COĞRAFYA #FasikülSoruKitabı

1

. Fasikül

DOĞA VE İNSAN COĞRAFİ KOORDİNATLAR Bu fasiküldeki testlerin ödev süreci ve yeri Konular

Test Adedi

Sayfa No

Doğa ve İnsan / Coğrafya

2

6-9

Paralel ve Meridyenler

1

10-11

Enlem Etkisi

1

12-13

Boylam Etkisi ve Yerel Saatler

2

14-17

Coğrafi Koordinat Sistemi

1

18-19

Coğrafi Konum

1

20-21

Coğrafi Koordinatlar ve Coğrafi Konum

1

22-23

Cevap Anahtarı

24

Yazar: AYKUT YÜCEİL

Ad Soyad: Sınıf - No:

DOĞA VE İNSAN COĞRAFİ KOORDİNATLAR

Özetle...

Doğa ve İnsan Doğal şartlar altında gelişen olayların oluşturduğu ortama doğal ortam adı verilir. Doğal ortamı; litosfer (taş küre), atmosfer (hava küre), hidrosfer (su küre) ve biyosfer (canlı küre) oluşturur. • Litosfer; kayaç, toprak, fay, deprem, volkanizma, dağ, plato, ova, vadi gibi unsurları kapsar. • Hidrosfer; okyanus, deniz, göl, akarsu ve yer altı suyu gibi unsurlardan oluşur. • Atmosfer; yerküreyi saran gazların bulunduğu ve hava olaylarının (yağış, rüzgâr, sis vb.) meydana geldiği ortamdır. • Biyosfer; bitkiler, hayvanlar ve mikroorganizmalardan yani canlılardan oluşur. Bu dört ortam, hem kendi aralarında hem de insanla sürekli etkileşim halindedir.

Coğrafyanın Bölümleri ve Gelişimi i

Hi d Klimatoloji

oğ ki C raf izi

➣ Pedoloji → Toprakları inceler.

Biyocoğrafya

loji

F

ti k

➣ Jeofizik → Yer küreyi inceler. B iy o

M a t e ma

➣ Jeoloji → Yer kabuğunu inceler.

l

Hidrografya

ya

Kartografya

ro

i

Jeomorfoloji

➣ Meteoroloji → Hava olaylarını inceler. oj

Je

j o lo

M e t e o r o l oj i

ol o

şe r î

Coğ

ya r af

Nüfus Coğrafyası

mo

Be

ji

De

Sosy

Sosyal Coğrafya

no

mi

Tarih

le r

Tarihî Coğrafya

Siyasi Coğrafya

ili

m

E

ko

Ekonomik Coğrafya

g ra fi

COĞRAFYA

P

ti oli

kB

➣ Sismoloji → Yer hareketlerini inceler. ➣ Petroloji (Litoloji) → Kayaçları inceler. ➣ Hidroloji → Yeryüzündeki tüm su kaynaklarını inceler. ➣ Oşinografi → Okyanus ve denizleri inceler. ➣ Limnoloji → Gölleri inceler. ➣ Potamoloji → Akarsuları inceler. ➣ Biyoloji → Tüm canlıları inceler. ➣ Zooloji → Hayvanları inceler. ➣ Botanik → Bitkileri inceler.

İlk Çağ’da coğrafyanın gelişiminde Herodot, Platon, Aristo, Eratosthenes, Strabon ve Batlamyus gibi düşünürler önemli rol oynamıştır. Orta Çağ’da coğrafya biliminin gelişmesinde Müslüman coğrafyacıların katkıları büyük olmuştur. Mesudi, El Harizmi, İstahri, Biruni, İdrisi, İbni Batuta, İbni Haldun ve Uluğ Bey, Orta Çağ’a damgasını vuran ünlü Müslüman coğrafyacılar arasındadır. Yeni Çağ’da Kristof Kolomb, Bartolomeu Dias, Vasko da Gama gibi kâşifler, coğrafya alanında önemli gelişmeler sağlamıştır. Yeni Çağ’da Osmanlı Devleti sınırları içerisinde Pirî Reis, Kâtip Çelebi ve Evliya Çelebi’nin yapmış oldukları seyahatler ve ortaya koydukları eserler de coğrafyanın gelişimine büyük katkı sağlamıştır. Pirî Reis Kitab-ı Bahriye, Kâtip Çelebi Cihannumâ, Evliya Çelebi Seyahatnâme eserleriyle tanınır. Yakın Çağ’da coğrafyanın bilimsel kimlik kazanmasında özellikle Alexander von Humboldt, Carl Ritter ve Frederic Ratzel çok önemli bir yere sahiptir.

Paraleller, Meridyenler, Enlem ve Boylam Etkisi Yeryüzündeki bir noktanın Ekvator’a olan uzaklığının açısal değerine enlem denir. Enlem etkisine bağlı olarak Ekvator’dan kutuplara doğru gidildikçe, paralellerin uzunluğu, iki meridyen arasındaki mesafe, yer çekimi, çizgisel hız vb. özelliklerde değişme olur. Yeryüzündeki bir noktanın başlangıç meridyenine olan uzaklığının açısal değerine boylam denir. Aynı boylam üzerinde bulunan merkezlerin; yerel saatleri, öğle vakitleri, başlangıç meridyeni ile aralarındaki zaman farkı yıl boyunca aynıdır. Bir merkezin öğle vakti, aynı zamanda Güneş’in o merkezde tepe noktaya ulaştığı, güneş ışınlarının o gün için en büyük açıyla geldiği andır. Ardışık iki meridyen arasındaki yerel saat farkı 4 dakikadır. Doğudaki bir merkezin yerel saati, batıdakine göre her zaman daha ileridir.

Coğrafya

2

Özetle...

Güneş'in Konumu 12.00 15.00

09. 15° 15°

45° 45° 45°

18.00

Yandaki şekilde Güneş'in doğu tarafta olması sabah ile öğle arasını, Güneş'in batı tarafta olması öğle ile akşam arasını ifade eder. Dolayısıyla, Güneş ışınları batıdan geliyorsa yerel saat ileri, doğudan geliyorsa geridir. Verilen şekillerde 15°lik açı 1 saatlik yerel saat farkını gösterir.

00

08.

00

07.

15°

00

06.00 Doğu

Batı

Ortak Saat ve Saat Dilimleri Yerel saat farklarının ortaya çıkardığı karışıklığın giderilmesi, sosyal ve ekonomik ilişkilerin geliştirilmesi, haberleşme ve ulaşım gibi hizmetlerin hızlı ve düzenli şekilde sağlanması amacıyla ülkelerin tamamında ya da belirlenen bir bölümünde ortak saat (ulusal saat) uygulaması yapılır. Ülkeler saatlerini 15 ve katları olan meridyenlerin saatlerine göre ayarlar. Türkiye gibi doğu - batı genişliği fazla olmayan ülkelerde aynı anda tek bir saat dilimi kullanılır. Ancak Rusya, Kanada ve ABD gibi doğu - batı yönünde geniş alan kaplayan ülkeler aynı anda farklı saat dilimleri kullanır. Ülkemizde ortak saat olarak 45° Doğu boylamının yerel saati tüm yıl kullanılmaktadır. Uluslararası Saat Dilimleri Ülkeler arasındaki saat farklarından ortaya çıkabilecek karışıklıkları önlemek amacıyla uluslararası saat dilimleri düzenlenmiştir. ı ı Başlangıç meridyeni olarak kabul edilen Greenwich’in 7°30 batı ve 7°30 doğusu arasındaki 15°lik bölüm 0. saat dilimi olarak belirlenmiştir. Greenwich’in doğusuna gidildikçe 15° ve katları olan meridyenler saat dilimlerinin merkezini oluşturur. 45° B

52°30 Batı

ı

30° B

37°30 Batı

–3. Saat diliminin merkezi

ı

15° B

22°30 Batı

–2. Saat diliminin merkezi

ı

0°

07°30 Batı

–1. Saat diliminin merkezi

ı

15° D

07°30 Doğu

0. Saat diliminin merkezi

ı

30° D

22°30 Doğu

+1. Saat diliminin merkezi

ı

45° D

37°30 Doğu

+2. Saat diliminin merkezi

ı

60° D

52°30 Doğu

+3. Saat diliminin merkezi

ı

67°30 Doğu

ı

+4. Saat diliminin merkezi

Coğrafi Koordinat Sistemi Bir noktanın koordinatları tanımlanırken enlem ve boylam değeri kullanılır. Bir alanın koordinatları tanımlanırken bu alanın sınırlarını oluşturan enlem ve boylamlar kullanılır. 60° 50° 40° 30° 20°10° 0° 10° 20° 30° 40° 40° 30°

E

20° 10°

F alanının koordinatları; 10°- 30° Güney enlemleri, 20°- 40° Doğu boylamlarıdır.

0°

G alanın koordinatları; 10° Kuzey - 20° Güney paralelleri, 10° Doğu - 20° Batı meridyenleridir.

10°

G F

Şekildeki E alanının koordinatları; 20°- 30° Kuzey enlemleri, 10°- 50° Batı boylamlarıdır.

20° 30° 40°

3

1. Fasikül

DOĞA VE İNSAN COĞRAFİ KOORDİNATLAR

Özetle...

10°

0°

10°

20°

G

30° A

E B D C

F

0°

30° 20° 10° 0° 10°

D, E, F ve G uzunluklarının içinden geçen meridyen sayısı aynıdır. Ancak meridyenler arası mesafe Ekvator’dan kutuplara doğru azaldığı için D hattı en uzun, E ve F birbirine eşit, G hattı en kısadır.

20°

R 1000 km P

Ekvator

Koordinat sisteminde verilen uzunluk ve alanlar birbirinden farklı olabilir. Yandaki şekilde verilen A, B, C uzunluklarının içinden geçen paralel sayısı aynıdır. Paraleller arası mesafe her yerde aynı olduğu için bu uzunluklar birbirine eşittir.

1000 km

Yandaki şekilde verilen P hattı Ekvator’a yakın olduğu için bu bölgede meridyenler arası mesafe uzundur. Dolayısıyla 1000 km’lik mesafeden geçen meridyen sayısı azdır. R hattı Ekvator’a uzak olduğu için bu bölgede meridyenler arası mesafe kısadır. Bu bölgede 1000 km’lik mesafeden geçen meridyen sayısı daha fazladır. Bunun sonucunda ulaşılan noktaların yerel saati farklı olacaktır.

Coğrafi Konum Coğrafi konum, yeryüzündeki herhangi bir yerin, unsurun ya da meydana gelen bir olayın nerede olduğunu ifade eder. Coğrafi konum, mutlak (matematik) ve göreceli (özel) konum olmak üzere iki şekilde ifade edilir.

Mutlak (Matematik) Konum Herhangi bir yerin Ekvator ve başlangıç meridyenine göre konumunu ifade eder. Bir merkezin, bulunduğu enlem, boylam, yarım küre ve matematik iklim kuşağına bağlı ortaya çıkan özellikleri mutlak konum kapsamında değerlendirilir. Bir merkezin; ➣ çizgisel hızı, gündüz süresi, yer çekimi kuvveti gibi özellikleri bulunduğu enleme, ➣ yerel saati, bulunduğu saat dilimi gibi özellikleri bulunduğu boylama, ➣ 21 Haziran’da hangi mevsime başladığı, hangi aylarda sıcaklığının en yüksek olduğu gibi özellikler bulunduğu yarım küreye bağlı olduğu için mutlak konumla ilgilidir.

Göreceli (Özel) Konum Bir merkezin, çevresindeki önemli yollar, denizler, ülkeler, dağlar ve doğal kaynaklar gibi yerel değişkenler açısından başka bir merkeze göre tanımlanmasına göreceli konum denir. Yer şekilleri, yükselti, yağış, nem, karasallık, denize göre konum, yer altı unsurları ve jeopolitik konum gibi özelliklere bağlı olarak ortaya çıkan durumlar göreceli konuma bağlıdır. Bir merkezin; dağlarının kıyıya uzanış yönü, yıllık ve günlük sıcaklık farkları, yağış rejimi, depremselliği, maden yatakları, önemli boğazlara sahip olması gibi özellikleri göreceli konumuyla ilgilidir.

Coğrafya

4

Özetle...

Türkiye’nin Coğrafi Konumu Türkiye; 36°- 42° Kuzey paralelleri ve 26°- 45° Doğu meridyenleri arasında yer almaktadır. TR 26° D

42° K 36° K 0°

45° D 0°

Türkiye’nin mutlak konumunun sonuçlarından bazıları şunlardır: ➣ En kuzeyi ve en güneyi arasındaki kuş uçuşu uzaklık yaklaşık 666 km’dir. ➣ Dört mevsim belirgin olarak yaşanır. ➣ Güneş ışınları düz bir zemine hiçbir zaman 90° açı ile düşmez. ➣ Güneyden kuzeye doğru gidildikçe sıcaklık ortalamaları genel olarak düşer.

➣ Güneyden esen rüzgârlar sıcaklığı artırırken kuzeyden esenler düşürür. ➣ Dağların güney yamaçları, bakı etkisiyle, kuzey yamaçlara göre daha çok ısınır. ➣ Güneş ışınlarını 21 Aralık’ta en küçük açıyla, 21 Haziran’da ise en büyük açı ile alır. ➣ En doğusu ve en batısı arasındaki zaman farkı 76 dakikadır. ➣ 2. ve 3. saat dilimleri içinde yer alır. Türkiye, sahip olduğu göreceli konum özelliklerinden dolayı dünyanın önemli ülkelerinden biridir. Türkiye’nin göreceli konumunun sonuçlarından bazıları şunlardır: ➣ Üç tarafı denizlerle çevrilidir. ➣ Avrupa ve Asya kıtalarını birbirine bağlayan köprü konumundadır. ➣ Tarih boyunca farklı medeniyetlere beşiklik etmiştir. ➣ Karadeniz’i Akdeniz’e bağlayan İstanbul Boğazı ile Çanakkale Boğazı’na sahiptir. ➣ Üç kıtanın birbirine yaklaştığı yerde bulunur. ➣ Yakın bir jeolojik zamanda oluşmuştur. ➣ Ortalama yükseltisi fazladır (1132 m). ➣ Dağlar genel olarak doğu- batı doğrultusunda uzanır. ➣ Yer şekilleri, iklim ve bitki örtüsü kısa mesafede değişiklik gösterir. ➣ Tarım ürünleri çeşitliliği fazladır. ➣ Petrol ve doğal gaz yataklarına sahip olan Orta Doğu ve Kafkas ülkelerine yakın olduğundan, çevresindeki ülkeler için önemli bir enerji koridorudur.

5

1. Fasikül

Öğreten Klasik

1.

Kazanım Testi 01

DOĞA VE İNSAN / COĞRAFYA - I

3. "Aralık ayı boyunca Konya’nın bazı ilçelerinde etkili

Aşağıda, karadan taşınan kaya vb. malzemelerle deniz üzerine inşa edilen adaların fotoğrafı verilmiştir.

olması beklenen fön rüzgârının hava sıcaklığını yaklaşık 10 °C artırması beklenmektedir. Bu sıcaklığın, mevsim normallerinin birkaç derece üzerinde olduğu ve sıcaklığın güneyden gelen alçak basınç etkisiyle birkaç derece daha yükselebileceği bildirildi. Yüksek sıcaklıktan dolayı kar erimelerinin çok hızlı bir şekilde gerçekleşeceği ve akarsularda ani bir yükselme yaşanacağı tahmin ediliyor. Bu durumun akarsu ve göllerde taşkınlara neden olabileceği de belirtildi."





Bu parçada anlatılanlar, doğayı oluşturan dört temel ortamdan hangi ikisi arasındaki etkileşime örnek olur? A) Litosfer – Biyosfer



Bu yapı ile ilgili,

B) Hidrosfer – Litosfer



I. Hidrosfer, litosfer ve biyosferde değişime neden olmuştur.

C) Atmosfer – Hidrosfer



II. İnsan - doğa etkileşimi açısından, insanın doğayı değiştirmesine örnektir.

E) Atmosfer – Litosfer



III. Ekonomik faaliyetlerin doğal çevreye zarar vermeden de sürdürülebileceğine örnek oluşturmaktadır.



yargılarından hangilerine ulaşılabilir? A) Yalnız I

B) Yalnız II

D) II ve III

D) Biyosfer – Hidrosfer

4.

C) I ve II

Sular

E) I, II ve III

İklim

Canlılar

Yer şekilleri

I. Doğal Sistemler Coğrafya Beşeri Sistemler

Nüfus

2.



15. ve 16. yüzyılda gerçekleşen coğrafi keşifler sırasında birçok yeni kara parçası, boğaz ve deniz keşfedilmiş, bu keşiflerin coğrafyaya ve haritacılığa önemli katkıları olmuştur.

Yerleşme



Buna göre aşağıdakilerden hangisi bu dönemdeki gelişmelerden biri değildir?



A) Afrika Kıtası’nın güney uç noktası keşfedilmiştir. B) Amerika Kıtası'na ilk kez ulaşılmıştır. C) Avrasya kara parçasının doğu kıyıları keşfedilmiştir. D) Avrupa'dan Hindistan’a deniz yoluyla gidilmiştir. E) Deniz yoluyla ilk dünya turu yapılmıştır.

Coğrafya

II.

6

Teknoloji

Coğrafyanın bölümleri ile ilgili verilen kavram haritasında boş bırakılan yerlere gelmesi gerekenler aşağıdakilerin hangisinde doğru eşleştirilmiştir? I



II

A) Topraklar

Ekonomik faaliyetler

B) Göçler

Dış Kuvvetler

C) Turizm

Ekonomik faaliyetler

D) Deprem

Heyelan

E) Göçler

Volkanizma

Kazandıran Yeni Nesil 22131

5.

Aşağıda verilenlerden hangisi, tarım coğrafyasının ilgili olduğu konular arasında değildir?

8.

Coğrafya öğretmeni Burçin Hanım, sınıfı üç gruba ayırarak aşağıdaki konuları araştırmalarını istemiştir.

A) Entansif tarım yöntemlerinin, tarımsal verim üzerindeki etkisi



I. Grup : Hazar Bölgesi ve Türkiye’de boru hatlarının dağılışı,

B) Engebeli alanlar ile kıl keçisi yetiştiriciliğinin yoğun olduğu bölgeler arasındaki ilişki



II. Grup : Coğrafi araştırmalarda internet kullanımının payı,

C) Plantasyon tarımının yaygın olduğu bölgeler



III. Grup : İzmir kentinde yapılması planlanan metro hatlarının güzergahı



Buna göre, öğretmenin çalışma gruplarına verdiği konular coğrafyanın hangi bölümüyle ilgilidir?

D) Tarım makineleri üreten tesislerin AR-GE çalışmaları E) Tatlı su balıkçılığının, toplam su ürünleri üretimi içindeki payı

A) Klimatoloji B) Ulaşım coğrafyası C) Sanayi coğrafyası D) Nüfus coğrafyası E) Biyocoğrafya

6.

Orta Çağ’da coğrafya açısından en önemli ilerleme, Müslüman bilim adamlarının eski eserleri tercüme etmesi ve bu bilgileri geliştirmesiyle yaşanmıştır.



Aşağıda verilenlerden hangisi, sözü edilen dönemde coğrafyaya katkı sağlayan bilim insanları arasında yer almaz? A) İbn Haldun

B) İdrisi

C) El Harizmi

D) Batlamyus



7.



E) İbn Batuta

9.

Fiziki coğrafyanın konusunu; hava küre (atmosfer), su küre (hidrosfer), taş küre (litosfer) ve canlılar küresi (biyosfer) oluşturur



• Harita ve harita benzeri gösterimleri üretmek amacıyla uygulanan, gerekli tüm çalışma ve teknikleri kapsar.



• Belirli bir alanda bulunan nüfusun yapısını, niteliğini, dinamik özelliklerini inceler.



• Canlıların yeryüzündeki dağılışını ve bu dağılışı etkileyen faktörleri inceler.



• Yeryüzünün şekillenmesinde etkili olan iç ve dış kuvvetleri, bu kuvvetlerin meydana getirdiği yeryüzü şekillerinin oluşumunu ve dağılışını inceler.

Aşağıda verilenlerden hangisi biyosfer içinde yer alan unsurlardan biri değildir?

A) Hayvanlar B) Ormanlar C) Mikroorganizmalar D) Fay hatları

Bir coğrafya öğretmeninin, coğrafyanın alt dallarından bazılarıyla ilgili ifade ettiği tanımlar aşağıda verilmiştir.

Buna göre öğretmen, aşağıdakilerden hangisinin tanımını ifade etmemiştir? A) Hidrografya

B) Demografi

C) Biyocoğrafya

D) Jeomorfoloji



E) İnsanlar

7

E) Kartografya

1. Fasikül

Öğreten Klasik

1.

Aşağıda insan doğa etkileşimini gösteren şema verilmiştir.

3.

İnsan ile doğa arsındaki etkileşim insanın varoluşundan bu yana sürmektedir. Giderek gelişen bu etkileşim, her iki taraf için de olumlu ya da olumsuz sonuçlar doğurabilmektedir.



Buna göre, aşağıdakilerin hangisinde beşerî faaliyetlerin doğal koşullar üzerindeki olumsuz etkisinden bahsedilmemiştir?

İnsan - Doğa Etkileşimi I. İnsanın Doğaya Bağımlı Olması II. İnsanın Doğaya Adapte Olması

A) Önceden tespit edilemeyen ekstrem doğa olaylarının can ve mal kaybına neden olması

III. İnsanın Doğayı Değiştirmesi



Kazanım Testi 02

DOĞA VE İNSAN / COĞRAFYA - II

B) Bataklıkların kurutulduğu alanlarda yaşayan canlıların çoğunun yok olması

Buna göre, numaralandırılmış bölümlerle ilgili verilen aşağıdaki örneklerden hangisi yanlıştır?

C) Demir - çelik fabrikalarında soğutma amaçlı kullanılan suyun, su ekosistemlerine zarar vermesi

A) I - Tarımsal faaliyetlerin gerçekleşebilmesi için yağışlı dönemin beklenmesi

D) Şehirleşmenin yoğunlaştığı alanlarda, yer altına sızan su miktarının azalması

B) II - Kuzey Kutup Dairesi’ne yakın bölgelerde yerleşmeler kurulması

E) Dünyadaki toplam enerji üretiminin büyük kısmının fosil yakıtlardan sağlanması

C) III - Engebeli arazilerin taraçalandırılarak tarım alanı haline getirilmesi D) I - Seralarda, kış döneminde yaz bitkilerinin yetiştirilebilmesi E) II - Sıcak bölgelerde meskenlerin açık renklere boyanması

2.



Ekonomik faaliyetlerde ve beşerî yaşamda ilkel koşulların devam ettiği alanlarda doğa karşısında insan korumasız kalabilir. Teknolojinin geliştiği, yaşam standartlarının yükseldiği alanlarda ise doğanın insan üzerindeki olumsuz etkisi azaltılabilmektedir. Buna göre, aşağıda verilen ülkelerin hangisinde oluşacak şiddetli bir tsunaminin, beşerî faaliyetlere ve insan yaşamına etkisi daha fazla olur? A) Japonya

Coğrafya

B) Avustralya

D) Bangladeş

C) ABD

4.

Coğrafya, uzun yıllar boyunca, doğal koşulları anlamaya çalışan, bunun için de gezi ve gözlem yapan bilim insanları tarafından geliştirilmiştir. Coğrafyayla ilgili modern araştırma, yöntem ve tekniklerin ortaya çıktığı 18. yüzyıl sonlarıyla 19. yüzyıl başları, coğrafyanın gerçek anlamda bilimsel kimliğine kavuşma dönemidir.



Coğrafyanın bilimsel kimliğe kavuştuğu bu dönemde;



I. Kristof Kolomb,



II. Carl Ritter,



III. Evliya Çelebi,



IV. Alexander Von Humboldt



bilim adamlarından hangileri coğrafyaya katkı sağlamıştır? A) Yalnız II

E) Güney Kore



8

B) I ve II

D) II ve IV

E) III ve IV

C) I ve IV

Kazandıran Yeni Nesil 22132

5.



A) Klimatoloji

B) Atmosfer

C) Deprem

D) Yağmur

C) Konya çevresinde bozkır bitki örtüsüne ait geven, yavşan otu, çoban yastığı gibi türlere rastlanır. D) Türkiye'de sanayi tesislerinin en seyrek olduğu bölge Doğu Anadolu Bölgesi'dir. E) Yazların kurak ve sıcak geçmesi, Akdeniz ve Ege kıyılarında deniz turizminin gelişmesini sağlamıştır.

I. Bu dönemde coğrafya, diğer pek çok bilim gibi Batı dünyasındaki gelişmeler sayesinde önemli aşama kaydetmiş ve bir bilim olarak temelleri atılmıştır.



II. Bu dönemde coğrafya, basit gözlemler ve bu gözlemlerden elde edilen bilgilerden faydalanılarak hazırlanmış basit harita çizim denemelerine dayanmaktadır.



B) Bir hava kütlesinin sıcaklığının artması durumunda maksimum nemi de artar.

E) Meteoroloji

6.



8.

III. Bu dönemde Müslüman bilim insanlarının katkısı, coğrafyanın gelişmesinde en önemli etken olmuştur.

B) II, I, III, IV

C) II, III, IV, I

D) IV, II, I, III

II

I

IV

V

III

Coğrafyanın gelişimi ile ilgili verilen numaralandırılmış bilgilerin eskiden yeniye doğru sıralaması, aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir? A) I, II, IV, III

Nüfusun fazla, ekonomik faaliyetlerin yoğun ve çeşitli olduğu yerlerde, insanın doğa üzerindeki olumsuz etkileri daha fazladır.



IV. Bu dönem, Dünya üzerinde bilinmeyen kara parçalarının büyük kısmının neredeyse 50 yıl içinde keşfedildiği, coğrafyanın inceleme alanının da genişlediği bir süreci içerir.



Aşağıda verilen yargılardan hangisine ulaşılırken, coğrafyanın hem dağılış hem de nedensellik ilkelerinden yararlanılmıştır? A) Doğal bitki örtüsünün tahrip edilmesi erozyon hızını artırır.

Aşağıda verilenlerden hangisi açıklamada boş bırakılan alanlara yazılabilecek kavramlardan değildir?





7.

Doğal ortam içerisinde; yer küreyi çepeçevre saran gazlardan oluşan ve hava olaylarının meydana geldiği ortama ---- adı verilir. Bu ortamın varlığının, ---- gibi hava olaylarının gerçekleşmesinde önemi büyüktür. Bu ortam üzerinde araştırma yapan bilim dallarına, ---- ve ---- örnek verilebilir.



Buna göre haritadaki numaralandırılmış alanların hangisinde insanın doğa üzerindeki olumsuz etkisi daha fazladır? A) I

B) II

C) III

D) IV

E) V

E) IV, III, I, II

9

1. Fasikül

Öğreten Klasik

1.

Kazanım Testi 03

PARALEL VE MERİDYENLER

Paraleller ve meridyenlerle ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır? A) Ardışık iki paralel arasındaki mesafe her yerde aynıdır.

4.

Bir kutup noktasından diğer kutup noktasına kadar kuzey - güney yönünde uzanan hayali çizgilere meridyen denir.



Aşağıda verilenlerden hangisi meridyenlerin özelliklerinden biridir?

B) Bir meridyen üzerinde bulunan tüm noktaların, başlangıç meridyeni ile arasındaki yerel saat farkı aynıdır.

A) Meridyenler birbirlerini dik açıyla keserler. B) Doğu Yarım Küre’deki bir meridyen yayının uzunluğu, Batı Yarım Küre’deki meridyen yayından fazladır.

C) 20° paraleli üzerinde ardışık iki meridyen arasındaki mesafe, 70° paralelindekine göre fazladır.

C) Ardışık iki meridyen arasında 111 dakikalık yerel saat farkı vardır.

D) Bir meridyen yayının uzunluğu, anti meridyeninin uzunluğuna eşittir.

D) İki meridyen yayının birleşmesiyle oluşan meridyen daireleri 180 tanedir.

E) Bir meridyen yayı üzerinde bulunan tüm merkezler, Ekvator’a eşit uzaklıktadır.

E) İki meridyen arası uzaklık, Dünya’nın her yerinde aynıdır.

2.

Aşağıda beş bölgenin bulunduğu paralel ve meridyen aralıkları verilmiştir.

5.

Aynı meridyen üzerinde bulunan M ve N merkezleri arasındaki kuş uçumu uzaklık 1665 km’dir.



X = 10° Kuzey - 20° Kuzey, 30° Doğu - 40° Doğu





Y = 30° Kuzey - 40° Kuzey, 50° Doğu - 60° Doğu



Z = 60° Kuzey - 70° Kuzey, 30° Doğu - 40° Doğu

M merkezi 7° Güney paraleli üzerinde bulunduğuna göre, daha kuzeydeki N merkezi hangi paralel üzerinde bulunur?



T = 50° Güney - 60° Güney, 20° Batı - 30° Batı



V = 30° Güney - 40° Güney, 20° Batı - 30° Batı



Verilen alanlardan hangi ikisinin doğu ve batısı arasındaki kuş uçuşu mesafe eşittir? A) X - Y

3.

B) X - Z

D) V - Y

A) 8° Kuzey

6.

C) Z - T

E) T - V

Aşağıdaki şekilde Ekvator üzerindeki konumları belirtilen K ve L noktaları arasındaki uzaklık 4995 km’dir.





D) 15° Kuzey

C) 15° Güney E) 22° Güney

Aşağıdaki tabloda A,B,C paralellerinin çevre uzunlukları verilmiştir. Paraleller

Uzunluk (km)

A

12.453

B

3.842

C

29.884

Buna göre, aşağıdaki durumlardan hangisinde A paralelinin en kuzeyde olduğu kesindir? A) Üç paralel de Güney Yarım Küre’de ise

0° K

B) 8° Güney

L

B) B paraleli Kuzey Yarım Küre’de, A ve C Güney Yarım Küre’de ise

0°

C) B paraleli Güney Yarım Küre’de, A ve C Kuzey Yarım Küre’de ise

Buna göre K noktası ile L noktası arasındaki meridyen farkı aşağıdakilerin hangisinde verilmiştir? A) 4

Coğrafya

B) 9

C) 45

D) 49

D) Üç paralel de Kuzey Yarım Küre’de ise E) C paraleli Güney Yarım Küre’de, A ve B Kuzey Yarım Küre’de ise

E) 54

10

Kazandıran Yeni Nesil 22133

7.

10. Dünya üzerinde olduğu varsayılan 180 paralel dairesi,

Bir meridyen yayını çembere tamamlayan meridyene, anti meridyen denir.



120°

70°

0°

60°

70°

Ekvator'dan başlayarak 90’ı kuzeyde, 90’ı güneyde olmak üzere belirlenmiştir.

130°

I



II

III

IV

V

VI

Buna göre, yukarıdaki şekilde numaralandırılmış meridyenlerden hangileri birbirinin anti meridyeni durumundadır? A) I ve III

B) I ve IV

D) II ve VI

C) II ve V

Yalnızca bu bilgilere dayanarak, Ekvator’dan 3330 km uzakta bulunan bir nokta için;



I. yıllık sıcaklık ortalaması,



II. başlangıç meridyenine olan uzaklığı,



III. paralel derecesi,



IV. Kuzey Kutup Noktası’yla arasındaki mesafe



bilgilerinden hangilerine kesin olarak ulaşılabilir?

E) III ve VI

A) Yalnız I

8.

B) Yalnız III

D) II ve IV

C) II ve III

E) III ve IV

Aşağıda koordinatları verilen alanlardan hangisinin, kuzey paralelleri ve batı meridyenleri üzerinde olduğu söylenebilir? A) 0°

10° 40°

B) 10°

20°

30°

60°

C) 40°

30°

70°

D) 30°

60° 50°

40° E) 60° 10°

50°

0°

30°

40°

11. Aşağıdaki tabloda meridyen ve paralellerin ortak ve farklı özellikleriyle ilgili işaretlemeler yapılmıştır.

9.

Aşağıdaki haritada bazı merkezler numaralandırılarak koyu renkle gösterilmiştir.



V

III

I



Bu merkezlerden hangisinin bulunduğu paralel ve meridyen dereceleri daha büyüktür? A) I

B) II

C) III

Ortak

Boyları birbirine eşittir.

✔

II

Aralarındaki mesafe her yerde aynıdır.

III

Birer derece aralıklarla çizilmişlerdir.

IV

Yerel saat farklarının berlilenmesinde kullanılırlar.

V

Başlangıç noktaları İngiltere'den geçer.

IV

II



Özellik I

D) IV



11

✔ ✔

✔

✔

Tabloda numaralandırılmış satırlardan hangilerinde yapılan işaretlemeler yanlıştır? A) Yalnız V

E) V

Farklı

B) I ve III

D) II ve IV

C) I ve V

E) III ve IV

1. Fasikül

Öğreten Klasik

1.

Kazanım Testi 04

ENLEM ETKİSİ 4.

42° Kuzey enleminden 54° Kuzey enlemine giden bir kişi aşağıdakilerden hangisini gözlemlemez? A) Gölge boyunun daha uzun olduğunu

Güneş'in doğuş ve batışını uzun süre izlemek isteyen bir kişi, aşağıdaki ülkelerden hangisine giderse daha doğru bir tercih yapmış olur? A) Mısır

B) Çizgisel hızın daha az olduğunu



C) Alacakaranlık süresinin daha kısa olduğunu

B) Meksika

D) Norveç

C) Brezilya

E) Endonezya

D) Kalıcı kar sınırının daha alçak olduğunu E) Güneş ışınlarının yere düşme açısının küçüldüğünü

2.

Ekvator'dan kutuplara doğru gidildikçe güneş ışınlarının yere düşme açısı küçülür. Bu durum, enlem etkisi ile açıklanır.



Buna göre Ekvator'dan kutuplara doğru gidildikçe;

5.



I. gölge boyunun uzaması,



II. çizgisel hızın azalması,



III. denizlerin tuzluluk oranının azalması,



IV. yer çekiminin artması



durumlarından hangileri, güneş ışınlarının düşme açısının değişmesine bağlı olarak gerçekleşir?

30 Mayıs tarihinde, dünya haritasında gösterilen ok yönünde hareket edildiğinde, gidilen noktada aşağıdakilerden hangisinin farklı olduğu kesin değildir?

A) Yalnız I

A) Çizgisel hız





B) I ve II

D) II ve IV

C) I ve III

B) Gece ve gündüz süre farkı

E) III ve IV

C) Fay hatlarının varlığı D) Yer çekimi koşulları

3.

Aşağıda dört merkezin enlem dereceleri verilmiştir.

E) Güneş ışınlarının düşme açısı

90 KKN

Z

T

45° Kuzey 0°

Y

M

6.

45° Güney

90 GKN



Aşağıdaki Türkiye haritasında A merkezinden yola çıkılarak gidilen bazı yönler okla gösterilerek numaralanmıştır.



Bu merkezler için aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

2

A) T ve M'nin çizgisel hızları aynıdır.

1

B) Z ve Y'nin sıcaklık değerleri yıl boyunca aynıdır. C) Y ve M güneş ışınlarını öğle vakti aynı açı ile alır.

4

A

5

D) Dört merkezin de deniz seviyesindeki yer çekimi koşulları aynıdır.

15 Ocak tarihinde numaralandırılmış oklardan hangisinin yönünde hareket edildiğinde gece gündüz süre farkı ve çizgisel hız değişmez?

E) Z ve T'de gece ve gündüz süre farkı aynıdır.

A) 1

Coğrafya



3

12

B) 2

C) 3

D) 4

E) 5

Kazandıran Yeni Nesil 22134

7.

Aşağıdaki dünya haritasında bazı yerler numaralandırılarak gösterilmiştir.



V II

III

9.

Dünya'nın şekline ve eksen eğikliğine bağlı olarak bazı özel enlemler belirlenmiştir. Bunlar; Ekvator, dönenceler, kutup daireleri ve kutup noktalarıdır.



Bu özel enlemlerle ilgili olarak aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır?

IV

A) Ekvator'da çizgisel dönüş hızı en azdır.

I

B) Kutup noktalarında yer çekimi en fazladır. C) Dönenceler, güneş ışınlarını dik açıyla alabilen Ekvator'a en uzak enlemlerdir. ı



D) Kutup dairelerinin dereceleri 66°33 tür.

Numaralandırılmış yerlerin enlem özellikleri dikkate alındığında, aşağıdaki değerlendirmelerden hangisi yanlıştır?

E) Ekvator, başlangıç paralelidir ve derecesi sıfırdır.

A) I'de çizgisel hız en fazladır. B) II ve III'teki gece - gündüz süre farkı benzerdir. C) IV'teki yer çekimi, II'dekinden azdır. D) V'te tarım, orman ve yerleşme üst sınırı diğer tüm noktalardan yüksektir.

10. Aynı enlem üzerinde bulunan noktalarda,

E) I'de kalıcı kar alt sınırı en yüksektir.

aşağıdakilerden hangisinin aynı olduğu söylenemez? A) Gölge boyunun B) Çizgisel hızın C) Gündüz süresinin D) Ortalama sıcaklığın E) Deniz seviyesindeki yer çekiminin

8.

0° X



11. Türkiye'den, üniversite eğitimi almak için Kanada'ya

Yukarıdaki şekilde verilen X noktasından ok yönünde hareket edildiğinde;



I. çizgisel hız,



II. yer çekimi,



III. güneş ışınlarının tutulma miktarı



IV. güneş ışınlarının düşme açısı



özelliklerinden hangileri azalır? A) Yalnız I

taşınan Mert, soğuk hava koşullarına uyum sağlamakta oldukça güçlük çekmiştir.

B) I ve II

D) II ve III

Mert'in bu sorunu yaşaması, gittiği yerin aşağıdaki özelliklerinden hangisiyle ilgilidir? A) Ortalama yükseltinin fazla olması B) Enlem derecesinin daha yüksek olması C) Gündüz uzunluğunun daha fazla olması

C) I ve IV

D) Bitki örtüsünün daha sık olması

E) II ve IV

E) Nüfusun daha seyrek olması

13

1. Fasikül

Öğreten Klasik

1.

4.

Aynı boylam üzerinde yer alan merkezlerde;



I. öğle vakti,



II. Güneş'in gökyüzünde en yüksekte olduğu an,



III. gün içinde gölge boyunun en kısa olduğu an,



IV. yıl içinde güneş ışınlarını alma açıları



durumlarından hangileri farklıdır? A) Yalnız II

B) Yalnız IV

D) II ve IV

Aşağıdaki dünya haritasında farklı enlemlerden hareket ederek 5000 km yol alan üç ayrı uçağın rotaları numaralanmıştır.

1 2 3

C) II ve III

E) III ve IV

2.

Kazanım Testi 05

BOYLAM ETKİSİ VE YEREL SAATLER - I

Coğrafya öğretmeni Aslı, öğrencilerine İstanbul'un 28° Doğu boylamında, Diyarbakır'ın ise 40° Doğu boylamında yer aldığını söylemiştir. Bu bilgilerden hareketle öğrenciler aşağıdaki yorumları yapmıştır:

Bu uçakların harekete başladığı ve ulaştığı noktalar arasındaki yerel saat farklarının fazladan aza doğru sıralanışı aşağıdakilerin hangisinde verilmiştir? A) 1, 2, 3

D) 1, 3, 2



Zeynep : İstanbul'un yerel saati, Diyarbakır'dan daha geridir.



Ali Onur : Güneş, Diyarbakır'da İstanbul'dan daha önce doğar.



Rüzgar : Her iki şehre de güneş ışınları aynı açıyla gelir.



Defne : İki ilin de öğle vakitleri aynıdır.

A) 13.32



Bu öğrencilerden hangilerinin yorumu doğrudur?



5.

B) 3, 2, 1

C) 2, 3, 1

E) 2, 1, 3

50° Doğu boylamında bulunan bir merkezde öğle vakti yaşandığı anda, 28° Doğu boylamında yer alan Balıkesir'de yerel saat kaçtır? B) 08.12

D) 10.32

C) 17.12

E) 09.32

A) Zeynep B) Zeynep ve Ali Onur C) Ali Onur ve Rüzgar D) Zeynep ve Defne E) Rüzgar ve Defne

3.



Londra'da yaşayan Demet ile 30° Doğu boylamındaki İzmit'te yaşayan Melek, görüntülü konuşma yapmak üzere sözleşmişlerdir.



Coğrafya

B) 15.00

D) 17.00

Aşağıda bazı illerin boylam dereceleri verilmiştir:



Adana : 35° Doğu



Balıkesir : 27° Doğu



Bingöl : 40° Doğu



Bayburt : 40° Doğu



Buna göre, aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz? A) Adana ve Bingöl arasında 20 dk yerel saat farkı vardır.

Melek, Demet'e "İzmit'in yerel saatine göre 14.00'te bilgisayarımın başında olacağım" dediğine göre, Demet'in Londra'nın yerel saatine göre saat kaçta bilgisayar başına geçmesi gerekir? A) 16.00

6.

B) Balıkesir'in yerel saati, Adana'dan 32 dk geridir. C) Bingöl ve Bayburt'un yerel saatleri aynıdır.

C) 12.00

D) Bayburt'ta Güneş Adana'dan önce doğar.

E) 13.00

E) Adana'da öğle vakti, Balıkesir'den sonra yaşanır.

14

Kazandıran Yeni Nesil 22135

7.

20° Doğu boylamındaki bir merkezde yerel saat 17.00 iken aynı anda 10° Batı boylamındaki bir merkezde yerel saat kaçtır?

10. 2° Doğu boylamında bulunan bir A kentinden, A kentinin

A) 19.00





B) 16.20

D) 18.00

yerel saatiyle 18.30'da yola çıkan bir yolcu, 28° Doğu boylamındaki B kentine 3 saat 30 dakikada ulaşmıştır.

C) 15.00

E) 13.00

Bu yolcu B kentine ulaştığında, B kentinin yerel saati kaçtır? A) 22.00

8.

Aşağıda, Türkiye'deki kentlerde yaşanan bazı durumlar verilmiştir.



I. Erzurum'da yerel saatin Çanakkale'den ileri olması



II. Antalya'da güneşli gün sayısının Sinop'tan fazla olması



III. Edirne'de Güneş'in Ankara'dan sonra doğması



IV. Bursa'da alacakaranlık süresinin Muğla'dan uzun olması



B) 23.44

D) 00.44

C) 20.16

E) 20.14

11. 10° Batı boylamındaki bir merkezde yerel saat 22.00, tarih 21 Ocak Pazartesi iken yerel saatin 01.00 ve tarihin 22 Ocak Salı olduğu merkez, aşağıdaki boylamlardan hangisi üzerinde yer alır? A) 25° Doğu

B) 35° Doğu

C) 35° Batı

D) 30° Doğu



E) 45° Doğu

Bu durumlardan hangileri boylam etkisiyle açıklanır? A) Yalnız I

B) I ve II

D) II ve III

C) I ve III

E) III ve IV

12. Bazı öğrencilerin bulundukları boylamlarla ilgili verdikleri bilgiler şunlardır:

9.

Aşağıda X, Y, Z ve T merkezlerinin boylam dereceleri verilmiştir. 15° B 20° D X 5° B Y T

Mehmet : Bulunduğum boylam Greenwich'ten geçmektedir.



İlke



Aykut : Benim bulunduğum boylamda yerel saat İlke'nin bulunduğu boylamın yerel saatinden 40 dakika geridir.



Verilen bilgilere göre, öğrencilerin bulunduğu boylamlar aşağıdakilerden hangisinde doğru eşleştirmiştir?

0°

Z





Buna göre, aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?



A) X'in yerel saati T'den 40 dk geridir. B) Yerel saati en geri olan merkez, X'tir. C) Y ve Z'nin yerel saatleri aynıdır. D) T ve Z arasında 1 saat yerel saat farkı vardır. E) T'nin başlangıç meridyeni ile arasındaki yerel saat farkı farkı 20 dk'dır.

15

: Benim bulunduğum boylamın yerel saati Başlangıç Meridyeni'nden 1 saat 20 dakika ileridir.

Mehmet

İlke



Aykut

A) 0°

10° Doğu

20° Doğu

B) 10° Doğu

20° Doğu

0°

C) 20° Doğu

10° Doğu

30° Doğu

D) 0°

30° Doğu

20° Doğu

E) 0°

20° Doğu

10° Doğu

1. Fasikül

Öğreten Klasik

Kazanım Testi 06

BOYLAM ETKİSİ VE YEREL SAATLER - II

1.

Türkiye' de 45° Doğu meridyeninin yerel saati ortak saat olarak kullanılır.

4.



Buna göre 21 Mart günü 40° Doğu boylamındaki Bayburt'ta ortak saat ile 06.20'de doğan Güneş, 30° Doğu boylamındaki Kütahya’da kaçta doğar?



I. bölgede 2 saat 20 dakika,



II. bölgede 4 saat 26 dakika,



III. bölgede 3 saat 16 dakika,



IV. bölgede 6 saat 12 dakika,



V. bölgede 1 saat 58 dakika

A) 05.36

B) 06.30

D) 07.20

C) 07.00

E) 07.40

2.

16 Mayıs 2019 günü İstanbul’da 14 saat 30 dakika gündüz yaşanmıştır. 29° Doğu boylamındaki İstanbul’da Güneş ortak saate göre 05.47’de doğmuştur.



Buna göre, aynı gün İstanbul’la aynı enlemde ve 27° Doğu boylamında bulunan Keşan’da Güneş kaçta batar? A) 18.57

B)19.57 D) 20.17

Doğu-batı genişlikleri 2000 km olan beş farklı bölgenin doğusu ile batısı arasındaki yerel saat farkının,



olduğu bilinmektedir.



Buna göre, numaralandırılmış bölgelerden hangisinin Ekvator’a kuş uçuşu uzaklığı daha azdır? A) I

C) 20.11 E) 20.25

B) II





Buna göre, aşağıdaki ülkelerden hangisi bu duruma örnektir?



Doğu

C)

D) Avustralya

Batı

Doğu

D)

Doğu

Batı



Bu bilgilere göre, – 7. saat diliminin sınırlarından geçen boylamlar aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir?

ı

Doğu

ı

B) 67°30 Batı - 82°30 Batı ı

ı

C) 112°30 Batı - 97°30 Batı

E)

ı

ı

D) 67°30 Doğu - 82°30 Doğu Batı

Coğrafya

E) Japonya

0. saat diliminin merkezi Greenwich’ten geçer. Birbirini izleyen saat dilimlerinin merkezleri arasında 15 meridyen aralığı bulunur. Saat dilimlerinin merkezi olan meridyen, bulunduğu saat diliminin sınırlarının tam ortasından geçer.

A) 90° Batı - 105° Batı Batı

C) Macaristan

6.

B)

Batı

B) Şili

Doğu

Güneş, Samsun’da şekilde verilen konumda iken, Van’da Güneş’in konumu aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir? A)

E) V

Sınırları içinden geçen meridyen sayısı fazla olan ülkeler, aynı anda birden fazla ortak saat ayarı kullanabilir.

3.

Samsun

D) IV

5.

A) İtalya

Batı

C) III

E) 105° Doğu - 120° Doğu

Doğu

16

Kazandıran Yeni Nesil 22136

7.



10. Aşağıdaki şekillerde 21 Mart günü iki merkezde Güneş’in

Bulunduğu yere, gün içinde güneş ışınlarının en büyük açıyla geldiği anda saatine bakan Deniz, saatin 12.44 olduğunu görmüştür.

gökyüzündeki konumu gösterilmiştir.

Buna göre, Deniz’in bulunduğu merkez ile ülkede ortak saat ayarı olarak kullanılan meridyen arasında kaç derecelik boylam farkı vardır? A) 2

B) 4

C) 7

D) 11

30° Batı

E) 44

I



Türkiye'deki bir merkezde Güneş tam tepe noktasına geldiğinde ortak saat 13.00'ı göstermektedir.



Buna göre, bu durumun yaşandığı merkez için,



II. Merkezin yerel saati, Türkiye’nin en batısından geçen boylama göre ileridir.



III. Aynı anda 45° Doğu boylamında yerel saat 13.00’dır.



yargılarından hangilerine ulaşılabilir? A) Yalnız I

B) Yalnız III

D) I ve III

II

Doğu

B) 40° Batı

D) 60° Doğu

C) 20° Batı

E) 80° Doğu

11. Yerküre üzerindeki K, L, M, N noktalarıyla ilgili olarak şu bilgiler verilmiştir.

I. Merkez, +2. saat diliminin merkez boylamı üzerindedir.



Batı

I. merkez 20° Doğu meridyeninde yer aldığına göre, II. merkezin boylamı aşağıdakilerden hangisidir? A) 60° Batı

8.

Doğu



• K ve L "x" paraleli üzerinde, N ve M "y" paraleli üzerinde yer almaktadır.



• x paralelinin uzunluğu, y paralelinin uzunluğunun iki katıdır.



• K ve L arasındaki yerel saat farkı, N ve M arasındaki yerel saat farkına eşittir.



C) I ve II

E) I, II ve III

Buna göre K, L, M, N noktalarıyla ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi kesin olarak doğrudur? A) M ve N arasındaki kuş uçuşu uzaklık, K ve L arasındakinin yarısı kadardır. B) K ve L noktaları Güney Yarım Küre'de yer almaktadır. C) K ve N noktaları aynı meridyen üzerinde yer alır. D) L noktası, M noktasına göre güneydedir.

9.

• K ve L kentleri aynı enlemdedir.



• K ve L kentleri, 12° Doğu meridyenine eşit kuş uçuşu mesafede bulunur.



• K ve L kentleri arasında 160 dakika yerel saat farkı vardır.



E) K ve N aynı anda farklı mevsimler yaşar.

Aşağıda iki kentle ilgili bazı özellikler verilmiştir.

12. 29 Mart günü, -4. saat dilimini kullanan T merkezinden saat 02.40’ta kalkan uçak, 8 saatlik yolculuğun ardından, +2. saat dilimini kullanan Z merkezine inmiştir.

K kenti, L’ye göre daha doğuda olduğuna göre, L kenti aşağıdaki boylamlardan hangisi üzerinde yer almaktadır? A) 8° Batı

B) 8° Doğu D) 40° Batı



C) 32° Doğu

Buna göre uçak indiği anda, Z merkezinde ortak saat aşağıdakilerden hangisidir? A) 04.40

E) 52° Doğu



17

B) 10.40 D) 16.40

C) 18.20 E) 19.20

1. Fasikül

Öğreten Klasik

Kazanım Testi 07

COĞRAFİ KOORDİNAT SİSTEMİ

1.

Paralel ve meridyen derecelerinin artış yönü, yarım kürelere göre farklılık gösterir.



Aşağıda koordinatları verilen alanlardan hangisinin Güney Yarım Küre’de ve başlangıç meridyeninin batısında olduğu söylenebilir? A) 30°

B) 10°

40° 60°

20°

30°

70°

C) 0°

30°

40°

D) 10°

Aşağıda beş merkezin coğrafi koordinatları verilmiştir. 25°



26°

27°

25°

V

III

28°

IV

40°

50°

26°

II

27°

30°

I

10°

E) 60°

0° 60°

4.



40° 50°

28°

Bu merkezlerle ilgili aşağıdaki özelliklerden hangisi belirlenemez? A) Yerel saatleri aynı olan merkezlerin hangileri olduğu B) Güney Kutup Noktası’na kuş uçuşu uzaklığı en fazla olan merkezin hangisi olduğu

2.

Bir bölgenin coğrafi koordinatları, bulunduğu yarım küre ve matematik iklim kuşağı hakkında bilgi verir. 0°



10° 10°

30°

0°

I

10°

60° 40°

30°

50°

D) Yükselti ortalaması birbirine en yakın merkezlerin hangileri olduğu

40° 30°

III

40°

50°

IV

20°

20°

II

30°



40°

C) Ekvator’a kuş uçuşu uzaklıkları eşit olan merkezlerin hangileri olduğu

E) Aralarındaki yerel saat farkı en fazla olan merkezlerin hangileri olduğu

80° 70°

V

Buna göre yukarıda matematik konumları verilen bölgelerden hangileri Kuzey Yarım Küre’de ve orta kuşakta yer alır? A) Yalnız III

B) Yalnız IV

D) III ve V

5.

C) I ve II

E) I, III ve V

3.

Ardışık iki meridyen arasındaki mesafe Ekvator’dan kutuplara doğru gidildikçe kısalır. Ardışık iki paralel arasındaki mesafe ise her yerde aynıdır. 110°



120° 20° 10°

I



10°

20°

II

65° 55°

70°

80°

III



Coğrafya

B) I - III - II

D) II - III - I

30° D

E

30°



40°

Buna göre coğrafi koordinatları verilen bölgelerin iz düşüm yüz ölçümlerine göre küçükten büyüğe doğru sıralanışı aşağıdakilerin hangisinde verilmiştir? A) I - II - III

Aşağıda dört merkezin coğrafi koordinatları verilmiştir. Koordinatları verilen merkezlerden E ve F arasındaki kuş uçuşu uzaklık, G ve H arasındaki kuş uçuşu uzaklığa eşittir. 40° D

F

60° D 80° D

G

H

Bu bilgilere göre verilen merkezlerle ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi kesinlikle doğrudur? A) E merkezi Kuzey Yarım Küre’dedir. B) G merkezi Güney Yarım Küre’dedir. C) F ve H farklı yarım kürelerdedir.

C) II - I - III

D) G merkezi, E’ye göre kuzeydedir.

E) III - I - II

E) F merkezi H’ye göre Ekvator’a daha yakındır.

18

Kazandıran Yeni Nesil 22137

6.

9.

30° - 40° Kuzey paralelleri ile 40°– 50° Doğu meridyenleri arasındaki bir bölgenin Dünya üzerindeki konumu aşağıdakilerden hangisinde gösterilmiştir? A)

B)

0°

0°

0°

D)

0°

C) 0°

0°

Aşağıdaki koordinat sisteminde bir uçağın aynı yükseltide hareket ederek izlediği üç rota harflerle gösterilmiştir. 30°

0°

35°

M

40°

45° 10° 5°

L

K

0° 5°

E)

0°

0°

10°

0°



Bu üç rotanın uzunluklarıyla ilgili aşağıda verilenlerden hangisi doğrudur? A) K > L > M

B) K = L > M

C) K = M > L

D) M > L > K



E) K = L = M

7.

Bir uçak, 48° Güney paraleli ile 64° Doğu meridyeninin kesiştiği noktadan yola çıkarak en kısa yoldan başlangıç meridyeni ile Ekvator'un kesiştiği noktaya ulaşmaya çalışacaktır.



Bu uçağın aşağıdaki yönlerden hangisine doğru ilerlemesi gerekir?

10. Aşağıdaki şekilde bir bölgenin koordinatları gösterilmiştir.

A) Güneydoğu

B) Kuzeybatı



C) Güney

D) Güneybatı



46°

44°

42°

40° 15° 20°

E) Kuzeydoğu

25° 30° 35° 40° 45°

8.

50°

Ekvator’un 4218 km güneyinde bulunan ve yerel saati başlangıç meridyeninin yerel saatinden 88 dakika geri olan bir merkezin coğrafi koordinatları aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak verilmiştir? B) 38° B

A) 22° D 38° K



A) 15° Güney paraleli

C) 25° D 28° G

Bu bölgenin koordinatları tanımlanırken aşağıdakilerden hangisi kullanılmaz?

B) 46° Batı meridyeni

25° K

C) 40° Batı meridyeni D) 22° B

E) 20° B 38° G

D) 44° Doğu meridyeni 15° G

E) 50° Güney paraleli

19

1. Fasikül

Öğreten Klasik

1.

I. 21 Haziran'da Türkiye'nin kuzeyine doğru gidildikçe gündüz süresinin artması



II. Orta Asya'da çöllerin bulunması



III. Yerleşme üst sınırının Ekvator'dan kutuplara doğru azalması



IV. Soğuk kuşakta ekonomik etkinliklerin sınırlı olması



Yukarıda verilen bilgilerden hangileri göreceli konum ile ilgili olamaz? A) Yalnız I

Kazanım Testi 08

COĞRAFİ KONUM

B) Yalnız IV

D) III ve IV

4.

Denizlerin tuz oranı buharlaşma ile doğru orantılıdır. Bu nedenle de dünyanın en tuzlu denizi Kızıldeniz'dir (‰46).



Sakarya K. Menderes Seyhan



C) I ve III

E) I, III ve IV

Bu bilgiye göre haritada verilen akarsuların, döküldükleri denizlerin tuzluluk oranlarına göre fazladan aza doğru sıralanışı aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir? A) Seyhan - K. Menderes - Sakarya B) Sakarya - Seyhan - K. Menderes

2.

Herhangi bir yerin Ekvator'a ve başlangıç meridyenine göre konumuna "mutlak konum" denir.



Aşağıdakilerden hangisi, Türkiye'nin mutlak konumu ile açıklanabilir?

C) Seyhan - Sakarya - K. Menderes D) K. Menderes - Sakarya - Seyhan E) K. Menderes - Seyhan - Sakarya

A) Doğal afetlerin sıklıkla yaşandığı bir ülke olması B) Aynı anda birden fazla mevsim özelliklerinin yaşanması C) Jeopolitik öneminin yüksek olması D) II. ve III. saat dilimlerinde bulunması E) Dağlarının genellikle doğu-batı yönünde uzanması

5.

3.

Aşağıdaki şekilde görüldüğü gibi Türkiye'nin kuzeybatı köşesinden 26°D meridyeni ve 42°K paraleli geçer. 42°K

26°D

Ege Denizi ile ilgili;



I. Kıta sahanlığı geniştir.



II. Kıyıları girintili çıkıntılıdır.



III. Kuzeyindeki Marmara Denizi'ne Çanakkale Boğazı ile bağlanır.

L



IV. Tuzluluk oranı Akdeniz'inkinden daha düşüktür.



bilgilerinden hangilerinin Ege Denizi'nin mutlak konumu ile ilgili olduğu söylenebilir? A) Yalnız I

Coğrafya

B) Yalnız IV

D) I, III ve IV



C) III ve IV

E) II, III ve IV

Ülkemizde yerel saat farkı 76 dakika; uç noktalarından geçen paralellerin arası 666 km olduğuna göre L noktasının koordinatları, aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir? A) 36°D - 40°K

B) 36°K - 45°D

C) 45°D - 40°K

D) 36°G - 45°D



20

E) 26°D - 36°K

Kazandıran Yeni Nesil 22138

6.

Aşağıda Kuzey Yarım Küre'de bulunan üç akarsuyun denize döküldükleri yerin paralel dereceleri ve kış aylarındaki donma süreleri gün olarak verilmiştir.



Akarsu



Paralel



Türkiye'de kuzeyden esen rüzgârlar sıcaklığı düşürür; güneyden esenler ise yükseltir.



Donma Süresi (Gün)

K

62° Kuzey

76

L

64° Kuzey

80

M

69° Kuzey

92



8.

I

II

III 0°

V

Buna göre, akarsuların donma sürelerinin farklı olmasındaki temel neden aşağıdakilerden hangisidir?



IV 0°

A) Karasallık derecesi

Bu durumun tam tersinin olabilmesi için Türkiye'nin coğrafi konumunun şekilde işaretli yerlerden hangisinde bulunması gerekir?

B) Enlem farklılığı

A) I

B) II

C) III

D) IV

E) V

C) Akarsuyun uzunluğu D) Arazinin engebe durumu E) Havzanın genişliği

9.

Aşağıdaki haritada beş merkez gösterilmiştir.

Kastamonu

7.



Bir ülkenin; denizlere, dağlara, komşu ülkelere, önemli geçitlere, ticaret yollarına göre bulunduğu yere "göreceli konum" denir.

İzmir Antalya

Buna göre aşağıdakilerden hangisi Türkiye'nin göreceli konumunun sonuçlarından değildir?



A) Doğu Anadolu'da kışların, İç Anadolu'dan daha soğuk geçmesi

Trabzon

Mardin

Bu merkezlerle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Mardin ve Antalya öğle vakitlerinde güneş ışınlarını aynı açıyla alır.

B) Tuz Gölü çevresinde kuraklık yaşanması

B) Kastamonu ve Trabzon'da gündüz süreleri daima aynıdır.

C) Torosların kuzey yamaçlarında karların daha geç erimesi

C) İzmir'in başmeridyene olan uzaklığı en azdır.

D) Karadeniz ülkelerinin, İstanbul ve Çanakkale boğazlarını kullanması

D) Trabzon ve Mardin'de çizgisel hız aynıdır. E) Yer çekimi Trabzon'da Antalya'dan fazladır.

E) Sanayinin ulaşıma uygun yerlerde gelişmiş olması

21

1. Fasikül

Kazandıran Yeni Nesil

1.

COĞRAFİ KOORDİNATLAR VE COĞRAFİ KONUM

Aşağıdaki koordinat sisteminde bazı doğrultular numaralandırılmış oklarla gösterilmiştir.



10°

0°

10°

20°

30°

I

(I) Yaşadığım bölge bulunduğu enlem derecesine göre sıcaklık ortalaması düşük bir bölgedir. (II) Bölgede yükselti ortalamasının çok fazla olması sıcaklık üzerinde etkilidir. (III) Güneş ışınlarını yılda iki kez dik açıyla almasına rağmen sıcaklık çok düşük değerlere ulaşır. (IV) Yıl boyunca kuzeybatı yönünden gelen rüzgâr, sıcaklığı düşürücü etkisi ile bölgemizin iklimi üzerinde önemli rol oynar.



Yukarıdaki parçada numaralandırılmış cümlelerden hangileri, sözü edilen bölgenin bulunduğu yarım küre ya da bulunduğu matematik iklim kuşağı hakkında bilgi vermez?

20° 10° 0° 10°

IV II



3.

40°

V

III

20°

Genel Tekrar Testi 09

30°

Buna göre, verilen oklarla ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) Yalnız I

A) II numaralı okun kuş uçuşu uzunluğu en azdır.

B) Yalnız III

D) I ve IV

C) I ve II

E) III ve IV

B) V numara, Türkiye’ye en yakın konumda bulunan oktur. C) I. ve II. okun doğu uçlarının başlangıç meridyenine uzaklıkları aynıdır. D) I. okun doğu ucu ile V. okun batı ucunun yerel saati aynıdır. E) I ve III numaralı okların kuş uçuşu uzunlukları eşittir.

4.



2.



Başlangıç meridyeni üzerindeki K kentinden yola çıkan bir hava aracı kuzeye doğru 2220 km hareket ederek önce Ekvator’a ulaşmış; Ekvator üzerinde ise 1665 km doğuya doğru yol alarak L kentinde yolculuğunu tamamlamıştır.



• Kuzeyinden güneyine gidildikçe gurup ve tan süreleri uzamaktadır.



• En batı ucunda Güneş, 21 Mart günü başlangıç meridyeninden 36 dakika önce doğmaktadır.



Buna göre; K ve L kentleri ile ilgili aşağıdaki bilgilerden hangisi doğru değildir?

Buna göre; verilen taralı bölge için aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Bölgenin kuzeyine gidildikçe deniz seviyesindeki yer çekimi kuvveti azalmaktadır.

A) K kentinde çizgisel hız, L kentinden azdır. B) K ve L kentleri arasındaki yerel saat farkı 60 dakikadır.

B) Bölgenin doğusuna doğru ilerledikçe başlangıç meridyeni ile aradaki yerel saat farkı azalmaktadır.

C) K kentinin bulunduğu boylamın anti meridyeni 15° Batı boylamıdır.

C) Başlangıç meridyeni ile bölgenin en batı ucu arasında 9° meridyen farkı bulunmaktadır.

D) K kenti Güney Yarım Küre'de tropikal kuşakta yer alır.

D) Bölgenin +1. saat diliminin sınırları içinde toprakları vardır.

E) K ve L kentleri farklı saat dilimlerinin sınırları içinde yer alırlar.

Coğrafya

Yukarıda verilen taralı bölgenin,

E) 21 Mart tarihinde bölgenin kuzeyinde öğle vakti Güneş'in yükseltisi, güneyinden daha fazladır.

22

Kazandıran Yeni Nesil 22139

5.

Bir merkezin bulunduğu enlem ve boylama göre belirlenen özelliklerine matematik konum özellikleri denir.



Buna göre, aşağıdakilerden hangisi, Türkiye'nin matematik konumunun sonuçlarından değildir?

7.

Aşağıdaki grafikte, Kuzey Yarım Küre'de yer alan dört merkezin ekinoks tarihlerinde öğle vakti güneş ışınlarını alma açıları gösterilmiştir.



Açı

A) Yerel saati, başlangıç meridyenine göre daha ileridir.

90°

B) 21 Haziran yaz mevsimi başlar.

60°

C) Adana'nın yıllık ortalama sıcaklığı, Zonguldak’tan daha yüksektir.

30°

D) Rize’nin gerçek alanı ile iz düşüm alanı arasındaki fark, Edirne’den fazladır.

I



E) Kuzeye doğru gidildikçe çizgisel hız değerleri düşer.

II

III

IV

Merkezler

Grafiğe göre; bu merkezlerle ilgili olarak aşağıdaki yorumlardan hangisi yapılamaz? A) II. merkezden III. merkeze doğru gidildikçe iki meridyen arasındaki mesafe kısalır. B) Alacakaranlık süresi II. merkezde, I. merkezden uzundur. C) Dünya'nın ekseni çevresindeki dönüş hızı, en fazla IV. merkezdedir. D) Ekvator’a kuş uçuşu uzaklığı en fazla olan III. merkezdir. E) IV. merkezin paralel derecesi I. merkezden daha büyüktür.

6.

Aşağıda iki bölgenin matematik konumu gösterilmiştir.



20 10°

0° 10° 20° 80° 70° 60° 50°



Buna göre;



I. kuzey - güney yönlü kuş uçumu uzaklığı,



II. en doğusu ile en batısı arasındaki yerel saat farkı,



III. Güneş’in doğuş anı,



IV. güneydoğu uç noktalarının başlangıç meridyenine uzaklığı



özelliklerinden hangileri bu iki bölgede yıl boyunca aynıdır? A) Yalnız II

B) I ve II

D) III ve IV

8.

A merkezinin koordinatları 20° Güney paraleli ile 60° Batı meridyeninin kesiştiği noktadadır.



Buna göre A merkezinden yola çıkan bir uçak en kısa yoldan Türkiye’ye gitmek için hangi yöne ilerlemelidir? A) Kuzeydoğu

B) Batı

C) Güneybatı

D) Güneydoğu



C) I ve III

E) Kuzeybatı

E) I, II ve IV

23

1. Fasikül

CEVAP ANAHTARLARI 1. FASİKÜL: DOĞA VE İNSAN - COĞRAFİ KOORDİNATLAR DOĞA VE İNSAN / COĞRAFYA Test No

1

2

3

4

5

6

7

8

9

Test 01

C

C

C

A

D

D

D

B

A

Test 02

D

D

A

D

C

C

E

B

10

11

12

13

14

15

12

13

14

15

12

13

14

15

13

14

15

PARALEL VE MERİDYENLER Test No

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

Test 03

E

D

C

D

A

C

B

C

E

B

C

ENLEM ETKİSİ Test No

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

Test 04

C

C

B

D

C

E

D

C

A

D

B

BOYLAM ETKİSİ VE YEREL SAATLER Test No

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

Test 05

B

B

C

A

D

E

C

C

D

B

B

E

Test 06

C

E

E

E

D

C

D

E

A

B

A

D

11

12

13

14

15

11

12

13

14

15

14

15

COĞRAFİ KOORDİNAT SİSTEMİ Test No

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

Test 07

E

A

D

D

E

D

B

D

B

D

COĞRAFİ KONUM Test No

1

2

3

4

5

6

7

8

9

Test 08

E

D

B

A

B

B

C

E

D

10

COĞRAFİ KOORDİNATLAR VE COĞRAFİ KONUM Test No

1

2

3

4

5

6

7

8

Test 09

C

C

C

B

D

B

E

A

Video soru çözümleri için

9

veya

10

11

12

13

www.testokul.com