БОЛОВСРОЛ, СОЁЛ, ШИНЖЛЭХ УХААНЫ ЯАМ

СУУРЬ БОЛОВСРОЛ

СУРАЛЦАХУЙГ ДЭМЖСЭН ХИЧЭЭЛ, ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ ТӨЛӨВЛӨЛТ САЙН ХИЧЭЭЛ, ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ УЛСЫН ЗӨВЛӨГӨӨН

Улаанбаатар хот 2016

АГУУЛГЫН ЖАГСААЛТ ӨМНӨХ ҮГ.................................................................................................................................6 I.

ЭЭЛЖИТ ХИЧЭЭЛИЙН ТӨЛӨВЛӨЛТ

Нэг. Байгалийн ухаан ФИЗИК VI АНГИ Хичээл № 1.Үрэлтийн хүч гадаргаас хамаарах уу?...................................................13 Хичээл № 2.Үрэлтийн хүчийг судлах............................................................................16 Хичээл № 3 Үрэлт юунаас хэрхэн хамаарах вэ?.........................................................19 VII АНГИ Хичээл № 4. Дундаж хурдыг тооцоолох ......................................................................23 Хичээл № 5. Дундаж хурдыг туршилтаар тооцоолох .................................................26 VIII АНГИ Хичээл № 6. Хий ба шингэнд дулааны энерги зөөгдөх ..............................................29 Хичээл № 7. Цахилгаан энергийг үүсгэх, түүнийг хувиргах .......................................32 Хичээл № 8.Хатуу биеийн дулаан дамжуулал ...........................................................37 Хичээл № 9.Цахилгаан энергийн хэрэглээ .................................................................41 IX АНГИ Хичээл № 10.Нүд,нүдний шил .....................................................................................44 Хичээл № 11.Линз, линзийн хэлбэрүүд........................................................................47 Хичээл № 12.Линзийн тухай..........................................................................................50 Хичээл № 13.Линз гэж юу вэ?.......................................................................................52 Хичээл № 14.Цуглуулагч линзэнд дүрс байгуулж, хэмжилт хийн тооцоолох............54 ХИМИ VI АНГИ Хичээл № 15.Хөрсний орчинг тодорхойлох.................................................................57 Хичээл № 16.Хөрсний орчинг тодорхойлох.................................................................59 Хичээл № 17.Хөрсний орчинг тодорхойлох.................................................................62 VIIАНГИ Хичээл № 18.Шатахуун түгээх газар хөрсний pН-д үзүүлэх нөлөө...........................65 Хичээл № 19.Ямар орчин хөрс ургамлын өсөлтөд тохиромжтой вэ?........................68 VIIIАНГИ Хичээл № 20.Урвалын дулааныг судлах......................................................................70 Хичээл № 21.Давс усанд уусах үеийн дулааны өөрчлөлтийг илрүүлэх....................73 Хичээл № 22.Усны бохирдуулагчийг тодорхойлох......................................................76 Хичээл № 23.Усны бохирдолыг судлах........................................................................79 IX АНГИ Хичээл № 24.Алканы эгнээний нүүрс устөрөгчдийн изомер, нэршил.......................82 БИОЛОГИ VI АНГИ Хичээл № 25.Идэш тэжээлийн хэлхээ гэж юу вэ?......................................................85 VII АНГИ Хичээл № 26.Цэцэг ямар бүтэцтэй вэ?........................................................................88 Хичээл № 27.Цэцгийн бүтэц ямар хэсгүүдээс тогтдог вэ?.........................................91 ГАЗАРЗҮЙ VIIАНГИ Хичээл № 28.Далайн усны шинж чанар, давсжилт.....................................................94 Хичээл № 29.Дэлхийн нууруудаас судалцгаая..........................................................100

Хоёр. Нийгмийн ухаан ТҮҮХ VI АНГИ Хичээл № 1.Хүннү гүрний соёл..................................................................................109 Хичээл № 2.Хүннү гүрний соёл...................................................................................114 Хичээл № 3.Хүннүгийн соёл.......................................................................................116 Хичээл № 4.Хүннүгийн соёл.......................................................................................118 Хичээл № 5.Сяньбийн төрийн зохион байгуулалт.....................................................121 Хичээл № 6.Монгол нутаг дахь түрэг угсааны улсууд...............................................123 VII АНГИ Хичээл № 7.XI-XV зууны Баруун Европын соёл........................................................125 Хичээл № 8.Загалмайн сүм хийд ба аян дайнууд.....................................................127 Хичээл № 9.Загалмайтны аян дайн...........................................................................129 Хичээл № 10.Феодалууд ба тариачид........................................................................132 Хичээл № 11.Феодал ба тариачин..............................................................................134 Хичээл № 12.Дундад зууны үеийн европын хот........................................................137 VIII АНГИ Хичээл № 13.Наполеон Бонапарт ба Францын эзэнт гүрэн.....................................139 Хичээл № 14.Наполеон Бонапартын Францын түүхэнд гүйцэтгэсэн үүрэг..............146 Хичээл № 15.Францын эзэнт гүрэн байгуулагдсан нь..............................................149 IX АНГИ Хичээл № 16.Монгол улсын эдийн засгийн өөрчлөлт................................................152 Хичээл № 17.1992 оны үндсэн хууль..........................................................................154 НИЙГЭМ VII АНГИ Хичээл № 18.Зохистой хэрэглээ\Мөнгө\.....................................................................158 Хичээл № 19.Усыг яагаад зохистой хэрэглэх ёстой вэ?...........................................161 Хичээл № 20.Зохистой хэрэглээ.................................................................................163 Хичээл № 21.Усны зохистой хэрэглээ ба эдийн засгийн тооцоо..............................166 Хичээл № 22.Орлого зарлага ба өрхийн төсөв..........................................................168 Хичээл № 23.Манай гэрийн төсөв...............................................................................171 Хичээл № 24.Ухаалаг сонголт.....................................................................................174 Хичээл № 25.Хэрэгцээ ба нөөц баялаг.......................................................................178 Хичээл № 26.Хэрэгцээ ба нөөц баялаг.......................................................................180 Хичээл № 27.Хэрэгцээ ба нөөц баялаг.......................................................................183 VII IАНГИ Хичээл № 28.Орон нутгийн хөгжилд бидний оролцоо..............................................186 IX АНГИ Хичээл № 29.Ардчилсан ба ардчилсан бус дэглэм бүхий нийгмийн ялгаа.............190

Гурав. Дизайн технологи VI АНГИ Хичээл № 1.Хөдөлгөөнт зургийн анхны санаа гаргах..............................................197 Хичээл № 2.Техникийн эд ангийн энгийн холболтуудыг судлах..............................199 Хичээл № 3.Миний хийх хөдөлгөөнт зураг................................................................202 Хичээл № 4.Ажлын зураг.............................................................................................205 Хичээл № 5.Зурсан үлгэрийн дүрээ хөдөлгөөнд оруулцгаая...................................207 VII АНГИ Хичээл № 6.Дамжуулга ашиглан хөдөлгөөнт тоглоом хийх анхны санааг гаргах..209 Хичээл № 7.Хөдөлгөөн дамжуулах............................................................................211 Хичээл № 8.Тойм зураг зурах.....................................................................................215 Хичээл № 9.Ажлын зураг............................................................................................218 Хичээл № 10.Ажлын төлөвлөлт хийх........................................................................220 Хичээл № 11.Дамжуулгын төрлийг ашиглан хөдөлгөөн үүсгэж турших.................223

VIII АНГИ Хичээл № 12.Хөдөлгөөнт тоглоом..............................................................................225 Хичээл № 13.Тоглоомоо хэрхэн хөдөлгөөнд оруулах вэ?........................................228 Хичээл № 14.Дизайны шинэ санаа гаргах.................................................................231 Хичээл № 15.Хөдөлгөөнт бүтээлийн ажлын зураг.....................................................233 Хичээл № 16.Хөдөлгөөнт тоглоом хийх технологи ажилбарын төлөвлөлт.............237 Хичээл № 17.Тоглоом хийж хөдөлгөөн оруулж турших............................................240

Дөрөв. Сургалтыг дэмжих үйл ажиллагаа ИРГЭНИЙ БОЛОВСРОЛ VI АНГИ Хичээл № 1.Ээжийгээ ачлахуй....................................................................................249 VII АНГИ Хичээл № 2.Сайн үйл..................................................................................................251 Хичээл № 3.Тууль хайлах............................................................................................252 Хичээл № 4.Сайхан харилцаа.....................................................................................253 VIII АНГИ Хичээл № 5.Эрдэм номд шамдан суралцах нь.........................................................255 Хичээл № 6.Бусдад зөв үлгэрлэе................................................................................258 Хичээл № 7.Бид чадна.................................................................................................260 Хичээл № 8.Ном эрдэмд хэрхэн шамдан сурах вэ?.................................................262 Хичээл № 9.Уламжлалт шагайн наадгай....................................................................264 АМЬДРАХ ЧАДВАРТ СУРАЛЦАХ ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА VI АНГИ Хичээл № 10.Тулгамдсан сонирхолтой асуудлаа сонгох..........................................267 Хичээл № 11.Гар утасны зөв хэрэглээ.......................................................................268 Хичээл № 12.Гар утасны зохистой хэрэглээний талаар ярилцъя............................269 Хичээл № 13.Гар утасны зохистой хэрэглээ..............................................................271 Хичээл № 14.Интернэтийн зөв хэрэглээ....................................................................272 VII АНГИ Хичээл № 15.Эрүүл амьдарцгаая...............................................................................274 Хичээл № 16.Өмнөговийн түүх соёл..........................................................................275 Хичээл № 17.Сургуулийнхаа түүхийг сайн мэддэг болцгооё....................................277 Хичээл № 18.Сургуулийнхаа түүхийн музей байгуулъя............................................279 VIIIАНГИ Хичээл № 19.Харилцаа................................................................................................280 ХИЧЭЭЛЭЭС ГАДУУРХ ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА VI АНГИ Хичээл № 20.Амжилтаараа бахархъя........................................................................282 Хичээл № 21.Амжилтаа алдаршуулъя.......................................................................288 Хичээл № 22.Амжилтаа тайлагнах.............................................................................290 VII АНГИ Хичээл № 23.Гэр бүлийн өдөр....................................................................................296 VIII АНГИ Хичээл № 24.Эрүүл хүнс өдөрлөг..............................................................................300 Хичээл № 25.Хаврын баяр аялал..............................................................................304 Хичээл № 26.Шүдээ эрүүлжүүлэх аян......................................................................310 IXАНГИ Хичээл № 27.Ангийн эе эв..........................................................................................314 Хичээл № 28.Анги хамт олны эв нэгдэл эерэг харилцаа..........................................317 Хичээл № 29.Мэргэжлээ хэрхэн сонгох вэ?..............................................................318 IV.ЗӨВЛӨН ТУСАЛЖ АЖИЛЛАСАН БАГ БҮРЭЛДЭХҮҮН....................................................321

өмнөх үг 2015-2016 оны хичээлийн жилд улсын хэмжээнд “Хүүхэд бүрийг хөгжүүлэх- Сайн хичээл, үйл ажиллагаа”-ны улсын 2-р зөвлөгөөн сургуулийн өмнөх, бага, суурь боловсролын 21495 сайн хичээл, үйл ажиллагаа, 4168 хүүхэд нэг бүрийг хөгжүүлэх сайн туршлагын судалгааны үр дүнгийн сан бүрдэж, 33132 багш, ажилтан оролцон хүүхэд бүрийн хөгжлийн төлөө эцэг эх, орон нутгийн удирдлагын хамтран ажилласан туршлагаасаа хуваалцан, харилцан суралцах боломж бүрдлээ. Энэ нь боловсролын салбарын хэзээ ч байгаагүй инновацийн орчин, хөгжлийн хүрдэнд хурд нэмсэн гайхамшиг байлаа. Хүүхэд бүрийн сурах арга барил, суралцах чадварт ахиц амжилт гарган, сайн хичээл, үйл ажиллагааны эзэд болсон сургууль, цэцэрлэгийн багш, удирдлагын хамт олон та бүхэнд дахин баяр хүргэж, талархал илэрхийлье. Хүн төрөлхтөний хөгжлийн гарц нь мэдлэгийн нийгэмд шилжиж, мэдлэг шингэсэн бүтээгдэхүүнийг дэлхийн зах зээлд гарган мэдлэгийн эдийн засгийг бэхжүүлж чадсан улс орон хөгждөг тийм цаг үе ирлээ. Иймээс Боловсролын чанарын шинэчлэлийн бодлогын алсын хараа, хэтийн зорилгыг ХҮҮХЭД бүрийг өөртөө итгэлтэй, бүтээлч иргэн төлөвшүүлж, мэдлэгт суурилсан нийгмийг бүтээн байгуулах Дэлхийд өрсөлдөх МОНГОЛ ХҮН–ий төлөө хэмээн тодорхойлсон. Монгол Улсын засгийн газар “Зөв монгол хүүхэд” үндэсний хөтөлбөрийг батлан, хүүхэд нэг бүрийг бүтээлч, өөртөө итгэлтэй, танин мэдэх сонирхолтой, мэдсэнээ ашиглах чадвартай, монгол хүн болж хөгжин төлөвшихөд “Сургуулийн өмнөх болон бага, дунд боловсролын чанарын шинэчлэл”, “Авьяас”, “Ном” гэсэн гурван тулгуур хөтөлбөрөөр хүүхэд нэг бүрийг хөгжүүлэх хүсэл эрмэлзэл төрийн бодлого болгож чадсан. Сургалтын хөтөлбөр нь хүүхэд нэг бүрийн суурь чадамж, онцлогийг харгалзсан, арга барил нь тэдний анхаарал, сонирхлыг татсан, үнэлгээ нь итгэл, улам хөгжих хүслийг нь дэмжсэн, шударга, нээлттэй байхад санал санаачилга, чанарын ахиц амжилтаар дүүрэн байгаа та бүхэндээ баярлалаа. Хүүхэд бүрийн авьяас билэг, оюун сэтгэхүй, бие бялдрыг ном, сайн хичээл, дугуйлан, секцээр хөгжүүлэх зорилго, үйл ажиллагаа, үр дүнг нийгмийн сэтгэл зүй хүлээн зөвшөөрч, багшийн арга технологи, эцэг эхийн хайр халамж, олон нийт, орон нутгийн дэмжлэг туслалцааны сайн туршлага, хамтын ажиллагаа хөгжиж байгааг боловсролын үндэсний чуулганы үеэр улам бүр баталж чадсан. Монголчууд хүүхдээ амттанд дурлаж, өнгө мөнгөнд хуурталгүй хүний зэрэгтэй яваасай хэмээн үг сургаалиа сурган үлгэрлэдэг ард түмэн. Хүний ёсыг дээдлэн амьдралын ухаан суухад “Зөв Монгол хүүхэд” хөтөлбөр бидний хүүхдэд сайн сайхныг бүтээх, хүн шиг амьдрахад тус нэмэр болж чадна.

Хүндэтгэсэн: Б.НАСАНБАЯР Боловсрол, Соёл, Шинжлэх Ухааны Яам Стратегийн бодлого, төлөвлөлтийн газрын дарга

СУУРЬ БОЛОВСРОЛЫН СУРГАЛТЫН ЦӨМ ХӨТӨЛБӨР

ЭЭЛЖИТ ХИЧЭЭЛИЙН ТӨЛӨВЛӨЛТ

БАЙГАЛИЙН УХААН 1.ФИЗИК 2.ХИМИ 3.БИОЛОГИ 4.ГАЗАРЗҮЙ

САЙН ХИЧЭЭЛ, ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ УЛСЫН ЗӨВЛӨГӨӨН-2016 ОН

БАЙГАЛИЙН УХААНЫ ЦӨМ ХӨТӨЛБӨР ЗОРИЛГО Сурагч нь байгалийн юмс, үзэгдлийг танин мэдэх арга барилаа хөгжүүлж, тасралтгүй суралцдаг, хүрээлэн буй орчиндоо ээлтэй, түүнийг хайрлан хамгаалахад хувь нэмрээ оруулдаг иргэн болж төлөвшинө. ЗОРИЛТ БА ХҮРЭХ ҮР ДҮН • Байгалийн юмс, үзэгдлийн мөн чанар, учир шалтгааны талаар таамаглал дэвшүүлэх, зорилготойгоор ажиглалт, туршилт хийх, үр дүнг нэгтгэх, боловсруулах, бусдад илэрхийлэх замаар шинжлэх ухаанч арга барилаа хөгжүүлнэ. • Өдөр тутмын амьдралд тохиолдох түгээмэл үзэгдлийг тайлбарлахад байгалийн ухаан, математик болон орчин үеийн техник, технологийн мэдлэг, чадвараа хэрэглэж, байгалийн ухааны хэл эзэмшинэ. • Байгалийн ухаанд суралцахын ач холбогдол, хэрэгцээ шаардлагыг мэдэрч, түүнийг судлах сонирхол, хүсэл эрмэлзэлтэй болж, бие даан болон хамтран суралцах үйл ажиллагаандаа бүтээлчээр хандана. • Байгалийн юмс үзэгдлийг судлах явцдаа байгаль, нийгмийн харилцан хамаарлыг ойлгож, хүний үйл ажиллагааны байгальд үзүүлж буй сөрөг нөлөөллийг тодорхойлон түүнээс урьдчилан сэргийлэх, байгаль орчноо хамгаалах үүрэг, хариуцлагаа ухамсарлаж, үйл ажиллагаанд идэвхтэй оролцдог болно. СУРАХ АРГА БАРИЛ, ЭЗЭМШИХ ЧАДВАР Байгалийн ухааны сургалтын цөм хөтөлбөрийг хэрэгжүүлснээр сурагчид YI-YII, YIIIIX ангид шинжлэх ухаанч арга барилд суралцаж, дараах чадварыг эзэмшинэ. Чадвар

VI-VII анги

- өмнөх төсөөлөл болон ажиглалтад суурилан байгалийн юмс, үзэгдэл, Асуудал, түүний өөрчлөлтийн талаар асуулт таамаглал асуух; дэвшүүлэх - таамаглах; - тулгарч буй асуудлын талаар санал бодлоо илэрхийлэх; - асуудлаа шийдвэрлэх, таамаглалаа батлах ажлын дарааллыг багштайгаа хамтран төлөвлөх; Шинжлэн - ажиглалт, туршилтын үед өөрчлөгдөх судлах ажлыг хэмжигдэхүүнийг ялган таних; төлөвлөх - хэрэглэх багаж хэрэгслийг нэрлэж сонгох; - аюулгүй ажиллагааны талаар эргэцүүлэн бодох - Ажиглалт, туршилт, хэмжилтийг нягт Баримт нямбай хийх; нотолгоо - Ажиглалт, тэмдэглэл, хэмжилтийн үр гаргах, дүнг бичвэр, зураг, хүснэгт, баганан тайлагнах диаграм, шугаман графикаар илэрхийлэх; - ажиглалт, туршилт, мэдээлэл боловсруулах явцыг таамаглалтай Баримт тохирч буй эсэхийг нягтлах; нотолгоо - өөрийн алдааг олж, түүнийг засах ба үр дүнг санаа дэвшүүлэх; нягтлах, - үр дүнгээс дүгнэлт гаргах үнэлэх - ажиглалт, туршилтыг сайжруулах санаа дэвшүүлэх 8

ХҮҮХЭД БҮХЭНДЭЭ “БИ ЧАДНА” ГЭСЭН ИТГЭЛ ӨГЬЕ

VIII-IX анги

- баримт нотолгоо, шинжлэх ухааны мэдлэгт суурилан байгалийн юмс, үзэгдлийн учир шалтгаан, зүй тогтлыг эрэлхийлсэн асуулт асуух; - таамаглал дэвшүүлэх; - зайлшгүй шийдвэрлэх асуудлыг томьёолон хэрэгцээг тодорхойлох - асуудлаа шийдэх, таамаглалаа шалгах ажлын төлөвлөгөө гаргах; - сорил туршилтын үед тогтмол болон хувьсах хэмжигдэхүүнийг сонгох; - ашиглах тохиромжтой багаж төхөөрөмжийг сонгож үндэслэлээ тайлбарлах; - туршилтын явцад тохиолдож болох эрсдлийг тооцох, үнэлэх - Ажиглалт, туршилт, хэмжилтийг зөв хийж хянах, шаардлагатай тохиолдолд давтан хийх; - Ажиглалт, тэмдэглэл, хэмжилтийн үр дүнг бичвэр, зураг, хүснэгт, математик статистик диаграмаар илэрхийлэх; - Ажиглалт, туршилт, мэдээлэл боловсруулах явцыг байгалийн ухааны хэл ашиглан танилцуулж, таамаглалтай тохирч буй эсэхийг тодорхойлж үнэлэх; - Өөрийн болон бусдын алдааг олж засах; - ажиглалт, туршилтыг сайжруулах шинэ санаа, хувилбарыг дэвшүүлэх

САЙН ХИЧЭЭЛ, ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ УЛСЫН ЗӨВЛӨГӨӨН-2016 ОН

Жич: Ижил сэдэв, арга зүйн төлөвлөлттэй хичээлүүдээс нэгийг нь төлөөлөн оруулсан болно.

СҮХБААТАР ДҮҮРЭГ Хичээл чиглүүлсэн багш: Н.Оюунчимэг /Физикийн багш,1-р сургууль/ Багийн гишүүд: Д.Энхжаргал /Захирал, физикийн багш,1-р сургууль/ О.Идэрсайхан /Сургалтын менежер,1-р сургууль/ Л.Гадьмаа /Физикийн багш,16-р сургууль/ Р.Энхбат /Физикийн багш, 1-р сургууль/ Т.Тэгшдэлгэр /Физикийн багш, 1-р сургууль/ А.Лхагважав /Физикийн багш, 1-р сургууль/ Б.Төгсжаргал /Физикийн багш, 1-р сургууль/ СЭЛЭНГЭ Хичээл чиглүүлсэн багш: Д.Баттулга /Физикийн багш,4-р сургууль/ Багийн гишүүд: Б.Бүрэнзаяа/Физикийн багш,4-р сургууль/ Ө.Золбаяр /Физикийн багш,4-р сургууль/ Д.Алтанцэцэг /Физикийн багш,4-р сургууль/ Б.Анхцацрал /Физикийн багш,1-р сургууль/ Сүхбаатар бүсийн физикийн баг АРХАНГАЙ Хичээл чиглүүлсэн багш: Б.Лоопилмаа / Физикийн багш, Батцэнгэл сум/ Багийн гишүүд: Т.Зоригтбаатар / Физикийн багш, Өндөр-Улаан/ Ч.Мөнхгэрэл / Физикийн багш, 2-р сургууль/ Ч.Гончигдорж / БСГ-ын мэргэжилтэн/ Ш.Байгальмаа /Физикийн багш, 1-р сургууль/ ХАН-УУЛ ДҮҮРЭГ Хичээл чиглүүлсэн багш: Э.Атарсайхан /Физикийн багш,Орхон сургууль/ Багийн гишүүд: Б.Дуламсүрэн /Физикийн багш,18-р сургууль/ Х.Дэлгэржаргал /Физикийн багш,18-р сургууль/ Н.Сүнжидмаа/Физикийн багш,Орхон сургууль/ ГОВЬ-АЛТАЙ Хичээл чиглүүлсэн багш: М. Дашбат/Физикийн багш, Дэлгэр сум / Багийн гишүүд: Ч. Байгальмаа /Физикийн багш, 2-р сургууль/ Б. Цэенхүү /БСГ мэргэжилтэн/ Д. Дэлгэрмаа /Физикийн багш, 2-р сургууль/ Г. Мөнхдагина /Физикийн багш, 1-р сургууль/ Д. Золзаяа /Физикийн багш, 1-р сургууль/ Б. Хишгээ/Физикийн багш, 1-р сургууль/ Б. Нацагдорж /Физикийн багш, 1-р сургууль/ Ж. Чимэг/Физикийн багш, 3-р сургууль/ С. Онгонтуул /Физикийн багш, 4-р сургууль/ СҮХБААТАР Хичээл чиглүүлсэн багш: О. Оюунтуяа/Физикийн багш,1-р сургууль/ Багийн гишүүд: Ц. Сод-Эрдэнэ /БСГ мэргэжилтэн/ Б.Алтантуяа /Сургалтын менежер, 1-р сургууль/ Б. Өлзийбат /Физикийн багш, 1-р сургууль/ С. Уранчимэг /Физикийн багш, 1-р сургууль/ Ш.Цэцэгханд /Физикийн багш, 3-р сургууль/ ОРХОН АЙМАГ Хичээл чиглүүлсэн багш: Ш. Бадамгарав /Физикийн багш, Орхон ЦС/ 9

БАЙГАЛИЙН УХААН

УЛСЫН ЗӨВЛӨГӨӨНД ФИЗИКИЙН ХИЧЭЭЛИЙГ ХАМТРАН БЭЛТГЭЖ ОРОЛЦСОН БАГ БҮРЭЛДЭХҮҮН

САЙН ХИЧЭЭЛ, ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ УЛСЫН ЗӨВЛӨГӨӨН-2016 ОН

Л.Шүр-Эрдэнэ /БСГ мэргэжилтэн/ Ж. Эрдэнэмөнх /Физикийн багш, 8-р сургууль/ Б. Батбаатар /Физикийн багш, Жаргалант сум/ Т. Энхбат /Физикийн багш, 7-р сургууль/ Г. Эрдэнэжаргал /Физикийн багш, 14-р сургууль/ Ж.Шинэчимэг /Физикийн багш, Эрдэнэт ЦС/ Л. Ганчимэг /Физикийн багш, 18-р сургууль/ Б. Нандин-Эрдэнэ /Физикийн багш, 2-р сургууль/ Х. Аянагуль /Физикийн багш, 15-р сургууль/ ДОРНОГОВЬ Хичээл чиглүүлсэн багш: Д. Золжаргал /Физикийн багш, 5-р сургууль/ Багийн гишүүд: Ж. Энхтуяа /Сургалтын менежер, 5-р сургууль/ С.Долгормаа /Физикийн багш, 5-р сургууль/ Б. Оюунгэрэл /Газар зүйн багш, 5-р сургууль/ Ц.Цэгмид/Биологийн багш, 5-р сургууль/ Б. Эрдэнэчимэг /Химийн багш, 5-р сургууль/ ХӨВСГӨЛ Хичээл чиглүүлсэн багш: Н. Раднааханд /Физикийн багш, Алаг Эрдэнэ сум/ Багийн гишүүд: А. Баттөмөр /Сургалтын менежер, Ирээдүй ЦС/ Г. Анхтуяа /БСГ-ын мэргэжилтэн/ Ж. Туяа /Физикийн багш, ДМЦС/ ДОРНОД Хичээл чиглүүлсэн багш: Ц.Хоролжав /Физикийн багш, Хан Уул ЦС/ Багийн гишүүд: Э. Эрхэмтөгс /БСГ мэргэжилтэн / Г. Бүдтуяа /Захирал, Хан Уул ЦС / Б.Ариунтуяа /Биологийн багш, Хан Уул ЦС / Б.Нарантуяа /Химийн багш, Хан Уул ЦС / Б. Нямжав /Физикийн багш, Хан Уул ЦС/ Д. Өлзиймаа /Физикийн багш, Хан Уул ЦС/ Д. Алтансувд /Газар зүйн багш, Хан Уул ЦС/ ӨМНӨГОВЬ Хичээл чиглүүлсэн багш: Б.Тунгалаг /Физикийн багш, 6-р сургууль/ Багийн гишүүд: Б.Шинэбаяр /БСГ мэргэжилтэн/ Д.Батболд /Физикийн багш, 6-р сургууль/ О.Оюунтунгалаг /Физикийн багш, 6-р сургууль/ БАГАНУУР ДҮҮРЭГ Хичээл чиглүүлсэн багш: Д.Болорцэцэг /Физикийн багш, Гүн Галуутай ЦС/ Багийн гишүүд: С. Гэрэлмаа/ Сургалтын менежер, Гүн Галуутай ЦС/ Д. Уранчимэг/Физикийн багш, Гүн Галуутай ЦС/ Б. Бямбажав /Физикийн багш, Боловсрол ЦС/ Я. Оюунгэрэл/Физикийн багш, Гүн Галуутай ЦС/ Б. Гэсэрмаа /Сургалтын менежер, Боловсрол ЦС/ БАЯНХОНГОР Хичээл чиглүүлсэн багш: Ж. Золбаяр /Физикийн багш, Номгон ахлах сургууль/ Багийн гишүүд: Д. Ууганбаяр /Физикийн багш, Номгон ахлах сургууль/ Ц. Жаргалсайхан /Физикийн багш, Номгон ахлах сургууль/ Б. Жамбалдорж /Мэргэжилтэн, БСГ/ Б. Оюунсүрэн /Физикийн багш, Номгон ахлах сургууль/ Багийн гишүүд:

СОНГИНОХАЙРХАН ДҮҮРЭГ Хичээл чиглүүлсэн багш: М.Энхбаяр/Физикийн багш, Ирээдүй цогцолбор 1-р ахлах / Багийн гишүүд: Г.Байгальмаа/Физикийн багш, Ирээдүй цогцолбор 1-р ахлах / Л.Цэрэннадмид /Физикийн багш, Ирээдүй цогцолбор 1-р ахлах / 10

ХҮҮХЭД БҮХЭНДЭЭ “БИ ЧАДНА” ГЭСЭН ИТГЭЛ ӨГЬЕ

САЙН ХИЧЭЭЛ, ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ УЛСЫН ЗӨВЛӨГӨӨН-2016 ОН

УЛСЫН ЗӨВЛӨГӨӨНД ХИМИЙН ХИЧЭЭЛИЙГ ХАМТРАН БЭЛТГЭЖ ОРОЛЦСОН БАГ БҮРЭЛДЭХҮҮН

БАЙГАЛИЙН УХААН

БАЯНЗҮРХ ДҮҮРЭГ Хичээл чиглүүлсэн багш: Ч.Энхжаргал /Химийн багш, 92-р сургууль/ Багийн гишүүд: У.Энхзул / Химийн багш, 44-р сургууль/ Ж.Баярцэнгэл /Химийн багш, 14-р сургууль / Д.Энхзаяа /Химийн багш, 33-р сургууль / Ш.Оюунсайхан /Сургалтын менежер, 92-р сургууль/ Д.Нямсүрэн/Сургалтын менежер, 92-р сургууль / Ш. Оюунсүрэн /Химийн багш, 97-р сургууль / ЗАВХАН Хичээл чиглүүлсэн багш: Г.Дэмбэрэлмаа /Химийн багш,”Чандмань-Эрдэнэ” сургууль / Багийн гишүүд: А.Дэмбэрэлнямбуу /Сургалтын менежер,”Чандмань-Эрдэнэ”/ Ц.Чимэдрэгзэн /Химийн багш,”Чандмань-Эрдэнэ” сургууль / Я.Нарангэрэл /Боловсролын газрын мэргэжилтэн/ БАЯНГОЛ ДҮҮРЭГ Хичээл чиглүүлсэн багш: Н.Чимгээ /20-р сургуулийн багш/ Багийн гишүүд: Д.Мөнхжаргал /Химийн багш, 73-р сургууль / Д.Должинсүрэн /Химийн багш, 51-р сургууль / Э.Энхболор /20-р сургуулийн багш/ Ж.Батхишиг /Химийн багш, “Шинэ эхлэл/ Г.Анхзаяа /Химийн багш, “Монгени” ЦС/ П.Байгалмаа /Химийн багш, 28-р сургууль/ Ч.Бат-Амгалан /Газар зүйн багш, ЭӨЦС/ УВС Хичээл чиглүүлсэн багш: Д.Жавзан /Химийн багш, Цогцолбор 2 сургууль / Багийн гишүүд: О.Байгальмаа /Химийн багш, Цогцолбор 2 сургууль / Т.Өлзийбаяр /Газар зүйн багш, Ахлах 4 сургууль/ Д.Анхбаяр /Химийн багш, Хяргас сум/ ХЭНТИЙ Хичээл чиглүүлсэн багш: Г. Мөнхзул /Химийн багш, 1-р сургууль / Багийн гишүүд: С. Пүрэвсүрэн /Химийн багш, Бэрх тосгон / Н.Ундрах / Сургалтын менежер, 1-р сургууль/ ХОВД Хичээл чиглүүлсэн багш: М.Цэвэлмаа /Химийн багш, Цаст Алтай цогцолбор сургууль/ Багийн гишүүд: П. Мөнхзул /Химийн багш, 7-р сургууль / П. Баасанжаргал / Химийн багш, 1-р сургууль/ Х.Армангүль /Химийн багш, “Прогресс” сургууль / Н.Чулуунхүү /Химийн багш, 3-р сургууль / Н. Мөнхболор /Химийн багш, Зэрэг сум/ ГОВЬСҮМБЭР Хичээл чиглүүлсэн багш: Ц. Даваажав /Химийн багш, 3-р сургууль/ Багийн гишүүд: Ж.Баярцэцэг /Мэдээлэл зүйн багш, 3-р сургууль / Ч. Дэжидмаа /Биологийн багш,3-р сургууль/ Ц. Мөнхтуяа /Физикийн багш, 3-р сургууль / НАЛАЙХ ДҮҮРЭГ Хичээл чиглүүлсэн багш: Г. Уянга /Химийн багш, Эрдмийн Оргил ЦС/ Багийн гишүүд: Ц. Сувдаа/Химийн багш, Эрдмийн Оргил ЦС/ Ч. Одонтуяа /Химийн багш, Эрдмийн Оргил ЦС/ Н. Өлзийсайхан /Хими биологийн багш, Эрдмийн Оргил ЦС/

11

САЙН ХИЧЭЭЛ, ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ УЛСЫН ЗӨВЛӨГӨӨН-2016 ОН

ӨВӨРХАНГАЙ Хичээл чиглүүлсэн багш: Р. Азжаргал /Химийн багш, Мэргэд сургууль/ Багийн гишүүд: Ц. Отгон/ Мэргэжилтэн, БСГ/ Ч. Адьяадулам /Химийн багш, Мэргэд сургууль/ БУЛГАН Хичээл чиглүүлсэн багш: Б. Баярхүү /Химийн багш, 1-р сургууль/ Багийн гишүүд: Т. Ганжаргал /Химийн багш, “Шинэ монгол” сургууль / Х. Баярчимэг / Химийн багш, 1-р сургууль/ А. Хатанбаатар /Биологийн багш, 1-р сургууль / Л. Үзмээ/ Физикийн багш, 1-р сургууль / УЛСЫН ЗӨВЛӨГӨӨНД БИОЛОГИЙН ХИЧЭЭЛИЙГ ХАМТРАН БЭЛТГЭЖ ОРОЛЦСОН БАГ БҮРЭЛДЭХҮҮН ДУНДГОВЬ АЙМАГ Хичээл чиглүүсэн багш: Э. Бямбажав /Биологийн багш, “Эрдмийн далай” ЦС/ Багийн гишүүд: О.Оюунтуяа/Биологийн багш, “Эрдмийн далай” ЦС/ Б.Энхмандах/Биологийн багш, “Эрдмийн далай” ЦС/ С.Ариунжаргал/Биологийн багш, “Эрдмийн далай” ЦС/ Ц.Энхцэцэг/Биологийн багш, “Эрдмийн далай” ЦС/ ДАРХАН-УУЛ Хичээл чиглүүсэн багш: С. Баттулга /Биологийн багш,4-р сургууль / Багийн гишүүд: Ж.Мягмартуяа /Биологийн багш,“Монгол-Оюу” ЦС/ Б.Ариунжаргал /Биологийн багш, 9-р сургууль/ Б.Солонго /Биологийн багш, “Од” ЦС/ ТӨВ Хичээл чиглүүлсэн багш: С.Тамир /Биологийн багш, Жаргалант сум/ Багийн гишүүд: Л.Баяржаргал /Биологийн багш, Жаргалант сум/ М. Отгонтуяа /Биологийн багш, Жаргалант сум/ Д. Мандхай /Биологийн багш, Жаргалант сум/ Н. Нарангэрэл /Биологийн багш, Жаргалант сум/ Э. Эрдэнэчимэг /Биологийн багш, Жаргалант сум/ УЛСЫН ЗӨВЛӨГӨӨНД ГАЗАРЗҮЙН ХИЧЭЭЛИЙГ ХАМТРАН БЭЛТГЭЖ ОРОЛЦСОН БАГ БҮРЭЛДЭХҮҮН ЧИНГЭЛТЭЙ ДҮҮРЭГ Хичээл чиглүүлсэн багш: З.Амаржаргал /Газар зүйн багш, 61-р сургууль/ Багийн гишүүд: Б.Саруул-Эрдэнэ /Газар зүйн багш, 48-р сургууль/ Ж.Бадамханд /Физикийн багш, 50-р сургууль/ Ж.ОюунЭрдэнэ /Биологийн багш, 49-р сургууль/ Ч.Бат-Амгалан /Газар зүйн багш, ЭӨЦС/ Б.Доржрагчаа /Газар зүйн багш, 61-р сургууль/ Ш. Оюунсүрэн /Газар зүйн багш, 23-р сургууль/ БАЯН-ӨЛГИЙ Хичээл заасан багш:Т.Нургүл /Өлгий сумын Бастама БДС/ Багийн гишүүд: Б. Бейбитхан /Газар зүйн багш, 3-р сургууль / А. Күнсауле / Газар зүйн багш, 1-р сургууль / Б. Дилдагүл / Газар зүйн багш, Улаанбаатар, 31-р сургууль/ Б. Бүрэнтөгс / Газар зүйн багш, Улаанбаатар,3-р сургууль/ Л.Оюунцэцэг / Газар зүйн багш, Улаанбаатар, 6-р сургууль / Б. Батхишиг / Газар зүйн багш, Улаанбаатар, 4-р сургууль / 12

ХҮҮХЭД БҮХЭНДЭЭ “БИ ЧАДНА” ГЭСЭН ИТГЭЛ ӨГЬЕ

САЙН ХИЧЭЭЛ, ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ УЛСЫН ЗӨВЛӨГӨӨН-2016 ОН

ФИЗИК - VI Бүлэг сэдэв: Хүч ба харилцан үйлчлэл Суралцахуйн зорилт: Агаарын эсэргүүцэл ба үрэлтийг оролцуулан хөдөлгөөнд хүчний үзүүлэх нөлөөг дүрслэх Зорилго: Хөдөлгөөнийг саатуулах үйлчлэл нь гадаргын шинж чанараас хамаарахыг судлах

Шинжлэн судлах 12 мин

Оролцох /5мин/

Хичээлийн үе шат

Үйл ажиллагааны төлөвлөлт:

Суралцах үйл

Алхам 1. Сэдэлжүүлэх /5мин/ Геометрийн биет дээр 2 өөр төрлийн материал наасан байна. /Материал: Зүлгүүр, эслэг хавтан гадарга/ Багшийн асуулт: Биет дээр наасан 2 гадаргын шинжийг тодорхойлцгооё.

Суралцагчийн гүйцэтгэл

Материалын гадаргыг ангилах Сурагчдын хариултын хувилбар - Гөлгөр - Барзгар - Ширүүн - Тэгш - зөөлөн Багш дөхүүлсэн хариултыг самбарт бичнэ. /барзгар, гөлгөр /

Багшийн анхаарах зүйл: Материалын гадаргын шинж өөр гэдгийг гаргуулахад үйл ажиллагааг чиглүүлнэ. Алхам 2. Таамаглах /3мин/ 2 өөр гадарга харуулах Багшийн асуулт: Биеийг аль гадарга дээгүүр хөдөлгөхөд хялбар байх вэ? - Туршилтыг 2 сурагч хамтран гүйцэтгэнэ./ангийн жижиг биетэй сурагчийг гаргаж ирнэ / - 2 хавтан дээр ээлжлэн чирнэ. /Сурагчдын хариултын хувилбар / - Энгийн гөлгөр модон дээр хөдөлгөхөд хялбар - Лактай гадарга дээр хялбар - Гялгар гадарга - Зүлгүүр нь ширүүн болохоор зуурна. Сурагчид туршилтыг ажиглана. Ажлын хуудас дээр ажиглалтын тэмдэглэл бичнэ. - Эргэцүүлэн бодуулахад чиглүүлнэ. - Багш самбарт сурагчдын гаргасан санааг нэгтгэн бичнэ.

13

БАЙГАЛИЙН УХААН

ХИЧЭЭЛ №1. ҮРЭЛТИЙН ХҮЧ ГАДАРГААС ХАМААРАХ УУ?

САЙН ХИЧЭЭЛ, ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ УЛСЫН ЗӨВЛӨГӨӨН-2016 ОН

Хичээлийн зорилгыг гаргаж ирэх /“Үрэлт” юунаас хамаарахыг судлах/ Туршилт хийх дадлага ажил - Туршилтыг зааврын дагуу гүйцэтгэхийг сануулна. - Багажтай зөв харьцах - Туршилтыг багаар хамтран хийж үр дүнг хүснэгтэнд бичнэ. - Сурагч бүр ажлын хуудсанд дээр тэмдэглэнэ. - Туршилтыг давтан хийнэ. - Багууд туршилтын үр дүнг нэгтгэн дүгнэнэ.

Хэмжилт 4

Багшийн асуулт: Яагаад барзгар гадарга дээр чирэхэд хэцүү байна вэ? Хоёр гадарга шүргэлцснээс үрэлт үүсдэг гэдгийг сурагчдаар гаргуулах

Хэмжилт 3

Гадарга

Хэмжилт 2

Туршилтын талаар сэтгэгдлээ бусдадаа танилцуулна.

Хэмжилт 1

Шинжлэн судлах 12 мин

Хүч

.................... ...................

Багшийн асуулт: Гадаргуу дээгүүр биеийг чирэх хүчийг хэмжиж болох уу? Багш сурагчдын саналыг сонсож туршиж үзэх боломжтой эсэхийг ярилцах Алхам 3. Туршилт хийх /9мин/ - - -

Туршилтын заавартай танилцах Гадаргуу дээгүүр биеийг чирч хэмжилт хийн үр дүнг бичнэ. Хэмжилтийг 3удаа хийж дундажийг тооцно.

Тайлбарлах /4мин/

Багшийн анхаарах зүйл: 2 гадарга шүргэлцсэнээс үрэлт үүсдэг гэдэг санааг гаргуулахад чиглүүлнэ. Туршилтыг хэрхэн гүйцэтгэх талаар тайлбарлаж чиглүүлнэ. Дээрх шат дараалсан үйлүүдийг хийх боломжтойгоор хичээлийг төлөвлөж цагийг зөв зарцуулахад анхаарна. Багууд бичсэн дүгнэлтээ тайлбарлаж үрэлтэнд нөлөөлж байгаа хүчин зүйлийн талаар бодно. /Сурагчдын хариултын хувилбар / Хийсэн туршилтын үр дүнгээ бусдад тайлбарлана.

- - - -

Гадаргаас хамааран үрэлтийн хүч өөр өөр байна. Ширүүнд зууралдаад илүү их хүч шаардсан. Гөлгөрт бага хүч орсон. Хэмжилтийн заалт бичсэн.

Багшйн анхаарах зүйл: Гадаргаас хамааран чирэх хүч өөр өөр байдаг гэдэгт чиглүүлэх шаардлагатай

14

ХҮҮХЭД БҮХЭНДЭЭ “БИ ЧАДНА” ГЭСЭН ИТГЭЛ ӨГЬЕ

САЙН ХИЧЭЭЛ, ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ УЛСЫН ЗӨВЛӨГӨӨН-2016 ОН

Тулгуур дохиог ярилцана.

хэрхэн

тэмдэглэх

талаар

Багшийн асуулт: Туршилтаа Хөдөлгөөний чиглэлийг - сумтай зураасаар загварчилж болох уу? - Тулгуур дохио ашиглан туршилтын - Ачааг- хэлбэртэй нь төстэй байдлаар үйл явцыг хүснэгтэд наах - Үрэлтийг – улаан сумтай зураасаар Бусад багаас өөр санаа байвал нэмж болно. Зургийн алдаагаа засна.

Ачаа Хөдөлгөөний чиглэл

Нарийвчлах /16мин/

Гадарга -

Хөдөлгөөнд саад болоод байгаа үрэлтийг яаж тэмдэглэх вэ?

Багийн нэг гишүүн гарч гүйцэтгэсэн зургаа тайлбарлана Гөлгөр гадарга

Барзгар гадарга

Сурагчдын гаргаж болох алдаа - - -

Тулгуур дохиог буруу ашиглах Чиглэлийг буруу наах Зарим дохиог наахгүй байх

Зөв болгон зурах Багууд зургийг ажиглан өөрсдийн ойлголтоо нэгтгэн бичнэ. /Сурагчдын хариултын хувилбар / - - -

Алхам 4. Хүчний үйлчлэлийг амьдралд - хэрхэн ашигладгийг жишээн дээр ярилцах / 8мин/ -

Гөлгөр дугуй хурдан явна. Барзгар дугуй илүү ашигтай үрэлтийн хүч ихтэй. Чарга хурдан явахад үрэлт бага байх хэрэгтэй. Ууланд авирахад үрэлтийн хүч их байх хэрэгтэй Үрэлт бага бол гулсуураас сайн гулсана.

Багшийн асуулт: Үрэлтийн хүчийг амьдралд хэрхэн ашигтайгаар хэрэглэж болох вэ? Баг тус бүрт өөр өөр зураг өгнө Багууд нэгдсэн дүгнэлтээ самбарт наана.

Дүгнэлтийг багийн 1гишүүн ярина.

Үнэлэх /3мин/

Багшийн анхаарах зүйл: Сурагчдыг “Үрэлтийн хүч хөдөлгөөнд саатуулах үйлчлэл үзүүлдэг” гэсэн дүгнэлтэд чиглүүлнэ. - - - -

Сурагчид өөрсдийн зурсанаа бусадтай харьцуулснаар үрэлтийн хүчний талаар өөрийн ойлголттой болно. Өөрийн алдаа дутагдлыг олж харан засна. Сурагч өөрийн үнэлгээг хийнэ. Хичээлийг нэгтгэн 1сурагч 1-2 өгүүлбэрт багтаан ярина.

15

БАЙГАЛИЙН УХААН

Туршилтаа зургаар илэрхийлэх /8мин/

САЙН ХИЧЭЭЛ, ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ УЛСЫН ЗӨВЛӨГӨӨН-2016 ОН

ХИЧЭЭЛ №2. ҮРЭЛТИЙН ХҮЧИЙГ СУДЛАХ (ҮРЭЛТИЙН ХҮЧИЙГ ТУРШИЛТААР СУДЛАХ) Бүлэг сэдэв: Хүч ба харилцан үйлчлэл Суралцахуйн зорилт: Өдөр тутмын амьдралд тохиолддог үрэлтийн жишээтэй танилцах, үрэлт нь гадарга, масс, биеийн хэлбэрээс хамаардаг гэдгийг туршилтаар илрүүлэх Зорилго: Үрэлтийн хүчийг туршилтаар судалж нөлөөг тодорхойлох

Эзэмших чадвар: - - - -

Дэвшүүлсэн асуудлаас гол зүйлийг ялган ажиглах Таамаглалаас туршилт хийх ажлыг төлөвлөх Туршилтын үр дүнг боловсруулж сурах Туршилтын үр дүнг нэгтгэж ерөнхий дүгнэлт гаргах

Хичээлийн зорилт: - - - -

Өмнөх мэдлэгийг сэргээх Туршилт төлөвлөх Туршилт гүйцэтгэх Туршилтын үр дүнг нягтлах

ҮА1: Хичээл зохион байгуулалт - Мэндэлнэ. - Тулгуур дохионы үнэлгээ зааварчилгаа хийх. Дууссан Дуусаагүй Тусламж баг бүр дохио карт ашиглан үйл ажиллагааг дууссанаа багшид мэдээлнэ.

Хугацаа

Багшийн чиглүүлэх асуулт

Хэрэглэгдэхүүн, түүний үүрэг

1 мин

Хичээлийн үе шат

Үйл ажиллагааны төлөвлөлт:

Эрдэмтдийн нэртэй энгэрийн тэмдэг, багийн нэрс тавигдсан байна. Багаа хуваахдаа эрдэмтдийн нэрийг сугалж оруулна.

16

Багш: Бичлэг үзүүлэх Бичлэгээс юу ажигласан талаар асууж тодруулна. Сурагч: 1.Үрэлтийн хүчний тухай. 2.Тос асгахаар үрэлт багасаж байна 3.Хаалганы нугас эвдэрсэн байна. 4.Үрэлтгүй бол болохгүй байна гэх мэт. Өмнөх мэдлэгийг сэргээх зөрүүтэй ойлголтыг залруулж, цэгцлэх - Яагаад хаалганы нугас чихарсан вэ?. - Үрэлтийн хүчийг багасгаад байвал яах вэ? - Огт үрэлтгүй бол яах вэ? Гэх мэт.............. - Үрэлтийн хүч их ба бага байхын ач тус юу вэ? Жишээ нэрлэнэ үү - Сурагчдаас ирж болох боломжит хариултууд - Хаалганы нугас эвэрсэн байна - Тос асгаж үрэлтийн хүчийг асгаж байна - Үрэлтгүй бол машин хүн явж чадахгүй - Машин зуны дугуйтай өвөл явж болохгүй - Хөл бөмбөгийн тамирчны гутал арзгар байдаг

ХҮҮХЭД БҮХЭНДЭЭ “БИ ЧАДНА” ГЭСЭН ИТГЭЛ ӨГЬЕ

- 6 мин

Өмнөх мэдлэгийг сэргээн санах

ҮА2: сэдэлжүүлэх сэргээн сануулах

- - -

Хүүхэлдэйн киноны бичлэг Дэлгэц Проектор Компьютер

Үнэлгээ

САЙН ХИЧЭЭЛ, ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ УЛСЫН ЗӨВЛӨГӨӨН-2016 ОН

ҮА6 : туршилтыг гүйцэтгэх Туршилт1- II, IY багууд ажиллах Ижил масстай бөөрөнхий ба дөрвөлжин биетийг тэгш гадаргуу дээр чирээд хүчийг хэмжих Модон бэлдцийг босоо, хэвтээ, хажуугаар нь чирээд талбайгаас хамаарахгүй байгааг илрүүлж дүгнүүлэх. (туршилт хийхдээ анхаарах зүйлс сануулах - Динамометрийн заалт буруу унших - Тос асгахдаа болгоомжтой асгах)

- Динамометр - Төрөл бүрийн гадаргуу - Налуу хавтгай - Цилиндр бие - Мод - Ачаа - Тос

БАЙГАЛИЙН УХААН

- Ажлын хуудас сурагчдын тоогоор - Баг бүрт цагаан цаас - Маркер -6ш

Үзүүлэнгийн динамометрээр үнэлнэ. Багийн үнэлгээ хэрэглэгдэнэ.

1 мин

2 мин 2 мин

Динамометр 100г ачаа

- Нөгөө багийн сурагчдын Багшийн өөрийн үнэлгээ явагдана. үнэлгээ - Багшийн өөрийн үнэлгээ

Туршилтын төлөвлөлтөд дэмжлэг үзүүлэх Туршилт төлөвлөхөд юуг анхаарах вэ? - Баг бүр таамаглалаа нотлох туршилтын ажлаа төлөвлөнө - Төлөвлөлтийг багуудын Ньютонууд илтгэнэ.. - Сурагч нэг бүрийг оролцуулах - Сурагчдаас гарсан санааг самбарт бичих

Самбар Шохой

1 мин

Туршилтын хэрэглэгдэхүүнүүдийг тараан өгөх - Шилтэй болгоомжтой харьцах - Багажийн хуваарийг зөв унших

- -

3 мин

Сурагч: Үрэлт нь - Массаас - Гадаргын шинж чанараас, - Биеийн хэлбэрээс хамаарч байна Самбарт бичсэн санаануудаас гол гэсэн зүйлийг сонгож авна. Тэгвэл өнөөдрийн хичээлээр - Масс - Гадаргуу - Биеийн хэлбэр ҮА4 : Багш: Хүчийг ямар багажаар хэмждэг вэ? Хүчний нэгж юу вэ? Сурагч: - хүч хэмжигч буюу динамометр нэгж нь 1Ньютон (Хэмжилт хийх зааварчилгаа өгөх) ҮА5 : туршилтыг төлөвлөх Багш: Ажлын хуудас тараан өгч ажиллах заавар танилцуулах - Багийн үнэлэгч сурагчийг томилон үнэлгээний хуудсыг тарааж өгнө. Багийн үнэлэгч сурагч нөгөө багт очиж тухайн багийн сурагчдын үйл ажллагааг үнэлэх. - Сурагч бүр ажлын хуудас дээрээ ажиллаж байгааг анхаарах - Баг бүрээс бичээч сурагчийг сонгосон байна

15 мин

Төлөвлөлтийн дагуу туршилтыг гүйцэтгэх

Таамаглалаас туршилт төлөвлөх

Таамаглал дэвшүүлэх

ҮА3: Таамаглал дэвшүүлэх Багш: Юунаас хамаарч үрэлт өөрчлөгдөж байна вэ ? Сурагчдаас гарсан санаануудыг самбарт бичих.

Ажлын хуудас Алхам 4 дээр с у р а г ч и д ажиллах Туршилтын хэрэглэгдэхүүнийг ашиглан туршилт хийх.

17

САЙН ХИЧЭЭЛ, ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ УЛСЫН ЗӨВЛӨГӨӨН-2016 ОН

Гэрийн даалгавар 18

Туршилт-2, III баг ажиллах Зүлгүүр, даавуу, шилэн гадаргуу дээр ачааг чирж хүчийг хэмжинэ. Гадаргуунууд дээр тос асгаад туршилтыг давтан гүйцэтгэнэ. 15 мин

Ажлын хуудас Алхам 4 дээр сурагчид ажиллах

Туршилтын хэрэглэгдэхүүнийг ашиглан туршилт хийх.

Туршилт-3 Y,YI баг ажиллах

ҮА7: Гэрийн даалгавар өгнө Үрэлтийн хүчийг ихэсгэж гүнзгийрүүлэн судалж ирэх

багасгах

ХҮҮХЭД БҮХЭНДЭЭ “БИ ЧАДНА” ГЭСЭН ИТГЭЛ ӨГЬЕ

өөр

аргуудыг

үнэлгээ

Багуудын гаргасан дүгнэлт

явагдана. - Багшийн өөрийн

Та нарын таамаглал зөв байна уу? /таамаглалыг нягтлан шалгаж, тайлбарлах/ Сурагчдаас гарах боломжит хариултууд: - Үрэлтийн хүч нь гадаргуугийн шинж чанараас хамаарч байна - Талбайгаас хамаарахгүй байна - Бөөрөнхий биеийн (өнхрөх) үрэлт нь дөрвөлжин биетийнхээс бага байна - Баг тус бүрийн дүгнэлтийг багш нэгтгэн дүгнэж хэлнэ.

- Нөгөө багийн сурагчдын үнэлгээ

Ватум цаас Маркер

Эцсийн үнэлгээ гарч ирнэ.

Багууд дүгнэлтээ ярих явцад багш ойлгомжгүй зүйлийг тодруулах зэрэг үйл ажиллагааг чиглүүлнэ. 2; 2-оороо адилхан дүгнэлт гарах учраас баг хооронд нь харьцуулан ажиллана. - Сурагчид гаргасан санаагаа зөв гэж бодож байж болно. - Багуудын дүгнэлтийг хооронд нь харьцуулж дүгнүүлэх

3 мин

Тэгш гадаргуу дээр модон ачааг чирнэ дараа нь ачааг нэмээд хэмжилтийг хийгээд ажигласан зүйлээс дүгнэлт гаргах

3 мин

Дүгнэлт

Төлөвлөлтийн дагуу туршилтыг гүйцэтгэх

Сурагч: Багууд туршилтын үр дүнг ажлын том хуудсанд тэмдэглэнэ.

САЙН ХИЧЭЭЛ, ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ УЛСЫН ЗӨВЛӨГӨӨН-2016 ОН

Бүлэг сэдэв: Хүч ба харилцан үйлчлэл Суралцахуйн зорилт: Агаарын эсэргүүцэл ба үрэлтийг оролцуулан хөдөлгөөнд хүчний үзүүлэх нөлөөг дүрслэх Зорилго: Ажиглах, харьцуулах, ялгааг олох, үр дүнг өөрийн үгээр тайлбарлах, туршилт хийх аргад суралцах Үйл ажиллагааны төлөвлөлт: Хичээлийн үе шат

Багшийн үйл ажиллагаа

Сурагчийн үйл ажиллагаа

Үзүүлсэн зургийг ажиглаад багшийн тавьсан асуултад багаараа ярилцана. Боломжит хариултууд: Эхлэл - Сайн чанарын пүүз нь хальтирахгүй. хэсэг - Дуураймал пүүз нь газартай 5 мин барьцалдахдаа муу байдаг. - Сайн чанарын пүүз нь зууралдах чанар нь сайн байдаг. - Дуураймал пүүз нь гулгамтгай байдаг... Одоо эдгээр санаагаа Баг тус бүр ажлын хуудасны дагуу шалгаж үзье. Баг бүрт туршилтаа хийнэ. Үүнд: туршилтын өөр өөр 1-р баг барзгар гадаргуугийн зуурах чанар хэрэглэгдэхүүн, ажлын нь илүү буюу тайвны үрэлт гэж байдаг хуудас өгнө. болохыг илрүүлэх. Ажлын хуудас дээр 2-р баг үрэлт нь гадаргуугийн шинж байгаа даалгавартай сайн чанараас хамаарахыг Дунд хэсэг танилцаж, дарааллын дагуу 3-р баг үрэлт нь массаас хамаарахыг 20 мин туршилт, хэмжилтээ хийж, 4-р баг: шингэн дэх саатуулах үйлчлэл санамжийг баримтлахыг биеийн шинж чанараас хамаарахыг сануулна. 5-р баг: шингэн дэх саатуулах үйлчлэл нь Баг бүрийн туршилтын шингэний төрлөөс хамаарахыг судлана. явцыг хянаж, тусламж - Өөрийн багийн хийсэн хэмжилт үр хэрэгтэй багт дэмжлэг дүн, дүгнэлтээ бусад багийн сурагчдад үзүүлнэ. тайлбарлана. Сурагчид нийт багийн туршилтын үр дүнгээс юуг ажиглаж мэдэж авснаа бусаддаа хуваалцана. Боломжит хариултууд: Бүх багийн туршилтын үр - барзгар гадаргуугийн зуурах чанар нь илүү дүнг нэгтгэнэ. Үрэлт ба буюу тайвны үрэлт гэж байдаг. Төгсгөл зуурах чанар юунаас хэрхэн - барзгар гадаргуу дээр үрэлт их үүсдэг, хэсэг хамаардаг, шингэнд мөн гөлгөр гадаргуу дээр үрэлт бага үүсдэг. 20 мин үрэлт (зуурах чанар) үүсдэг, - бие их масстай бол үрэлт их үүснэ, бага тайвны үрэлтийн тухай багш масстай бол үрэлт бага үүснэ. нэмж тайлбарлаж болно. - Шингэнд бас үрэлт үүсдэг, зуурамтгай чанартай, энэ шинж нь биеийн талбайгаас, шингэний төрлөөс хамаардаг Үнэлгээний хуудастай Үнэлгээ Сурагчид 2 даалгаврыг гүйцэтгэж, танилцаж, асуулт 5 мин асуултанд хариулна. даалгаврыг гүйцэтгээрэй. (1-2 даалгаврыг сонгож хийгээрэй) - Үрэлтийн ашигтай ба хортой тал, түүнээс хэрхэн сэргийлэх вэ? гэсэн сэдвээр найздаа Гэрийн зөвлөмж бичээрэй. даалгавар - Үрэлт сэдвээр оюуны зураглал хийгээрэй - “ Манай гэрт байгаа үрэлт “ сэдвээр зураг зураарай - Үрэлтийн тухай үлгэр зохиогоорой -Зураг үзүүлж сайн чанарын пүүзний ул нь дуураймал пүүзний улаас ямар ялгаатай вэ? багаараа ярилцаарай. -Багууд санаагаа бусаддаа танилцуулаарай.

Ашиглах материал

2 янзын пүүзний зураг

Өөр гадаргуу бүхий 3 янзын зам, ачаанууд, хавтан, динамометр, шугам, шилэн хоолой, 2 төрлийн шингэн, ажлын хуудас

Багуудын хариулсан ажлын хуудсууд

Явцын үнэлгээний хуудас

19

БАЙГАЛИЙН УХААН

ХИЧЭЭЛ №3.ҮРЭЛТ ЮУНААС ХЭРХЭН ХАМААРАХ ВЭ?

САЙН ХИЧЭЭЛ, ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ УЛСЫН ЗӨВЛӨГӨӨН-2016 ОН

АЖЛЫН ХУУДАС (1-Р БАГ) 1.Ялгааг олоорой a. Ямар зүйл нь өөр өөр байна вэ? 1-р зам................................. 2-р зам................................. 3-р зам................................. b. Ямар зүйл нь ижил байна вэ? ……………………………………………………............................................................... 2.Таамаглал c. Ачаа хэрхэн хөдлөх вэ? Анхаарах зүйл: Ачааг зам тус бүр дээр байрлуулан хавтангийн нэг талыг жигд өргөнө. ....................................................................................................................................... ....................................................................................................................................... 3. Туршилт d. Ямар биесийн хооронд үйлчлэл явагдаж байна бэ? ....................................................................................................................................... ....................................................................................................................................... 4. Дүгнэлт e. Юу ажиглагдсан вэ? АЖЛЫН ХУУДАС (2-Р БАГ) 1.Ялгааг олоорой a. Ямар зүйл нь өөр өөр байна вэ? 1-р зам................................. 2-р зам................................. 3-р зам.................................. b. Ямар зүйл нь ижил байна вэ? ....................................................................................................................................... 2.Таамаглал c. Нэг биеийг өөр өөр зам дээр тавиад чирэхэд ялгаа байх уу? Ачааг 2-р зам дээгүүр жигд чирнэ. .................................................................. Ачааг 3-р зам дээгүүр жигд чирнэ. .................................................................. 3. Туршилт d. Анхаарах зүйл: Динамометрийг ачаанд бэхлэн 1-р зам дээгүүр жигд чирнэ. e. Үр дүнгээ хүснэгтэд тэмдэглээрэй. Зам

1

2

3

Дундаж

Барзгар Зөөлөн Гөлгөр

Баганан диаграмм байгуулаарай 3. Дүгнэлт ....................................................................................................................................... ....................................................................................................................................... 20

ХҮҮХЭД БҮХЭНДЭЭ “БИ ЧАДНА” ГЭСЭН ИТГЭЛ ӨГЬЕ

САЙН ХИЧЭЭЛ, ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ УЛСЫН ЗӨВЛӨГӨӨН-2016 ОН

АЖЛЫН ХУУДАС (3-Р БАГ)

БАЙГАЛИЙН УХААН

1.Ялгааг олоорой a. Ямар зүйл нь өөр өөр байна вэ? 1-р зам................................. 2-р зам.................................. 3-р зам.................................. b. Ямар зүйл нь ижил байна вэ? ....................................................................................................................................... 2.Таамаглал c. Янз бүрийн масстай биесийг нэг зам дээр тавиад чирэхэд ялгаа байх уу? ....................................................................................................................................... 3. Туршилт Анхаарах зүйл: Динамометрийг ачаанд бэхлэн 2-р зам дээгүүр жигд чирнэ. Ачаан дээрээ дахин 1 ачаа нэмж 2-р зам дээгүүр жигд чирнэ.................................. Мөн дахин 1 ачаа нэмж 2-р зам дээгүүр жигд чирнэ................................................. d. Үр дүнгээ хүснэгтэд тэмдэглээрэй. Зам

1

2

3

Дундаж

1 ачаа 2 ачаа 3 ачаа

Баганан диаграмм байгуулаарай 3. Дүгнэлт ....................................................................................................................................... .......................................................................................................................................

21

САЙН ХИЧЭЭЛ, ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ УЛСЫН ЗӨВЛӨГӨӨН-2016 ОН

АЖЛЫН ХУУДАС (4-Р БАГ) 1.Ялгааг олоорой a. Саванд байгаа хоёр шингэнд ялгаа байна уу? ....................................................................................................................................... b. Хоёр биед ялгаатай байна уу? ....................................................................................................................................... 2.Таамаглал c. Саванд байгаа ижил хэмжээтэй нэг төрлийн хоёр шингэнд өөр өөр бие хийхэд ямар зүйл ажиглагдах вэ? ....................................................................................................................................... d. Ямар биесийн хооронд үйлчлэл явагдаж байна вэ? ....................................................................................................................................... 3. Туршилт Анхаарах зүйл: Биеийг саванд хийхдээ алгуур зөөлөн хийгээрэй. Унах хугацааг зөв хэмжээрэй. e. Үр дүнгээ хүснэгтэд тэмдэглээрэй. Бие

Унасан хугацаа

1-р бие 2-р бие

3. Дүгнэлт ....................................................................................................................................... АЖЛЫН ХУУДАС (5-Р БАГ) 1.Ялгааг олоорой f. Саванд байгаа хоёр шингэнд ялгаа байна уу? ....................................................................................................................................... g. Хоёр биед ялгаатай байна уу? ....................................................................................................................................... 2.Таамаглал h. Саванд байгаа ижил хэмжээтэй хоёр өөр шингэнд ижил бие тус тус хийхэд ямар зүйл ажиглагдах вэ? ..................................................................................... i. Ямар биеүдийн хооронд үйлчлэл явагдаж байна вэ? ....................................................................................................................................... 3. Туршилт Анхаарах зүйл: Биеийг саванд хийхдээ алгуур зөөлөн хийгээрэй.Унах хугацааг зөв хэмжээрэй. j. Үр дүнгээ хүснэгтэд тэмдэглээрэй. Бие

Унасан хугацаа

1-р шингэн 2-р шингэн

3. Дүгнэлт ............................................................................................................................................ ................................................................................................................................. 22

ХҮҮХЭД БҮХЭНДЭЭ “БИ ЧАДНА” ГЭСЭН ИТГЭЛ ӨГЬЕ

САЙН ХИЧЭЭЛ, ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ УЛСЫН ЗӨВЛӨГӨӨН-2016 ОН

ФИЗИК - VII

Багшийн үйл ажиллагаа

Хичээлийн дунд

Хичээлийн эхэнд

- Анги хийх

зохион

Хугацаа

Үе шат

Бүлэг сэдэв: Хэмжилт хийх Суралцахуйн зорилт: Тохиромжтой багаж хэрэглэн тодорхойлж, дундаж хурдыг хэмжилт хийх аргад суралцаж, дундаж хурдны ухагдахууны талаар суурь ойлголттой болно. Зорилго: Дундаж хурдыг тооцоолох, хурдны дундаж утгыг олох Зорилт: - Хэмжилтүүдийг зөв хийх - Дундаж хурдыг тооцох - Үр дүнг ялган харах Үйл ажиллагааны төлөвлөлт: Сурагчийн үйл ажиллагаа болон боломжит хариулт

Анхаарах зүйл, үнэлэх арга хэрэгсэл

байгуулалтыг

- Хосоор сууж хичээлд 1 мин Сэдэлжүүлэх бэлтгэнэ - Бүгдээрээ ангидаа амьтан - Сонгогдсон сурагч дуурайж тоглоцгооё багшийн нэрлэсэн амьтны - Танай ангийн амьтныг дуурайх хөдөлгөөнийг дуурайн чадвартай сурагч нь хэн бэ? үзүүлнэ./1-2 сурагчийг Бүгдээрээ тодруулцгаая. тодруулна/ - Дараах амьтдын хөдөлгөөнийг - Яст мэлхий удаан, морь 3 мин дуурайн үзүүлнэ үү хурдан, баавгай яст - Баавгай мэлхийгээс арай хурдан - Морь хөдөлж байна. - Яст мэлхий - Хурдан хөдөлгөөн, удаан Амьтны хөдөлгөөний ялгааг хөдөлгөөн хийж байна 3 мин сурагчдаар нэрлүүлнэ. гэх мэт - Эдгээр амьтад ямар хөдөлгөөн хийж байна вэ? Таамаглал дэвшүүлэх - Амьтдын хөдөлгөөний хурдан удааныг тооцоолж болох болов уу? - Ямар аргаар тооцоолж болох вэ? - Тооцоолох арга боломжууд дээр бүгдээрээ таамаглал дэвшүүлье. 2 минутын хугацаанд гүйцэтгэнэ. 5 мин - Сурагчдын таамаглалыг сурагчид дундаас нэр цохон асууна./3-4 сурагчийг таамаглалыг сонсоно/ -

- Болно - Болохгүй - Нүдэн баримжаагаар олъё - Барагцаагаар хэмжье - Таамаглал дэвшүүлэн бичих - Хүүхдийг дахин гаргаж хөдөлгөөнийг хийлгээд дараах зүйлүүдийг тооцъё - Алхааг тоолъё - Нэг алхамаа хэмжье - Зайг нь хэмжье. - Хугацааг нь тооцъё - Зай хугацаагаа ашиглаад хурдыг тооцоолъё - Туршилтыг дахиж хийж үзье - Дэвшүүлсэн таамаглалаа бусдад танилцуулах

Сурагчид бие даан ажиллуулах нь өөрөө тооцоо хийх, дүгнэлт гаргах чадварт суралцана. Сурагчдын хурдны тухай ойлголтыг сэргээх, ялгуулах зорилгоор амьтан дуурайх тоглоомыг явуулна.

Өмнөх мэдлэгийг сэргээн хурдыг тооцох. Хурдыг олоход зам, хугацаа гэсэн хэмжигдэхүүнүүд шаардлагатай гэдгийг эргэн санах Тодорхой болгох боломж арга замыг сурагчдаар гаргуулахыг оролдоно Зай хугацааны тусламжтай хурдыг тодорхойлох Бусад сурагчдаас ижил болон өөр санал байгаа эсэхийг асуун тайлбарлуулна. 23

БАЙГАЛИЙН УХААН

ХИЧЭЭЛ №4. ДУНДАЖ ХУРДЫГ ТОДОРХОЙЛОХ

САЙН ХИЧЭЭЛ, ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ УЛСЫН ЗӨВЛӨГӨӨН-2016 ОН

- Төлөвлөгөөгөө дэвтэр дээр бичих - 1 хүүхэд хөдөлгөөнийг хийж хугацааг хэмжье 4 мин - Хөдөлгөөний явсан зайг 1 сурагч хэмжье - Дараа нь хурдыг тооцоолж гаргах

Хурд/м/с/

Зай /м/

- Хэмжилтээрээ хэсэг 7 мин бүрийнхээ хөдөлгөөний Баавгай 3 хурдыг тооцоолоорой Морь 3 - Сурагчдын тооцож гаргасан Яст хэсэг бүрийн хурдыг самбарт 3 мэлхий бичнэ. - Баавгайны хурд тэд гэдэг нь 1 сек-д хамгийн их зай юу гэсэн үг вэ? туулсан нь хурдан байна. - Энэ 3 амьтны 1сек-д туулсан - Их тоотой нь хурд ихтэй байна. зай аль нь их вэ? Тооцоолох - Сурагч нийт 9 м зайг ямар хурдтай туулсан бэ? - Дунджийг яаж олъё гээд байгаа юм бэ? - Сурагчдын дэвшүүлсэн санаануудыг нэгтгэн дүгнэж ярилцан, шийдлийг олон самбарт бичин, дэвшүүлсэн 7 мин санааныхаа дагуу хурдны дунджийг олох даалгавар өгнө. - Та нар 3 хурдаа нэмээд 3-т хуваагаад 3 тооны дундаж утгыг олсон. Бас бүх замаа бүх хугацаандаа хуваагаад дундаж хурдаа олсон. Яг аль нь 1 сек-д туулсан замыг зөв илэрхийлж байна вэ?

24

- Туршилтыг гүйцэтгээд хэмжилтийн үр дүнг хүснэгтэнд байрлуулна. Хугацаа /с/

Хичээлийн дунд

Төлөвлөгөө гаргах - Зай хугацааг хэмжиж туршилт хийх гээд байна. Тэр туршилтаа хийх төлөвлөгөө зохионо уу - Сурагчдыг гаргасан таамаглалын дагуу төлөвлөгөөг нийт сурагчидтай хамтран ярилцаж гарган самбарт бичнэ. 1. Хөдөлгөөнийг хийлгэнэ 2. Хугацааг хэмжинэ 3. Зайг хэмжинэ. 4. Хэмжилтийн үр дүнг тооцно Туршилт гүйцэтгэх - Туршилтыг 3 сурагчдаар гүйцэтгүүлнэ. Баавгай-3 м Морь-3 м Яст мэлхий-3 м

ХҮҮХЭД БҮХЭНДЭЭ “БИ ЧАДНА” ГЭСЭН ИТГЭЛ ӨГЬЕ

- Өөр өөр хурдтай - Ойролцоогоор тийм хурдтай - Дунджийг нь тооцоолно. - 3 хурдаа нэмээд 3 хуваагаад дунджийг тооцоолно - Зам тус бүрийг нэмээд, туулсан бүх хугацаанд харьцуулан дундаж хурдыг олно. - Өөрсдийн олсон дундаж хурдыг дэвтэр дээр тооцоолно. - Бүх замаа бүх хугацаанд хуваасан нь 1 сек-д туулсан замыг зөв илэрхийлж байна

Гаргасан төлөвлөгөө сурагчид бусдадаа танилцуулах Самбарт 1 сурагчийн төлөвлөгөөг бичүүлэх

Зайг тогтмол байлгаж хэмжих талаар ярилцана. Амьтдын хөдөлгөөнийг дуурайхдаа тасралтгүй хийх шаардлагатай Хэмжилт хийх бататгана. Утгаа зөв бичиж сурна. Нэгж хугацаанд туулсан зай их байвал хурд ихтэй, бага байвал хурд багатай гэж үзнэ.

Аливаа тоон утгын дунджийг арифметик дунджийг олох Нийт сурагчдаас зай хугацаагаа ашиглан хурдны дундаж утгыг тооцоолж болох аргын тухай хамтран ярилцана. Сурагч 2 дахь хувилбарыг гаргахгүй үед дөхүүлэх замаар дундаж хурдыг тооцоолох аргыг гаргуулна. /Бүх явсан зайгаа ол. Бүх явсан хугацаагаа ол. Тэгвэл 1 сек-д туулах зайг олж болох уу?/

Хичээлийн төгсгөлд

Дүгнэх - Та нарын хэлсэн эхний арга буюу утгуудаа нэмээд 3-т хуваадаг нь математик дунджийг олдог арга юм. Физикт энэ арга тохирдоггүй. Бид нарын тооцоолсон 2-р арга дундаж хурдыг олдог зөв арга юм байна. - Цаашид энэ аргаар физикт дундаж хурдыг тооцоолж бодно

- 2 өөр аргаар тооцоолоход хариу өөр гарч байна. - Тодорхойлолтуудыг 3 мин тэмдэглэн авч, ойлгомжгүй зүйлээ багшаас лавлан харилцан ярилцана.

Өмнө тооцоолсон хурдны дунджийг томъёо ашиглан олсон дундаж хурдтайгаа харьцуулан дүгнэлт гаргана. - Өнөөдрийн хичээлийн сэдэв: Дундаж хурдыг тооцоолох Зорилго: дундаж хурдыг тооцоолох аргад суралцах

- Дундаж хурд = туулсан нийт Бататгах зай/нийт хугацаа гэдгийг - Физик дундаж хурдны утгыг ашиглан тооцоо хийх Бодлогын хариуг олох дахин тооцоолол 5 мин - Хариу таараагүй хосоор ажиллан дүгнэж, хийлгэнэ. Үүнд: тохиолдолд бие биенийхээ зөв бурууг хамтдаа - Хөдөлгөөн хийж буй машины алдааг засан хамтран ярилцана. хөдөлгөөний бичлэг үзүүлнэ. 1 мин бодно - Өөрийн үнэлгээний хуудсыг - Сурагчид өөрийн өгнө. үнэлгээний хуудсыг бөглөнө Гэрийн даалгавар Сурагчид та нар сургуулиас гэр хүртэлх явах хөдөлгөөнийхөө /1 мин/ дундаж хурдыг тооцоолоорой.

Өөрийгөө үнэлнэ үү № 1 2 3 4

Үйл ажиллагаа

Сайн ойлгосон

Ойлгосон

Ойлгоогүй

Хөдөлгөөний хурдан удааныг ялган таних Хурдыг тодорхойлох Дундаж хурдыг тооцоолох Бодлого бодох

25

БАЙГАЛИЙН УХААН

САЙН ХИЧЭЭЛ, ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ УЛСЫН ЗӨВЛӨГӨӨН-2016 ОН

САЙН ХИЧЭЭЛ, ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ УЛСЫН ЗӨВЛӨГӨӨН-2016 ОН

ХИЧЭЭЛ №5. ДУНДАЖ ХУРДЫГ ТУРШИЛТААР ТООЦООЛОХ Бүлэг сэдэв: Хэмжилт хийх Суралцахуйн зорилт: Хугацаа бүртгэгч ашиглан дундаж хурдыг тооцоолох Зорилго: Дундаж хурдыг туршилтаар судалж тооцоолж сурна. Суралцахуйн зорилтын залгамж холбоо: Бага боловсрол Математик

Суурь боловсрол VI

VII

- Хөдөлгөөний - Хөдөлгөөний - Хугацаа бүртгэгч бодлогоор шинж чанарыг ашиглан дундаж хурдыг дамжуулан хурд туршилтаар тооцоолох тооцоолох таних - Зам-хугацааны хялбар график байгуулах, тайлбарлах Үйл ажиллагааны төлөвлөлт: Хичээлийн үе шат

VIII

- Шугаман хурд, хурд, хурдатгал - Тогтмол хурдатгалтай шулуун хөдөлгөөнийг таних, хурдатгалыг тооцоолох



Төлөвлөсөн үйл ажиллагаа Хичээлдээ баримтлах дэгээ тогтооё Хүүхдүүдээ

Сэдэл төрүүлэх, таамаглал дэвшүүлэх /8мин/

Та нар яагаад хурдан гэж бодож байна вэ? Эдгээр тамирчид юугаараа ижил байна вэ? - Усьям Болт \100м зайг хамгийн бага хугацаанд туулсан\ - Тэнцүү замыг өөр өөр хугацаанд туулж байна. Хурд нь ялгаатай.

Яагаад хурдан гэж бодож байна вэ? Өмнөхөөс юугаараа ялгаатай байна. - Ирвэс \ 1 цагт хамгийн их зам туулна\ - Ижил хугацаанд өөр өөр зам туулахад хурд өөрчлөгдөх

26

ХҮҮХЭД БҮХЭНДЭЭ “БИ ЧАДНА” ГЭСЭН ИТГЭЛ ӨГЬЕ

Анхаарах зүйл

Ямар хөдөлгөөн болохыг хэлээрэй. - Жигд, Хувьсах - Тэнцүү хугацаанд тэнцүү зам туулах- жигд - Тэнцүү хугацаанд өөр өөр зам туулах- хувьсах Сэдэл хэсэгт: Өмнөх багийн хэлсэнтэй санаа давхцуулахгүй байх тал дээр анхаарах Сэдэл төрүүлэх, таамаглал дэвшүүлэх /8мин/

Өмнөх мэдлэг сэргээн санах даалгаврыг слайд хэлбэрээр үзүүлэх Энэ тохиолдолд хурдыг яаж олох вэ? - Хурдыг олохдоо замыг хэмжинэ, хугацааг хэмжинэ Багш тухайн нөхцөл - Хэсэг бүрийг өөр өөр хурдаар туулсан учир дундажаар байдлаас хамаарч дөхүүлэх ямар хурдтай явсаныг олно. Хувьсах хөдөлгөөний үед нэмэлт асуултуудыг тавина. дундаж хурдыг олдог Сэдэлжүүлэг: Багш нь Хөвсгөл аймгаас УБ хотод ирэхдээ 800 км замыг 14 цагт туулж ирсэн. Багштай нь хамт гарсан өөр машинаар явсан багийнхан УБ-д ирэхдээ надаас 2 цагийн өмнө ирсэн байх ямар ямар боломжууд байна вэ? -Хөвсгөлөөс УБ хот ороход ижил зам туулж байгаа гэхдээ хугацаа өөр өөр байх хурд өөрчлөгдөх

Шинжлэн судлах ажлыг төлөвлөх /7мин/

Сурагчдаас ирэх боломжит хариулт  Замдаа удаан зогссон  Илүү хурдан явсан  Машин саатсан ... Бид энэ цагийн хичээлээр юуг судлах вэ? Хичээлийн сэдэв: ........................................................ Зорилго: ..................................................................... Өнөөдөр бид яагаад гэдэгт хариу өгөхийн тулд дараах хэрэглэгдэхүүнийг ашиглан ангидаа хийж болох үйл ажиллагааны төлөвлөлт хийгээрэй. Хэрэглэгдэх зүйлс: Баадуутай тоглоомон машин, шугам, секундомер, метр, туршилтын үр дүнг тэмдэглэх хуудас, зураг /Цаа буга хөвсгөл, Булган, УБ зураг/. Эдгээр зүйлсийг ашиглан ямар хэмжилт хийх төлөвлөгөө багаараа хамтран боловсруулаарай. Аюулгүй ажиллагааны дүрэм боловсруулна. Багажтай болгоомжтой харьцах аюулгүй ажиллагааны дүрэм боловсруулна.  Багууд өөрсдөө ярилцаж төлөвлөлтөө гаргана  Төлөвлөлтөө бусдад танилцуулна

Багш чиглүүлнэ. ТӨМ1 Төлөвлөлт:  Бидэнд юу хэрэгтэй вэ?  Хэрэглэгдэхүүнээ ашиглан юуг , ямар алхамаар хийх вэ? / ажлын дараалал/  Туршилтын үеийн аюулгүй ажиллагааны зааварчилгаа  Туршилт хийж, үр дүнг тооцоолох Зорилго хангагдсан эсэхэд дүгнэлт хийх - Аюулгүй ажиллагааны дүрмийг боловсруулна. - Төлөвлөлтийг сурагчдаар гаргуулах, багш чиглүүлнэ.

27

БАЙГАЛИЙН УХААН

САЙН ХИЧЭЭЛ, ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ УЛСЫН ЗӨВЛӨГӨӨН-2016 ОН

САЙН ХИЧЭЭЛ, ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ УЛСЫН ЗӨВЛӨГӨӨН-2016 ОН

Төлөвлөгөөний дагуу таамаглалаа туршина. Туршилтын үр дүнг нэгтгэх хүснэгтийн дагуу зааварчилна. Хүүхэд бүрийн оролцоог хангахад чиглүүлэх хуудсыг ашиглана. Ажиглалтын хуудсаар сурагчдын чадварын ахицад ЯВЦын үнэлгээ хийнэ. Туршилтад сурагч бүр үүрэгтэй оролцоно. /Сурагчдад өгөх заавар дээр сурагчдын үүрэг тэмдэглэгдсэн байна./ Туршилтыг 2 удаа гүйцэтгэхэд давтан хийнэ. Машины дундаж хурдыг тооцоолно. Туршилтын үр дүнгээс дүгнэлт гаргах Арифметик дундаж, дундаж хурдны ялгааг гаргах Чиний таамаглал батлагдсан уу? Баримт нотолгоо үр Та нар ямар зорилго дэвшүүлсэн бэ? Зорилгодоо хүрсэн үү. дүнг нягтлах - Хугацаа, зам нь өөрчлөгдөхөд хурд өөрчлөгддөг - Баг бүрийн илтгэгч сурагч туршилтын үр дүнг тайлбарлах үнэлэх /7мин/ Дүгнэлтээ анхны таамаглалтай харьцуулах Энэ хичээлээр дэвшүүлсэн зорилгоо хэрхэн хангасан талаар ярилцах Баримт нотолгоо гаргах турших, тайлагнах /10мин/

Машины баадууг нэг бүтэн эргүүлээд Хөвсгөл-Булган, дахин бүтэн эргүүлээд Булган-Улаанбаатар хүртэлх хэсэг бүр дээр зам ба хугацааг хэмжих, тэмдэглэх Аюулгүй ажиллагааны дүрэм баримтална. Зарцуулсан хугацаагаа сайтар хэмжинэ.

Анх дэвшүүлсэн таамаглалтай хэр нийцэж байгаа талаар сурагчдаар яриулах

Шагай тоглоом: Багийн сурагчид 3,3-раа хэсэгт хуваагдаж шагай орхиж морь уралдуулна. 1 сурагч хүснэгтэнд тэмдэглэх - Шинээр үүссэн багийн сурагчид ээлжлэн шагайг орхих үлдсэн сурагч хүснэгтэнд тэмдэглэх Ж.нь Эхний удаа 1 морь, дараагийн удаа морь буугаагүй, 3 дахь удаа 2 морь буусан бол бэлэн слайдаар даалгавар өгөх

Шагайг орхиод зөвхөн морь буусан шагайг тэмдэглэх

Гэрийн даалгавар /5мин/

Үнэлгээ /3мин/

28

- Ажиглалтын хуудас бөглөх Буруу хариулсан сурагчдыг Өөрийн үнэлгээний хуудсаа бөглөх заавар өгөх, Ойлгосон ажлын хуудсан дээр мэдлэг шалгах үнэлгээний даалгавар тэмдэглэх Сурагч бүр өөрийн үнэлгээ хийнэ. Мэдлэгээ шалгах

ХҮҮХЭД БҮХЭНДЭЭ “БИ ЧАДНА” ГЭСЭН ИТГЭЛ ӨГЬЕ

САЙН ХИЧЭЭЛ, ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ УЛСЫН ЗӨВЛӨГӨӨН-2016 ОН

ФИЗИК - VIII Бүлэг сэдэв: Энергийн хямрал ба хүний нөлөө Суралцахуйн зорилт: Конвекцээр дулааны энерги зөөгдөх процессийг турших, тайлбарлах Зорилго: Гэр байшинд дулааны энерги хэрхэн зөөгдөж байгааг судлах Үйл ажиллагааны төлөвлөлт:

Алхам 1. Чиний бодлоор халаагуурыг хаана байрлуулвал өрөө жигд халах вэ? Яагаад? асуултын асууж багаар нь 3мин ярилцуулаад баг бүрээс нэг өнгийн карт авсан сурагчдаар таамаглалыг хэлүүлэх Хичээлийн зорилгыг гаргах

Сурагч бүр ажлын хуудас болон өнгийн картыг авах Багийн ахлагч үнэлгээний хуудастай танилцах Багийн нэгдсэн дүгнэлт гаргах хуудас тарааж өгөх

- Халаагуурыг доор байрлуулсан нь жигд хална. Яагаад гэвэл халсан агаар дээш хөөрч өрөөг жигд дулаацуулна. - Халаагуурыг дээр байрлуулвал жигд хална. Яагаад гэвэл халсан агаар доош шилжинэ.

Алхам 2. Цагны шилэн дээрх арцыг уугиулаад дээрээс нь шилээр хөмөрч богино хугацаанд халуун агаар болох утааны хөдөлнөөнийг ажиглах туршилтыг - Халуун агаар хийх заавар өгч хийлгэх - Халуун агаар дээш хөөрч агаарын - Чиглүүлэх асуулт урсгал үүсэж хэсэг хугацааны - Арцнаас уугиж байгаа утаа ямар дараа шил бүхэлдээ утаагаар 6мин агаар (хий) вэ? дүүрч байгааг ажиглаж дүгнэлт Халуун агаар яаж байна вэ? гаргах Туршилтын дүгнэлтийг багаар нь яриулж өнгийн карттай сурагчаар яриулах Хийд дулааны энерги урсгалаар зөөгддөг гэсэн дүгнэлтийг самбарт бичнэ. Дүгнэлтийг таамаглалтайгаа харьцуулах

Анхаарах зүйлс Багийн гишүүдийн авсан картын өнгөөр сурагч сурагчийг үнэлэх

- Сурагчидтай мэндлэх - Үнэлгээний зарчмыг танилцуулах 1-р Багийн ахлагчийг сонгож 2-р багийн гишүүдийн оролцоог 1мин үнэлгээний хуудсанд тэмдэглэх гэх мэт - Ширээн дээр байгаа хэрэглэгдэхүүнийг хэзээ хэрхэн хэрэглэхийг товч танилцуулах

Суралцагчийн өгөх боломжит хариулт

- Сурагчдаас аль болох давхцаагүй санааг хэлүүлэх - Үнэлгээг дагуулан хийлгэх

Суралцах үйл

Шилэн дотор хий байгаа, утаатай хамт дулааны энерги зөөгдөж байгаа гэдгийг чиглүүлэх

Турших, ажиглах, дүгнэлт гаргах

Таамаглах

Бэлтгэх

Үе Хугашат цаа

29

БАЙГАЛИЙН УХААН

ХИЧЭЭЛ №6. ХИЙ БА ШИНГЭНД ДУЛААНЫ ЭНЕРГИ ЗӨӨГДӨХ

30

10 мин

Алхам 5. - Туршилтыг хийлгэх - Туршилтын явцад сурагчдад дэмжлэг үзүүлнэ. - Дүгнэлтийг сурагчдаар яриулах - Конвекция в жидкости. mp4 Бичлэг үзүүлж үр дүнг нягтлуулж шингэнд дулааны энерги урсгалаар зөөгддөг гэсэн дүгнэлтийг гаргуулж самбарт бичих

ХҮҮХЭД БҮХЭНДЭЭ “БИ ЧАДНА” ГЭСЭН ИТГЭЛ ӨГЬЕ

Хэрэглэх зүйлс: штатив 2ш, хуруун шил 2ш, спиртэн дэн 2ш, шүдэнз, ус, мөс, Аюулгүй ажиллагааны дүрэм: - Штативыг зөөвөрлөхдөө нэг гараараа сууринаас тулах нөгөө гараараа их биенээс барих - Хуруун шилийг хагарахаас болгоомжлох - спиртэн дэнг болгоомжтой асаах, нэгийг нөгөөгөөр асааж болохгүй тагаар нь унтраах - Халсан хуруун шилийг гараараа барихгүй байх Хийх дараалал 1. Штативыг хөдөлгөөнгүй байрлуулна. 2. Хуруун шилээ штативын бэхлүүрт хазгай байрлуулна. 3. Хуруун шилэнд ижил хэмжээний ус хийнэ 4. Усандаа мөсөө хийнэ 5. Спиртэн дэнг штативын суурин дээр тавьж зэрэг асаана. 6. Ажиглах 7. Спиртэн дэнг таглаж унтраах 8. Дүгнэлт гаргах

Туршилтаа хийж шингэнд дулааны энерги дээшээ зөөгддөг гэсэн дүгнэлтийг бичлэг үзээд урсгалаар зөөгдөж байгааг ажиглаж дүгнэлт гаргана.

Дэн, мөс, хуруун шилний байрлалыг сайтар ажиглуулах - Хийх дарааллыг ярилцаж зураг дээр тайлбарлах

Алхам 4. - Хэрэглэгдэх зүйлсийг нэрлүүлэх 4мин - Аюулгүй ажиллагааны дүрмийг ярилцах - Хийх дарааллыг хамтдаа төлөвлөн ярилцана.

- 1-р тохиолдолд түрүүлж хайлна. Яагаад гэвэл гал нь мөсөндөө ойр байгаа. - Дулаан 2 талруугаа жигд шилжинэ. - 2-р тохиолдолд түрүүлж хайлна. Яагаад гэвэл халсан ус дээшилж мөсийг хайлуулна.

- Багажийг нэрлүүлэх бүрдээ аюулгүй ажиллагааг ярилцах

Алхам 3. Доорх зургийг ажиглуулж Аль мөс нь түрүүлж хайлах вэ? Яагаад? Асуулт 5мин асууж багаар нь ярилцуулж таамаглалыг самбарт бичих

Шингэний урсгал гэсэн дүгнэлт гарахгүй бол бичлэг үзүүлэх Буруу дүгнэлт гарвал яагаад юунаас болоод ийм дүгнэлт гарсныг нягталж ярилцах

Баримт нотолгоо ба үр дүнг нягтлах тайлбарлах

Туршилт, шинжлэн судлах ажлыг төлөвлөх

Асуудал таамаглал дэвшүүлэх

САЙН ХИЧЭЭЛ, ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ УЛСЫН ЗӨВЛӨГӨӨН-2016 ОН

Нэгдсэн дүгнэлт гаргах Хий шингэнд дулааны энерги хэрхэн зөөгддөг вэ? Хий Шингэний урсгалаар дулааны 4 мин Дүгнэлтийг таамаглалтай холбох энерги зөөгддөг гэсэн дүгнэлт гаргах Хичээлийн сэдвийг гаргаж бичих Хичээлийн зорилгыг сурагчдаар гаргуулах Зургийг үзүүлж ярилцах

Үнэлэх

3мин

БАЙГАЛИЙН УХААН

Нягтлах

САЙН ХИЧЭЭЛ, ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ УЛСЫН ЗӨВЛӨГӨӨН-2016 ОН

1-р зурагт хийн урсгалаар дулааны энерги зөөгдөж байгааг 2-р зурагт шингэний урсгалаар дулааны энерги зөөгдөж байгааг ажиглаж хэлэх 3-р зурагт агаарын урсгалыг харуулсан зураг байгааг тайлбарлуулах

Сурагчдын гүйцэтгэлийг тооцох Алхам 10. Дэлгэцэнд тест харуулж Сурагчид бие биенээ үнэлсэн хариултыг сурагчдаас дохиогоор үнэлгээгээ тайлбарлах 4мин авч гүйцэтгэлийг тооцох Багийн сурагчдын үнэлгээг хэлүүлэх

Ажлын хуудас Хичээлийн сэдэв:........................................................

..................................................................................... ..................................................................................... ..................................................................................... ..................................................................................... Алхам 1. Чиний бодлоор халаагуурыг хаана ..................................................................................... ..................................................................................... байрлуулвал өрөө жигд халах вэ? Яагаад? Багаараа ярилцаад таамаглалаа бичнэ үү хугацаа 1 мин Алхам 2. Туршилтыг багшийн заавраар хийж ..................................................................................... ажиглан багаараа ярилцаад дүгнэлт гаргаж ..................................................................................... бичнэ үү /2мин/ .....................................................................................

Алхам 3. Доорх зургийг ажиглана уу Аль мөс нь түрүүлж хайлах вэ? Яагаад? багаараа ярилцаад таамаглалаа бичнэ үү

..................................................................................... ..................................................................................... ..................................................................................... ..................................................................................... ..................................................................................... .....................................................................................

Дүгнэлт ..................................................................................... .................................................................................... Дүгнэлт: Хий ба шингэнд дулааны энерги...............................................зөөгдөнө. Энэ үзэгдлийг физикийн шинжлэх ухаанд конвекц гэж нэрлэдэг Гэрт : Хий ба шингэний урсгалаар дулааны энерги зөөгдөх үзэгдлийг амьдрал ахуйдаа ашиглах бүтээлч санаа гаргаж ирэх Алхам 4. Зургийг сайтар ажиглаад туршилтаа хийж дүгнэлт гаргана уу? 6мин

31

САЙН ХИЧЭЭЛ, ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ УЛСЫН ЗӨВЛӨГӨӨН-2016 ОН

ХИЧЭЭЛ №7.ЦАХИЛГААН ЭНЕРГИЙГ ҮҮСГЭХ, ТҮҮНИЙГ ХУВИРГАХ

Хэрэглэгдэхүүн

Сурагчийн сурч танин мэдэх үйл ажиллагаа

Хөргөх систем, Гальванометр /вольтметр/, буцламгай халуун ус, мөс

Багшийн чиглүүлэг, дэмжлэг үзүүлэх үйл ажиллагаа

Анхаарах зүйл

Үе шат, хугацаа

Сурагчдыг зөв үйлд чиглүүлэх

Бүлэг сэдэв: Энергийн хямрал ба хүний нөлөө Суралцахуйн зорилт: Сэргээгдэх ба үл сэргээгдэх энергийн эх үүсвэрүүдийн мэдлэгийг ашиглах, бусад мэдээллийн эх сурвалжийг ашиглан дэлхийн энергийн хэрэгцээг нягтлах Зорилго:Туршилтаар цахилгаан энергийг үүсгэх, мөн түүнийг энергийн өөр хэлбэрт хувиргах Хэрэглэгдэхүүн: Гэрлэн диод, дамжуулагч утас, термоэлектрон, усны сав, халуун ус, мөс, сэнс, дууны генератор, улайсах чийдэн, нарны хавтгай, зай, зайны суурь Үйл ажиллагааны төлөвлөлт:

Үзүүлэх туршилт: - Буцалж байгаа халуун усанд хөргөх системийг хийж дээрх саванд хүйтэн ус гальванометрийн заалтыг сурагчдаар ажиглуулах Гальванометр

Сэдэлжүүлэх 5 минут

Термоэлектрон

Дамжуулагч утас

Чиглүүлэг: - Туршилтаас юуг ажигласан бэ? - Халуун усанд ямар энерги агуулагдаж байгаа вэ? - Гальванометрийн /вольтметр/ заалт юуг хэмжиж байна гэж бодож байна вэ? - Зааж байгаа хүчдэл юуг илэрхийлж байна вэ? - Халуун усанд агуулагдаж байгаа дулааны энерги ямар энергид хувирсан гэж үзэж байна вэ?

32

ХҮҮХЭД БҮХЭНДЭЭ “БИ ЧАДНА” ГЭСЭН ИТГЭЛ ӨГЬЕ

Туршилтыг ажиглаад багшийн асуултанд хариулах -Гальванометр / вольтметр/ -ийн заалт өөрчлөгдөж байсан. -Дулааны энерги байгаа -Халуун усанд хөргөх системийг хийхэд гүйдэл үүссэн -Хүчдэл -Цахилгаан энергийг -Гүйдэл гүйж байгааг -Усны дулааны энергиэс цахилгаан энергид хувирсан хэмжээг

Шинэ мэдлэг олгох

Дамжуулагч утас Туршилтын үйл явц: Туршилт 1: Багууд төлөвлөлтийнхөө дагуу Сурагчид багаараа хэрэглэгдэхүүнээ ашиглан туршилтаа хамтран төлөвлөлтийн гүйцэтгэнэ. дагуу туршилтаа хийнэ. Туршилт 1: энерги - Сэнсийг хүчтэй үлээж гэрэл /диод/-ийг - Цахилгаан үүсч байгааг гэрэл асааж цахилгаан энергийг үүсгэх асааж шалгана. - Вольтметр залгана. - Амперметр залгана - Батарейнд гэрэл /диод/-ийг цахилгаан энергийг үүсгэх

холбож Туршилтын ажиглан хуудсан чиглүүлгийн тэмдэглэнэ.

БАЙГАЛИЙН УХААН

Улайсах чийдэн, сэнс, зай, зайны суурь, нарны зай, холбох утас

Туршилт төлөвлөх: /цахилгаан энергийг үүсгэх / - Баг бүр өөрийн тамаглалаа нотлох туршилтын ажлаа төлөвлөөрэй. - Төлөвлөлтийг багийн нэг гишүүн илтгэх Сурагч бүр ажлын схем дээрээ Өгөх хэрэглэгдэхүүн: төлөвлөлт бичиж, Хөдөлгүүр Нарны зай багаараа хамтран нэгдсэн төлөвлөлт гаргана. - Сэнс эргүүлэх - Нарны зайнд ширээний гэрлээ Гэрлэн диод Улайсах чийдэн тусгах - Ширээний гэрлээ нарны хавтгайд ойртуулах - Зайгаа хэлхээнд холбох - Зайгаа чийдэнтэй холбох

Төлөвлөлт хийхдээ өгөгдсөн хэрэглэгдэхүүнийг ашиглана гэдгийг сануулах

Сурагч бүр таамаглал дэвшүүлж, багаараа ярилцан нэгдсэн нэг Таамаглал дэвшүүлэх: таамаглал дэвшүүлнэ. Халуун уснаас цахилгаан энерги үүссэн. - Сэнсээр  Тэгвэл та нар өөр ямар аргаар цахилгаан энергийг үүсгэж болох - Нараар талаар таамаглал дэвшүүлнэ үү? - Салхиар - Гэрлээр - Зайгаар - Хөдөлгөөнөөр

Багуудын нэгдсэн нэг таамаглалыг самбарт тус тусад нь ялгаж бичих

САЙН ХИЧЭЭЛ, ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ УЛСЫН ЗӨВЛӨГӨӨН-2016 ОН

-Гэрэл / диод/ өгөх

явцыг ажлын дээрх дагуу

33

Шинэ мэдлэг олгох

САЙН ХИЧЭЭЛ, ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ УЛСЫН ЗӨВЛӨГӨӨН-2016 ОН

Баг бүрийн туршилтын үйл явцыг ажиглан зөв буруу байгаа эсэхэд чиглүүлэг өгнө. - Цахилгаан энерги үүсч байгааг яаж шалгах вэ? - Энерги ямар замаар зөөгдөж байгаа вэ? Дүгнэлт 1:  Сурагчдаас гарсан дүгнэлтийг самбарт тэмдэглэх

Туршилт 2: 3V, 6 V-ийн тэжээлийн үүсгүүр ашиглан сэнс эргүүлэх, гэрэл асаах, дуу гаргах, дулаан үүсгэх туршилтуудыг хийлгэж, энергийн ямар хувирал явагдаж байгааг гаргуулна. Хөдөлгүүр Улайсах чийдэн

Бататгал

Дууны генератор

34

Хөдөлгүүр

Дүгнэлт 1:  Х ө д ө л г ө ө н и й Сурагчид энергийг хөдөлгүүр туршилтын цахилгаан энергид дүгнэлтийг хувиргасан. зөв гаргаж  Гэрлийн энергийг байгаа нарны хавтгай эсэхэд цахилгаан энергид анхаарах хувиргасан.  Зайг хэлхээнд холбон диодыг асааж цахилгаан Аюулгүй энергийг үүсгэсэн. ажиллах  Цахилгаан энергийг дүрмийг бусад сануулах  энергийг хувиргах замаар гаргаж болно

Туршилт 2: 3V, 6 V-ийн тэжээлийн үүсгүүр ашиглан сэнс эргүүлэх, гэрэл асаах, дуу гаргах, дулаан үүсгэх туршилтуудыг хийлгэж, энергийн ямар хувирал явагдаж байгааг гаргуулна.

Дүгнэлт 2:  Цахилгаан энергийг дууны үүсгүүр нь дууны энергид хувиргаж байна.  Цахилгаан энергийг Дамжуулагч утас Зай, Зайны суурь хөдөлгүүр нь хөдөлгөөний энергид хувиргаж байна.  Цахилгаан энергийг диод нь гэрлийн Дүгнэлт 2: энергид хувирч  Цахилгаан энергийг дууны үүсгүүр нь байна. дууны энергид хувиргаж байна.  Цахилгаан энергийг  Цахилгаан энергийг хөдөлгүүр нь дулааны энергид хөдөлгөөний энергид хувиргаж байна. хувиргана.  Цахилгаан энергийг диод нь гэрлийн энергид хувирч байна.  Цахилгаан энергийг дулааны энергид хувиргана.

ХҮҮХЭД БҮХЭНДЭЭ “БИ ЧАДНА” ГЭСЭН ИТГЭЛ ӨГЬЕ

Сурагчид туршилтын дүгнэлтийг зөв гаргаж байгаа эсэхэд анхаарах

Аюулгүй ажиллах дүрмийг багш сануулах

Улайсах чийдэн, сэнс, зай, нарны зай, холбох утас Гэрэл/ диод/-5ш

Сэнс, зай, зайны суурь, дууны генератор гэрлэн диод, 12V-ийн улайсах чийдэн, холбох утас

САЙН ХИЧЭЭЛ, ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ УЛСЫН ЗӨВЛӨГӨӨН-2016 ОН

Дүгнэлт

ХӨДӨЛГӨӨНИЙ ДУЛААНЫ, ХИМИЙН ЭНЕРГИ

Багууд туршилт 1,2-ийн дүгнэлт /1,2/-ийг багаараа нэгтгэн гаргана.

ЦАХИЛГААН ЭНЕРГИ

Задгай систем:

ГЭРЛИЙН САЛХИНЫ ЭНЕРГИ

ЦАХИЛГААН ЭНЕРГИ

Гэрийн даалгавар

-Нэгдсэн баг бүрийн тайлбарлана.

Нэгдсэн дүгнэлтийг самбарт зургаар илэрхийлнэ

БАЙГАЛИЙН УХААН

Үр дүнг нягтлах: Битүү систем:

“Энерги нь битүү ба задгай системээр зөөгддөг” гэсэн дүгнэлтэнд хүрэх

дүгнэлтийг нэг сурагч

Цахилгаан энергийг ихэсгэж, багасгах тохиолдолд цахилгаан багаж Даалгаврыг дэвтэрт хэрэгсэл дээр хувирч байгаа энерги ямар байх талаар судалж ирээрэй. бичиж тэмдэглэнэ.

АЖЛЫН ХУУДАС Хичээлийн сэдэв:................................................. Багш үзүүлэх туршилт хийнэ. - Мультиметрийн заалт яагаад өөрчлөгдсөн бэ? .................................................................................................................................................................. - Энэ нь юуг илэрхийлээд байна вэ? .................................................................................................................................................................. - Халуун уснаас ямар энерги үүссэн бэ? .................................................................................................................................................................. Таамаглал:  Цахилгаан энергийг өөр ямар аргаар үүсгэж болох вэ? Сурагч бүр саналаа хэлэх бөгөөд багаараа нэгдсэн нэг таамаглал дэвшүүлнэ үү? .................................................................................................................................................................. Төлөвлөлт:  Баг бүр өөрийн таамаглалдаа тулгуурлан туршилтын ажлаа төлөвлөж бичнэ үү? .................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................ ........................

35

САЙН ХИЧЭЭЛ, ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ УЛСЫН ЗӨВЛӨГӨӨН-2016 ОН

Туршилт 1:

Бусад багийн Туршилт 1-ийн дүгнэлтийг бичнэ Багаараа хамтран төлөвлөлтийн дагуу туршилтаа үү? хийгээрэй.  ....................... энерги нь ......................... энергид хувирсан.  ............... энерги нь ................... энергид хувирсан.  ................... энерги нь ...................... энергид хувирсан.  ..........................энерги нь ................................. энергид хувирсан.  Энерги юугаар зөөгдөж ирсэн бэ? .............. ........................................................................  Энерги юугаар зөөгдөж ирсэн бэ?  Энерги хувиргагч нь юу байсан бэ? .............................................................................. .........................................................................  Энерги хувиргагчийг бичээрэй. .............................................................................. Туршилт 2:

Бусад багийн Туршилт 2-ийн дүгнэлтийг бичнэ үү?

Цахилгаан энергийг ямар энергид хувиргаж чадсан бэ?  ...........................энерги нь ............................. .... энергид хувирсан.  ...........................энерги нь .................................  ..........................энерги нь .............................. энергид хувирсан. ... энергид хувирсан.  ..........................энерги нь ................................. энергид хувирсан.  Энерги юугаар зөөгдөж ирсэн бэ? ................  Энерги юугаар зөөгдөж ирсэн бэ? ......................................................................... .................................................................................. ............................................................... ..................................................................  Энерги хувиргагч нь юу байсан бэ?  Энерги хувиргагч нь юу байсан бэ? ................................................... ........................................................................ Дээрх туршилтуудыг нэгтгэн дүгнээд энерги юугаар зөөгдсөнийг зурж, ямар энергиэс ямар энергид хувирсныг бичээрэй. Туршилт 1:

Туршилт 2:

Гэрийн даалгаварт:  Энергийг ихэсгэж, багасгах тохиолдолд цахилгаан багаж хэрэгсэл дээр хувирч байгаа энерги ямар байх талаар судалж ирээрэй.

36

ХҮҮХЭД БҮХЭНДЭЭ “БИ ЧАДНА” ГЭСЭН ИТГЭЛ ӨГЬЕ

САЙН ХИЧЭЭЛ, ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ УЛСЫН ЗӨВЛӨГӨӨН-2016 ОН

Бүлэг сэдэв: Энергийн хямрал ба хүний нөлөө Суралцахуйн зорилт: Дулааны энерги зөөгдөх процесс дамжуулал, конвекци, цацаргалт/ыг тайлбарлах, ялгах, эдийн засагтай холбон тайлбар хийх Зорилго:Байшингийн ханаар алдагдах дулааны энергийг багасгах арга замыг судлах Зорилт: Хатуу биеийн дулаан дамжууллыг судлах Хэрэглэхдэхүүн: зураг, cпиртэн дэн, штатив, зэс төмөрт тогтоосон хадаас, лааны тос, термометр, секундомер.

Үе шат

Арга зүйн төлөвлөлт: Багшийн үйл ажиллагаа Зуны халуун өдөр сурагч Тэмүүлэн Дөлгөөн хоёр сумын төвөөс ойрхон хөдөө гэртээ байгаа дүү нартаа зайрмаг аваачиж өгөхөөр болов. Замдаа зайрмагаа хайлуулахгүйн тулд Тэмүүлэн арьсаар, Дөлгөөн тугалган цаасаар ороов. Хэний зайрмаг хайлахгүй очих вэ? Баг бүрд

Сурагчийн үйл ажиллагаа

Сурагчид багаар Үзэл бодлоо ярилцан баг бүр илэрхийлэх таамаглал дэвшүүлэх 3 мин чадварыг урмаар идэвхжүүлнэ Баг бүр ярилцаад Гэрлийн энерги --> Дулааны энерги Цахилгааны энерги--> Дулааны энерги Байрлалын энерги--> Дулааны энерги

Асуудал таамаглал дэвшүүлэх

Хугацаа

5 мин

Хөдөлгөөний энерги--> Дулааны энерги гэх мэт энергийн хувирал нэрлэх Зураг өгч ажиглуулан энергийн хувирал дулааны энерги хэрхэн үүсэж байгааг гаргуулж өмнөх мэдлэг сэргээх Дулааны энерги юунд ашиглаж болох вэ?

Сурагчид байшин гэр амьдралд байгаа жишээ гаргах

1 мин

Ханаар дулаан хамгийн их алдагдаж байгаад анхаарал хандуулж дулааны алдагдалыг багасгах арга зам юу байна вэ?

37

БАЙГАЛИЙН УХААН

ХИЧЭЭЛ №8. ХАТУУ БИЕИЙН ДУЛААН ДАМЖУУЛАЛ

САЙН ХИЧЭЭЛ, ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ УЛСЫН ЗӨВЛӨГӨӨН-2016 ОН

- Таамаглалаа нотлох туршилт-1 Сурагчид бэхэлсэн хийлгэх

штативт өөр өөр металлуудад байрлуулсан лааны 5 мин тосыг хайлуулах туршилтын төлөвлөлтөө гарган туршилт хийж зэс металл илүү дулаан дамжуулж байгааг ажиглах

- Туршилт -2 - Дулааны байгаа

Сурагчид туршилтыг температур халааж хийж Температурын зөрүү 0 0 хадаас хэмжин t ИХ t БАГА хэсэг их байвал дулааны рүү дулааны энерги 5 мин энерги их зөөгдөнө байрлалын шилжиж байгааг ажиглах гэдгийг дүгнэх электрон

үүсгүүрийн байрлал

тогтоосон температур термометрээр хэмжих - Туршилт-3

бичлэг Дулаан дамжуулал нь зайнаас Сурагчид зэс хамаарахыг харуулсан бичлэг ажиглаад дамжуулагчид тогтоосон харуулах хадаас зай нь бага үед хурдан унаж байгааг 5 мин ажиглах Шинжлэн судлах

Туршилтын үр дүнг нэгтгэн харьцуулан металл бүр дулааны энергийг ялгаатай дамжуулж байгааг дүгнэх

- Туршилт-4

Бүх сурагчдыг ширээний төмөр хөлийг 4 хуруу ба 1 хуруугаар зэрэг барьж ямар мэдрэмж төрж байгааг нь багаар хэлэлцүүлэх

Сурагчид ярилцан саналаа солилцож дулааны энерги шилжих нь хурууны шүргэлцэх талбайгаас хамаарч байгааг ажиглах

Тодорхой хугацаанд дулааны үүсгүүрээс металл ялтсанд тогтоосон хадаас хүрэх зай бага байвал дулааны энерги их зөөгдөнө. Харин зай нь их байвал дулааны энерги бага зөөгдөнө.

шүргэлцэх талбай их үед дулааны 4 мин энерги илүү зөөгдөж байгааг дүгнэх

Зурагт ижил халаагч ижил Сурагчид хугацаанаас хэмжээтэй зэс биетийг халааж хамаарахыг хэлэх байгааг ажиглаад 3-н тохиолдол дахь температурыг жишнэ үү?

Хугацаа их байвал 3 мин дулааны энерги их шилжинэ гэдгийг дүгнэх

t° 1 38

....

t° 2

.…

t° 3

ХҮҮХЭД БҮХЭНДЭЭ “БИ ЧАДНА” ГЭСЭН ИТГЭЛ ӨГЬЕ

Гэрийн даалгавар

Хана зузаан байх Байшингийн ханаар алдах дулааны Гадаргуун талбай бага алдагдал багасгахын тулд яах вэ? байх Дулаан муу дамжуулах материал сонгох

3 мин

Дулаан дамжуулал - Материалаас - t0 - 1/e - s t хамаарч байгааг дүгнэх

1.Тугалган цаас арьснаас дулаан дамжуулал сайтай 2.Тугалган цаас Тугалган цаасанд нимгэн, арьс зузаан Тэмүүлэн Дөлгөөн хоёрын хэн нь Ороосон зайрмаг учир тугалган дүүдээ зайрмаг хүргэж өгсөн бэ? түрүүлж хайлна гэдгийг 5 мин цаас дулаан сайн дүгнэх дамжуулна 3.Тугалган цаасны зайрмагтай шүргэлцэх талбай их учир дулаан дамжуулал сайн Тоосго нүхтэй байх учир? Байшингийн цонх, хаалга, дээвэр, Сурагчдын багийн шал ямар байвал дулааны Багийн үнэлгээгээ үнэлгээг байшингийн алдагдал бага байх бэ? харуулах хичээлээ 1 мин хананд наасан Байгалд ээлтэй хүний эрүүл дүгнэх материалаар үнэлнэ мэндэд хоргүй барилгын материал судлах

АЖЛЫН ХУУДАС Санамж: - Туршилтын хэрэглэгдэхүүнтэй багшийн заавраар ажиллах - Спиртэн дэнг үлээж унтраахгүй зориулалтын тагаар таглаж унтраана. - Спиртэн дэнгийн дөл эгц дээш байх нөхцөлийг анхаарах. Туршилт №1. Материалын нэр

Лааны тосоор тогтоосон хадаас унах хугацаа

Дүгнэлт

ЗЭС ТӨМӨР

Туршилт№2. а) Хадаас унах үед хэмжинэ. Жишнэ үү?

t1°

зэс .........

t2°

t1°

төмөр .........

температур

зэс

t2°

төмөр

39

БАЙГАЛИЙН УХААН

Үр дүн үнэлгээ

Баримт нотолгоо гаргах тайлагнах

САЙН ХИЧЭЭЛ, ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ УЛСЫН ЗӨВЛӨГӨӨН-2016 ОН

САЙН ХИЧЭЭЛ, ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ УЛСЫН ЗӨВЛӨГӨӨН-2016 ОН

б) Температурын зөрүү

Материалын нэр

Зэс

Дүгнэлт

Халаагаагүй үеийн температур Хадаас унах үеийн температур

Туршилт №3. Бичлэг ажиглаад дүгнэлтээ гаргаж дараах өгүүлбэрийн дутууг (их, бага) үгнээс сонгож бичнэ үү. Тодорхой хугацаанд дулааны үүсгүүрээс металл ялтсанд тогтоосон хадаас хүрэх зай ............. байвал дулааны энерги ...........зөөгдөнө. Харин зай нь .................. байвал дулааны энерги .................. зөөгдөнө. Туршилт №4. Ширээний тавцанг

Юу ажиглав?

Дүгнэлт

Гарын алгаар дарах 1 хуруугаар дарах

Даалгавар №5. Зурагт ижил халаагч ижил хэмжээтэй зэс биетийг халааж байгааг ажиглаад 3-н тохиолдол дахь температурыг жишнэ үү?

t° 1 - - - - - - - -

40

....

t° 2

.…

t° 3

Аюулгүй ажиллагааны дүрэм Багшийн заавраар туршилтын хэрэглэгдэхүүнтэй ажиллах Спиртэн дэнг хэрэглэж дуусаад зориулалтын тагаар таглаж унтраах Дөлний дээд талаасаа 1/3 нь хамгийн илчтэй байдаг тул халаах зүйлээ тохируулах Спиртэн дэнгийн дөл эгц дээш байх боломж бүрдүүлэх Асаалттай спиртэн дэнг нэг байрлалаас нөгөө байрлалд зөөхийн хориглох Штативт бэхэлсэн биетийг халаах явцад болон туршилт дууссаны дараа тодорхой хугацаанд гар хүрэхгүй байх. Электрон термометрээр температур хэмжихдээ хэмжигч багажийн лазер гэрлийг температур хэмжих байрлал руу эгц тусгах Секундомерээр хэмжилт хийхийн өмнө багажийн заалт тэг дээр байх

ХҮҮХЭД БҮХЭНДЭЭ “БИ ЧАДНА” ГЭСЭН ИТГЭЛ ӨГЬЕ

САЙН ХИЧЭЭЛ, ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ УЛСЫН ЗӨВЛӨГӨӨН-2016 ОН

Бүлэг сэдэв: Энергийн хямрал ба хүний нөлөө Суралцахуйн зорилт: Хүн төрөлхтөний тулгамдсан асуудлууд. Дэлхийн энергийн хэрэглээний талаар үзэл бодлоо хэлдэг байх Зорилго: Цахилгаан энергийн хувирал, түүнийг ашиглан ахуйн асуудлыг шийдвэрлэх Зорилт: - Туршилтыг ажиглан ямар энерги ямар энергид хувирч байгааг нэрлэх - Дадлага ажлыг төлөвлөх - Дадлага ажлын үр дүнгээс энергийн хувирлыг тайлбарлах - Энергийн хувирлыг бид амьдралд хэрхэн ашиглагддагийг жишээгээр тайлбарлах Үйл ажиллагааны төлөвлөлт:

Сэдэлжүүлэх үе

Үе шат

Багшийн чиглүүлэх үйл ажиллагаа

ҮА-№1: - Энергийн хувирал ба хэрэглээний талаарх бичлэг үзүүлэх - https://www.youtube.com/watch?v=ftj23FRS2LI - Бичлэгийг үзээд бичлэгээс юу ойлгосон талаар багийн гишүүд болон багштай санаа бодлоо хуваалцаарай Өнөөдрийн хичээлээрээ бүгдээрээ цахилгаан энергийн хэрэглээний талаар судална

Таамаглал дэвшүүлэх

ҮА-№2: - Үзүүлэх туршилтыг сурагчдад ажиглуулан энергийн ямар хувирал явагдаж байгааг багаараа ярилцаж санаа бодлоо нэгтгэн бүдүүвчээр илэрхийлэн багийн ажлын хуудсанд наагаарай - Багийн гишүүдийн тайлбарыг сонсож зөв хариултыг үнэлгээний шалгуурын хамт дэлгэцээр үзүүлж туршилтын багаж дээр тайлбарлана

Сурагчийн үйл ажиллагаа - Бичлэгийг анхааралтай үзнэ - Бичлэгт юуг илэрхийлж байгаа талаар багаараа ярилцан энергийн хувирал ба энергийн хэрэглээний талаар илэрхийлсэн байна гэсэн хариулт гаргана

- Багийн гишүүд ямар энергийн хувирал явагдаж байгаа талаар санаа бодлоо нэгтгэнэ - Өөрийн багийн ажлын хуудсанд бүвүүвчийг гаргаж нааж тайлбарлана - Багууд алдаагаа хянана - Үнэлгээний шалгуурын дагуу өөрийн үнэлгээ хийнэ

Цахилга Цахилгааны Нарны Нарн өдөлгө аны ы өний энерги энерг энерги

Хөдөлгөөний Х

41

БАЙГАЛИЙН УХААН

ХИЧЭЭЛ №9. ЦАХИЛГААН ЭНЕРГИЙН ХЭРЭГЛЭЭ

САЙН ХИЧЭЭЛ, ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ УЛСЫН ЗӨВЛӨГӨӨН-2016 ОН

ҮА-№3:

Шинжлэн судлах ажлыг төлөвлөх, баримт нотолгоо гаргаж тайлагнах

- Багуудад ажлын хуудас, хэрэглэгдэх материалыг тарааж өгөн асуудал дэвшүүлнэ - Багууд ажлын хуудсан дээрх зургийг ажиглаж төлөвлөгөө гаргана - Багуудыг санамжтай сайтар танилцахыг сануулна

- 1-р багт - Хөөс зүсэгч багаж, шулуутгагч ашиглаад өндөр хүчдэлийн тэмдэг хийх боломжтой юу? - 2-р багт - Та нарт батарей ба диодон гэрэл бүхий хавтан байна. Үүний тусламжтайгаар гар чийдэн бүтээх боломж байна уу? 3-р багт

- Ажлын хуудасны дагуу багаараа зургийг ажиглан төлөвлөгөө боловсруулна - Дадлага ажлаа гүйцэтгэнэ - Багаар ярилцаж амьдрал ахуй дээр ямар нөхцөлд хэрэглэж болох талаар жишээ гаргана - Ажлаа ямар дарааллаар гүйцэтгэсэн болон гарсан үр дүнгээ бусад багуудад тайлбарлана / энергийн хувирлыг тайлбарлахгүй/ - Бусад багуудын ажлыг анхааралтай сонсож хийсэн туршилтыг ажиглаж энергийн ямар хувирал явагдсаныг сурагч бүр ажлын хуудсан дээр бичнэ - Багийн гишүүд саналаа нэгтгэн багийн ажлын хуудсан дээр наана 1-р баг Хөөс зүсэгч

2-р баг Гар чийдэн хийх - Бидний гэр харанхуй байна. Тэгвэл бүгдээрээ гэрэл ба батарей ашиглан гэрэлтэй болгомоор байна. Та бүхэн 3-р баг Монгол гэр гэрэл тавих хэрхэн шийдэх вэ?

4-р баг Салхин сэнс хийх 4-р багт - Та нарт салхин сэнс, генератор - Багууд алдаагаа хянана байна. Одоо бүгдээрээ эдгээр - Үнэлгээний шалгуурын зүйлийн тусламжтайгаар гэрэл асаах өөрийн үнэлгээ хийнэ боломжтой багаж угсарцгаая

дагуу

- Өөрийн багийн дадлага ажлыг ямар төлөвлөгөөгөөр гүйцэтгэж ямар үр дүн гарсаныг бусад багуудад тайлагнанаарай - Багш зөв хариултыг дэлгэцээр гаргана Багийн үнэлгээ - Нийт 12 оноо цуглуулна - Энергийн төрлийг бурууг бичсэн тохиолдол бүрт 1оноо хасаж тооцно - Гэрийн авна - Гэртээ байгаа эд зүйлс энергийг хэрхэн хувиргаж байгаа жишээ 5-г гарган бичээрэй Гэрийн даалгавар

42

ХҮҮХЭД БҮХЭНДЭЭ “БИ ЧАДНА” ГЭСЭН ИТГЭЛ ӨГЬЕ

даалгавраа

тэмдэглэж

САЙН ХИЧЭЭЛ, ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ УЛСЫН ЗӨВЛӨГӨӨН-2016 ОН

- Бидний хийсэн дадлага ажлыг дүгнэхэд энерги нэг хэлбэрээс нөгөө хэлбэрт хувирахдаа цахилгаан энергиэр дамжиж байна Цахилгаан энергийг өргөн хэрэглэдэг

Дүгнэлт

Багшийн асуулт

- Бид хийсэн дадлага ажлуудын дүгнэлтээс харахад энергийн нэг хэлбэр нөгөө хэлбэрт хувирахдаа ихэвчлэн ямар энергиэр дамжиж - байна вэ? - Бид амьдралдаа ямар энергийн хэлбэрийг өргөн хэрэглэдэг вэ? - Яагаад? - Дэлгэцээр дүгнэлт харуулна - Багш нь амьдрал дээр хэрэглэдэг зүйлсийн зургуудыг тарааж өгье - Зургуудыг ашиглан цахилгаан энергийн хувирал ба хэрэглээний талаар мэдээлэл бэлтгэн тайлбарлаарай

Цахилгаан энерги бусад төрлийн энергид хувирахдаа хялбар байна

Ажлын хуудас Анги: ........... Нэр: ...................................... Үзүүлэх туршилтыг ажиглаад ямар энерги ямар энергид хувирч байгааг бүдүүвчээр илэрхийлж бичээрэй

1. Туршилт ажил тус бүрийн энергийн хувирлыг бичнэ үү? - Өөрийн багийн туршилт ажилд энергийн ямар хувирал явагдаж байгааг бичээрэй - Бусад багуудын туршилтыг анхааралтай сонсож энергийн ямар хувирал явагдаж буйг тэмдэглээрэй

Энерги үүсгэгч

Энерги үүсгэгч

Энерги

Энерги

Энерги үүсгэгч

Энерги үүсгэгч

Энерги

Энерги

2. Амьдрал ахуй дээр нөхцөлд хэрэглэж болох талаар жишээ гаргана уу? ........................................................................................................................................... ...................................................................................................................................

43

БАЙГАЛИЙН УХААН

Хичээлийн агуулга ба үйл явцын нэгтгэсэн дүгнэлт:

САЙН ХИЧЭЭЛ, ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ УЛСЫН ЗӨВЛӨГӨӨН-2016 ОН

ФИЗИК - IX ХИЧЭЭЛ №10. НҮД, НҮДНИЙ ШИЛ Бүлэг сэдэв: ГЭРЭЛ Суралцахуйн зорилт: Линзэд үүсэх дүрсийг судлах, дүрс байгуулах арга, линзийн томьёотой танилцах, линзийн хэрэглээг судлаж мэдэх Зорилго: Хол ойрын харааны гажгийг линз ашиглан засах аргад суралцах Үе шат

Хугацаа

Суралцах үйл ажиллагаа

Сурагчдад зураг 1-ийг Сурагчдаас гарч болох боломжит харуулна. Үүнийг юунд ашигладаг хариултууд: вэ? - Хараа шалгах тест Үүнийг ашиглан - Хараагаа тогтоодог зүйл хараагаа шалгаж үзэх Мэдэхгүй бол багш хараа шалгадаг бөгж гэдгийг хэлж өгнө. сурагчид байна уу. Эрэл хайлтын асуулт Баг бүрээс 1 сурагч өөрийн саналаар гарч хараа шалгах бөгж дэвшүүлэх: - Энэ сурагчид яагаад ашиглан өөрийн хамгийн сайн хараа шалгадаг харж чадах хэсгийг тодорхойлно. бөгжний дээд, доод Хамгийн сайн харах хэсгүүд хэсгийг сайн, муу яагаад өөр өөр байгаа талаар хараад байна вэ? таамаглал дэвшүүлнэ. - Багш сурагчдын Сурагчдаас гарч болох боломжит хэлсэн таамаглалууд: таамаглалуудыг - Хараа муудсан байна. самбарт бичиж - Холын хараа муу, ойрын хараа агуулгатай муу холбоотойг нь ялгаж - Ойрын хараа сайн гэх олон сэдвээ гаргана. янзын таамаглал гаргана. - Тэгвэл хүний холын Таамаглал бүрийн дараа багш хараа яахаараа тайлбарыг сурагчдаас асууна. мууддаг Холын хараа яагаад мууддаг - Ойрын хараа Ойрын хараа яагаад мууддаг вэ? яахаараа мууддаг Энэ асуудлаа шийдэхийн тулд вэ гэсэн асуудлыг сурагчид туршилт хийнэ.Туршилт өнөөдөр бүгдээрээ хийхийн өмнө нүдний бүтцийг шийднэ. сэргээн ярилцана. Багш нүдний бүтцийг Алхам 2: дэлгэцээр - Нүдний бүтцийг сэргээн харуулж сэргээн санана. сануулна.

Эхлэл Сэдэлжүүлэх үе шат /асуудал дэвшүүлэх таамаглал дэвшүүлэх үе/

Алхам 1:

44

6 Мин

Багшийн дэмжлэг

ХҮҮХЭД БҮХЭНДЭЭ “БИ ЧАДНА” ГЭСЭН ИТГЭЛ ӨГЬЕ

Багшийн санамж буюу хэрэглэгдэхүүн Хичээлийн үнэлгээ, сурагчийн өөрийн үнэлгээний хуудас хэрхэн ашиглахыг танилцуулна.

Сурагчдын хэлсэн таамаглалуудыг багш самбарт товч тэмдэглэж бичнэ.

Дэвшүүлсэн таамаглалуудаас сэдэвтэй холбоотойг нь сонгож сурагчдыг чиглүүлнэ.

Өрнөл хэсэг Таамаглалыг шалгах туршилт гүйцэтгэж нэгтгэн дүгнэх үе

САЙН ХИЧЭЭЛ, ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ УЛСЫН ЗӨВЛӨГӨӨН-2016 ОН

Туршилт №2 : Хийж гүйцэтгэнэ..

Төгсгөл хэсэг

Багаараа хэлэлцэж нэгдсэн дүгнэлтээ таамаглалтай тохирч байна уу, үгүйг хэлэлцнэ. - Сурагчид туршилт 3-ыг зааврын дагуу хийж гүйцэтгэнэ. Дэлгэцэнд бүдэгхэн дүрс яагаад үүсэв? Одоо яаж тод болгох вэ? Хоорондоо ярилцаж санаануудаа туршиж үзнэ 10мин Сурагч бүр өөрийн үнэлгээний хуудсанд таамаглалаа бичнэ. Багаараа хэлэлцэж нэгдсэн дүгнэлт гаргана.

3мин

2мин

Тэгэхлээр нүдээ гаргаж ирээд туршилт хийх боломжгүй учраас нүдийг орлуулах загвар ашиглана. - Туршилтанд хэрэглэгдэх багажнуудыг нэрлүүлнэ. - Эдгээр багаж хэрэгсэлтэй ажиллах аюулгүй ажиллагааны ямар дүрэм баримталбал зохих вэ? - Өөрийн үнэлгээний хуудастай ажиллах заавар өгнө. - Туршилтын заавар бүрийг уншиж танилцуулна. Сурагчдын таамаглал бүрийг самбарт тэмдэглэнэ. Туршилтыг эхлүүлнэ. Тогтмол болон өөрчилж байгаа зүйлээ багш сануулна. -Багш нэгтсэн дүгнэлт хийнэ.Бичлэг үзүүлнэ.

Багш дөхүүлэх асуултаар хөтлөнө. Аюулгүй ажиллагааны дүрэм - Линзийн шилнээс гараараа барихыг хориглоно. - Лааны дөлөнд түлэгдэхээс болгоомжил. - Багаж хэрэгслийг унагаж гэмтээхээс болгоомжил.

Сурагчид дэвшүүлсэн таамаглалаа шалгана. Багш дүгнэлт хийнэ. Бичлэг харуулна. Бид нарын хийсэн туршилт энэ байна. Та нарын гаргасан дүгнэлттэй тохирч байна уу гэх мэт асуулт асууна.

Эхний багийн гишүүний тайлбар, дүгнэлтийг сонсоод давхцаагүй, өөр гарсан туршилтын үр дүн байгаа эсэхийг тодруулна. Линзээ солиод байгаа нь нүдний уян линз агшиж сунаж байгааг илтгэнэ. Алхам4: Сурагчид саналаа хэлнэ. Харааны гажиг үүсэхэд Аль болох нөлөөлөх хүчин зүйлүүд сурагчдаар Мэдлэгээ бататган дүгнэн юу юу байна вэ? өөрсдөөр нь нийтээрээ хэлэлцэнэ. дүгнэлтийг Нүдний алжаал тайлах дасгал хийлгэхэд хийх чиглүүлнэ. Гэрийн даалгавар: Багаараа “Нүдээ хэрхэн хамгаалах вэ? ” гэсэн сэдэвтэй зөвлөмж буюу товхимол хийж ирнэ. 2.СБ-ийн 164р хуудсыг нэмэлтээр уншиж тэмдэглэнэ. 45

БАЙГАЛИЙН УХААН

Сурагчид нүдний болорын үүргийг цуглуулагч линз, торлог бүрхэвчийн үүргийг дэлгэцээр орлуулж байгааг хэлнэ. - Сурагчид туршилтанд хэрэглэгдэх зүйлсээ дэвтэртээ бичнэ. - Аюулгүй ажиллагааны дүрмээ өөрсдөө гаргаж дэвтэртээ бичнэ. - Линзэд дүрс байгуулах аргаа сэргээн санана. Алхам 3: Туршилтыг гүйцэтгэнэ. Туршилтын зааврыг анхааралтай сонссоны дараа туршилтын өмнөх таамаглалаа өөрийн үнэлгээний хуудсанд бичнэ.Багаараа хэлэлцэнэ. - Туршилт №1-ийг зааврын дагуу 29мин хийж гүйцэтгэнэ.Туршилтын өмнөх таамаглалтай тохирч байгаа болон үгүйг шалгана. Өөрийн үнэлгээний хуудсан дээрээ ажиллана.

САЙН ХИЧЭЭЛ, ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ УЛСЫН ЗӨВЛӨГӨӨН-2016 ОН

Үйл ажиллагаа: Туршилт 1 Хэрэглэгдэх багаж: лаа 1, асаагуур 1, бяцхан нүд сарниулагч 1/, туршилтын аюулгүй ажиллагааны дүрэм

/нэмэлт цуглуулагч 1 ба

Туршилт хийх заавар: 1. Гэрэл үүсгэгч, линз, дэлгэцийг тэдгээрийн төв нэг шулуун дээр байхаар байрлуулна.Лаагаа асаана. 2. +95мм-ийн фокусын зайтай бяцхан нүдээ нэг байрлалд тавьж, гэрэл үүсгэгчийг нааш цааш хөдөлгөн тод дүрс үүсч байхаар байрлуулна.Энэ үед гэрэл үүсгэгчийн бодит хэмжээнээс их, бага, дээшээ эсвэл уруу харсан ямар дүрс байгааг харж тэмдэглэнэ.Дүгнэлт гаргана. Туршилт 2 1. +95мм-ийн фокусын зай бүхий линзийг +140мм-ийн фокусын зай бүхий линзээр солино. Бяцхан нүд болон гэрэл үүсгэгчийн байрлалыг өөрчлөхгүй.Дэлгэцэнд үүсэх дүрсийг ажиглана. Хэрхэн засаж тод болгох вэ? Санамж: Лаа болон бяцхан нүдний байрлал тэдгээрийн хоорондын зайг өөрчлөхгүй. Хэрэглэгдэх нэмэлт зүйлс. Цуглуулагч ба сарниулагч линз Төлөвлөлтөө зурах хэсэг .

Тайлбараа бичих хэсэг .

1 ба 2 туршилтын Нэгдсэн дүгнэлт: ............................................................................................................................... ............................................................................................................................... ............................................................................................................................... ............................................................................................................................... Туршилт 3 1. +140мм-ийн фокусын зай бүхий линзийг +50мм-ийн фокусын зай бүхий линзээр сольж дэлгэцэнд үүсэх дүрсийг ажиглана.Гэрэл үүсгэгч болон бяцхан нүдний байрлалыг өөрчлөхгүй . Хэрхэн засаж тод болгох вэ? Хэрэглэгдэх нэмэлт зүйлс. Цуглуулагч ба сарниулагч линз Төлөвлөлтөө зурах .

Тайлбараа бичих.

Нэгдсэн дүгнэлт: ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ...........................................................................................................................................

46

ХҮҮХЭД БҮХЭНДЭЭ “БИ ЧАДНА” ГЭСЭН ИТГЭЛ ӨГЬЕ

САЙН ХИЧЭЭЛ, ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ УЛСЫН ЗӨВЛӨГӨӨН-2016 ОН

Бүлэг сэдэв: Гэрэл Суралцахуйн зорилт: Линз, гүдгэр ба хүнхэр линзийн тухай ойлголттой болох, туршилт хийж түүний үр дүнгээс фокусын цэг, фокусын зай гэсэн ухагдахууныг олж мэдэх Зорилго: Линз, линзийн хэлбэрүүдийг судлаж мэдэх Хэрэглэгдэхүүн: Гэрлийн үүсгүүр 12ш, гүдгэр линз 6ш, хүнхэр линз 6ш, А4цаас 12ш, шугам, харандаа Үйл ажиллагааны төлөвлөлт:

Асуудалдэвшүүлэх 4минАсуудалдэвшүүлэх, 2мин

Үе шат

Багшийн үйл ажиллагаа

Сурагчийн үйл ажиллагаа

Алхам 1: Багуудад томруулдаг шил тарааж өгөөд дүрс үүсгэж ажиглуулах

Алхам 1: Сурагчид томруулдаг шилээр гарсан дүрсийг ажиглана Боломжит хариултууд: - Томруулдаг шил ашигласан болохоор - Гэрэл цуглараад - Линз гэрлийг цуглуулсан гэх мэт Боломжит хариултууд: - Шил - Линз

Асуудал дэвшүүлэх: Яагаад тод дүрс үүсэв? Томруулдаг шил юу байсан бэ?

Анхаарах зүйл ба үнэлгээ

Томруулдаг шилийг нүдэндээ бариад нар руу харж болохгүй. Нүд гэмтэнэ.

Алхам 2: - Голоороо зузаан линз байна. Гүдгэр линз - Голоороо нимгэн линз байна. Хүнхэр линз ......................... Алхам 2; Бодит линзийг бариулж үзүүлэн хүнхэр ба гүдгэр линзийг ялгуулах

Линзийн зүсэлтүүдийг гүдгэр ба хүнхэрээр нь ангилна уу?

1, 4, 5, 7 нь голоороо зузаан болохоор гүдгэр линз

2, 3, 6 нь захаараа зузаан болохоор хүнхэр линз гүдгэр

- Линзийг хэлбэрээр нь ..........ба Линзийг гүдгэр ба хүнхэр гэж ..............гэж хоёр ангилна. хоёр ангилна. - Линзийн хоёр гадаргын муруйлтын - Бөмбөлөг гадаргуутай гадиусыг холбосон шулууныг тунгалаг биеийг линз гэнэ. линзийн гол оптик тэнхлэг гэнэ.

47

БАЙГАЛИЙН УХААН

ХИЧЭЭЛ №11. ЛИНЗ, ЛИНЗИЙН ХЭЛБЭРҮҮД

Шинжлэн судлах ажлыг төлөвлөх, туршилт явуулах 8 мин

Шинжлэн судлах ажлыг төлөвлөх, 5 мин

Таамаглал дэвшүүлэх\Туршилтын зорилгоо тодорхойлно\2мин

САЙН ХИЧЭЭЛ, ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ УЛСЫН ЗӨВЛӨГӨӨН-2016 ОН

48

Алхам 3: Асуудал Линзэнд параллелиар туссан цацрагууд нэвтрээд цааш хэрхэн тархах бол? Үүнийг туршилтаар шалгая. Туршилт: 1 ба 2 Зорилго: Гүдгэр ба хүнхэр линзэнд параллелиар туссан цацрагууд нэвтрээд цааш хэрхэн тархахыг судлах - Гэрэл үүсгэгч - Гүдгэр ба хүнхэр линз

Алхам 3: Боломжит хариултууд - Шулуун - Сарнина - Ойно - Хугарна - Цугларна - Төсөөллөө зургаар илэрхийлж, таамаглалаа бичнэ. Хичээлийн сэдэв: Линз, линзийн хэлбэрүүд - Гүдгэр линз - Хүнхэр линз

Алхам 4: Туршилтыг хийхийн тулд та нар юу хийх вэ? Сурагчдад дэмжлэг үзүүлэх дөхүүлэх асуулт: Энэ туршилтыг хийхэд бидэнд ямар багажууд хэрэгтэй вэ? Туршилтаа хийхийн тулд ямар алхмуудыг төлөвлөх вэ?

Алхам 4: - Багажаа сонгоно. - Туршилтын дараалалыг төлөвлөнө - Туршилтын аюулгүй ажиллагааны дүрэм гаргана. - Туршилтыг хийж гүйцэтгэх - Үр дүнг боловсруулж, дүгнэлт гаргаж таамаглалаа шалгана.

\Туршилтын төлөвлөлтийг сурагчдаар гаргуулж, ажлын хуудас дээр бичүүлэх\ Алхам 5: Туршилт явуулах алхамаа тодорхойлъё. Сурагчдын гаргасан санааг нэгтгэж багш самбарт зургаар үзүүлэх

Багш аюулгүй ажиллагааны дүрэм сурагчидтай хамтран гаргаж танилцуулна.

ХҮҮХЭД БҮХЭНДЭЭ “БИ ЧАДНА” ГЭСЭН ИТГЭЛ ӨГЬЕ

Зургаар нь сурагчдын өмнөх төсөөллийг судална

- Гэрэл үүсгэгч - Линзүүд \гүдгэр, хүнхэр\ - Цаас - Шугам - Харандаа Алхам 5: Сурагчид дараах төлөвлөлтийг гаргана. - Цаасан дээрээ линзээ байрлуулна уу - Лазераа гол оптик тэнхлэгтэй параллелиар тусгана уу.Лазерын гэрлийн замд дэвтэр барина уу. - Линзэнд туссан ба линзээр нэвтэрсэн цацрагуудын байрлалыг тэмдэглэж авнауу. - Цацрагуудын замыг зурна уу. Зурахдаа нэг цацрагийн замыг ижил өнгийн пламастраар зурна уу. - Линзний нөгөө талаас тусгаж үр дүнг ажиглан дүгнэлт бичнэүү. Туршилтыг багаараа гүйцэтгэх. 6 хүүхэдтэй 1 баг байх бөгөөд хүнхэр, гүдгэр линзийг ашиглан багаараа хамтарч нэг туршилт гүйцэтгэнэ.

Лаерийн гэрлийг нүд рүү тусгаж болохгүй

Гэрийн даалгавар 2 мин

Хичээлийн сэдэв гаргах 2 мин

Баримт нотолгоо ба үр дүнг нягтлах, үнэлэх 10мин

Алхам 6: Туршилтын үр дүнг самбарт наалган багуудаар хэлэлцүүлэх. Гүдгэр линзээр нэвтэрсэн цацраг хэрхэн тархсан бэ? Хүнхэр линзээр нэвтэрсэн цацраг хэрхэн тархсан бэ?

Алхам 7: Хичээлийн эхний асуудлыг эргэж саная

Алхам 6: Үр дүн: 1. Гүдгэр линзээр нэвтэрсэн цацрагууд ихэнх нь хугарсан. 2. Хугарсан цацрагууд нэг цэгт огтлолцсон 3. Линзний нөгөө талаас тусгахад ижил үр дүн гарсан. Үр дүн: 1. Хүнхэр линзээр нэвтэрсэн цацрагууд ихэнх нь хугарсан. 2. Хугарсан цацрагууд сарнисан. 3. Линзний нөгөө талаас тусгахад ижил үр дүн гарсан. Алхам 7:

БАЙГАЛИЙН УХААН

Үр дүнг хэлэлцэх 5мин

САЙН ХИЧЭЭЛ, ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ УЛСЫН ЗӨВЛӨГӨӨН-2016 ОН

Дүгнэлт:

Яагаад тод дүрс үүсэв?

Гэрлийн үүсгүүрүүд:

Туршилтын үр дүнг хэлэлцэн, фокусын цэг, фокусын зай, гэсэн ухагдахуунуудыг гаргаж ирэхэд нь дэмжлэг үзүүлнэ.

Тамхины асаагуурын чийдэнг чүдэнзний хайрцганд хийж, чийдэнгийн урд цацрагийн зам гаргаж өгсөн 2. Лазерийн урд шилэн гуурс хийж цацрагийн зам гаргасан.

Алхам 8 - Энгэрийн тэмдгээ хараад багтаа нэр өгнө үү - Өнөөдрийн хичээлийн сэдвийг юу гэж нэрлэх вэ? Алхам 9 - Ямар цацрагууд линзээр нэвтрэхдээ хугарахгүй шулуун тарж байна вэ? гэдгийг судалж, мэдэж ирэх - Ёроолдоо устай архины шил, устай савнууд хаа сайгүй хэвтдэг. Энэ зөв үү? Байгальд ямар ямар хор нөлөө учруулах бол? - Гарын доорхи материал ашиглан янз бүрийн хэлбэртэй линз хийж хичээл дээр хийсэн туршилтаа давтан дэвтэртээ зурж, дүгнэлт бичиж ирнэ үү

49

САЙН ХИЧЭЭЛ, ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ УЛСЫН ЗӨВЛӨГӨӨН-2016 ОН

ХИЧЭЭЛ №12. ЛИНЗИЙН ТУХАЙ Бүлэг сэдэв: Гэрэл Суралцахуйн зорилт: Цуглуулагч ба сарниулагч линзийн хэлбэрийг ажиглах, таних, цуглуулагч ба сарниулагч линзийн гэрэл хугалах шинжийг судлах Зорилго: Линзийн фокусын цэгийг тэмдэглэн, зайг олж сурах Хэрэглэгдэхүүн: LCD дэлгэц, самбар шохой, сарниулагч болон цуглуулагч линз,томруулдаг шил ,гэрэл үүсгэгч, шил, толь, ундааны сав, шилэн сав Үйл ажиллагааны төлөвлөлт: ШУАБ/цаг

Үйл ажиллагаа

Тухайн сэдвийн хүрээнд сэтгэн бодуулах, асуудлаа олох, таамаг дэвшүүлэх 1. Нүдээр харахад үл уншигдах жижиг бичигдсэн тексттэй материал тарааж өгнө. Өгсөн текстийг хэрхэн унших вэ? - Хүүхэд бүрээс гарсан санааг самбарт Асуудал, таамаглал тэмдэглэнэ. Эндээс томруулдаг шил ашиглана дэвшүүлэх үе гэсэн санааг гаргуулах 5 мин Томруулдаг шил өгч текст уншуулж хичээллэх үеийн дэгтэй танилцуулна . - Яагаад заавал томруулдаг шил ашиглан унших материал тарааж өгсөн бэ? - Томруулдаг шилний тухай хичээл үзэх гэсэн санааг гаргуулах Ажлын хуудас тарааж өгнө Туршилтын ажлыг төлөвлөж хэрэглэгдэхүүнийг сонгож, туршилтын явц дахь алдааг багасгах санааг хэлэлцэх Шинжлэн судлах Хэрэглэгдэхүүнүүд: Шил,тол,линзүүд…гэх мэт ажлыг төлөвлөх үе зүйл бэлтгэж тавина .Суралцагчид сонголт хийнэ . - Сонгосон хэрэглэгдэхүүнээрээ өгсөн текстийг 10 мин уншина(Хичээлийн дэгтэй танилцана.) Өөрсдийн сонгосон хэрэглэгдэхүүний гадаад бүтцийг тайлбарлана. Багийн гишүүд бусад багийн гишүүдээс эргэлзээтэй асуултаа асуун ярилцах Багууд: Текстийг уншиж болж байгаа хэрэглэгдэхүүн голоороо зузаан захаараа нимгэн байна гэсэн дүгнэлтэнд хүрэх. - Томруулдаг ба жижигрүүлдэг шилний төсөөтэй ба ялгаатай шинжүүдийг тодорхойлох - Цуглуулагч линзэнд оптик тэнхлэгтэй параллель гэрэл тусгавал гэрэл хэрхэн нэвтрэх Баримт цуглуулах, төсөөллийг зуруулах. туршин судлах үе - Сарниулагч линзэнд оптик тэнхлэгтэй 15 мин параллель гэрэл тусгавал гэрэл хэрхэн нэвтрэх төсөөллийг зуруулах. - Баг бүрт гэрэл үүсгэгч тарааж өгнө - Цуглуулагч линзэнд оптик тэнхлэгтэй параллель гэрэл тусгаж гэрэл хугалах шинжийг судлах - Сарниулагч линзэнд оптик тэнхлэгтэй параллель гэрэл тусгаж гэрэл хугалах шинжийг судлах 50

ХҮҮХЭД БҮХЭНДЭЭ “БИ ЧАДНА” ГЭСЭН ИТГЭЛ ӨГЬЕ

Багшид

Текст уншуулах үйл ажиллагаанаас аль болох олон сурагчдаар томруулдаг шил ашиглана гэсэн санааг гаргуулах Гар утас микроскоп гэсэн санааг гаргавал аль болох томруулдаг шил ашиглана гэсэн санаа руу чиглүүнэ .

Хэлж өгөх: Хоёр талаараа б ө м б ө л ө г га д а р г у у га а р хүрээлэгдсэн тунгалаг биетийг линз гэнэ Гэрэл цугларч байгаа цэгийг фокусын цэг гэнэ.

САЙН ХИЧЭЭЛ, ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ УЛСЫН ЗӨВЛӨГӨӨН-2016 ОН

БАЙГАЛИЙН УХААН

Үр дүнг нэгтгэх үе 5 мин

Сурагчдын ярилцаж байгаа болон бие биенээсээ асууж байгаа асуулт, хариултыг анхааралтай сонсон чухал санаануудыг самбарт тэмдэглэнэ. Багш сурагчид хамтран хичээлд нэгдсэн дүгнэлт гаргана.(Томруулдаг шил нь голоороо зузаан захаараа нимгэн гэрлийг нэг цэгт цуглуулдаг ,Жижигрүүлдэг шил нь голоороо нимгэн захаараа зузаан гэрлийг үргэлжлэл нь нэг цэгт огтлолцож байхаар сарниулдаг ) гэсэн дүгнэлтэнд хүрэх

АЖЛЫН ХУУДАС Нэр ...............................Сургууль .............................. Анги ........... бүлэг........... Өгөгдсөн бичвэрийг уншихад Өгөгдсөн бичвэрийг хэрэглэсэн хэрэглэгдэхүүний уншихын тулд ямар гадаад хэлбэрийг тайлбарлан хэрэглэгдэхүүн сонгох вэ? бичээрэй

Өгөгдсөн бичвэрийг уншихад хэрэг болоогүй хэрэглэгдэхүүний гадаад хэлбэрийг тайлбарлан бичээрэй

Томруулдаг ба жижигрүүлдэг шилээр нэвтэрсэн гэрлийн чигийг өөрийн төсөөллөөрөө зурна уу

Жижигрүүлдэг шилээр нэвтэрсэн гэрлийн чигийг туршилтын дараа дүрслээрэй

Томруулдаг шилээр нэвтэрсэн гэрлийн чигийг туршилтын дараа дүрслээрэй

Миний мэддэг болсон зүйл Миний чаддаг болсон зүйл Энэ хичээлд нэр өгөөрэй

Хичээлийн дүгнэлт:

51

САЙН ХИЧЭЭЛ, ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ УЛСЫН ЗӨВЛӨГӨӨН-2016 ОН

ХИЧЭЭЛ №13. ЛИНЗ Бүлэг сэдэв: ГЭРЭЛ Суралцахуйн зорилт: Нимгэн линз гэрэлд хэрхэн нөлөөлдөг болохыг дүрслэх. Түүнд фокус, фокусийн зай гэдэг нэр томьёог хэрэглэх. Линзэд дүрс үүсгэх, байгуулалт хийх. Нимгэн линзийн томьёог хэрэглэх Зорилго: Линзэнд биеийн дүрсийг байгуулаж сурах Зорилт: - Гүдгэр линзийн тодорхойлолтыг гаргах - Гол оптик тэнхлэг дээр фокусын зайг олж цэгээр тэмдэглэх - Биеэс линз хүртэлх, линзээс дүрс хүртэлх зайг хэмжих - Гол оптик тэнхлэгтэй параллель цацраг, линзийн төвийг дайрсан цацрагийг ашиглаж дүрс байгуулах - Жинхэнэ хугарсан цацрагаар бодит урвуу дүрс, хугарсан цацрагийн хуурмаг үргэлжлэлээр шууд хуурмаг дүрс үүсгэх Үйл ажиллагааны төлөвлөлт:

Таамаглал дэвшүүлэх үе шат

- Үсэг томруулан харах, цонхны дүрсийг хананд буулган харуулах зэрэг гүдгэр линзэнд ажиглагддаг үзэгдлүүдийг харуулж , ажиглалтын үр дүнг самбарт тэмдэглэнэ. - Яагаад урвуу жижиг дүрс, яагаад шууд томорсон дүрс байна вэ? гэсэн асуултаар таамаглал дэвшүүлүүлнэ. - Зорилгоо гаргуулна. /5 мин/

5 мин

Шинжлэн судлах ажлыг төлөвлөх үе

Баримт нотолгоо гаргах тайлбарлах

Үр дүнг нягтлах /5 мин/

52

- Тэгвэл энэ дүрсийг үүсгэе гэвэл та нарт ямар багаж хэрэгтэй вэ? - Эдгээр багажуудаар яаж биеийн дүрсийг үүсгэх вэ? - Ямар дүрэм ашиглавал дээр вэ? - Суралцагчдын хариултыг самбарт тэмдэглэнэ. - Түлхүүр үгнүүдийг сонгож ажлын хуудсаа өгнө. - Аюулгүй ажиллагааны дүрэм, / гэрэл разетка - Туршилт, ажлын хуудастай ажиллах / 10 мин / - Багийн ахлагчид самбарт гарч тайлбарлана. - Багийн туслах нэг гишүүн нөгөө багт очиж өөрийн багийн байгуулалтыг тайлбарлаж мэдээлэл солилцо но. /10 мин/

- Цуглуулагч линз гэж юу вэ? гэсэн асуулт асууж, самбарт хариуг тэмдэглэн, түлхүүр үгнүүдийг ашиглаж, цуглуулагч линзний тодорхойлолт гаргуулна. - Тэгвэл линз нь төрөл бүрийн гадаргуутай юм бол гүдгэрээс өөр линз байж болох уу? гэсэн асуултаар дараагийн хичээлийн сэдлийг төрүүлнэ. /5 мин/ - Явцад үнэлэх хугацаа /10 мин/

ХҮҮХЭД БҮХЭНДЭЭ “БИ ЧАДНА” ГЭСЭН ИТГЭЛ ӨГЬЕ

Нөөц материал https://phet.colorado.edu/ en/simulations/category/ physics http://www.onlinestopwatch.com/countdownclock/full-screen/

Үйл ажиллагаа

https://phet.colorado.edu/en/simulations/category/physics http://www.online-stopwatch.com/countdown-clock/full-screen/ https://www.designmate.com/index.aspx http://www.eureka.in/ https://www.youtube.com/watch?v=4zuB_dSJn1Y&ebc=ANyPx KpCac4WGG74AJ1Ld751Mzqv3ACL_-V6yFhewzIf7zAna3MRr LMLvoQU6b5468xxqC3NA04onc6LEJ1LqK9cikHKY4wcJw

Үе шат

САЙН ХИЧЭЭЛ, ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ УЛСЫН ЗӨВЛӨГӨӨН-2016 ОН

Нэмэлт мэдээлэл

Дунд үеийн 30 мин суралцагчдын ажлын хуудас, жишиг даалгаврын гүйцэтгэлээр багш хичээлийн явцыг үнэлнэ. Суралцагчдын ялгаатай түвшний гүйцэтгэлээр сайн, хангалттай, дэмжлэг хэрэгтэй тус бүр 1-3 оноо өгч, явцын үнэлгээний хүснэгтэд оруулж дүгнэнэ.

Үнэлгээ – суралцагчдын ойлголт/ сургалтын явцыг үнэлэх талаар Ажлын хуудас, жишиг даалгаврын гүйцэтгэлд орсон алхмуудаар явцын үнэлгээг өгнө.

Бусад хичээлийн хөтөлбөртэй уялдуулахЭрүүл аюулгүй байдлыг шалгах ICT links

Аюулгүй ажиллагааны дүрэм, туршилт хийх дадлага ажлын заавартай танилцуулах Онлайн программ, загвараар ICT-физик загварын программ дээр ажиллах дур сонирхол нэмэгдэж, ажиллах чадвар өснө.

Эргэцүүлэн дүгнэх ба үнэлэх Эргэцүүлэн дүгнэх Хичээлийн зорилго бодитой байж чадсан уу? Суралцагчид өнөөдөр юу сурсан бэ? Хичээлийн уур амьсгал ямар байсан бэ? Ялгаатай төлөвлөсөн ажлууд ашигтай байж чадсан уу? Би цагаа барьж чадсан уу? Би төлөвлөгөөндөө ямар өөрчлөлт оруулсан бэ? Яагаад?

Доорх зайг хичээлээ эргэцүүлэн дүгнэхэд багш ашиглана. Хүснэгтийн зүүн талд бичсэн асуултуудаас хамгийн шаардлагатайд нь хариулах.

Нэгдсэн үнэлгээ Ямар хоёр зүйл амжилттай болсон бэ? (суралцах болон заах аргатай хоёулантай нь холбоотой) 1: 2: Ямар хоёр зүйл хичээлийг илүү үр дүнтэй болгох байсан бэ? (суралцах болон заах аргатай хоёулантай нь холбоотой) 1: 2: суралцагчидтай холбоотой Энэ хичээлээс дараагийн хичээлд хэрэгтэй юу сурч авсан бэ?

Аюулгүй ажиллагааны дүрэм: - Туршилтыг гүйцэтгэх явцдаа гэрэл үүсгэгчээ зөвхөн хэмжилт хийх үедээ асаах - Бие эсвэл линзээ нааш цааш хөдөлгөн хуваарийн шугаман дээр тааруулж байхдаа гэрэл үүсгэгчээ тэжээлээс салгасан байх. - Линз болон багажийнхаа бусад эд ангиудаар тоглохгүй байх

53

БАЙГАЛИЙН УХААН

Ялгаатай байлгах талаар – ямар нэмэлт тусламж дэмжлэг өгөхөөр бэлтгэсэн тухай

САЙН ХИЧЭЭЛ, ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ УЛСЫН ЗӨВЛӨГӨӨН-2016 ОН

ХИЧЭЭЛ №14. ЦУГЛУУЛАГЧ ЛИНЗЭНД ДҮРС БАЙГУУЛЖ, ХЭМЖИЛТ ХИЙН ТООЦООЛОХ Бүлэг сэдэв: ГЭРЭЛ Суралцахуйн зорилт: Нимгэн линз гэрэлд хэрхэн нөлөөлдөг болохыг дүрслэх. Түүнд фокус, фокусийн зай гэдэг нэр томьёог хэрэглэх. Линзэд дүрс үүсгэх, байгуулалт хийх. Нимгэн линзийн томьёог хэрэглэх Зорилго: Хол зайд байгаа гэрэл үүсгэгчээс биед параллелиар туссан цацраг тунгалаг биеийг (линз) тойрдог, нэвтэрдэг, хугардаг, шингэдэг. Энэ удаагийн хичээлд цуглуулагч линзэнд хэрхэн хугарах (нэвтрэх) тухай авч үзнэ. Зорилт: - Цуглуулагч линзэнд үүсгэгчээс туссан цацраг хэрхэн нөлөөлөхийг тогтоох - Цуглуулагч линзний фокусын зайг тодорхойлох - Цуглуулагч линзэнд үүссэн дүрсийг загварчилах - Тооцоолсон фокусын зайг орууллын аргаар шалгах Хэрэглэгдэхүүн: Цацраг үүсгэгч 10ш, шугам 5ш, А3 бэлдэц хуудэс 5ш, цуглуулагч болон сарниулагч линз 18ш, ажлын хуудас 1.2.3, хар үзэг 5, 1.5V-н зай 6ш, тулгуур тохионд ашиглах гэрлэн дохио 6ш Үйл ажиллагааны төлөвлөлт: Үе шат

Төлөвлөсөн үйл ажиллагаа

Эхлэл хэсэг

Алхам 1: Цуглуулагч линзэнд найзыгаа харж урвуу харсан байна гэдгийг асуух

Алхам 2. Зураг үзүүлж танилцан, ярилцах

Анхаарах зүйл Сэдэл хэсэгт: Цуглуулагч линзээр найзыг нь харуулж, урвуу харсан байна гэдэг дүгнэлт үүсгэх Эдгээр биеийн зарим хэсэг нь шилэн зүсэлт(линз) мөн үү? гэсэн асуулт асуух

Асуудал шийдвэрлэх үе

Алхам 3. Бэрхшээл үүсгэх Таамаглал

54

Таамаглалыг бататгаж дүгнэх

ХҮҮХЭД БҮХЭНДЭЭ “БИ ЧАДНА” ГЭСЭН ИТГЭЛ ӨГЬЕ

Бэрхшээл үүсгэж шийдвэрлэх, үнэлгээ өгч

Туршилтын явцад хэмжилтээ хийхдээ Ажлын хуудас 2 - Цуглуулагч линз, шугам, маркер, үүсгэгч 2ш ашиглана. - Хоёр үүсгэгчийг гол оптик тэнхлэгийн дээр доор паралель байрлуулж цацрагийг дагуулж зурна. - Хаана огтлолцож байгааг тогтоож, цэгээр тэмдэглэнэ. - Линзийн гол цэгээс огтлолцсон цэг ямар зайд байрлаж байгааг шугамаар хэмжээд зурагт тоон утгыг тэмдэглэнэ. - Хоёр үүсгэгчийг эсрэг талаас нь гол оптик тэнхлэгийн дээр доор паралель байрлуулж цацрагийг дагуулж зурна. - Хаана огтлолцож байгааг тогтоож, цэгээр тэмдэглэнэ. - Линзийн гол цэгээс огтлолцсон цэг ямар зайд байрлаж байгааг шугамаар хэмжээд зурагт тэмдэглэнэ. - Биеийн оройгоос гол оптик цэгийг дайруулан цацраг линзээр нэвтрүүлээд, цацрагийг дагуулж зурна. - Биеийн оройгоос гол оптик тэнхлэгтэй паралель цацраг нэвтрүүлээд цацрагийг дагуулж зурна. - Биеийн оройгоос фокусын цэгийг дайруулан гэрэл нэвтрүүлээд цацрагийг дагуулж зурна. - Хаана огтлолцсон гэдгийг тогтооно? - Тэнд уруу дүрс үүсдэг. - Бие болон дүрсийн зайг шугамаар хэмжээд доорх дасгалуудыг ажиллаарай.

БАЙГАЛИЙН УХААН

Туршиж, мэдээлэл боловсруулах,

САЙН ХИЧЭЭЛ, ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ УЛСЫН ЗӨВЛӨГӨӨН-2016 ОН

Туршилт хийж, хэмжиж онолын мэдлэгээ бататган мэдлэг бүтээх , хэмжих чадварт суралцуулах. Гол үйлдэл дээр багш нэмэлт зөвөлгөөг өгөх.

Алхам бүрийг бататган дүгнэх үе

Алхам 4: Хэмжилтийн үр дүнгээс Жоъусын зай, линзийн төвөөс бие хүрэх зай, Линзийн төвөөс дүрс хүрэх хэмжээг тооцоолох.

Алхам 5: Хэмжилт хийж тэмдэглэх

Алхам 6: Хэмжилт хийж тэмдэглэх

Линзийн төв цэгээс гэж тодруулж хэлэх, Багш сурагчдыг хянах туслах үйл ажиллагаа хэрэгтэй. Үйл ажиллагаа бүрийг хянаж үнэлгээг баг бүрт өгөх, Алхам бүрт үнэлгээ өгч тайлбарлах. Багийн үнэлгээг дүгнэхдээ аль дөхүүлсэн багт олон смайл бэлэглэж идэвхижүүлэх хэрэгтэй. Хэмжилтийг дараагийн хичээл дээр нарийвчлан хийх тухай сануулах.

55

САЙН ХИЧЭЭЛ, ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ УЛСЫН ЗӨВЛӨГӨӨН-2016 ОН

Гэрийн даалгаварт

Дүгнэлт

Алхам бүрийг бататган дүгнэх үе

Алхам 7: Хэмжилтийн үр дүнг орлуулан шалгах

56

Алхам 8: Фокусын зайг олох аргачлалыг олон хэлбэрт хөрүүлэн хэрэглэх.

PhET Simulations программ дээр дүгнэж хэлэлцэх

Гэрлийн цацрагийг яаж тарааж болохыг судалж, линз өөр хэлбэртэй байж болох эсэхийг эргэцүүлэн бодож дэвтэртээ тэмвэглэл хөглөх.

ХҮҮХЭД БҮХЭНДЭЭ “БИ ЧАДНА” ГЭСЭН ИТГЭЛ ӨГЬЕ

Цуглуулагч линзнд параллель туссан гэрэл нэг цэгт цуглардаг, дүрсийг зайнаас хамаарч томруулдаг гэдэг дүгнэлтийг сурагчдаар хэлүүлэх. Сурагчдын дүгнэлтийг төсөөлсөн байдлаар нь дэвтэр нь бичүүлэх.

Сарниулагч линзэнд дүрс байгуулан, тооцоолоход бэлтгэх.

САЙН ХИЧЭЭЛ, ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ УЛСЫН ЗӨВЛӨГӨӨН-2016 ОН

ХИМИ - VI Бүлэг сэдэв: Материалын өөрчлөлт Суралцахуйн зорилт: Хөрсний орчинг универсаль индикатор ашиглан харьцуулан турших Зорилго: Хөрс хүчиллэг, суурилаг, саармаг орчинтой байдгийг универсаль индикатороор турших, ургамал ямар орчинтой хөрсөнд илүү ургадгийг баримжаална. Хэрэглэгдэхүүн: 3 төрлийн хөрсний дээж, нэрмэл ус, универсаль индикатор, хуруу шилэн савх, юүлүүр, шүүлтүүрийн цаас, ажлын хуудас Үйл ажиллагааны төлөвлөлт: (5E загвар ) Үе шат

Хугацаа

Суралцах үйл

Оролцох

Анги зохион байгуулалт хийж сурагчдыг баг болгон хуваарилна. Хичээлийн дэгийг танилцуулж, мөрдөн ажиллахыг хүснэ. Үүнд: багаар хамтарч ажиллах, нэг нэгнийгээ хүндэтгэн сонсох, цаг баримтлах ҮЙЛ 1. СЭДЭЛЖҮҮЛЭХ АЛХАМ. Хүчиллэг, суурилаг, саармаг орчинтой материалуудыг индикатороор туршиж үзүүлнэ. / /хүхрийн хүчил, натрийн гидроксид, ус/ - Универсаль индикаторын өнгө улаан болж өөрчлөгдсөн учраас хүчиллэг шинжтэй байна. 3 мин - Универсаль индикаторын өнгө хөх болж өөрчлөгдсөн учраас суурилаг шинжтэй байна. - Универсаль индикаторын өнгө шар ногоон болж өөрчлөгдсөн учраас саармаг шинжтэй байна. Хөрсний тухай видео бичлэг үзүүлнэ. Анхааралтай ажиглана уу. Videonii linkhttps://youtu.be/AzzzchCgGnQ Хөрсний тухай, хөрсний бохирдол, хүмүүсийн буруутай үйл ажиллагаа гэх мэт Бид өнөөдөр ямар хичээл судлах нь вэ? Хөрсний орчинг тодорхойлох ҮЙЛ 2. ТААМАГЛАЛ ДЭВШҮҮЛЭХ – 3 мин: Баг тус бүрт 3 өөр хөрсний дээж өгч ажиглуулна. 1-р дээж: Бор шороон хөрс 2-р дээж: Шаварлаг хөрс 3-р дээж: Сургууль орчны хөрс Асуулт 2: Эдгээр хөрснүүд ямар ялгаатай байна вэ? Өнгөөрөө, гадаад байдлаараа, ургамал янз бүр ургана. Бор шороон хөрсөнд учир нь үржил шимтэй учир ургамал сайн ургана. Шаварлаг хөрсөнд ургамал ургахгүй. Сургууль орчны хөрс талхлагдсан учраас ургамал сийрэг ургах байх

Анхаарах зүйл Багийн гишүүдийг үүрэгжүүлнэ. Дэгийг самбарт байрлуулах Багш үзүүлэх туршилт хийж индикаторын өнгөний өөрчлөлтийн талаарх ойлголтыг сэргээнэ. Сурагчид ажиглаж өөрийн мэдлэгтээ тулгуурлан бүтэн өгүүлбэрээр хариулт өгнө.

Хичээлийн сэдвийг самбарт байрлуулна.

- Сурагч бүр ажлын хуудсан дээр тэмдэглэл хөтөлнө. - 3 өөр хөрсийг багуудад өгөх Шаардлагатай тохиолдолд нэмэлт тайлбар өгөх, туршилтын төлөвлөлтөн дээр тайлбар өгч, чиглүүлэх 57

БАЙГАЛИЙН УХААН

ХИЧЭЭЛ №15. ХӨРСНИЙ ОРЧИНГ ТОДОРХОЙЛОХ

Шинжлэн судлах

САЙН ХИЧЭЭЛ, ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ УЛСЫН ЗӨВЛӨГӨӨН-2016 ОН

Асуулт 3: Эдгээр хөрснүүдийн орчин ижил байх болов уу? Өөр бол Яагаад? Өнгө, байгалийн тогтоц нь өөр тул орчин нь өөр өөр байна. Саармаг, хүчиллэг, суурилаг ҮЙЛ 3. ТААМАГЛАЛАА ШАЛГАХ ТУРШИЛТЫГ ТӨЛӨВЛӨХ – 7 мин Баг бүр ажлын хуудас болон сурах бичгийн зургийг харьцуулан ажиглаж ажлын дарааллыг боловсруулж багийн нэг гишүүн тайлбарлана. 1. Хөрсний дээж дээр өгөгдсөн нэрмэл усыг хийнэ. 2. Холимгийг сайтар хутгана. 28 3. Уусаагүй хэсгийг шүүж ялгана. мин 4. Шүүгдсээс эмийн саванд таслан авч универсаль индикатор дүрнэ. 5. Индикаторын өнгөний өөрчлөлтийг өнгөний хуваарьтай харьцуулан хөрсний орчинг баримжаална. Туршилтыг хийх явцад анхаарах зүйлсийг хэлэлцэнэ. 1. Шил хагарахаас болгоомжлох. 2. Ус асгахаас сэргийлэх ҮЙЛ 4. ТААМАГЛАЛЫГ ШАЛГАХ, НОТЛОХ АЛХАМ – 18 мин - Туршилтын явцад анхаарах зүйлсийг мөрдөн ажиллана. - Туршилтын үр дүнг хосоор болон багаар хамтран шинжилнэ. - Багаар ярилцан сурагч бүр ажиглалтаа тэмдэглэнэ. Багууд туршилтын үр дүнгээ танилцуулах, тайлбарлах Багуудын туршилтын үр дүнг самбарт нэгтгэх хүснэгтэнд бичнэ. Туршилтын үр дүнг хүснэгтэд бичиж харьцуулан дүгнэлт гаргана. Асуулт 4:Туршилтын үр дүнд хөрсүүд ямар орчинтой байна 4 мин вэ? 1-р дээж саармаг орчинтой байлаа. 2-р дээж суурилаг орчинтой байлаа 3-р дээж хүчиллэг орчинтой байлаа Таамаглалтай харьцуулан дүгнэлт гаргах Ургамал өөр өөр орчинтой хөрсөнд ургадаг юм байна. ҮЙЛ 5. ХИЧЭЭЛИЙГ ДҮГНЭХ Асуулт 5. Туршилтанд нэрмэл ус авдгийн учир юу вэ? Ердийн ус авбал хөрсний орчин өөрчлөгдөнө. Мэдэхгүй Асуулт 6. Хөрсний орчинг хатуу төлөвт байгаа дээжид үзэж болох уу? Яагаад хөрсний усан уусмал бэлтгэсэн бэ? Индикатор хатуу төлөвт үйлчлэхгүй. 2 мин Учир нь хоорондын зай нь ойрхон. Асуулт 7. Бичлэгт ургамал яагаад харилцан адилгүй ургасан бэ? Хүний буруутай үйл ажиллагаанаас хөрс бохирдсоны нэг шалтгаан нь хөрсний орчин өөрчлөгдөн хүчтэй хүчиллэг, хүчтэй суурилаг болсон байж магадгүй. Багаар ярилцан дүгнэлт гаргах ҮЙЛ 6. ХИЧЭЭЛИЙГ ҮНЭЛЭХ Сурагч бүр ажлын хуудсан дээр өөрийн хийсэн үйл ажиллагааг дүгнэн бичнэ. 2 мин Сургалтын явцад багуудын үйл ажиллагаанд хяналт тавьж үнэлгээний хүснэгтийг бөглөнө.

Тайлбарлах

- -

Нарийвчлах

-

Үнэлэх

-

58

- Үйл болгоныг гүйцэтгэсний дараа өөрийн үнэлгээний хүснэгт дээр тэмдэглэгээ хийхийг анхааруулна. Багийн нэг гишүүн багийнхаа саналыг нэгтгэн тайлбарлана. Бусад багийн саналыг сонсож дарааллыг нэгтгэнэ. Дарааллыг самбарт байрлуулна. Туршилт хийх явцад анхаарах зүйлсийг нийт сурагчдад анхааруулна. Үзэл бодлоо чөлөөтэй илэрхийлэх Өнгөний өөрчлөлтийг ажлын хуудсан дээр тэмдэглэнэ.

Шаардлагатай тохиолдолд чиглүүлэх асуулт асуух Хариултыг бүтэн өгүүлбэрээр хариулах.   Багш сурагчдын хариултыг анхааралтай сонсож хичээлийн сурагчдыг нэгдсэн ойлголтонд хүрэх боломжийг бүрдүүлнэ.

Зарим сурагчдын саналыг сонсож цаашид юу анхаарахыг ярилцах. Багш сайн ажиллагаатай багуудыг танилцуулна. Гэрийн даалгавар Хүүхэд бүр 1 мэдээлэл 1мин Хүчиллэг, суурилаг, саармаг орчинтой хөрсөнд ургадаг олж багаараа нэгтгэн ургамлуудын мэдээлэл олж ирнэ үү. танилцуулах

-

ХҮҮХЭД БҮХЭНДЭЭ “БИ ЧАДНА” ГЭСЭН ИТГЭЛ ӨГЬЕ

САЙН ХИЧЭЭЛ, ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ УЛСЫН ЗӨВЛӨГӨӨН-2016 ОН

Үе шат

Бүлэг сэдэв: Материалын өөрчлөлт Суралцахуйн зорилт: Саармагжих үзэгдэл, түүний зарим хэрэглээг тайлбарлах Зорилго: Универсаль индикаторын цаас ашиглан хөрсний орчин тодорхойлох. Хэрэглэгдэхүүн: Ачуут голын эргийн хөрс, Булган сумын сургуулийн гадна талбайн хөрс , Хужирт самбарын ойролцоох машин замын хөрс нэрмэл ус, 25ш универсаль индикатор, 15ш цэлцэгнүүрийн сав, 15ш зайрмагны модон халбага. Үйл ажиллагааны төлөвлөлт: ( 5Е загвар) Суралцах үйл

Суралцагчийн өгөх боломжит хариу

T

Анхаарах зүйл

Үйл 1: Сэргээн санах Даалгавар1: Универсаль индикаторын өнгийг доорх үгнүүдтэй харгалзуулна уу Үйл2: Сэдэлжүүлэх, эрэл хайлтын асуулт

Ижил нөхцөлд ургасан ургамал гэдгийг хэлж хөрсний орчин өөр болохоор гэсэн хариултанд дөхүүлэх

/доорх 3 зургийг pp-оор харуулаад сурагчдыг сэдэлжүүлнэ/

Оролцуулах

Асуулт1: Яагаад ургамал гурван өөр ургасан байна вэ? /ажлын хуудсан дээр хариултыг тэмдэглүүлнэ. / Багшийн дэмжлэг: Хөрс өөр өөр байгаа нь олон зүйлээс хамаардаг юм байна.

• Ургамал ургаж байгаа хөрс нь өөр байна • Хөрс нь үржил шимтэй, үржил шимгүй учраас үржил шимтэй нь сайн, үржил шимгүй нь муу ургасан • Хөрс чийгтэй , чийггүй учраас

5

• Хөрс элсэн, хар шороо учраас Дөхүүлэх асуулт 1: Өмнөх хичээлд үзсэн лимон, содын уусмал, цуу, нэрмэл ус, саван хүчиллэг, суурилаг , саармаг шинж чанарын аль нь бэ?

• Хөрсний орчингоос

Асуулт2: Хөрсөнд хүчиллэг, суурилаг, саармаг шинжүүд байдаг уу?

• Байдаг

Асуулт3: Тэр нь ургамлын ургалтанд нөлөөлж болох уу? Багшийн дэмжлэг: Хөрс өөр өөр байгаа нь олон зүйлээс хамаардаг юм байна. Үйл. 3. Таамаглал дэвшүүлэх Асуулт4: Хөрс ямар орчинтой байж болох вэ? Яагаад?

саналаар нь гар өргөсөн сурагчдаар хариулуулах. Хариулсан сурагчдаас өөр саналтай хүүхэд байгаа эсэхийг асууна

• Исгэлэн амттай, хүчиллэг, гулгамтгай, суурилаг, саармаг шинжтэй • Нөлөөлнө, нөлөөлөхгүй, эргэлзэж байна

• Хөрс нь хүчиллэг, суурилаг, саармаг орчинтой байж болно. • Яагаад гэвэл лимон хүчиллэг учир ургаж байгаа хөрс нь хүчиллэг байна.

Сэдэлжүүлэх, таамаглал дэвшүүлэх үйлийн асуултууданд

5

Хөрсний шинж чанар гэдэг ойлголт нь ерөнхий ойлголт учраас цааашид хөрсний орчин гэдэг үгээр илэрхийлнэ.

59

БАЙГАЛИЙН УХААН

ХИЧЭЭЛ №16. ХӨРСНИЙ ОРЧИН ТОДОРХОЙЛОХ

Шинжлэн судлах (оролдох )

САЙН ХИЧЭЭЛ, ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ УЛСЫН ЗӨВЛӨГӨӨН-2016 ОН

60

Үйл 4: Туршилтыг төлөвлөх алхам Асуулт5: Та нарын таамагласан зүйл үнэн, худал болохыг яаж батлах вэ? Даалгавар2: Ширээн дээрх хэрэглэгдэхүүнийг ажиглаад универсаль индикатор ашиглан хөрсний орчинг тодорхойлох туршилтын аргачлалыг төлөвлөн ажлын хуудсан дээр тэмдэглэнэ үү. /багаараа боловсруулсан туршилтын аргачлалаа 1-р багийн 1-р гишүүн тайлбарлан ярина. Бусад багийн 1-р гишүүд тухайн багийн боловсруулсан туршилтын аргачлалтай тохирч байгаа эсэх болон сайжруулах саналыг хэлнэ/ Туршилтыг гүйцэтгэхэд анхаарах зүйлүүд юу юу байна вэ? /багаараа анхаарах зүйлийг ярилцан 2-р багийн 2-р гишүүн тайлбарлан ярина. Бусад багийн 2-р гишүүд сайжруулан хэлнэ/ Үйл5: Туршилт гүйцэтгэж, ажиглалт хийх Нэг баг 6 гишүүнтэй байх бөгөөд 3 төрлийн хөрсийг судлаад ажиглалтын үр дүнг нь ажлын хуудсан дээрээ бөглөнө үү. 1 ба 4-р гишүүн 2 ба 5-р гишүүн, 3 ба 6-р гишүүн тус тус хосоор ажиллана.

• Туршилт хийнэ • Туршилтын аргачлалаа багаараа боловсруулан хэлэх • хөрсөн дээрээ нэрмэл усаа хийнэ • зайрмагны модон халбага ашиглан хутгана • универсаль индикатороо дүрнэ • универсаль индикаторын өнгөний өөрчлөлтөөр хөрсний орчинг тодорхойлно. • Хөрсний дээж, нэрмэл ус, универсаль индикатор, цэлцэгнүүрийн сав, зайрмагны модон халбага /багшийн өгсөн аргачлалыг уншин ширээн дээрх хэрэглэгдэхүүнээ бүртгэн дутуу хэрэглэгдэхүүн байгаа эсэхийг шалгах • Багаараа туршилтыг гүйцэтгэхэд анхаарах зүйлийг хэлэх • Шингэнийг асгахаас болгоомжил • Цэвэр, нямбай ажиллах /Өмнө хэлсэн багийн анхаарах зүйлийг сайжруулан давхцуулахгүй хэлэх/ 1 ба 4-р гишүүн – Ачуут голын эргийн хөрс 2 ба 5-р гишүүн – Булган сумын сургуулийн гадна талбайн хөрс 3 ба 6-р гишүүн – Хужирт самбарын ойролцоох машин замын хөрс

ХҮҮХЭД БҮХЭНДЭЭ “БИ ЧАДНА” ГЭСЭН ИТГЭЛ ӨГЬЕ

10

Хөрсний дээжийг хаанаас ч авч болох ба хүчиллэг, суурилаг, саармаг орчинтой гурван өөр хөрс байх нь чухал /Сурагчид туршилтын аргачлалыг багаараа төлөвлөсний дараа дэмжлэг үзүүлэхийн тулд багш р.р-оор туршилтын аргачлалыг өгөх/ Цэлцэгнүүрийн савны оронд цэвэр усны сав, хуванцар аяга, чихрийн цуглуулгын савыг ашиглаж болно. Цэлцэгнүүрийн савны ¼, ¾-ыг савны гадна талын хананд тэмдэглэсэн байна. Туршилтын аргачлалыг хэвлэж ажлын хуудсан дээр хэвлэж наах

Гэрийн даалгавар

Үнэлэх

Нарийвчлах

Үйл6: Ажиглалтын үр дүнгээ танилцуулах Даалгавар3: Баг бүр туршилтын үр дүнгээ хүснэгт 1-д тэмдэглэн самбарт байрлуулна уу. /Ачуут голын эргийн хөрсийг судалсан баг бүрийн 1ба4-р гишүүн, Булган сумын сургуулийн гадна талбайн хөрсийг судласан баг бүрийн 2ба5-р гишүүн, Хужирт самбарын ойролцоох машин замын хөрсийг судласан баг бүрийн 3ба6-р гишүүд хосоороо ярилцан туршилтын үр дүнгээ гарган ажлын хуудсан дээр тэмдэглэх/ Туршилтын үр дүнгээ таамаглалтай харьцуулж ярина /хосоороо туршилтын үр дүнгээ ярилцан 3-р багийн хосоороо ажилласан сурагчид тайлбарлана/

• Хүхэд бүр өөрсдийн хийсэн туршилтаар хөрсөнд универсаль Хэрвээ ижил хөрс индикатор ямар өнгө үзүүлснийг өгөхөд багуудын хүснэгт 1-д тэмдэглэх мөн бусад туршилтын үр гишүүдийн туршилтын үр дүнг дүн ялгаатай тэмдэглэн хүснэгтээ гүйцэд бөглөх гарсан бол яагаад Самбарт байрлуулсан баг бүрийн сурагчдын үр дүн туршилтын үр дүнг ажиглан ерөнхий зөрүүтэй гарсныг дүгнэлт гарган даалгавар 5-д 10 хэлэлцүүлж тэмдэглэх. алдааг олуулах Ачуут голын эргийн хөрс Универсаль индикаторын үзүүлсэн өнгө Хөрсний шинж чанар /орчин/

Булган Хужирт сумын самбарын сургууойролцоох лийн машин гадна замын талбайн хөрс хөрс

Ачуут голын эргийн хөрс нь суурилаг орчинтой байна. Булган сумын сургуулийн гадна талбайн хөрс саармаг орчинтой байна. Хужирт самбарын ойролцоох машин замын хөрс хүчиллэг орчинтой байна. Бид хөрсийг хүчиллэг орчинтой байдаг гэж таамагласан. Гэтэл хөрс нь хүчиллэг, суурилаг, саармаг орчинтой байна. Асуулт8: Яагаад нэрмэл ус авч • Хөрсөнд байдаг усанд уусдаг Хөрсний муу бодисууд нь усанд уусч байгаа учраас байгаа вэ? ургаж байгаа хөрсний шинж чанарыг тодорхойлох Асуулт7: Яагаад ургамал гурван шалтгаан нь 7 хөрсний орчноос боломжтой. өөр ургасан байна вэ? Хөрсний орчноос хамааран ургамал Эрэл хайлтын асуулт: хамаарч байгааг гурван өөр ургасан Хүчиллэг хөрсөнд муу ургаж өнөөдрийн Саармагжуулна байгаа В ургамлын ургалтыг хичээлээр 2 судаллаа. сайжруулахын тулд яах вэ? Нэмэлт мэдээлэл: Саналаар нь Тариаланчид хөрсний гар өргөсөн хүчиллэг шинж чанарыг сурагчдаар хэрхэн саармагжуулдаг тухай хариулуулах. 1 мэдээллийг сурах бичгийн А Б В 132хуудас “Хөрсний хүчиллэгийг бууруулах” сэдвээс уншина уу. 1. 3-н талбайн хөрсний орчинг тодорхойлно уу? 2. Лууван нь суурилаг орчинтой хөрсөнд сайн ургадаг. Дээрх 3-н талбайд лууван тарьвал аль талбайгаас лууван муу хураах вэ?

Талбай

Универсаль индикаторын өнгө

хөрсний орчин

I

Улаан

.....................

II

шар ногоон

.....................

III

Хөх

.....................

Сурагчдын хариулт, ажлын хуудсаар үнэлэх

Бидний мэдэх овъёос сул хүчиллэг хөрсөнд ургадаг. Саран энэ мэдээллийг судлаагүй учир саармаг орчинтой хөрсөнд овъёосоо тарьжээ. A. Саран арвин ургац авч чадах уу? B. Саранд арвин ургац авах аргачлалыг бичиж ирнэ үү. 1.

61

БАЙГАЛИЙН УХААН

Тайлбарлах

САЙН ХИЧЭЭЛ, ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ УЛСЫН ЗӨВЛӨГӨӨН-2016 ОН

САЙН ХИЧЭЭЛ, ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ УЛСЫН ЗӨВЛӨГӨӨН-2016 ОН

ХИЧЭЭЛ №17. ХӨРСНИЙ ОРЧИНГ ТОДОРХОЙЛОХ

хугацаа

Оролцоо

Үе шат

Суралцах үйл

5 минут

Бүлэг сэдэв: Хими ба амьдрал Суралцахуйн зорилт: Хөрсний орчинг индикатор ашиглан тодорхойлох Зорилго: Ямар орчинтой хөрсөнд таримал ургамал ургах боломжтойг универсаль индикатораар тодорхойлох Хэрэглэгдэхүүн: Баг бүрт 3 хөрсний дээж ,хуруу шилний тавиур 6ш, хуруу шил 12 ширхэг, юүлүүр 6ш, 100 мл-ын шилэн аяга 6ш, шилэн савх 6ш, индикаторын хүснэгт 6ш, туршилтын заавар 18ш, дусаагуур 6ш, универсаль индикаторын цаас баг бүрт 2ш, шүүлтүүрийн цаас 6ш. Үйл ажиллагааны төлөвлөлт: (5E загвар )

Өнөөдрийн хичээлийн дэгээ гаргая. - Нэг хүүхдэд луувангийн 3 ширхэг үр өгөгдсөн байна. Даалгавар гүйцэтгэх болгондоо нэг луувангийн үрийг үнэлгээний хуудаст наагаарай.Луувангийн үр нь дууссан бол бусад луувангийн үртэй хүүхдэд даалгавар гүйцэтгэх боломж олгоно. - Өгөгдсөн ногоон улаан 2 янзын цааснаас даалгавараа хийж дууссан бол ногоон, ойлгохгүй байгаа бол улбар шар цаасаа өргөж тусламж аваарай. Үйл 1: Сэдэлжүүлэх сэргээн сануулах Суурийн уусмал дээр фенолфталейн дусааж танина. Дээрээс нь хүчлээ бага багаар нэмж уусмалын орчинг саармагжуулна. Асуулт 1: Уусмалын өнгө яагаад өөрчлөгдсөн бэ? - Өнгөгүй шингэн уусмал байсан / ус , суурь, хүчил/ - Фенолфталейн дусаахад уусмал ягаан өнгөтэй болсон учраас суурилаг орчинтой байсан гэж үзсэн. Үүнийгээ индикаторын өнгөний хүснэгтийг ашиглаж мэдсэн - Хүчил нэмэхэд уусмал саармагжиж уусмалын ягаан өнгө арилж, өнгөгүй болсон. Үйл 2: Таамаглал дэвшүүлэх алхам Эрэл хайлтын асуулт дэвшүүлэх. Багш нь өөрт тохиолдсон нэг асуудлыг та нартай хамт шийдье гэсэн юм. - Өнгөрсөн хавар 3 өөр талбайд лууван тарьсан. Гэтэл ургацаа хураахад 1-р талбайд сайн ургасан. 2-р талбайд луувангийн ургац жижиг, энд тэндээ харласан байсан . 3-р талбайд огт ургаагүй байсан. Лууван 3-н талбайд яагаад өөр өөр ургасныг,мөн муу ургасан талбайг хэрхэн яаж сайжруулахыг мэдэхийн тулд химичдэд хандах гэсэн юм. Та нар бяцхан химичид, багш нь тариаланч болно. Асуулт 2: Лууванг сайн ургахад нөлөөлсөн хүчин зүйл юу вэ? - хөрс , ус , агаар, нар, бордоо гм - ургамлын ургах үндсэн нөхцөл нь хөрс юм. Эндээс хичээлийн сэдвийг гаргаж самбарт бичнэ.

62

ХҮҮХЭД БҮХЭНДЭЭ “БИ ЧАДНА” ГЭСЭН ИТГЭЛ ӨГЬЕ

Тайлбар Хавсралт 8

Багш үзүүлэх туршилт хийнэ. С а м б а р т : Саармагжих урвалыг үгэн тэгшитгэлээр бичнэ. Суурь+ хүчил= = давс+ус

САЙН ХИЧЭЭЛ, ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ УЛСЫН ЗӨВЛӨГӨӨН-2016 ОН

Зураг1. 3 талбайд өөр өөр ургасан луувангийн зураг Тэмдэгээ зүүнэ \ хавсралт 11 \

20 минут

Шинжлэн судлах

метилоранж.

Сурагчдын өгсөн хариултыг үндэслэн зорилгоо дэвшүүлнэ. Өнөөдрийн хичээлийн зорилго: Ямар орчинтой хөрсөнд таримал ургамал ургах боломжтойг универсаль индикатор ашиглан тодорхойлох Үйл 3:Туршилтын төлөвлөлт хийх Таамаглалаа батлахын тулд туршилт хийнэ. Та нарт туршилт хийх дарааллын зураг өгөгдсөн байна. Зургаа ажиглаж туршилтын явцыг хоорондоо ярилцаарай. /Хосоороо/ - Туршилтын явцыг бичнэ.\төлөвлөлтийг багш сурагчидтай хамтран ярилцаж, зааврыг нь ажлын хуудаст бичүүлнэ.\ Хөрсний дээжийг шилэн саванд хийнэ. Хөрсний дээж дээр ус хийж хутгана. Шилэн саван дах уусаагүй хатуу хэсгийг шүүж ялгана. Шүүгдсээс дусаагуураар авч индикаторын цаасан дээр дусааж уусмалын орчинг танина. Үйл4: Туршилтыг хийж гүйцэтгэх - Ширээн дээр байгаа багажаа сурагчидтай хамтран нэрлэнэ. - Туршилтын явц болон хэрэглэгдэх багажаа ажиглаад өнөөдрийн хичээлийн үед баримтлах аюулгүйн ажиллагааны дүрмээ сурагчидтай хамтран боловсруулна. - Туршилтыг багийн гишүүд үүргийн дагуу гүйцэтгэнэ. - Туршилтын дараа сурагчид багаараа өөрсдийн хийсэн үйлдлийг марафон бичлэгийн арга хэрэглэн тэмдэглэнэ. - Туршилтын үр дүнг хүснэгтэнд тэмдэглэнэ. Хөрс

Хэрэглэсэн индикатор

Өнгөний өөрчлөлт

Орчин

Хөрсний орчинг тодорхойлох

Хавсралт ашиглана.

2-ыг

Шилэн савтай болгоомжтой харьцана. Шүүлтүүрийн цаасыг зөв хэрэглэх талаар мэднэ. Баг бүрт хөрсний нэг дээж өгөгдсөн байгаа. /Багш аль багт ямар орчинтой хөрс өгснөө мэдэж байх/ Хавсралт 5-г ашиглана

6 минут

Тайлбарлах

Хөрсний дээж Үйл 5: Туршилтын үр дүнг хэлэлцэх Багууд өөрсдийн хийсэн туршилтын үр дүнг хэлэлцэнэ. - Манай багийн хөрсний орчин саармаг байсан. Учир нь индикаторын цаасны өнгө хувираагүй учраас саармаг гэж үзсэн - Манай багийн хөрсний орчин суурилаг гарсан. Учир нь индикаторын цаасны өнгө хөх болж хувирсан. - Манай багийн хөрсний орчин хүчиллэг байсан. Учир нь индикаторын цаасны өнгө улаан болж хувирсан учраас хүчиллэг гэж үзсэн. Индикаторын өнгөний хүснэгт ашиглан орчноо таньсан.

Багш самбарт хөрсний орчинг тэмдэглэнэ. Зураг 1-д ажиллах

63

БАЙГАЛИЙН УХААН

Таамаглалын асуулт Сайн ургасан луувангийн хөрс ямар орчинтой байх вэ? - саармаг, суурилаг, хүчиллэг - 3 орчинтой хөрсөнд бүгдэд нь ургамал ургах болов уу? - Ургана. Ургахгүй - Хөрсний орчинг юу ашиглан таньж болох вэ? - универсаль индикатор, фенолфталейн, лакмус,

САЙН ХИЧЭЭЛ, ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ УЛСЫН ЗӨВЛӨГӨӨН-2016 ОН

Үйл 6 : Дүгнэлтээ гаргана. Туршилтаас гарсан үр дүнг анхны таамаглалтай харьцуулж хэлэлцэнэ. Зураг 1-ийн араас индикаторын өнгөтэй ижил өнгийн цаасыг ил гаргаж, ямар орчинд лууван сайн ургадгийг сурагчид өөрсдөө хараад хэлнэ. Үр дүн нь: - Саармаг хөрсөнд лууван сайн ургадаг. - Ихэнх таримал ургамал саармаг хөрсөнд ургана - Гэхдээ хүчиллэг болон суурилаг хөрсөнд ургадаг

Гэрийн даалгавар

Үнэлэх

Нарийвчлах

ургамал бас байдаг.

64

5 минут

2мин

2 мин

Хөрс - саармаг - луувангийн зураг - хүчиллэг - чацарганы зураг - суурилаг - шилмүүст ойн зураг наана. Гэвч зарим тохиолдолд хөрсний хүчиллэг , суурилаг орчин хэт ихэссэнээс ургамал ургахгүй тохиолдол байдаг. Асуулт 3: Ямар орчинтой хөрсөнд ургамал сайн ургах вэ? Яагаад хөрсний орчин өөрчлөгддөг гэж бодож байна? Хэт хүчиллэг болон суурилаг хөрсийг хэрхэн сайжруулж болох вэ? Сурагчид багаараа ярилцан дүгнэлтээ нэгтгэж тайлбарлана. - Саармаг болон сул суурилаг, хүчиллэг хөрсөнд ургамал ургана. - Саармаг хөрсөнд таримал ургамал сайн ургана. - Хүний буруутай үйл ажиллагаагаар хөрс бохирдож болно. - Хүчиллэг хөрсийг суурилаг бордоо нэмж саармагжуулна. \ Шохой нэмнэ.\ - Суурилаг хөрсийг хүчиллэг бордоо нэмж саармагжуулна. Дүгнэлт: Хөрсний орчинг индикатор ашиглан таньж болно. Саармаг болон сул хүчиллэг, сул суурилаг хөрсөнд ургамал бас ургадаг. Хөрсний орчин хүний буруутай үйл ажиллагаагаар хэт их хүчиллэг болоход ургамал ургахгүй. Ийм хөрсийг саармагжих урвал ашиглан сайжруулж болно. Үйл 7: Үнэлэх Сурагч бүр үнэлгээний хуудсанд өөрийн үнэлгээг наана. Мөн багш сурагчдыг үнэлэх хуудсыг ашиглан үнэлнэ.\хавсралт 7\ Тариаланч 3 талбайн хөрсний орчныг химичдийн тусламжтайгаар тодорхойлж чадлаа. Бяцхан химичид та нарт маш их баярлалаа

Зураг 1-г ашиглах. 3 өөр ургасан луувангийн зургийн ард индикаторын орчны өнгөтэй ижил өнгийн цаас наасан байна.

Самбарт тэмдэглэсэн хөрсний орчны ард зургаа наана.

Зураг 1 –г ашиглах Нэгдсэн дүгнэлтийг багшийн өгсөн цагаан самбарт бичиж тайлбарлана.

Сурагчдын өөрсдийн үнэлгээг наалгаж цуглуулсан үрийн тоог тооцоолно. Хавсралт 7 ашиглана.

Багш сурагчдад Баг бүрт наранцэцгийн 5ш үр өгч үрийг үрслүүлэх төлөвлөлт үрсэлгээ хэрхэн гаргаж ирэх. Төлөвлөлт гаргасны дараа багштайгаа хамтран хийх талаар үрсэлгээ хийх. зөвлөмж өгнө.

ХҮҮХЭД БҮХЭНДЭЭ “БИ ЧАДНА” ГЭСЭН ИТГЭЛ ӨГЬЕ

САЙН ХИЧЭЭЛ, ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ УЛСЫН ЗӨВЛӨГӨӨН-2016 ОН

ХИМИ - VII Бүлэг сэдэв: Хими ба амьдрал Суралцахуйн зорилт:Хүний үйл ажиллагаа хүрээлэн буй орчин (хөрс, ус, агаарын бохирдол)-д хэрхэн нөлөөлдгийг тодорхойлох Зорилго: Хөрсний рН өөрчлөгдөх нь бохирдлыг тодорхойлох нэг үзүүлэлт гэдгийг танин мэднэ, шатахуун түгээх газрын ойролцоох шатахуунаар бохирдсон хөрсний рН хүчиллэг болдгийг тайлбарлана. Хэрэглэгдэхүүн: Проектор, зөөврийн, дэлгэц, ус, хөрсний дээж- 2ш, универсаль индикаторын цаас, шилэн аяга-10ш, шилэн савх-10ш, дусаагуур-10ш, шувтан колбо-10ш, юүлүүр-10ш, шүүлтүүрийн цаас-10ш, хаягдлын сав-5ш

Оролцох Оролцоо

Үе шат

t

Суралцах үйл

Анхаарах зүйлс

Үйл-1. Өмнөх мэдлэгийг сэргээн санах, сэдэлжүүлэх Бохирдлоос болж дэлхий уйлж буй зураг ажиглуулж, төрсөн сэтгэгдлийг ярилцана./3минут/ - Бохирдол нь хог хаягдлаас үүсдэг. - Хүний буруутай үйл ажиллагаа, байгалийн хүчин зүйлийн нөлөөнөөс бохирдоно. - Авто машин, айл өрхийн түлшний шаталтаас утаа ихээр гарч бохирдол үүсгэнэ. - Үйлдвэр, айл өрхөөс бохир ус, хог хаягдал ихээр гардаг. - Хуванцар сав, резин, дугуй хөрсийг бохирдуулдаг. Асуулт-1: 50 жилийн дараа дэлхий ямар байх бол? - Бохирдлыг бууруулахгүй бол янз бүрийн өвчин гарна. - Усны нөөц багасна. - Байгалийн гамшигт үзэгдэл ихэснэ. - Хүн амьдрахад хэцүү болно. Үйл-2. Та бүхний ширээн дээр 1,2 гэсэн дугаартай 2 хөрс байна.Үүнийг ажиглаад харьцуулан ярилцана уу. /3минут/ Асуулт – 2: Эдгээр хөрсөнд ямар ижил ба ялгаатай тал байна вэ? - Ижил тал: - Хатуу төлөвтэй - Ялгаатай тал: - Өнгө - Үнэр Асуулт-3: Хаанахын хөрс байж болох вэ? - Бензин, тос үнэртэж байгаа учраас ийм зүйлээр бохирдсон хөрс байх. - Автомашины зогсоолын хөрс байж магадгүй. - Хогийн цэгийн хөрс байж болох юм. - Шалгаж үзье.Дугаарыг хуулж хаанахын хөрс болохыг хараарай. - 1 дугаартай хөрс нь сургуулийн орчны хөрс - 2 дугаартай хөрс нь ШТС, авто засварын газрын орчны бохирдсон хөрс байна

Хичээлийг 5 багаар, сурагчдыг ганцаар, хосоор, багаар хамтран ажиллах боломжтойгоор орчинг бүрдүүлнэ.

10минут

Үйл ажиллагааны төлөвлөлт:

Ажлын хуудасны даалгавар бүрийг эхлээд өөрөө, дараа нь хосоороо, дараа нь багаараа саналаа нэгтгэж багийн нэг гишүүн төлөөлөн танилцуулна. Бусад багаас өөр саналтай хариултыг авах Хугацааг барих

Хөрсний бохирдол нь өнгө, үнэр, гадаад харагдах байдал, рН зэрэг олон хэлбэрээр илэрдэг гэдгийг багш сануулах

65

БАЙГАЛИЙН УХААН

ХИЧЭЭЛ №18. ШАТАХУУН ТҮГЭЭХ ГАЗАР ХӨРСНИЙ PН-Д ҮЗҮҮЛЭХ НӨЛӨӨ

САЙН ХИЧЭЭЛ, ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ УЛСЫН ЗӨВЛӨГӨӨН-2016 ОН

Асуулт 4: Өнөөдрийн хичээлээр юуг судлах гэж байгаа юм бол? - Шатахуунаар бохирдсон хөрсийг - Бохирдсон, бохирдоогүй хөрсийг харьцуулж Өнөөдрийн хичээлийн сэдэв:Шатахуун түгээх газар нь хөрсний рН-д үзүүлэх нөлөө

66

3минут

Шинжлэн судлах

Эрэл хайлтын асуулт: Бензин, шатах тослох материал нь хөрсний бохирдол болон хөрсний рН-д нөлөөлөх үү? Яаж? Үйл-2. Таамаглал дэвшүүлэх Шатахуун түгээх газрын бохирдсон хөрсний рН ямар байх бол? Яагаад? - Хүчиллэг яагаад гэвэл бензин хөрсөнд шингэхдээ задраад хүчиллэг бодис үүсгэнэ. - Шүлтлэг учир нь бензин, тос нь шүлтлэг байх - Саармаг яагаад гэвэл ихэнх ургамал саармаг орчинтой хөрсөнд ургадаг. Шатахуун түгээх газрын ойролцоо ургамал ургадаг. Үйл-3. Туршилт төлөвлөх Туршилтыг төлөвлөхийн өмнө өөрсдийн багт байгаа химийн сав суулга, багаж төхөөрөмж, бодис урвалжийг нэрлүүлнэ.Мөн аюулгүй ажиллагааны дүрмийг сануулна. - Хөрс тус бүрээс нэг халбагыг авч шилэн стаканд хийж дээр нь нэрмэл ус хийж хутгана. - 1 минут байлгасны дараа шувтан колбон дээрээ юүлүүрээ тавьж шүүлтүүрийн цаасаа нугалж тавиад норгосны дараа шүүнэ. - Шүүгдэснээс дусаагуур ашиглан авч универсаль индикатораар шалгаж орчинг тодорхойлно. - Индикаторыг хямсаагаар хавчиж барих Асуулт-5 Сургуулийн орчны хөрсийг ямар зорилгоор авсан бэ? - Хяналтын харьцуулах дээж болгож авсан. - Сургуулийн орчны хөрс ямар орчинтой болохыг тодорхойлох Хамаарах хувьсагч нь аль нь вэ? - pH Үл хамаарах хувьсагч аль нь вэ? - Янз бүрийн хөрсүүд - Шатахуун түгээх газрууд Үйл-4. Туршилт хийх Туршилтыг төлөвлөсний дагуу хийж гүйцэтгэх ба баг дотроо гурав гурваар нэгдэж 2 дээжийг нэг нэгээр нь туршина. Орчинг шалгах үед багийн бүх сурагчдад харуулж, ажлын хуудсан дээр туршилтын үр дүнг тэмдэглэнэ.

ХҮҮХЭД БҮХЭНДЭЭ “БИ ЧАДНА” ГЭСЭН ИТГЭЛ ӨГЬЕ

Багш самбарт сурагчдын таамаглалыг санаа давхцуулахгүйгээр бичнэ.

Багаараа ярилцан туршилтын төлөвлөлтийг зургаар эвлүүлж наана. Багийн нэг гишүүн тайлбарлан ярина. Шүүх техникт анхаарах Хугацаа бага зарцуулах хувилбарыг сонгох. Туршилтыг төлөвлөөд хэрэглэгдэхүүнийг сонгож болно.

Туршилт хийж байх үед багш сурагчдын дундуур явж хяналт тавин чиглүүлэг өгнө. Ялангуяа индикаторын цаасны хуваарь харах үед

Үйл-5: Үр дүнг боловсруулах Асуулт-6: Туршилтаар сургуулийн болон ШТС, Автозасварын газруудын хөрсний орчин ямар гарсан бэ? • Сургуулийн орчных саармаг • ШТС, Авто засварын газрых хүчиллэг, зарим нь саармаг

БАЙГАЛИЙН УХААН

2минут

САЙН ХИЧЭЭЛ, ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ УЛСЫН ЗӨВЛӨГӨӨН-2016 ОН

4минут

Тайлбарлах

Нэгдсэн дүгнэлт: Багш самбарт баг бүрийн туршилтын үр дүнг хүснэгтээр нэгтгэнэ. Баг

Сургуулийн орчны хөрс

Шатахуун түгээх газрын хөрс

1

Саармаг

Хүчиллэг

2 3

Саармаг Саармаг

хүчиллэг

4

Саармаг

саармаг

5

Саармаг саармаг

хүчиллэг

Авто засварын газрын хөрс хүчиллэг

хүчиллэг хүчиллэг

6минут 5минут

Үнэлгээ

Нарийвчлах

Тухайн хөрсний найрлага, бордоо зэргээс шалтгаалж орчин ямар ч гарч болно. Асуулт 7: ШТС –ын хөрсний рН яагаад хүчиллэг болсон бэ? 1. Хөрс нь бохирдсон учраас /хүчиллэг орчин бүр бохирдлыг илэрхийлдэггүй, зарим хөрс хүчиллэг байдаг, ийм хөрсөнд ургадаг ургамал байдаг./ тайлбар өгөх • Бензин, шатахуун хүчиллэг байдаг /ихэнх нь саармаг орчинтой байдаг./ Эдгээр асуултын дагуу ярилцсаны дараа мэдээлэл уншуулна. Мэдээллийг уншиж ойлголтоо хүснэгтэн мэдээллийн үр дүнтэй хамтатган ерөнхий дүгнэлтийг гаргана. • Бензин, шатах тослох материалууд нь органик бодис. Хөрсөнд шингэх явцдаа хөрсний бактерийн нөлөөгөөр металлын оксид, устай хүчиллэг давс үүсгэдэг. Хүчиллэг давс гэдэг нь хүчиллэг шинж чанартай байдаг. Иймээс хөрс хүчиллэг болдог. Асуулт 8:Хөрсний рН хүчиллэг байх нь хөрсний бохирдолтой хамааралтай юу? Үндэслэлээ тайлбарлана уу. Сурагчдыг хэсэг зуур бодуулсаны эцэст хариуг авна. • Хамааралтай, бензин нь хөрсөнд шингэх явцдаа хөрсийг бохирдуулдаг. • Хамааралгүй,

Шатахуун түгээх газрын хөрсний рН яагаад хүчиллэг байгаад дүгнэлт хийнэ. Шалтгааныг олно. Яагаад хүчиллэг байгаа талаар өөрсдийн санаагаа илэрхийлнэ. Дүгнэлт хийх явцад ШТС бүрийн хөрс бохирдож, рН нь хүчиллэг байх албагүй, шатахуунаар бохирдсон учраас Нотолгоотой, үндэслэлтэй санал бодлоо илэрхийлэхийг анхааруулна, мөн давхцаагүй санааг дараагийн сурагч хэлэх

Үйл-7. Үнэлэх Сурагчдаас дараах асуултыг асууж, цагаан самбар дээр бичүүлээд ялгаатай үндэслэлүүдийг нь тайлбарлуулна. Асуулт 9Хүчиллэг хөрс бүрийг шатахуунаар бохирдсон гэж үзэж болох уу? Яагаад? Асуулт 10. Хөрсний бохирдол гэж юу вэ? Сурагчдын бичсэн тодорхойлолтыг сурах бичгийн тодорхойлолттой харьцуулж, дүгнэлт гаргана. Гэрийн даалгавар: Сургуулиас гэр хүрэх замдаа шатахуун, тос тосолгооны бодисоор бохирдсон хөрстэй газрыг тэмдэглэж бохирдлыг багасгах ямар арга байх талаар өөрийн саналыг бичиж ирэх

67

САЙН ХИЧЭЭЛ, ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ УЛСЫН ЗӨВЛӨГӨӨН-2016 ОН

ХИЧЭЭЛ №19. ЯМАР ОРЧИНТОЙ ХӨРС УРГАМЛЫН ӨСӨЛТӨД ТОХИРОМЖТОЙ ВЭ? Бүлэг сэдэв: Хими ба амьдрал Суралцахуйн зорилт:Хөрсний шинж чанарыг тодорхойлох Зорилго:Хөрсөнд агуулагдаж байгаа ус нь химийн бодисуудыг уусган хөрсний хүчиллэг суурилаг чанарыг үүсгэдэг болохыг судлах Явц: Хичээлийн төлөвлөлт (5E загвар)

Шинжлэн судлах (оролдох)

Оролцох

Үе шат

68

Хугацаа (минут)

5 мин

20 мин

Суралцахуйн үйл явц Үйл 1:Анги зохион байгуулалт: Сурагчдыг 5 баг болгоно. Багийн гишүүдийг нар зөв тойрулан дугаарлан суулгаж, 1-р сурагч хөтөч сурагч, 2-р сурагч цаг хянагчийн үүрэг гүйцэтгэнэ. Сэдэлжүүлэх 1-р зургийг үзүүлж доор асуултыг дэвшүүлнэ. Үйл 2:Эрэл хайлтын асуулт дэвшүүлэх А1. Зураг дээрх газруудын хөрсний аль нь үржил шимтэй вэ? - Гол нуур орчмын хөрс үржил шим сайтай. - Сургууль орчмын газрын хөрс үржил шимтэй Үйл3: Таамаглал дэвшүүлэх А2. Үржил шимтэй хөрс ямар орчинтой байж болох вэ? Яагаад? - Хүчиллэг - Саармаг - Суурилаг Үйл 4.Таамаглалаа шалгах санаа дэвшүүлэх. Багш ширээн дээр бэлдсэн хэрэглэгдэхүүнийг танилцуулна. А3: Эдгээрийг ашиглан дээрх таамаглалаа хэрхэн баталж болох вэ? Баг бүрийн хос бүрт хөрсний 4 дээж өгч ажиглуулна. Сурагч бүр турших санаа гаргана. - Дээжээ сонгоно. - Нэрмэл усаа хөрсөө далд ортол хийнэ. - Хутгуураар хутгана. - Илрүүлэгч цаасаа уусмалд дүрнэ. - Илрүүлэгч цаасны өнгөний өөрчлөлтийг ажиглаж, орчинг тодорхойлно. Өөрийн гаргасан аргачлалын дагуу хэрэглэгдэхүүнээ сонгоно. Туршилтын хэрэглэгдэхүүнийг сонгохдоо багаараа ярилцаад 3-р гишүүн босч авна. Хэрэглэгдэхүүнээ сонгосны дараа туршилтын үед анхаарах зүйлээ бичнэ үү. - Усаа асгахгүй байх - Туршилтаа төлөвлөсний дагуу гүйцэтгэнэ. - Хөрсний дээжээ хольж болохгүй. - Нэг хутгуураар нэг хөрсний дээжийг хутгана. - Сурагчид ажлын хуудсаа тогтмол хөтөлнө Үйл 5: Туршилтыг гүйцэтгэх - Багийн 6 сурагч туршилтыг хосоороо хийнэ.Эхлээд 4 хөрсний дээжтэй хуванцар савыг дээрээс нэрмэл усыг хөрсний дээжийг далд ортол нь хийж уусмал бэлтгэнэ. Хөрсний уусмалаа нарийн модоор сайтар хутгана. - Ажиглах, тэмдэглэх Ойролцоогоор 1 орчим минутын дараа универсаль индикаторын цаасыг дүрж өнгөний өөрчлөлтийг ажиглана. - Үр дүнгээ боловсруулж ажлын хуудсаа хөтөлнө. Сурагчид ажлын хуудас дээр туршиж байгаа 4 хөрсний өнгөний өөрчлөлт, тоон утга, орчинг тэмдэглэж авна.

ХҮҮХЭД БҮХЭНДЭЭ “БИ ЧАДНА” ГЭСЭН ИТГЭЛ ӨГЬЕ

Анхаарах зүйлс

Багш сурагчдын хэлсэн таамаглалыг самбарт бичнэ. Орчны төрлийг сурагчид гаргаж чадахгүй бол... Илрүүлэгч ашиглан уусмалын ямар ямар орчинг илрүүлсэн бэ? гэсэн асуултаар дэмжинэ. Багш сурагчдын хэлсэн туршилт явуулах аргачлалыг нэгтгэж самбарт бичнэ. Сурагчид картаа хэрэглэж, багшаас дэмжлэг авч болно. Туршилтын үед анхаарах зүйлээ баримталж ажиллана. Индикаторын цаасыг уусмалд хийх биш авч тавих ёстой.

Үнэлэх

Нарийвчлах

8 мин

5 мин

2 мин

Үйл 6.Туршилтын үр дүнгээ танилцуулах, тайлбарлах А4:Бидний дэвшүүлсэн таамаглал батлагдсан уу? Самбарт багийн ажлын хуудас байрлуулна. Туршилтын үр дүн, бүтээгдсэн мэдлэгээ, таамаглалтайгаа харьцуулан тайлбарлана. СБХ: - Сурагч ...нь 4 дээжийг нэрмэл усанд уусгаж, уусмал бэлтгээд универсаль индикаторын цаас ашиглан орчинг тодорхойлоход хогийн цэг орчмын хөрс бүдэг улаан буюу хүчиллэг орчинтой гарлаа. Би өмнө нь хогийн цэгийн хөрсийг хүчиллэг орчинтой гэж таамагласан байсан, миний таамаглал батлагдлаа. - Харин би 4 хөрсний дээжний орчинг тодорхойлоход голын ойр орчмын хөрс саармаг орчинтой гэж туршилтаар олсон. Харин өмнө нь хүчиллэг орчинтой хөрсөнд ургамал сайн ургадаг гэж бодоод голын ойр орчмын хөрсийг хүчиллэг орчинтой гэсэн таамаглал буруу байсан байна. Үйл 7:Дүгнэлт Багш сурагчдын тайлбар нэгдсэн хэлэцүүлгээс гарсан санааг анхны таамаглал туршилт зорилттой холбон нэгтгэнэ. Таамаглал туршилтын үр дүн хоёр тохирч байгаа эсэхийг нарийвчлана. А5. Ургамал бүр саармаг орчинд ургах уу? Сонгосон хөрс ургамалд тохиромжтой эсэхийг дараах хуваарь ашиглан тодруулна. - Хүчтэй хүчиллэг орчинтой хөрсөнд ямар ч ургамал ургахгүй. Бага зэрэг хүчиллэг бол зарим мэдрэг ургамал ургахгүй. Саармаг орчинтой хөрсөнд ургамал ургахад маш тохиромжтой. Бага зэрэг суурилаг орчинд зарим ургамал үржил шимгүй болно. - Хүчтэй суурилаг орчинд ургамал ургахгүй. А6. Хөрсний уусмал бэлтгэхдээ яагаад заавал нэрмэл ус хэрэглэсэн бэ? Яагаад голын юмуу крантны усыг хэрэглээгүй вэ? Голын болон бусад ус нь өөртөө тодорхой хэмжээний янз бүрийн ион агуулсан байдаг учраас туршилтын үр дүн алдаатай гарна. Үйл 8.Мэдлэгээ үнэлэх Туршилтыг хийж гүйцэтгэсний дараагаар илрүүлэгчийн өнгөөр хөрсний орчинг эрэмбэлнэ ............