç örnek vermemiz gerekirse:

Astrometri, Doppler yöntemi, radyal hız tekniği, geçiş yöntemi,

polarimetri… Ötegezegenler hem Dünya’dan hem de Kepler uydusu

ile incelenmektedir. GJ 667Cc 23 ışık yılı uzaklıktaki Akrep Takımyıldızı’nda bulunuyor. Yıldızı

Gliese 667 isimli kırmızı bir cücedir. İki milyar yıldan daha yaşlı

olduğu tahmin ediliyor. İki gezegenli bir sistemde bulunuyor. Bilim

insanları bu ötegezegende az da olsa insanların hayatta kalma şansı

olduğunu düşünüyor.

Kepler-62e 1200 ışık yılı uzaklıktaki Lyra Takımyıldızı’nda bulunuyor. Yıldızı

Kepler-62 isimli K-tipi bir yıldızdır. Beş gezegenli bir sistemde

bulunuyor. Yıldızının etrafındaki bir turu 122 günde tamamlar. Kara

ve okyanuslarla kaplı olduğu düşünülüyor.

21

Dünya’mıza En Çok Benzeyen 10 Ötegezegen:

(https://bilimgenc.tubitak.gov.tr/makale/dunyaya-en-cok-benzeyen-yasanabilir-otegezegen )

1-GJ 667Cc, 2-Kepler-62e 3-GJ 832c, 4-Kepler-283c 5-Tau Ceti-e, 6-Kepler-296f 7-GJ 180c, 8-GJ 667C f 9-GJ 180b, 10-GJ 163

22

Yazan: Senanur Yıldız Tasarım: Feyzanur Topuz

SPEKTRUM TESTİ 1- Astronomi ile ilgili çalışmalar yapan bilim insanına ne denir? A) Astronot B) Kozmonot C) Astronom D) Astrolog

2- Uzaya giden ilk insan kimdir? A) Yuri Gagarin B) Neil Armstrong C) Edwin Aldrin D) Aleksey Leonov

3- Işık yılı nedir? A) Işığın bir yılda aldığı yoldur. (uzaklık birimidir) B) Zaman birimidir. C) Enerji birimidir. D) Uzaylıların en sevdiği yıldır :))

4- Gözlemlenebilir evren kaç ışık yılıdır? A) Yaklaşık 93 milyar ışık yılıdır. B) Yaklaşık 46 milyar ışık yılıdır. C) Yaklaşık 30 milyar ışık yılıdır. D) Yaklaşık 25 milyar ışık yılıdır.

5- Kuzey Yarım Küre (KYK)’de görülen toplam kaç takımyıldızı vardır? A) 88 B) 44 C) 22 D)20

1)C 2)A 3)B 4)A 5)C 6)A 7)B 8)C 9)A

23

6- KYK’de kışın gökyüzüne baktığımızda gördüğümüz en parlak yıldız hangisidir? A) Vega B) Altair C) Deneb D) Sirius

7- Güneş ve dünya arası kaç astronomik birim (AB) dir? A) 1AB (yaklaşık 150 milyon kilometre) B) 20AB C) 30AB D) 50AB

8- Dünya yüzeyinden kaç km sonra Uzay sınırı başlar? A) Yaklaşık 100 kilometre B) Yaklaşık 500 kilometre C) Yaklaşık 1000 kilometre D) Yaklaşık 5000 kilometre

9- Güneş ışınları kaç dakika sonra Dünya’ya ulaşır? A) Yaklaşık 1,5 dakika B) Yaklaşık 5,3 dakika C) Yaklaşık 8,3 dakika D) Yaklaşık 10,2 dakika

10- Mars’ın doğal uydularının isimleri nedir? A) Phobos ve Deimos B) Europa ve Ganymede C) Ay D) Titan

10)B 1)A 12)B 13)A 14)C 15)C 16)B 17)A 18)C 19)B 20)C

24

MATEMATİĞİN 0 NOKTASI:

Yazan: Ceylin Akdeniz

LİMİT

Tasarım: Ece Su Çiçek

Limit, günlük konuşmalarımızda bir şeylerin sonundan ya da sınırından bahsederken sıkça kullandığımız bir kelime. Ancak anlamı bununla sınırlı değil elbet. Limit kelimesi köken olarak oldukça eskiye dayanmaktadır. Latince ‘Limes’ ya da ‘Limites’ten türemiş bu sözcük sınır, uç nokta gibi anlamlara gelmekte. Sözlükte fazla yer kaplamasa da matematikte oldukça geniş bir nüfuz alanına sahip. Öncelikle Öklid ve Arşimet’in eğrisel kenarlara sahip şekillerle ilgili teoremlerinde kullanılmışsa da zamanla unutularak Newton ve Leibniz’in çalışmalarında kullanılmasına kadar herhangi bir ilerleme gösterememiştir. Daha sonrasında limitin

kalkülüsün temel aldığı fikirdir. Peki bu kadar önemli

kullanılmasıyla diferansiyel hesap ortaya çıkmıştır.

olan limit ne anlama geliyor? Aslında cevabı çok basit.

1821’de Augustin Louis Cauchy, bir fonksiyon

Bu konu anlatılırken akla gelen en uygun örnek iki

tanımındaki limiti şekillendirerek limitin anlaşılması

nokta arasındaki yolun kat edilmesi örneğidir. A ve B

yönünde büyük bir adım atmıştır. İlerleyen yıllarda

noktası arasındaki yolda, her seferinde gittiğimiz yolun

(ε,δ) tanımlanınca limit bugünkü halini almıştır.

yarısını gitmeye devam ederek ilerlersek bu yolu gitmeyi

Anlaşılması bu kadar uzun zaman almış olan limit,

asla bitiremeyiz. Sadece varış noktasına çok

25

yaklaşabiliriz. İşte buna limit diyoruz. Verilen bir fonksiyonun alacağı değeri hesaplamak için limiti kullanırız. Matematikteki f(x) = 1/x fonksiyonu verilen her bir sayının çarpım olarak tersinin alınmasını ifade eder. Örneğin 4 sayısını fonksiyonda x yerine yazacak olsaydık 1/4 değerini elde ederdik. Bu fonksiyonun grafiğinden yararlanarak x’in alacağı değerleri görebiliriz: Bir fonksiyonun a’daki limitini hesaplayacak olsaydık:

L

derdik ve "x, a'ya giderken,

f(x)'in limiti L'ye eşittir" şeklinde okurduk. Verilen bir

Limitle ilgili çalışmalar ilerledikçe türev ve integral

x değeri için limit bu şekilde hesaplanabilir ancak bu

uygulamalarında da kullanılmaya başlamıştır. Türev,

fonksiyon x=0’da tanımsızdır. Bu yüzden x’e, 0’a

bir şeyin bir diğer şeye göre değişim miktardır. Yani

gitgide yaklaşan değerler vererek yani 0’a sağdan

türev, "değişim"i ölçmek için kullanılır. Genellikle türevi

yaklaşarak fonksiyonun değerini büyütebiliriz. Böylece

bir şeyin zaman geçtikçe ne kadar değiştiğini

x sayısı 0’a yaklaştıkça fonksiyonun alacağı değerler

hesaplamak veya ifade etmek için kullanırız. Bunu az

sonsuza doğru ilerler. Bu sebeple de f(x)

sonra örneklendireceğiz.İntegral ise, belli bir aralıktaki

fonksiyonunun limiti sonsuzdur. Sonsuz da herhangi

toplam değişimi, ya da "biriken değişim miktarını" ifade

bir sayıya karşılık gelmeyeceği için diyebiliriz ki

etmek için kullanılır.

aslında fonksiyonun ulaştığı bir limit değeri yoktur. 0’a soldan yaklaşıldığında ise fonksiyonun alacağı değer - sonsuzda ilerlerdi. Yine bir limite ulaşamazdık.

26

Hazırlayan & Tasarım: Emine Karagöz

27

28

SPEKTRUMSAL BİLGİLER Yazan: Spektrum Ekibi

Tasarım: Ece Su Çiçek

ABD'nin Arizona eyaletinde bulunan ve 1960 yılında oy birliği ile gök taşı çarpması sonucu oluştuğuna varılan bu krater, Dünya yüzeyindeki en büyük kraterdir. Tahmini yaşı 24.000 yildir Kraterin çapı 1.200 metreyi aşmakta ve derinliği de 180 metredir, ilk kez 1891'de keşfedilmiştir.

Dünya, sistemimizde bir tanrıın adını almayan tek gezegendir. Adınm ingilizce ve Germencedeki "toprak" kelimesinden türediği düşünülür.

İlk Türk Astronomi Kitabını Yazdıran Atatürk'ün Ay'daki Bir Kratere Adı verilmiştir.

Spektrum Dergi''nin yayınladığı tüm bilgileri okumuş muydunuz? Sizleri buraya alalım :) Tüm sayılara buradan ulaşabilirsiniz!

29

SPEKTRUMSAL POSTER

30

Yazan: Elif Çetin

Tasarım: İrem Kaya

Herkese merhaba!!! Bu ay havalar ne kadar soguk olursa olsun gozlerimizi gokyuzunden kesmeyelim hayali ile yila baslayalim istiyorum.

Bu ay kis mevsiminin geldigini net sekilde gorecegiz cunku Kis Ucgeni'miz ve Orion Takim Yildizi'miz artik net sekilde gozlemleniyor. Hava karardiktan sonra gokyuzunde kis gokyuzunun simgesi olan Kis Ucgeni'nin uyelerini rahatlikla secebilirsiniz. Bunlar; Kucuk Kopek, Buyuk Kopek ve Ikizler yildizlaridir. Artindan Orion Takim Yildizi da cikar ve gokyuzu tablomuz hazirdir!

Ayrica bu ay Saturn ile Venus'un kavusumunu izleyebilecegiz. Rahatlikla gorebilecegimiz yildiz kumeleri olacak.

39 31

Son ve bomba surprizi de soyleyip detaylara gececegim; bu ayin sonu ve Subat basi olmak uzere Dunya'nin 50 bin yil once yakinindan gecmis olan bir goktasi tekrar yakinindan gececek ve bizler gozlemleyebilecegiz!

Once kavusumdan bahsedelim; Bu ayin basinda Saturn'u gunesin batisindan sonra ufkun uzerinde, guneybati yonunde gorebilirsiniz. Fakat kis mevsimi geldikce gorebilecegimiz suresi azaliyor cunku daha erken batmaya basliyor Saturn'umuz.

Ancak 22 Eylul gecesi Saturn ve Venus neredeyse birbirlerine dokunmak uzere gibi gorunecekler. Aralarindaki olculen acisal mesafe yarim dereceden bile az olacak, ertesi gun Ay da hilal vaziyetinde onlara katilacak ve gozlerimizi doyuracaklar.

Simdi sizi saha fazla bekletmeden kuyruklu yildizimiza geciyoruz!

C/2022 E3 (ZTF) , Gunes'in etrafindaki yorungesini yaklasik 50.000 yilda tamamliyor. Yani aslinda onun biri yili olan sure bizler icin 50.000 yil demek.

Gecen yil Mart ayinda Zwicky Transient Facility tarafindan kesfedilen kuyruklu yildizi 12 Ocak gunu Gunes'e, 1 Subat gecesi de Dunya'ya en yakin konumundan gececek. Ciplak gozle gozlemleyebilecegimiz meteorumuzun resmini asagiya koyacagiz. Gokyuzunde Ocak ayinin sonlarinda Buyuk Ayi ve Kucuk Ayi'nin ortasindan gececek. Gokyuzunuz bulutsuz olsun!!!

40 32

İklim Hareketi Köşesi

Yeni yılda iklim hareketi sesleniyor!

Harekete geçilmesi için daha ne olması gerekiyor?

Bizler, 2023 yılında da tüm gezegende ve özellikle de ülkemizde iklim krizi için gerekli önlemlerin hepsi alınana kadar tüm ekolojik yıkımlardan, felaketlerden etkilenen ve etkilenme riski altında olan tüm canlıların ve tüm doğanın sesini duyurana kadar mücadele vereceğiz.

Çünkü, gerçekten hiç vakit kalmadı.

33

-Melisa Akkuş

Gündem

Stellar Lab You Tube kanalı artık aktif! Birbirinden güzel içerikleri kanalımıza yükleme başladık.

34

Her ay dergimizin "Ne okumalı, Ne izlemeli?" bölümünü sizlerden gelen öneriler ile oluşturuyoruz. Zaman zaman İnstagram hesabımızdan yaptığımız anketlere oy verirseniz oy çokluğuyla seçilen ayın kitabını ve filmini burada tüm okurlarımızla paylaşıyor olacağız.

NE

Bu

OKUMALI İZLEMELİ

ları n ? u Oy nız ı l ı s ı Ak

rm azı h eye m e l i iz film

Astronomi temalı okuduğunuz kitap ve izlediğiniz filmleri bizimle paylaşmayı unutmayın. İyi okumalar, iyi seyirler.

Çöp DN A



DNA ya bir de bu radan ba kın!

35

?

... İleri Okuma Ajans Gündemi https://www.nasa.gov/feature/jpl/construction-begins-on-nasa-s-nextgeneration-asteroid-hunter https://tua.gov.tr/tr/haberler/tua-ay-a-gonderilecek-uzay-aracina-iliskinilk-detaylari-paylasti https://www.isas.jaxa.jp/en/missions/spacecraft/developing/slim.html Gezegen/ Uydu/ Ötegezegen Tanıtımı https://havacilikveuzay.blog/2016/09/23/kirmizi-baslikli-charon-charonslittle-red-riding-hood/ •https://www.kozmikanafor.com/charon1/ •https://www.herkesebilimteknoloji.com/haberler/fizikuzay/kucukplutonun-buyuk-uydusu-cha Bilim İnsanı Tanıtımı Fotoğraf: Michael Mattei, courtesy AIP Emilio Segrè Visual Archives, Physics Today Collection Misyon https://www.jpl.nasa.gov/missions/spherex Röportaj Roket Tanıtımı https://www.nasa.gov/centers/kennedy/shuttleoperations/orbiters/disco very-info.html Meslek Tanıtımı https://tr.m.wikipedia.org/wiki/Vladimir_Komarov https://www.britannica.com/biography/Vladimir-Mikhaylovich-Komarov Uzay Kazası https://en.wikipedia.org/wiki/1980_Plesetsk_launch_pad_disaster https://www.youtube.com/watch?v=Ie2Qm6DvbqU By Ssr - Own work, CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=70418704 Gökcismi Tanıtımı

Limit https://tr.wikipedia.org/wiki/Limit https://bilimgenc.tubitak.gov.tr/matematikte-limit-nedir https://byjus.com/maths/limits/ https://www.khanacademy.org/math/ap-calculus-ab/ab-limits-new/ab-12/v/introduction-to-limits-hd

36

GÖKBİLİM

NASA Space Place 1998'de başlatılan NASA Space Place'in misyonu, eğlenceli oyunlar, uygulamalı etkinlikler, bilgilendirici

makaleler ve ilgi çekici kısa videolar aracılığıyla ilköğretim çağındaki çocukların uzay ve Dünya bilimini

öğrenmelerini amaçlar. Hem İngilizce hem de İspanyolca materyaller, ebeveynler ve öğretmenler için

kaynaklarla NASA Space Place'de. Herkes için bir şeyler var. Şimdi keşfedin. https://spaceplace.nasa.gov/about-us/en/

Siz de beğenerek kullandığınız online astronomi araçlarını bize gönderin burada bahsedelim.

Bağlantıda Kalalım Gezegen büyük, birbirimizi kaybetmeyelim. Spektrum Dergi ve Stellar Lab'i sosyal medya üzerinden takip etmeyi unutmayın. Böylece etkinlik ve projelerden haberdar olursunuz.

Spektrum Dergi @spektrumdergi Stellar Lab @stellarlabstore

Spektrum Dergi @spektrumdergi Stellar Lab @stellarlabstore

İletişime geçmekten çekinmeyin ;) [email protected]

Tek Kullanımlık Plastikleri Kullanmayın Üzerinde yaşam olduğu bilinen tek gezegen burası ve oldukça uzunca bir süre gidecek bir yerimiz olmayacak. Lütfen gezegen için bir şeyler yap!

ne o b a e z i m e t i S ? u b e m W z u n u old

Bize nasıl katılabilirsiniz ? İhtiyaç olmadığı sürece ekibimize yeni üye almıyoruz fakat bu birlikte bir şeyler yapmammıza engel değil!

Tıklayın :))

anın m l o e t k i l r Bizimle bi ! yolları çok 1) Web sitemizde okurlarımız için oluşturduğumuz Benim Sayfam'a kendi çalışmanızı göndererek! 2) Sosyal medyalarımızı takip ederek, interaktif paylaşımlarımıza katılarak!

3) Yorumlarınızı paylaşıp, görüşlerinizi bizlere bildirerek!

ARKA KAPAK : KENDİNE İNAN!

Asla vazgeçme

In

SCIENCE We Trust

Spektrum Dergii - Sayı 27/ 2022 Bu dergi Spektrum Dergi ekibi tarafından hazırlanmıştır. İzin alarak ve kaynak gösterilerek kullanılabilir. Her hakkı saklıdır.