FİZİK #FasikülAnlatımRehberi

1

. Fasikül

FİZİK BİLİMİNE GİRİŞ / MADDE VE ÖZELLİKLERİ Bu fasiküldeki konuların öğrenim süreci Önerilen Ders Saati*

Sayfa No

Fizik Biliminin Önemi ve Fiziğin Uygulama Alanları

1

2-4

Fiziksel Niceliklerin Sınıflandırılması ve Bilim Araştırma Merkezleri

1

5-10

Madde ve Özkütle

2

11-18

Dayanıklılık

1

19-20

Yapışma ve Birbirini Tutma

1

21-26

Konular

Fasikül Bitirme Testi

27-30

Cevap Anahtarı

32

*Bu saatler, her yönüyle bir öneri niteliğindedir. Kurumunuzun imkân ve istekleri doğrultusunda değişiklikler yapılabilir.

Yazar: ÖMER ÖZTEL

Ad Soyad: Sınıf - No:

Çözüm için

Fizik Biliminin Önemi 12628

Fizik Biliminin Tanımı ve Temel Özellikleri ➣ Fizik; madde, enerji ve bunlar arasındaki ilişkiyi inceleyen, gözlem ve deneye dayalı bir bilim dalıdır.

Cep Notu Doğa olaylarından, canlı varlıklarla ilgili olanlar biyolojinin; maddenin yapısı, özellikleri, etkileşimleri, tepkimeleri ve değişimi kimyanın; maddenin yapısı, özellikleri, enerji, bunlar arasındaki ilişki, doğanın yapısı ve işleyişi gibi konular fiziğin konusudur. Görüldüğü gibi maddenin yapısı ve özellikleri hem kimyanın, hem de fiziğin konularındandır.

Genel Kültür Fizik kelimesi Eski Yunanca’da doğa anlamındaki “physis” kelimesinden gelir.

➣ Fizik, birçok olayın doğasında olan kuvvet, hareket, enerji, madde, ses, ışık, elektrik, atom gibi konularla ilgilenir. ➣ Fiziğin temel amacı, evrendeki düzeni, olayların gerçekleşme koşullarını ve kurallarını ortaya çıkarmak ve açıklamaktır.

Pekiştirme Soruları

➣ Tarihsel süreç içerisinde, bilginin sorgulanması, paylaşılması ve nesilden nesile aktarılması ile fizik bilimi daha sistematik bir şekilde yapılmaya başlanmıştır. Zamanla daha fazla bilgiye ulaştıkça bazı kavramların geliştiği, bazılarının değiştiği ve bazı kavramların tamamen ortadan kalktığı görülmektedir.

1. Fizikle ilgili olarak,

I. Madde, enerji ve bunlar arasındaki ilişkiyi inceler.



II. Evrende gerçekleşen olayların nedenini açıklayarak bu olayların öngörülmesi ve kontrol edilmesine olanak sağlar.



Aman Dikkat!

III. Fizikteki bilgiler mutlak gerçekler olup, hiçbir zaman değişmezler.

Fizik bilimindeki teori, yasa gibi bilgi türlerinin mutlak doğru olduğu söylenemez. Fizik bilimi; sınanabilir, sorgulanabilir ve yanlışlanabilir. Eksikleri giderilerek ilerler. Ayrıca fizik bütün bilimsel sorulara cevap veremez.



yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I

B) Yalnız II

D) I ve III

C) I ve II

E) I, II ve III

➣ Bilimsel bilgiye ulaşırken deney, gözlem, akıl yürütme (rasyonel düşünce) ve matematiksel çıkarımlar gibi farklı yöntemler kullanılabilir.

Çözümlü Örnek 01 Bilimsel bilgi ve bilimsel bilginin ortaya çıkarılmasıyla ilgili olarak, I. Deneysel çalışmalar zorunludur. II. Deney ve gözlem yaparak elde edilen bilgiler mutlak doğrulardan oluşur. III. Bilim, yaratıcılıktan daha çok yöntemlere dayanır. 2. Aşağıdakilerden hangisi doğrudan fizik bilimi ile

yargılarından hangileri yanlıştır?

açıklanamaz?

Bilimsel bilgiye ulaşırken gözlem, deney, akıl yürütme gibi farklı yöntemler kullanılabilir. Bilginin ortaya çıkarılmasında deneysel çalışmalar zorunlu değildir. Bilimsel bilginin doğruluğu ya da yanlışlığı elimizdeki bilgiler ışığında yorumlanır. Tarihsel süreç içerisinde birçok bilginin yanlış olduğu anlaşılmıştır.

A) Gezegenlerin hareketleri B) Atom altı parçacıkların davranışları C) Ultrason, tomografi, MR gibi görüntüleme teknolojileri D) Atomların birbirleri ile bağ yaparak molekülleri oluşturması

Bilimin gelişmesinde hayal gücü ve sorgulama çok önemlidir. Örneğin, Einstein gibi bilim insanları hayal gücünü kullanarak bilimin gelişmesine büyük katkı sağlamışlardır. Bu yargıların üçü de yanlıştır.

E) Hidrojen ve oksijen atomlarının birleşerek, tamamen bu atomlardan farklı özellik gösteren suyu oluşturması

2 1. Fasikül

Çözüm için

Fiziğin Uygulama Alanları

12629

Fiziğin Alt Alanları Mekanik: Kuvvet, hareket ve enerji ile ilgilenir. Konusu, akışkanlar, ses ve deprem dalgaları, gemilerin yüzmesi, uçakların hareketi vb. İlgili meslekler, inşaat mühendisliği, makine mühendisliği, uçak mühendisliği...

Cep Notu Kütlesi büyük, hızı küçük olan cisimleri klasik fizik, kütlesi küçük, hızı büyük olan cisimleri modern fizik inceler. Mekanik, optik, elektromanyetizma, termodinamik klasik fiziğin; katıhâl fiziği, atom fiziği, nükleer fizik, yüksek enerji ve plazma fiziği ile kuantum fiziği ise modern fiziğin alt alanlarıdır.

Optik: Işığın doğasını, davranışını ve madde ile etkileşimini inceler. Konusu, ışığın kırılması, yansıması, girişimi gibi özelliklerinden yararlanılarak geliştirilen mikroskop, teleskop, fotoğraf makinesi, fiberoptik kablolar, fotoselli sistemler vb. İlgili meslekler, optisyenlik, göz doktorluğu...

Aman Dikkat! Metafizik, doğa ötesi anlamında bir kavram olup, fizikle hiçbir ilişkisi yoktur. Ayrıca astroloji, yıldızların yer olayları ve insan karakteri üzerine etkilerini göz önüne tutarak geleceği önceden bilmeye dayanan falcılık uğraşıdır.

Elektromanyetizma: Durgun ve hareketli yüklerin etkileşimlerini, sebep olduğu olayları ve manyetik alanı inceler. Konusu, MR cihazı, elektrik motorları, elektrikli otomobiller ve elektrikle ilgili bütün olaylar. İlgili meslekler, elektrik-elektronik mühendisliği vb.

Pekiştirme Soruları

Termodinamik: Isı ve sıcaklığı, ısının maddeyle etkileşimini, ısının yayılmasını ve iletilmesini, ısının iş ve mekanik enerji ile ilişkisini inceler. Konusu, klimalar, ısıtıcılar, buzdolapları, içten yanmalı motorlar, ısı yalıtımı uygulamaları vb. İlgili meslekler, iklimlendirme uzmanı vb.

1. Aşağıda verilen fiziğin alt alanı ve ilgili olduğu kavram ile ilgili eşleştirmelerden hangisi yanlıştır? A) Mekanik → Kuvvet ve hareket B) Termodinamik → Isı ve sıcaklık

Katıhâl Fiziği: Yoğun hâldeki maddeler ile bunların elektrik, manyetik, optik, esneklik gibi özelliklerini inceler. Konusu, yarı iletken teknolojisi olan LED, diyot, transistör, fotodiyot, fotodirenç gibi devre elemanları vb. İlgili meslekler, mikroelektronik mühendisliği vb.

C) Atom fiziği → Radyoaktif element, ışıma D) Optik → Işık E) Yüksek enerji ve plazma fiziği → Atom altı parçacık

Atom Fiziği: Atomun yapısını ve atomların bir araya gelerek oluşturduğu molekülleri inceler. Konusu, nanoteknoloji, lazer teknolojisi vb. İlgili meslekler, atom mühendisliği vb. Nükleer Fizik: Atom çekirdeğinin yapısını, temel özelliklerini, çekirdek bölünmesi ve birleşmesi gibi olayları inceler. Konusu, radyoaktif atom çekirdeklerinin ışımaları, bu ışımalardan çıkan enerji ile nükleer enerji santrallerinde elektrik üretimi, tıpta kullanılan PET ve BT görüntüleme teknolojileri, tarihi eserlerin yaş tayini vb. İlgili meslekler, nükleer enerji mühendisliği vb.

2. Süper iletkenlik, bazı malzemelerin belli bir sıcaklık değerine kadar soğutulduğunda direncinin tamamen sıfır olmasıdır. Günümüzde süper iletken teknolojisi kullanılarak üretilen güçlü mıknatıslar, MAGLEV trenlerinde, NMR (nükleer manyetik rezonans) cihazlarında ve parçacık hızlandırıcılarında

Yüksek Enerji ve Plazma Fiziği: Yüksek enerjili parçacıkların etkileşimini, atom altı parçacıkları ve maddenin plazma hâlini inceler. Konusu, savunma, uzay ve roket sanayisi vb. İlgili meslekler, fizik mühendisliği vb.

kullanılmaktadır.

Bu açıklamaya göre, süper iletkenlik fiziğin hangi alt alanının inceleme konusudur? A) Termodinamik B) Katıhâl fiziği

Hayata Katkı

C) Nükleer fizik

Birden fazla bilim dalının ortak çalıştığı bilim dallarına disiplinler arası bilim dalı denir. Jeofizik, biyofizik ve fizikokimya disiplinler arası bilim dalıdır.

D) Elektromanyetizma E) Yüksek enerji ve plazma fiziği

3 Fizik

Çözüm için 12630

Fiziğin Diğer Disiplinlerle İlişkisi ➣ Fizikteki bilgiler, diğer bilim dallarındaki birçok olayın açıklanmasında kullanılır. Fizik bilimi ile diğer disiplinler arasında yakın bir ilişki vardır.

Fizik - Spor: Spor aletleri, sporcuların giydiği ayakkabılar, kıyafetler, maçlarda kullanılan toplar ve bunun gibi birçok araç-gerecin yapımında fizik biliminden yararlanılır.

Fizik - Felsefe: Felsefe; aklı ve mantığı referans alan bütüncül bir açıklama tarzıdır. Bütün bilimlerin temelini oluşturan felsefe ile fiziğin, akıl yürütmeyle evreni açıklama çabaları ortak bir özelliktir.

Fizik - Matematik: Fizikte elde edilen sonuçlar sayılarla, grafiklerle ve tablolarla ifade edilip matematiksel modellerle sonuca gidilir. Matematik, fiziğin sayılarla ifade edilmesidir. Bu nedenle matematik fiziğin dilidir.

Genel Kültür

Hayata Katkı

M.Ö. 5. ve 6. yüzyıllarda ortaya çıkan felsefe, bilimin kaynağıdır. Arşimet, Aristoteles gibi filozoflar aynı zamanda o dönemin bilim insanlarıydı.

Olimpiyatlarda gülle atma, çekiç atma, mızrak atma gibi yarışmalarda yerle 45° açı ile fırlatılan cisimler en uzağa gider.

Fizik - Biyoloji: Biyologlar canlı sistemlerini incelerken fiziğin bazı konularından yararlanırlar. Kalbin çalışma sistemi ve kan dolaşımında basınç konusundan, sinir sisteminin çalışmasında elektrik akımı bilgilerinden, görme olayında optikten, bitkilerin kökleriyle emdiği suyu yapraklarına ulaştırmasında kılcallık prensibinden yararlanırlar.

Pekiştirme Soruları 1. I. Psikoloji

Fizik - Kimya: Kimyacılar molekül oluşumunu açıklarken elektriksel kuvvet bilgisinden, atomun yapısını açıklarken atom fiziğinden, tepkimeler sonucu açığa çıkan enerjiyi açıklarken mekanik ve termodinamik yasalarından yararlanırlar.



II. Sanat



III. Coğrafya



Fizik bilimi ile yukarıdakilerden hangilerinin doğrudan bir ilişkisi yoktur? A) Yalnız I

Fizik - Teknoloji: Fizikteki gelişmeler teknolojinin, teknolojik ilerlemeler de fiziğin gelişmesini sağlar. Günlük hayatta kullandığımız elektronik aletlerin ve iletişim cihazlarının gelişmesinde fizik bilimi ile elde edilen bilgiler kullanılır.

D) I ve III

C) Yalnız III

E) II ve III

2. 1895 yılında Alman fizikçi W. Conrad Röntgen X- ışınlarını keşfetmiştir. Bu keşiften sonra geliştirilen

Fizik - Mühendislik: Makine, inşaat, elektrik-elektronik, bilgisayar, yazılım, uzay, uçak, endüstri ve mekatronik gibi mühendislik alanlarında yapılan çalışmalarda fizik kanunları temel alınır.

X- ışını cihazları ile günümüzde birçok hastalık teşhis edilebilmektedir. Ayrıca X ışınları kullanılarak maddelerin atomik yapıları araştırılabilmektedir. Atomik yapıları bilinen elementler kullanılarak günümüzde elektronik devrelerin temel yapı taşı olan diyot, transistör gibi devre

Fizik - Sanat: Müzik alanında, tellerden çıkan ses dalgalarının frekansı, yayılımı, ekosu, yalıtımı; resim alanında renkler, renklerin uyumu, perspektif, ışık, gölge gibi konular bize fizik ile sanatın ayrılmaz bir bütün olduğunu gösterir.

elemanları üretilmiştir.

Buna göre, fizik ile aşağıdakilerden hangisinin birbirini destekleyerek geliştiği söylenebilir? A) Kimya

4 1. Fasikül

B) Yalnız II

B) Sanat

D) Felsefe

E) Biyoloji

C) Teknoloji

Çözüm için

Fiziksel Niceliklerin Sınıflandırılması

12631

Temel ve Türetilmiş Büyüklükler

Öğrendik mi?

Bir sayı ve birimle ile ifade edilebilen özelliklere fiziksel nicelikler denir. Tek başına anlamı olan büyüklüklere temel büyüklük, en az iki tane temel büyüklük kullanılarak ifade edilen büyüklüklere de türetilmiş büyüklük denir.

Büyüklükleri ve yönleri aynı olan vektörlere eş vektör, büyüklükleri aynı yönleri ters olan vektörlere zıt vektör denir.

1971 yılında yapılan Ölçü ve Ağırlık Konferansı’nda uluslararası Birim Sistemi (SI birim sistemi) kabul edilmiştir. Temel büyüklüklerle ilgili aşağıdaki tabloyu inceleyiniz. Temel Büyüklük

Uzunluk

Sembol

SI Birimler

SI Birim Sembolü

Ölçme Aracı

l

metre

m

metre, mezura, kumpas

Çözümlü Örnek 01 A noktasından B noktasına hareket eden K’nin ve D noktasından C noktasına hareket eden L’nin yerdeğiştirme vektörleri aşağıdaki gibidir. ≥K

A

B

≥L C

D

Kütle

m

kilogram

kg

terazi

Zaman

t

saniye

s

kronometre

Sıcaklık

T

Kelvin

K

termometre

I. K ve L’nin yer değiştirmeleri eşittir. (≥K = ≥L) II. K ve L’nin yer değiştirme vektörlerinin büyüklükleri eşittir. (|≥K| = |≥L|)

Buna göre,

Elektrik akımı

i

amper

A

ampermetre

Işık şiddeti

I

kandela

cd

fotometre

III. K ve L’nin aldıkları yollar eşittir.

Madde miktarı

n

mol

mol

–

yargılarından hangileri doğrudur? İki vektörün eşit olabilmesi için hem büyüklüklerinin hem de yönlerinin aynı olması gerekir. K ve L’nin yer değiştirme vektörlerinin büyüklükleri eşit olmasına rağmen yönleri zıttır. Buna göre, I. yargı yanlış, II. yargı doğrudur.

Bu tablodaki 7 tane temel büyüklüğün dışındaki bütün büyüklükler türetilmiş büyüklüktür. Örneğin birim zamanda alınan yol olan sürat; uzunluk ve zamandan türetilmiştir.

Alınan yol skaler bir büyüklüktür. Hem K hem de L 3 birim yol almıştır. III. yargı doğrudur.

Cep Notu Bir büyüklüğü ölçmek için o büyüklük cinsinden seçilen değişmez parçaya birim denir.

Pekiştirme Soruları 1. Aşağıdaki ölçümlerden hangisi uluslararası birim sistemi (SI) kullanılarak ifade edilmiştir?

Skaler ve Vektörel Büyüklükler

A) Odanın sıcaklığı 20 °C’dir.

➣ Bir sayı ve birim ile ifade edilebilen büyüklüklere skaler büyüklük denir. Kütle, uzunluk, sıcaklık gibi...

B) Kitabımın uzunluğu 27 cm’dir. C) Bir silgi yaklaşık 50 gramdır. D) Bir ders saati 40 dakikadır.

➣ Sayı, birim ve yön ile ifade edilen büyüklüklere de vektörel büyüklük denir. Vektörel büyüklüğü skaler büyüklükten ayıran özellik yön kavramıdır. Vektörel büyüklükler, sembollerinin üzerine ok işareti (→) konularak gösterilir. Örneğin hız ( v), kuvvet ( F ), ivme ( a ) gibi...



–x

F A

B

E) Kablodan geçen elektrik akımının şiddeti 2 amperdir.

2. Aşağıdakilerden hangisi vektörel büyüklüktür?

+x

A) Sürat

Şekildeki vektörün büyüklüğü | F|, |AB| uzunluğu ile doğru orantılıdır. Vektör x doğrultusunda olup +x yönündedir.



B) Ağırlık

D) Sıcaklık

C) Özkütle

E) Alınan yol

5 Fizik

Çözüm için

Bilim Araştırma Merkezleri 12632

NASA (Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi):

➣ Bilimin gelişmesi ve günlük yaşama kazandırılması amacıyla bilim insanlarının birlikte çalışma imkanı buldukları ve bilimsel çalışmalarını, buluşlarını, projelerini, bilgiye ulaşma yol ve yöntemlerini paylaştıkları merkezlere bilim araştırma merkezi denir. Bu merkezlerden bazıları ülkemizde TÜBİTAK, TAEK, ASELSAN, Dünya’da ise CERN, NASA ve ESA olarak sıralanabilir.

Amerika’da bulunan bu merkezde uzay çalışmaları yürütülmektedir.

ESA (Avrupa Uzay Ajansı): Avrupa’nın uzay programlarını hazırlamak ve geliştirmek amacıyla 1975 yılında Fransa’da kurulmuştur.

TÜBİTAK (Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu):

Cep Notu

1963 yılında fen bilimlerindeki araştırmaları desteklemek ve teşvik etmek amacı ile kurulmuştur. Temel bilimler, tıp, tarım, hayvancılık, teknolojik uygulamalar, enerji sistemleri, bilişim ve bilgi güvenliği, yarı iletken teknolojileri gibi alanlarda çalışmalar yapılmaktadır.

Bilimsel araştırmalarda etik ilkelere uyulmalıdır. Bilim etiği; canlı yaşamına, fikir, teori ve düşünceye saygılı, tarafsızlığı ve bilimsel çalışmalarda mahremiyeti kapsar. Bilim insanı; intihal, sahtecilik, uydurmacılık ve yinelenen yayın yapma gibi istenmeyen uygulamalar yapmamalıdır.

TAEK (Türkiye Atom Enerji Kurumu): Nükleer enerjinin ülke yararına kullanımını sağlamak amacıyla kurulmuştur. Tarım ve gıda malzemeleri ile hava, su ve topraktaki radyoaktivite analizleri, radyoaktif atıkların depolanması, baca gazlarının arıtılması, radyasyondan korunma eğitimleri gibi çalışmalar sürdürülmektedir.

Pekiştirme Soruları 1. I. TAEK

II. ESA



III. CERN



Yukarıdaki bilim araştırma merkezlerinden hangileri uzay çalışmaları yapmak amacıyla kurulmuştur?

ASELSAN (Askeri Elektronik Sanayi):

A) Yalnız I

Türk silahlı kuvvetlerinin haberleşme ihtiyaçlarının yerli ve millî imkanlarla karşılanması amacıyla 1975 yılında kurulmuştur. Elektronik teknolojileri ve sistem entegrasyonu alanında çalışmalar yapılmaktadır.



B) Yalnız II

D) I ve II

C) Yalnız III

E) II ve III

CERN (Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi): Dünya’nın en büyük parçacık fiziği laboratuvarıdır. Atom altı parçacıkları tanımaya yönelik yapılan deney ve çalışmaların sonucunda elde edilen bilgi ve veriler plazma fiziği, elektronik, nanobilim gibi alanlarda yeni çalışmaların yapılmasında etkili olmuştur.

2. I. Tıpta kullanılan radyoaktif atıkların toplanıp geçici depolanması

Hayata Katkı

II. Nükleer tekniklerin toprak verimliliğinde kullanılması



III. Elektronik ve teknolojik aletlerin geliştirilmesi



Yukarıdakilerden hangileri TAEK’in görevlerindendir? A) Yalnız I

CERN’de 2012 yılında gerçekleştirilen bir deney ile maddeye kütle kazandırdığı varsayılan Higgs bozonu keşfedilmiştir.



6 1. Fasikül



B) Yalnız II

D) II ve III

C) I ve II

E) I, II ve III

Konu Tamamlama Testi - 1 1. Fizik bilimi ile ilgili olarak verilen aşağıdaki

4. Fizik bilimi, evrende gerçekleşen olayların nedenini

bilgilerden hangisi yanlıştır?

açıklayarak bu olayların öngörülmesi ve kontrol

A) Maddeyi, evreni ve doğayı açıklama çabasıdır.

edilmesine olanak sağlar.

B) Sürekli gelişim gösterir.



C) Mutlak doğruları içerir.



I. deprem olduktan sonra tsunami oluşması,



II. şimşek çaktıktan sonra gök görültüsünün işitilmesi,



III. kışın araba lastiklerine zincir takılması



olaylarından hangileri fizik bilimi ile açıklanabilir?

D) Teknolojinin gelişmesine katkı sağlar. E) Fizik bilimi ile elde edilen bilgiler, diğer disiplinlerde birçok olayı açıklamada kullanılır.

Buna göre;

A) Yalnız I

B) I ve II

D) II ve III

C) I ve III

E) I, II ve III

2. Fiziğin bazı alt alanları ile ilgili aşağıdaki bilgiler veriliyor.

5. I. Kütle

• Kararsız atom çekirdeklerini, bunların yaptığı ışımaları, çekirdek bölünmesi, çekirdek birleşmesi gibi



II. Kuvvet

olayları inceler.



III. Enerji



Yukarıdakilerden hangileri hem türetilmiş hem de



• Isı, sıcaklık gibi kavramları inceler.



• Diyot, transistör gibi devre elemanlarının keşfi bu alt

skaler büyüklüktür?

alandaki çalışmalar sonucu oluşmuştur.

• CERN’de yapılan deneyler bu alt alan ile ilgilidir.



Bu bilgiler ilgili oldukları alt alanlarla eşleştirilirse,

A) Yalnız I

B) Yalnız II

D) I ve II

C) Yalnız III

E) II ve III

aşağıda verilenlerden hangisi bu eşleşmenin dışında kalır? A) Termodinamik B) Katıhâl fiziği C) Atom fiziği D) Nükleer fizik

6. Bir öğrenci yaptığı ölçümleri aşağıdaki gibi ifade ediyor.

E) Yüksek enerji ve plazma fiziği



• Ağırlığım 60 kg’dir.



• Boyum 1,70 m’dir.



• Odanın sıcaklığı 23 °C’dir.



C) Katıhâl fiziği

D) Metafizik



I. Ağırlığını yanlış bir birimle ifade etmiştir.



II. Hem uzunluk hem de sıcaklıkla ilgili yaptığı ölçümleri



dalıdır? B) Jeofizik



uluslararası birim sistemi ile ifade etmiştir.

3. Aşağıdakilerden hangisi disiplinler arası bir bilim A) Nükleer fizik

Bu öğrenci ile ilgili,

III. Yapmış olduğu ölçümlerden ağırlık vektörel, boyu ve odanın sıcaklığı skaler büyüklüktür.



yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I

E) Astroloji



D) I ve II

B) Yalnız II

C) Yalnız III

E) I ve III

7 Fizik

7. Aşağıdaki büyüklük-birim eşleştirmelerinden hangisi

11. Fiziğin; aklı ve rasyonel düşünceyi referans alarak

doğrudur?

olayları açıklaması, aşağıdaki disiplinlerden hangisi

A) Sıcaklık – Kalori

B) Kütle – Newton

C) Elektrik akımı – Volt

D) Güç – Watt



ile arasındaki ilişkiyi gösterir? A) Biyoloji

E) Zaman – Işık yılı

B) Felsefe

D) Teknoloji

C) Spor

E) Kimya

8. I. Kilo

II. Kelvin



III. Kandela



Yukarıdakilerden hangileri bir fiziksel niceliğin birimi değildir? A) Yalnız I

B) Yalnız II

D) I ve II

C) Yalnız III

E) II ve III

12. Maddeye kütle kazandırdığı düşünülen Higgs bozonu 2012 yılında yapılan bir deney ile gözlenmiştir.

Bu deney aşağıdaki bilim araştırma merkezlerinden hangisinde gerçekleştirilmiştir? A) TAEK

9. Aşağıdakilerden hangisi bir temel büyüklüğün ölçüm



aleti değildir? A) Kumpas

B) Terazi

C) Termometre

D) Dinamometre



B) ASELSAN C) ESA

D) CERN

E) NASA

E) Fotometre

10. Birimlerle ifade edilebilen, fizikteki kavram ve nicelikler temel büyüklük ve türetilmiş büyüklük olmak üzere sınıflandırılabilir. Bu bağlamda aşağıdaki tabloda bazı kavramlara ait nicelik sınıflandırmaları ve birim

13. Aşağıdaki bilim araştırma merkezlerinden hangisinin

eşleştirmeleri yapılmıştır.



işlevi yanlış verilmiştir?

Kavram

Nicelik sınıflandırması

Birim

Kuvvet

Türetilmiş

newton

İvme

Temel

m/s

Sıcaklık

Temel

Kelvin

Özkütle

Türetilmiş

kg/m

Sürat

Temel

m

A) ASELSAN → Türk silahlı kuvvetlerinin haberleşme ve teknolojik ihtiyaçlarını millî imkanlarla karşılama

2

B) TÜBİTAK → Bilim, sanayi ve teknoloji alanındaki projeleri destekleme

2

Buna göre, tablodaki kavramların hangisinin nicelik sınıflandırması ve biriminin her ikisi de yanlış olarak

C) TAEK

→ Nükleer enerjinin ülke yararına kullanımına öncülük etme

D) CERN

→ Avrupa’nın uzay çalışmalarını programlama ve geliştirme

E) NASA

→ Uzayla ilgili çalışmalar yapma ve bilgi üretme

eşleştirilmiştir? A) Kuvvet

B) İvme

D) Özkütle

C) Sıcaklık

E) Sürat

8 1. Fasikül

Konu Tamamlama Testi - 2 1. Aşağıdakilerden hangisi fizik bilimi ile doğrudan

4. Aşağıda verilen temel büyüklük - birim

açıklanamaz?

eşleştirmelerinden hangisi yanlıştır?

A) Gezegenlerin Güneş çevresinde dönmesi



B) Gökkuşağının oluşması

A)

Uzunluk

Metre

C) Şimşek çaktıktan bir süre sonra gökgürültüsünün işitilmesi

B)

Zaman

Saniye

C)

Sıcaklık

Kelvin

D)

Kütle

Kilogram

E)

Elektrik akımı

Volt

D) Bitkilerin yeşil ışık altındaki fotosentez hızının düşük olması E) Hidrojen ve oksijen atomlarının birleşerek su moleküllerini oluşturması

Temel büyüklük

Birim

5. Emre, bir halının yüzey alanını hesaplayabilmek için halının kenarlarını bir metre ile ölçüyor.

2. Bir otomobilin üretilmesinde fizik bilimindeki bilgilerden

Buna göre,

yararlanılır.



I. Emre’nin ölçtüğü nicelik temel büyüklüktür.

Buna göre, otomobilin bazı parçalarında kullanılan



II. Emre’nin hesaplamak istediği nicelik temel büyüklüktür.

bilgilerin fiziğin hangi alt alanına ait olduğu ile ilgili aşağıda yapılan eşleştirmelerden hangisi yanlışıtr?



III. Emre, ölçme işleminde nicel gözlem yapmıştır.

A) Akü ve marş sisteminde → Elektrik



yargılarından hangileri doğrudur?

B) Vitesin dişli sisteminde → Mekanik

A) Yalnız I

C) Klimasında → Termodinamik



B) I ve II

D) II ve III

C) I ve III

E) I, II ve III

D) Yan ve dikiz aynalarında → Optik E) Fren ve direksiyondaki hidrolik sistemlerinde → Katıhâl fiziği

6. Bir öğrenci temel büyüklüklerle ilgili aşağıdaki çizelgeyi hazırlamıştır.

3. I. Araçların motorlarında ve bisikletlerde kullanılan dişli sistemleri

II. Fiberoptik teknolojisiyle verilerin ışık ile taşınması



III. Nanoteknoloji ile su ve kir tutmayan kumaşların üretilmesi





Yukarıda verilenlerde fiziğin hangi alt alanındaki I



II





III

A) Mekanik

Elektromanyetizma

Optik

B) Mekanik

Optik

Atom fiziği

C) Termodinamik

Optik

Katıhâl fiziği

D) Mekanik

Optik

Katıhâl fiziği

E) Termodinamik

Elektromanyetizma

Atom fiziği

SI Birimi

Ölçme Aracı

Kütle

Kilogram

Dinamometre

Sıcaklık

Kalori

Termometre

Elektrik akımı

Amper

Ampermetre

Işık şiddeti

Kandela

Fotometre

Zaman

Saniye

Kronometre

Öğrenci bu tabloda bir tane büyüklüğün birimini, bir başka büyüklüğün de ölçme aracını yanlış olarak yazmıştır.

bilgilerden yararlanılmıştır?

Temel Büyüklük

Sırasıyla bu büyüklükler aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir? A) Kütle ve elektrik akımı B) Sıcaklık ve ışık şiddeti C) Sıcaklık ve kütle D) Kütle ve zaman E) Işık şiddeti ve zaman

9 Fizik

7. I. Ahmet’in ağırlığı 68 kg’dir.

10. Fiziksel nicelikler büyüklüğü ve birimi ile ifade edilir.



II. Kutuplarda havanın ısısı –60 °C’ye kadar düşebilir.



III. Bir defterin uzunluğu yaklaşık 27 cm’dir.



Yukarıdaki ölçme sonuçlarından hangileri yanlış bir

Yönü olan büyüklüklere vektörel büyüklük, yönü olmayan büyüklüklere de skaler büyüklük denir.

son konumları aşağıdaki çizelgede verilmiştir.

birimle ifade edilmiştir? A) Yalnız I

B) Yalnız II

D) I ve II

Bir doğru boyunca hareket eden K, L, M araçlarının ilk ve



C) Yalnız III

E) II ve III



Araç

İlk konum (m)

Son konum (m)

K

–10

10

L

30

10

M

20

40

Yer değiştirmenin vektörel bir büyüklük olduğu bilindiğine göre,



I. K ve L’nin yer değiştirmeleri eşittir.

dalıdır. Kimya’daki bazı olayların açıklamasında fizik



II. K ve M’nin yer değiştirmeleri eşittir.

bilimi ile üretilen bilgilerden yararlanılır.



III. L ve M’nin yer değşitirmelerinin büyüklükleri eşittir.

Buna göre;



yargılarından hangileri doğrudur?

8. Kimya, maddeyi ve maddenin özelliklerini inceleyen bilim



I. kimyasal tepkimelerde açığa çıkan enerji,

A) Yalnız I



II. atomların molekül oluşturması





olaylarında fiziğin hangi alt alanındaki bilgilerden yararlanılır?

I



Termodinamik

Katıhâl fiziği

B)

Termodinamik

Elektromanyetizma

C)

Termodinamik

Atom fiziği

D)

Katıhâl fiziği

Atom fiziği

E)

Elektromanyetizma

Katıhâl fiziği

D) I ve III

C) Yalnız III

E) II ve III

11. Aynı düzlemdeki ≥F1, ≥F2, ≥F3 kuvvet vektörleri aşağıdaki

II

A)

B) Yalnız II

gibi gösterilmiştir.



≥F1 ≥F2 ≥F3



≥F1 kuvvetinin büyüklüğü 4 N olduğuna göre,

≥F1 + ≥F2 + ≥F3 bileşke kuvvetinin büyüklüğü kaç N’dir?

A) 2

C) 6

D) 10

E) 18

12. Beş duyu organı ve bazı araç - gereç kullanarak yapılan

9. Makine mühendisi olan Mehmet yeni bir bisiklet projesi

kontrollü gözleme deney denir.

hazırlayacaktır. Bu bisikletin pedalları çevrildiğinde,



farının yanması hedeflenmektedir.

B) 4



Mehmet, bu projeyi hazırlarken fiziğin;

Buna göre, I. Deneyler, bilimsel bir varsayımı kanıtlamak ya da doğrulamak için yapılır.



I. mekanik,



II. Bilimsel bilgiye ulaşırken deneysel çalışmalar zorunludur.



II. optik,



III. Bir deneyde bağımsız değişkenlerin, bağımlı



III. elektromanyetizma



alt alanlarından hangilerindeki bilgilerden yararlanır? A) Yalnız I

değişkenler üzerindeki etkileri incelenir.

B) I ve II

D) II ve III



C) I ve III

A) Yalnız I

E) I, II ve III



10 1. Fasikül

yargılarından hangileri doğrudur? B) I ve II

D) II ve III

C) I ve III

E) I, II ve III

Madde ve Özkütle Kütle

➣ Düzgün yapılı olmayan katı cisimlerin hacimleri dereceli silindir ve su ile hesaplanabilir.

➣ Madde miktarının bir göstergesidir. m harfi ile gösterilir ve SI’daki birim kg’dir. Terazi ile ölçülen kütle klasik fizikte korunumlu bir büyüklüktür.



su

➣ Günlük hayatta kütle birimi olarak ton, kilogram, gram ve miligram kullanılır.

3

1 ton

Vson

Vcisim = Vson – Vilk

su

➣ Sıvıların hacimleri dereceli silindir ile ölçülebilir.

6

10 gram (g)

10 = kilogram = (kg)

Vilk

9

10 = miligram (mg)

Aman Dikkat! Gazların belirli bir hacmi yoktur. Gazlar bulundukları kapalı kabın her tarafına yayılırlar. Bundan dolayı gazların hacimleri, bulundukları kapalı kabın hacmine eşit alınır.

Cep Notu Maddelerin sahip oldukları kütle, hacim, eylemsizlik gibi temel özelliklere maddelerin ortak özellikleri denir.

Çözümlü Örnek 01 Yarıçapı 10 cm olan küresel bir sürahi yarısına kadar su ile doludur. Yarıçapı 5 cm olan silindirik bir sürahide ise 20 cm yüksekliğinde su vardır.

Hacim ➣ Bir maddenin uzayda kapladığı yere denir. V harfi 3 ile gösterilen hacmin SI’daki birimi m tür. İfade etmek istediğimiz niceliğin miktarına göre farklı hacim birimleri kullanılabilir.

1 3 dm

=

3

10 = mililitre = (mL)

1 litre

3

10 3 cm

10 cm su

–3

10 3 m

=

su

20 cm

5 cm

Bu sürahilerdeki su miktarlarını litre birimi ile hesaplayınız.

➣ Bazı katı cisimlerin hacimleri aşağıdaki bağıntılarla hesaplanır.

(π = 3 alınız.) 4. . 3 π r tür. 3 Sürahinin tamamının hacmi; 3 3 4 V = . 3 . (10) = 4000 cm = 4 litredir. 3 Sürahi yarısına kadar dolu olduğundan içindeki suyun hacmi 2 litredir. Kürenin hacmi; V =

Küp

a a

Silindir

Dikdörtgenler prizması

a

Küre

3

V=a

c b

a

h

2 Silindirin hacmi; V = π . r . h’dir. 2 3 V = 3 . (5) . 20 = 1500 cm = 1,5 litredir.

V = a.b.c

2 V = π.r .h

r

r

V=

4. . 3 π r 3 11 Fizik

Çözüm için 12638

Pekiştirme Soruları 3

3

4. Sabit hacimli bir kap gaz ile dolduruluyor.

1. 1 g/cm kaç kg/m tür? –3

–2

A) 10

B) 10 2



D) 10

C) 10

E) 10

–1



Bu kaba bir miktar daha gaz ilave edilirse kaptaki gazın hacmi ve kütlesi için ne söylenebilir?

3



3

2. Şekil I’deki dereceli silindirde 150 cm su vardır. Bu

Hacim



Kütle

A)

Artar

Artar

B)

Artar

Değişmez

C)

Değişmez

Artar

D)

Değişmez

Değişmez

E)

Azalır

Artar

silindirin içine özdeş 2 tane küresel cisim konulduğunda 3

su seviyesi Şekil II’deki gibi 214 cm seviyesinde oluyor.

214 cm 150 cm

3

su

su Şekil I



3

Şekil II

Her bir kürenin yarıçapı kaç cm’dir?

5. Yarıçapı 2r olan yarım küre biçimindeki bir cisimden r

(π = 3 alınız.) A) 1

B) 2

C) 3

D) 4

yarıçaplı başka bir küre oyularak çıkarılıyor.

E) 5



Bu cismin hacmi yüzde (%) kaç azalmıştır? A) 12,5 B) 20

C) 25

D) 40

E) 50

3. Yarıçapları ve yükseklikleri şekil üzerinde belirtilen K, L, M silindirlerinin hacimleri VK, VL, VM’dir.

K L 2h r



6. Kütle ve hacim ile ilgili,

M

4h



h 2r

I. Bir cismin sabit sıcaklıktaki kütlesi hacmi ile doğru orantılıdır.

4r



II. Bir cisim orantılı olarak 2 kat büyütülürse hacmi 4 katına çıkar.

Buna göre; VK, VL, VM arasındaki ilişki nedir? A) VK > VL > VM

B) VK = VL > VM



III. Kütle ve hacim maddeler için ortak özelliklerdendir.

C) VL > VK = VM

D) VM > VL > VK



yargılarından hangileri doğrudur?



A) Yalnız I

E) VM = VL = VK



12 1. Fasikül

B) I ve II

D) II ve III

C) I ve III

E) I, II ve III

Fizik Bilimine Giriş / Madde ve Özellikleri

Özkütle

➣ Özkütle saf maddeler için ayırt edici özelliktir. Aynı sıcaklık ve basınçta özkütleleri aynı olan maddelerin türleri aynıdır.

➣ Bir maddenin birim hacminin kütlesine özkütle (d) 3 denir. Özkütlenin SI’daki birimi kg/m tür. Özkütle (d) =

Cep Notu

kütle (m) hacim (V)

Sıcaklık ve basınç özkütleyi değiştirir. Sıcaklığı artan bir maddenin hacmi artar ve özkütlesi azalır. Gazlar sıkıştırıldığında hacim azalır ve özkütle artar.

bağıntısı ile hesaplanır.

Çözümlü Örnek 02

➣ Bir maddenin özkütlesi madde miktarına ya da hacminin miktarına bağlı değildir. Özkütle maddenin türüne bağlıdır. Bazı maddelerin özkütleleri aşağıdaki tabloda verilmiştir.

İçinde; Şekil I’deki seviyede su bulunan dereceli silindirin içine, kütlesi 120 g olan türdeş bir bilye konulduğunda su seviyesi Şekil II’deki gibi oluyor.

3

Madde

Özkütle (g/cm )

İridyum

22,6

Altın

19,32

Cıva

13,60

Demir

7,86

Su

1,00

Zeytinyağı

0,92

Etil alkol

0,81

120 cm 80 cm

3

3

su

su

Şekil I

Şekil II 3

Buna göre, bilyenin özkütlesi kaç g/cm tür? 3

3

3

Bilyenin hacmi; V = 120 cm – 80 cm = 40 cm tür. m olduğundan V 120 g 3 d= 3 = 3 g/cm tür. 40 cm d=

Aman Dikkat! Sabit sıcaklık ve basınçta bir maddenin kütlesi artırıldığında aynı oranda hacmi de artar ancak özkütlesi değişmez.

Çözümlü Örnek 03

➣ Kütle-hacim grafiğinin eğimi özkütleyi verir.

Bir sıvının kütle-hacim grafiği şekildeki gibidir.

kütle

kütle (g)

2m 80

m a 0



Eğim = tana = d =

V

2V

40

hacim

3

m 2m = V 2V

0

20

40

hacim (cm )

3

➣ Sıvının özkütle-kütle ve özkütle-hacim grafikleri aşağıdaki gibi olur.

Hacmi 200 cm olan bir kap bu sıvı ile tamamen doldurulduğunda 500 g geliyor.



Bu kabın kütlesi (darası) kaç gramdır?

özkütle

özkütle

d

0

3 40 = 2 g/cm tür. 20 Kaba konulan sıvının kütlesi;

Sıvının özkütlesi d =

d

kütle

0

m = d . V = 2 . 200 = 400 g’dır.

hacim

Buna göre, kabın kütlesi 500 g – 400 g = 100 g bulunur.

13 Fizik

Çözüm için 12640

Pekiştirme Soruları 3

3

4. Bir sıvının 400 cm ü 600 gram gelmektedir.

1. Hacmi 500 cm ve kütlesi 100 g olan bir şişe, sıvı yağ ile doldurulup tartılırsa kaç gram gelir?

3

(dyağ = 0,9 g/cm ) A) 400

B) 450

C) 500

D) 550

E) 600



Bu sıvı ile ilgili,



kütle (g)

3

özkütle (g/cm )

30 1,5

15 0

10

20 hacim (cm3) I

0

kütle (g)

II 3

özkütle (g/cm ) 1,5

0,75

2. Saf oldukları bilinen A, B, C, D sıvılarının kütle, hacim ve

0

sıcaklık değerleri aşağıdaki çizelgede verilmiştir.



3

1

2

3

hacim (cm )

III



Sıcaklık (°C)

şekildeki grafiklerden hangileri doğrudur?

Sıvı

Kütle (g)

Hacim (cm )

A

100

50

20

A) Yalnız I

B

200

100

40

C

400

200

20



D

500

200

20

B) Yalnız II

D) I ve III

C) I ve II

E) I, II ve III

Bu sıvılardan hangileri aynı tür sıvıdır? A) A ve B

B) A ve C

D) A, B ve C

C) B ve C

3

5. Bir kap su ile dolu iken 240 g, özkütlesi 1,5 g/cm olan

E) B, C ve D

sıvıyla doluyken 340 g geliyor.

3

Bu kap 2,5 g/cm özkütleli sıvıyla dolu iken kaç gram gelir?



3

(dsu = 1 g/cm ) A) 460

150 cm hacminde bir oyuk açılıyor ve bu oyuk su ile dolduruluyor.

olan bir kap içine bırakılıyor ve tamamı sıvıya batıyor.

Buna göre, kaptan kaç gram sıvı taşar?



D) 2200

Son durumda cismin içindeki suyla birlikte toplam kütlesi kaç gram olur?

C) 2000



E) 2400

3

(dsu = 1 g/cm ) A) 950

14 1. Fasikül

E) 620

3

3

B) 1800

D) 580

3

cisim, özkütlesi 0,9 g/cm olan sıvı ile ağzına kadar dolu

A) 1600

C) 540

6. Özkütlesi 4 g/cm olan 1,6 kg’lik bir cismin içine

3

3. Özkütlesi 2 g/cm olan bir cismin kütlesi 4 kg’dir. Bu



B) 500

B) 1000

D) 1100

E) 1150

C) 1050

Fizik Bilimine Giriş / Madde ve Özellikleri

Çözüm için 12641

Karışımın Özkütlesi

Çözümlü Örnek 04

➣ Sabit basınç ve sıcaklıkta iki ya da daha fazla maddenin kimyasal özelliklerini kaybetmeden bir araya gelmesiyle elde edilen yeni maddeye karışım denir. Karışımda kullanılan maddeler birbiri içinde çözünüyorsa elde edilen karışım homojen karışım olur.

Aynı sıcaklıktaki X, Y sıvılarının kütle-hacim grafikleri Şekil I’deki gibidir. kütle (g) X

12



Y

4 mX dX VX



mT = mX + mY VT = VX + V Y dK

mY dY VY

0

dK =

mT VT

3 3 12 4 = 3 g/cm ; dY = = 1 g/cm 4 4 Sıvılar eşit hacimde karıştırılmış olsaydı karışımın 3 1+3 özkütlesi dK = = 2 g/cm olurdu. 2 Şekil II’deki kaba konulan Y sıvısının hacmi X sıvısının hacminden daha çoktur. Bu durumda karışımın özkütlesi Y sıvısının özkütlesine daha yakın olur. Yani karışımın 3 3 kütlesi 1 g/cm ile 2 g/cm aralığında olabilir.

dX =

Karışımın özkütlesi karıştırılan sıvıların özkütleleri arasında bir değer alır.

➣ kütle karışım Y hacim

0

Şekil II

Şekil I’deki grafikten X ve Y sıvılarının özkütlelerini bulalım.

VX + V Y

bağıntısıyla hesaplanabilir. X

4 hacim (cm3) Şekil I

Bu karışımın özkütlesiyle ilgili ne söylenebilir?

mX + mY

=

h

Şekil II’deki kaba sıvı yüksekliği h oluncaya kadar X sıvısı, sıvı yüksekliği 2h oluncaya kadar Y sıvısı konulup homojen bir karışım oluşturuluyor.

Şekildeki X ve Y sıvılarından homojen bir karışım oluşturulursa karışımın özkütlesi;



h

Aman Dikkat! Karışımın özkütlesi, karışımda hacmi büyük olan sıvının özkütlesine daha yakın olur. Sıvılar eşit hacimde karıştırılırsa karışımın özkütlesi, karıştırılan sıvıların özkütlelerinin aritmetik ortalamasına eşit olur.

Pekiştirme Sorusu 1. Bazı metallerin özkütle değerleri aşağıdaki çizelgede verilmiştir. Bu metallerin ikisi kullanılarak oluşturulan bir

➣ Y sıvısı

3

alaşımın özkütlesi 14 g/cm oluyor.

Şekildeki X sıvısının bulunduğu kaba Y sıvısı ilave edilerek karışım oluşturulsun.



X sıvısı



Karışımın özkütle-zaman grafiği,



a) dX > dY ise

dX

b) dX < dY ise

karışımın özkütlesi

dY

dY 0





karışımın özkütlesi

dX zaman

0

zaman

Özkütle (g/cm )

Bakır

8,9

Demir

7,86

Gümüş

10,5

Altın

19,3

Bu alaşım;



I. bakır ve demir,



II. demir ve gümüş,



III. altın ve gümüş



metal çiftlerinden hangileriyle oluşturulmuş olabilir? A) Yalnız I

şekilde gösterildiği gibi olur.

3

Metal



B) Yalnız II

D) I ve II

C) Yalnız III

E) II ve III

15 Fizik

Çözüm için 12642

Günlük Hayatta Saf Maddelerin ve Karışımların Özkütlelerinden Faydalanılan Durumlar

Pekiştirme Soruları 1. Bazı katı maddelerin özkütle değerleri aşağıda verilmiştir.

Gemilerin yüzmesi, ısınan havanın yükselmesi, süt kaymağının yüzeyde toplanması, rüzgâr oluşumu, kan ve idrar tahlili yapılması gibi birçok alanda özkütleden yararlanılır.



Özkütle (g/cm )

K

0,6

Kuyumculukta Özkütle Altın kırıntılarını diğer maddelerden ayırmak için özkütle farkından yararlanılır. Ayrıca altının saflığı özkütlesi ile belirlenebilir. Saf altının 3 özkütlesi 19,3 g/cm tür ve saf altın 24 ayar altın olarak bilinir.

3

Madde L

0,9

M

1,2

N

2,4



Buna göre;



I. K ve L,



II. K ve M,



III. M ve N



madde kırıntılarından hangileri su dolu bir kabın içine konularak ayrıştırılabilir?



3

(Suyun özkütlesi: 1 g/cm tür.) A) Yalnız I

B) Yalnız II

D) I ve II

C) Yalnız III

E) II ve III

Saflık derecesine göre altın alaşımları 22, 18, 14, 10 ayar olarak ifade edilir. Örneğin, 22 ayar altının 24 gramının 22 gramı altın, 18 ayar altının 24 gramının 18 gramı altındır.

Porselen Yapımında Özkütle Kil, kuvars ve feldispat gibi ham maddeler belirli oranlarda karıştırılır. Porselenin su geçirmezliği, kalitesi, dayanıklılığı için karışımın özkütlesi belirli bir değerde olmalıdır. İdeal özkütle değeri 3 2,5 g/cm tür.

2. Saf oldukları bilinen K, L maddelerinin kütleleri ve hacimleri ölçülerek Şekil I’deki çizelge oluşturuluyor.

3

Madde

Kütle (g)

Hacim (cm )

K

2100

200

L

96,5

5

Şekil I

Ebru Yapımında Özkütle Ebru yapımında kullanılan boyaların batmaması için, suya kitre katılarak suyun özkütlesi artırılır.

3

Madde

Özkütle (g/cm )

Demir

7,86

Gümüş

10,50

Altın

19,3

Platin

21,4 Şekil II



Bazı maddelerin özkütleleri Şekil II’deki tabloda verildiğine göre, K ve L’nin türleri sırasıyla aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? A) Demir, Gümüş

B) Demir, Altın

C) Gümüş, Altın

D) Gümüş, Platin



16 1. Fasikül

E) Altın, Platin

Konu Tamamlama Testi - 3 1. Şekildeki dikdörtgen prizması biçimindeki cismin kütlesi

4. Düşey kesiti şekildeki gibi olan boş kap, sabit hızla su

4 kg’dir.

akıtan muslukla dolduruluyor.



10 cm 10 cm

20 cm



Cismin içinde boşluk olmadığına göre, özkütlesi kaç



3

g/cm tür? A) 1

B) 2

C) 3

D) 4

Kap tamamen doluncaya kadar geçen sürede, kaptaki su yüksekliğinin zamana bağlı grafiği

E) 5

aşağıdakilerden hangisi gibi olabilir? A)

su yüksekliği B)

su yüksekliği C)

su yüksekliği

3

2. Yarıçapı 10 cm olan küresel bir cisim 2 g/cm özkütleli malzemeden yapılmıştır.

Bu cismin kütlesi 6 kg olduğuna göre, içinde kaç cm

3

D)

boşluk vardır?

zaman

zaman

su yüksekliği

E)

zaman

su yüksekliği

(π = 3 alınız.) A) 500

B) 750

D) 1250

C) 1000

E) 1500

zaman

zaman

3. Düşey kesiti Şekil I’deki gibi olan boş bir kap sabit sıcaklıktaki su ile dolduruluyor.

3

Şekil I



5. Düşey kesiti şekildeki gibi olan kapta 500 cm su vardır. Bu kabın içine kütlesi 100 g olan ve suda erimeyen K

Bu kapta biriken suya ait,



kütle

özkütle

cismi bırakıldığında kaptan 40 g su taşıyor.

hacim



K 500 cm

hacim

kütle

I

kütle

II

III

su

Şekil II



3

3

Şekil II’de çizilen grafiklerden hangileri doğrudur?



Buna göre, K cisminin özkütlesi kaç g/cm tür?

A) Yalnız I



(Suyun özkütlesi 1 g/cm tür.)



B) Yalnız II

D) I ve III

C) I ve II

E) I, II ve III

3

A) 2

B) 2,5

C) 3

D) 3,5

E) 4

17 Fizik

6. Düşey kesitleri şekildeki gibi olan silindirik K, L, M

8. Şekildeki X, Y, Z kaplarından, X kabında d özkütleli

kaplarında aynı sıcaklıkta X sıvısı vardır. Bu kapların

sıvıdan 10V hacminde, Y kabında 2d özkütleli sıvıdan

boş kısımları aynı sıcaklıktaki Y sıvısı ile tamamen

7V hacminde sıvı olup Z kabı boştur.

doldurularak türdeş karışımlar oluşturuluyor.





h

d 10V

h X sıvısı

h

X sıvısı X sıvısı

K



L

X

h



olduğuna göre, kaplarda oluşan karışımların



özkütleleri dK, dL, dM arasındaki ilişki aşağıdakilerden hangisidir?

C) dL > dK > dM

D) dL > dK = dM



Z

X kabındaki sıvıdan VX hacminde, Y kabındaki sıvıdan kaptaki sıvı kütleleri birbirine eşit oluyor.

X sıvısının özkütlesi, Y sıvısınınkinden daha büyük

B) dK > dM > dL

Y

VY hacminde alınıp Z kabına konulduğunda her üç

M

A) dK > dL > dM

2d 7V

Buna göre, A)

2 5

B)

VX

oranı kaçtır?

VY 1 2

C)

2 3

D) 1

E) 2

E) dM > dL > dK

9. Aynı sıcaklıktaki K, L sıvılarının kütle - hacim grafikleri aşağıdaki gibidir.

kütle (g)

7. Ahmet, annesine 38 g kütleye sahip altın bilezik almıştır. Ahmet, bu bileziği taşma seviyesine kadar su dolu bir

30

K

10

L

3

kaba bıraktığında kaptan 2 cm su taşmıştır.

3

Saf altının özkütlesinin 19,3 g/cm olduğu bilindiğine göre,

3

0

hacim (cm )

10



I. Ahmet’in aldığı bilezik 24 ayar altından yapılmıştır.



II. Bileziğin özkütlesi 19 g/cm tür.





III. Bilezik taşırma kabına bırakıldığında kabın kütlesi



I. 1 g/cm

3



II. 2 g/cm

3



III. 4 g/cm

3



değerlerinden hangilerine eşit olabilir?

3

36 g artmıştır.

yargılarından hangileri doğrudur? 3

(Suyun özkütlesi 1 g/cm tür.) A) Yalnız I

B) Yalnız II

D) I ve III

C) I ve II

A) Yalnız I

E) II ve III



18 1. Fasikül

Bu sıvılardan yapılan türdeş bir karışımın özkütlesi,

B) Yalnız II

D) I ve II

E) II ve III

C) Yalnız III

Dayanıklılık Dayanıklılık

Aşağıdaki tabloda bazı geometrik yapılı cisimler için kesit alanı, hacim ve kesit alanı/hacim formülleri verilmiştir.

➣ Katı bir cismin, üzerine uygulanan çekme ya da germe kuvvetlerine karşı gösterebildiği direnç kuvvetine dayanıklılık denir.

Cisim

➣ Bir maddenin kesit alanı artırılırsa dayanıklılığı artar.

Dikdörtgenler prizması

2

h

X

Halatın kesit alanı;

r

3

2

Halatın 1 mm si 4 N yük taşıyabildiğine göre, 12 mm si 48 N yük taşır.

1 a

a.b

a.b.h

1 h

2

2 π.r .h

1 h

π . r2

4. . 3 π r 3

3 4r

Çözümlü Örnek 02 Şekildeki K, L, M silindirleri aynı maddeden yapılmıştır.

Aman Dikkat!

M

Bu bölümde maddelerin dayanıklılığı değil, kendi ağırlığına karşı dayanıklılığı incelenecektir.

➣ Katı maddelerin boyutları aynı oranda artırıldığında hacimlerindeki (ağırlıklarındaki) artış kesit alanındaki artıştan daha fazla olacağından, ağırlığına karşı dayanıklılık azalır.

h

2h

h r

2r

2r

Buna göre,

Kesit alanı

a) K ve L silindirlerinin dayanıklılıklarını kıyaslayınız.

Hacim

L

K

➣ Boyutları belli bir oranda değiştirilen cismin ağırlığına oranla dayanıklılığı,

Kesit alanı Hacim

Tablo incelendiğinde cisimler büyüdükçe ağırlıklarına oranla dayanıklılıklarının azaldığı görülür.

2 2 2 S = π . r = 3 . (2) = 12 mm 2

2

π.r

h

r

Küre

Bu halat X yükünü taşıyabildiğine göre, X’in ağırlığı en çok kaç N’dir? (π = 3 alınız. Halatın kütlesi önemsiz kabul edilecek)

b

a

Silindir

1 mm si en çok 4 N yük taşıyabilen malzemeden yapılmış şekildeki silindirik halatın yarıçapı 2 mm’dir.

Hacim

a

a

a

a

Çözümlü Örnek 01 tavan

a

Küp

➣ Bir maddenin dayanıklılığı, yapıldığı maddenin türüne, şekline ve boyutlarının uzunluklarına bağlıdır.

Kesit alanı

Şekil

b) K, L ve M silindirlerinin ağırlıklarına oranla dayanıklılıkları arasındaki ilişkiyi belirleyiniz.

oranı ile kıyaslanır.

a) K ve L silindirlerinin yükseklikleri eşit fakat L’nin kesit (taban) alanı K’ninkinin 4 katı kadardır. K silindiri F kadar kuvvete dayanıklı ise, L silindiri 4F kadar kuvvete dayanıklı olur. Yani, L silindiri K’den daha dayanıklıdır.

Cep Notu Galileo, bu hesaplamaların canlılar için de geçerli olduğunu söylemiştir. Bu yüzden doğadaki bütün canlıların belli bir sınıra kadar büyüyebileceğini belirtmiştir. Bir karınca bir fil kadar büyütülürse karıncanın bacakları vücudunu taşıyamaz. Bu yüzden bütün canlıların kas ve kemik yapıları birbirinden farklıdır. Büyük canlıların kemikleri daha sağlam ve daha dayanıklıdır.

b) Silindirlerin ağırlıklarına oranla dayanıklılıkları Kesit alanı/Hacim oranı ile kıyaslanır. Silindir için bu orana 1 baktığımızda değerini elde ederiz. Yani ağırlığa oranh la dayanıklılık sadece yüksekliğe bağlıdır ve yükseklik artarsa ağırlığa oranla dayanıklılık azalır.

Düşünelim



Ahşaptan gökdelen yapılabilir mi?

Bu durumda K = L > M ilişkisi elde edilir.

19 Fizik

Çözüm için 12646

Pekiştirme Soruları 1. Bir silindirin kesit alanı S, yüksekliği h’dir.

4. Aynı süngerden kesilmiş şekildeki r, 2r yarıçaplı K, L silindirlerinin yükseklikleri eşittir.

Bu silindirin ağırlığına oranla dayanıklılığı için,



I. Yalnız S artırılırsa değişmez.



II. Yalnız h azaltılırsa artar.



III. Hem S hem de h artırılırsa azalır.



yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I

r

B) I ve II

D) II ve III

L

K

2r

C) I ve III

E) I, II ve III



Bu silindirlerle ilgili olarak, I. Silindirlerin üzerine özdeş cisimlerden birer tane konulursa K silindiri L silindirinden daha çok sıkışır.



II. Özdeş cisimlerden K’nin üzerine 1 tane, L’nin üzerine



III. Silindirlerin sıkışma miktarı yükseklikleriyle doğru,

4 tane konulursa silindirler eşit miktar sıkışır. taban alanlarıyla ters orantılıdır.

2. Şekildeki X, Y, Z prizmaları aynı maddeden yapılmıştır.



D) II ve III

a

2a

a

a

5. Dayanıklılıkla ilgili,

a



A) X = Y = Z

B) X = Y > Z

C) Y > X > Z

D) Y > X = Z

I. Küçük cisimler her zaman büyük cisimlerden daha dayanıklıdır.



arasındaki ilişki nedir?

II. Bir cisim orantılı olarak büyütülürse ağırlığına karşı dayanıklılığı azalır.



III. Görece büyük yapıların daha dayanıklı olabilmesi için taşıyıcı kolanları kalın inşa edilir.

E) Z > X = Y



yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I

3. Aynı hacimdeki cisimlerden, toplam yüzey alanı

B) Küre

C) Silindir

D) Piramit

D) II ve III

C) I ve III

E) I, II ve III

taşıyabiliyor.

hangisidir? A) Küp

B) Yalnız II

6. Bir silindir ağırlığının en çok 3 katı kadar yük

en küçük olan geometrik cisim aşağıdakilerden



Bu silindir orantılı olarak kaç kat büyütülürse sadece kendi ağırlığını taşıyabilir? A) 2

E) Dikdörtgenler prizması

20 1. Fasikül

E) I, II ve III

h

Bu prizmaların ağırlıklarına karşı dayanıklılıkları



C) I ve III

2h h



B) I ve II

Y

X



A) Yalnız I

Z

a

yargılarından hangileri doğrudur?

B) 3

C) 4

D) 5

E) 6

Yapışma ve Birbirini Tutma Adezyon (Yapışma) ve Kohezyon (Birbirini Tutma) Kuvvetleri

Yüzey Gerilimi ➣ Sıvı yüzeyindeki moleküller net bir kuvvetin etkisi ile aşağı doğru çekilirken sıvının içindeki moleküllere etki eden kohezyon kuvvetlerinin bileşkesi sıfır olur. Sıvı yüzeyindeki moleküllere etki eden bu çekim kuvveti sıvı yüzeyinde bir gerilmeye neden olur. Sıvı yüzeyinde oluşan bu gerilime yüzey gerilimi denir. Yüzey gerilimi sayesinde küçük canlılar su yüzeyinde rahatça hareket edebilir.

➣ Aynı tür moleküller arasındaki çekim kuvvetine kohezyon, farklı tür moleküller arasındaki çekim kuvvetine adezyon denir. Bu kuvvetler elektriksel kuvvetlerdir. Şekildeki su damlasını oluşturan moleküller arası kuvvet kohezyon, su damlasının musluğa yapışmasını sağlayan adezyondur.

➣



➣ Su damlalarının cama yapışması, çay tabağının çay bardağına yapışması, balın kaşığa yapışması, kontakt lenslerin göze yapışması adezyon ile açıklanır. ➣ Bir kaptaki sıvının yüzeyinin dış bükey ya da iç bükey olması adezyon (A) ve kohezyon (K) kuvvetleriyle ilgilidir.

➣ Su damlaları yüzey gerilimi nedeni ile yüzey alanını en aza indirerek küre biçimini alır.



cıva

su

sıvı

K>A

A>K

A=K

➣ Suyun sıcaklığı azaltılırsa ve suya tuz katılırsa suyun yüzey gerilimi artar. Su ısıtılırsa ve suya deterjan eklenirse suyun yüzey gerilimi azalır. Sıcak ve deterjanlı su ile temizlik yapılmasının nedeni suyun yüzey gerilimini azaltmaktır.

➣ Bir sıvının bir yüzeyi ıslatması adezyon ve kohezyon kuvvetleri ile ilgilidir.

➣ Bazı sıvıların yüzey gerilim katsayıları aşağıdaki çizelgede verilmiştir.



Kohezyon kuvveti adezyon kuvvetinden büyük olursa sıvı molekülleri birbirini sıkıca tutar ve sıvı yüzeyi ıslatmaz.



Sıvı

Yüzey gerilim (mili-Newton/metre)

Aseton

23,7

Zeytinyağı

35,8

Su

72,9

Cıva

486,5

Cep Notu

Adezyon kuvveti kohezyon kuvvetinden büyük olursa sıvı yüzeye yapışır ve yüzeyi ıslatır.

Yüzey gerilimi kohezyon kuvvetinden kaynaklanır. Yüzey gerilimi en büyük olan sıvı cıvadır.

21 Fizik

Çözüm için 12648

Kılcallık

Pekiştirme Soruları

➣ Sıvıların dar yüzeylerde adezyon ve kohezyon kuvvetlerinin etkisi ile yükselmesine, alçalmasına ya da yayılmasına kılcallık denir.

1. I. Bazı böceklerin su üzerinde suya batmadan hareket edebilmesi

II. Su damlacıklarının küre biçimini alması



III. Sulu boya fırçasının sudan çıkarılırken yapışık halde bulunması

➣ Gaz yağının fitilde yükselmesi, çayın küp şeker tarafından emilmesi, peçetenin suyu emmesi, elbiselerimizin vücudumuzdaki teri çekmesi gibi olaylar kılcallıkla ilgilidir.



IV. Ağır tonajlı gemilerin denizde yüzebilmesi



Yukarıdakilerden hangileri yüzey gerilimi ile açıklanabilir? A) I ve II

➣ Adezyon kuvvetinin kohezyon kuvvetinden büyük olduğu durumlarda sıvı ince borularda yükselir.



B) I ve III

D) I, II ve III

C) II ve III

E) I, II, III ve IV



su

➣ Kohezyon kuvvetinin adezyon kuvvetinden büyük olduğu durumlarda sıvı ince boruda alçalır.

2. Aşağıdakilerden hangisi adezyon kuvvetiyle açıklanamaz?



A) Bazı böceklerin tavanda yürüyebilmesi B) Kontakt lenslerin göze yapışması C) Gaz lambasındaki gazın fitilde yükselmesi cıva

D) Kağıt peçetinin suyu emmesi E) İki tane su damlasının birleşerek daha büyük bir damla oluşturması

➣ Yarıçap artarsa kılcallık etkisi azalır. Cep Notu Kılcallık etkisi ile ince bir borudaki sıvı yüksekliği h=

2 . g . cosq d.g.r

bağıntısı ile hesaplanır. Bağıntıda γ: yüzey gerilim katsayısı, d: özkütle, g: yer çekimi ivmesi, r: yarıçap, q: değme açısıdır. Adezyon kohezyondan büyük olursa q açısı 90° den az olur. cosq ve h yüksekliği pozitif işaretli olur (sıvı yükselir). Kohezyon adezyondan büyük olursa q açısı 90° den büyük olur ve cosq negatif işaretli olur. Bu durumda h değeri de negatif işaretli olur (sıvı alçalır).

3. Sıvı ile dolu bir kaba ince bir boru batırılıyor.

➣ Bitkiler kökleri ile topraktan emdiği suyu metrelerce yükseklikteki yapraklarına kılcallık etkisi ile iletir. Bu olayda kök basıncı ve terleme de etkilidir.

I



Genel Kültür

III

IV

Sıvının borudaki denge durumu şekilde verilenlerden hangileri gibi olabilir?

10 yaşındaki bir okaliptüs ağacı günde ortalama 400 litre suyu topraktan bünyesine alır.

A) I ve II

22 1. Fasikül

II

B) I ve III

D) II ve III

E) II ve IV

C) I ve IV

Konu Tamamlama Testi - 4 1. Kütlesi 50 gram, iç hacmi 0,5 litre olan bir kap sıvı ile

4. İçinde boşluk bulunan 5 cm yarıçaplı bir kürenin kütlesi 2

tamamen doldurulup tartıldığında 2 kg geliyor.

kg’dir.

Buna göre, kaba konulan sıvının özkütlesi kaç



3

g/cm tür? A) 2,8

3

Bu küre 5 g/cm özkütleli maddeden yapıldığına göre, 3

kürenin içinde kaç cm boşluk vardır?

B) 3,2

C) 3,6

D) 3,9



E) 4,2

(π = 3 alınız.) A) 50

B) 75

C) 100

D) 150

E) 200

2. Yarıçapları ve yükseklikleri şekil üzerinde belirtilen K, L, M silindirlerinin kütleleri sırasıyla m, m, 2m’dir.

L (m)

aşağıdaki gibidir.

2h h



h r

2r



5. Aynı sıcaklıktaki X ve Y sıvılarının kütle - hacim grafikleri

M (2m)

K (m)

kütle (g) X

12

3r

Y

8

Bu silindirlerin özkütleleri dK, dL, dM arasındaki ilişki nedir?

3

A) dK = dL = dM

B) dK = dL > dM

C) dL > dK > dM

D) dL > dM > dK



0



3

hacim (cm )

4

Silindirik boş bir kap X sıvısıyla tamamen doldurulup tartıldığında 900 gram, Y sıvısıyla tamamen doldurulup

E) dM > dL = dK

tartıldığında ise 500 gram geliyor.

Bu kap yarısına kadar X sıvısı ile doldurulup tartılırsa kaç gram gelir? A) 350

B) 400

C) 450

D) 500

E) 550

3. Yarıçapı 10 cm olan silindirik bir kapta 20 cm yüksekliğinde su vardır. Bu kabın içine kütlesi 4,8 kg ve 3

özkütlesi 2 g/cm olan katı bir cisim konuluyor.

h

20 cm

6. Boyutlarının uzunlukları 10 cm x 5 cm x 20 cm olan

10 cm



10 cm

dikdörtgenler prizması biçimindeki bir cismin kütlesi 6 kg’dir.

Denge oluştuktan sonra kaptaki su yüksekliği (h) kaç



cm olur?

B) 26

3

kaç g/cm tür?

(π = 3 alınız.) A) 24

Bu cismin içinde boşluk olmadığına göre, özkütlesi

C) 28

D) 30

A) 2

E) 32

B) 3

c) 4

D) 5

E) 6

23 Fizik

3

7. Taşma düzeyine kadar 1,6 g/cm özkütleli sıvı ile dolu bir

9. Saf oldukları bilinen X, Y, Z sıvılarının sıcaklıkları,

kaba kütlesi 2 kg olan katı bir cisim konuluyor ve cismin

kütleleri ve hacimleri aşağıdaki çizelgede verilmiştir.

tamamı sıvıya batıyor.



Kaptan 640 gram sıvı taştığına göre, cismin özkütlesi 3

kaç g/cm tür? A) 1

B) 2

C) 3

D) 4

E) 5

3

Sıvı

Sıcaklık (°C)

Kütle (g)

Hacim (cm )

X

10

140

100

Y

20

140

100

Z

20

70

50

Bu sıvıların aynı türden olup olmayacağıyla ilgili aşağıdakilerden hangisi doğrudur? A) X ve Y aynı tür, Z farklı tür sıvıdır. B) X ve Z aynı tür, Y farklı tür sıvıdır. C) Y ve Z aynı tür, X farklı tür sıvıdır. D) Üçü de aynı tür sıvıdır. E) Üçü de farklı tür sıvıdır.

8. Birbiri ile karışabilen X, Y sıvıları ve bunların karışımından oluşan Z sıvısının kütle - hacim grafikleri şekildeki gibidir.

kütle X

3m

bırakıldığında tümüyle dibe batıyor.

Y

m

hacim

Buna göre, katı kalay eritildiğinde;



I. kütle,

Buna göre, aşağıdaki kaplardan hangisinde X



II. hacim,

sıvısının üzerine Y sıvısı konularak Z karışımı elde



III. özkütle



niceliklerinden hangileri artar?

0



10. Bir parça katı kalay, eritilmiş kalay içine daldırılıp

Z

2m

V

edilebilir? A)

B)

A) Yalnız I

h X

h X

h

C)



D) I ve II

C) Yalnız III

E) I ve III

h

D) h

h X

X

h

h

11. I. Isınan havanın yükselmesi ve rüzgâr oluşumu

E) h X



II. Süt kaymağının yüzeyde toplanması



III. Altın kırıntılarının diğer maddelerden ayrıştırılması



Yukarıdaki olaylardan hangileri özkütle ile açıklanabilir?

h

A) Yalnız I

24 1. Fasikül

B) Yalnız II

B) I ve II

D) II ve III

C) I ve III

E) I, II ve III

Konu Tamamlama Testi - 5 1. Bir çocuk oyun hamurundan bir silindir yapıyor. Bu

4. Oyun hamurundan yapılan bir küre orantılı olarak

çocuk daha sonra aynı hamurdan kullanarak silindirin

büyütülüyor.

boyutlarını orantılı olarak iki katına çıkarıyor.



Bu silindirin boyutları iki katına çıkarıldığında,



I. Ağırlığı 8 katına çıkar.



II. Taban alanı 4 katına çıkar.



III. Ağırlığına oranla dayanıklılığı azalır.



yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I

B) Yalnız II

D) I ve III



Bu küre ile ilgili, özkütle

hacim

yarıçap

I

C) I ve II



E) I, II ve III

ağırlğına karşı dayanıklılık

hacim

yarıçap

II

III

şekildeki I, II ve III grafiklerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız I

B) Yalnız II

D) I ve II

C) Yalnız III

E) I ve III

2. Pamuktan yapılan bir ip ikiye katlanarak kalınlığı artırılıyor.

Bu iple ilgili,



I. Özkütlesi artar.



II. Dayanıklılığı değişmez.



III. Kopmadan daha ağır yükleri taşıyabilir.



yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I

B) Yalnız II

D) I ve II

C) Yalnız III

E) II ve III

5. Kenar uzunlukları a, b, c olan dikdörtgenler prizması biçimindeki bir cismin ağırlığına oranla dayanıklılığı, prizma Şekil I’deki konumda iken D1, prizma

Şekil II’deki konumda iken D2’dir.

3. Dayanıklılıkla ilgili olarak,



I. Katı bir madde orantılı olarak büyütülürse ağırlığı

a

kesit alanından daha çok artar ve ağırlığına oranla

c

dayanıklılığı azalır.

II. Katı bir maddenin kesit alanı artırılırsa dayanıklılığı da artar.





yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I

B) I ve II

D) II ve III

Buna göre, eşittir?

C) I ve III

A)

E) I, II ve III

a b

B)

D1 D2 a c

c

b

Şekil I

III. Katı bir maddenin kesit alanı artırılırsa ağırlığına karşı dayanıklılığı değişmez.



b

a

Şekil II

oranı aşağıdakilerden hangisine

C)

b c

D)

c a

E)

c b

25 Fizik

6. Aynı maddeden yapılmış K, L, M silindirlerinin yarıçapları

9. Adezyon, kohezyon, yüzey gerilimi ve kılcallıkla ilgili,

ve yükseklikleri aşağıdaki çizelgede verilmiştir.



Silindir

Yarıçap

Yükseklik

K

2r

h

L

2r

2h

M

r

2h



I. Adezyon ve kohezyon kuvvetleri atomların elektriksel olarak birbirini çekmesinden kaynaklanır.



II. Yüzey gerilimi, sıvı yüzeyindeki moleküllerin net bir kuvvetin etkisi ile sıvı tarafından çekilmesiyle oluşur.



III. Kılcallık olayı adezyon ve kohezyon kuvvetlerinin etkisi ile gerçekleşir.

Bu silindirler yatay bir düzleme tabanları üzerine



konulursa, ağırlıklarına karşı dayanıklılıkları

yargılarından hangileri doğrudur?

arasındaki ilişki aşağıdakilerden hangisi gibi olur?

A) Yalnız I

A) K = L = M

B) K > L = M



C) K = L > M

D) L > K > M



B) I ve II

D) II ve III

C) I ve III

E) I, II ve III

E) L > K = M

7. I. Musluğun ucunda bir su damlasının asılı durması

II. Toplu iğnenin batmadan su yüzeyinde durabilmesi



III. Ağzına hava girmeyecek şekilde kağıt kapatılan bir bardak ters çevrildiğinde bardağın içindeki suyun

10. İnce bir cam boru X sıvısına batırıldığında

dökülmemesi

Şekil I’deki görünüm, Y sıvısına batırıldığında da Şekil

Yukarıdakilerden hangileri yüzey gerilimiyle

II’deki görünüm elde ediliyor.

açıklanabilir? A) Yalnız I

B) Yalnız II

D) I ve III



C) Yalnız III

E) II ve III



8. K, L, M tüplerine konulan aynı sıcaklıktaki suların

X sıvısı

Y sıvısı

Şekil I

Şekil II

Bu gözlemlere dayanarak, I. X sıvısıyla cam boru arasındaki adezyon kuvveti, X sıvısı tanecikleri arasındaki kohezyon kuvvetinden

yüzeyleri şekildeki gibi dengede kalıyor.

daha büyüktür.





II. Y sıvısı ile cam boru arasındaki adezyon kuvveti, Y sıvısı tanecikleri arasındaki kohezyon kuvvetinden daha büyüktür.

K



L

sıvısı tanecikleri arasındaki kohezyon kuvvetinden

M

daha büyüktür.

Buna göre, su ile K, L, M kapları arasındaki adezyon



kuvvetlerinin büyükten küçüğe doğru sıralanışı



B) K, M, L

D) M, L, K

A) Yalnız I

C) L, M, K



E) M, K, L

26 1. Fasikül

yargılarından hangilerinin kesinlikle doğru olduğu söylenebilir?

aşağıdakilerden hangisi gibidir? A) K, L, M

III. X sıvısı tanecikleri arasındaki kohezyon kuvveti, Y

B) Yalnız II

D) I ve III

E) II ve III

C) Yalnız III

Fasikül Bitirme Testi 1. Fizik bilimi ve bilimsel bilginin özellikleriyle ilgili

4. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı 1 Ocak 2020

aşağıdakilerden hangisi doğrudur?

yılından itibaren binaların enerji kimlik belgesi almadan

A) Bilim her soruya cevap verebilir.

alım satımının ve kiralanmasının yapılamayacağını duyurmuştur. Tüm binaların enerji verimliliğini artırmak

B) Bilimsel bilgiler mutlak gerçeklerdir.

amacıyla enerji kimlik belgesi (EKB) alma zorunluluğu

C) Bilimsel bilgiye ulaşırken deneysel çalışmalar zorunludur.

getirilmiştir.

Buna göre, binalardaki enerji verimliliğini artırmak

D) Bilimsel bilgiye ulaşırken; gözlem, deney, akıl yürütme gibi farklı yöntemler kullanılabilir.

için binalarda mantolama ile yapılan yalıtım fiziğin

E) Bilim, yaratıcılıktan daha çok yöntemlere dayanır.

A) Elektromanyetizma

hangi alt alanı ile ilgilidir?

B) Katıhâl fiziği C) Termodinamik D) Optik E) Mekanik

2. Fizik biliminin bazı alt alanları ve incelediği konularla ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

5. Aşağıda bazı gözlem sonuçları verilmiştir.

A) Mekanik; kuvvet ve hareketle ilgili olaylar



B) Optik; ışıkla ilgili olaylar ve ışığın madde ile etkileşimi C) Nükleer fizik; atomun yapısı ve atomların molekül oluşturması D) Katıhâl fiziği; katı hâldeki maddelerin mikro boyuttaki elektriksel, manyetik, optik gibi özellikleri

I. Ahmet’in yüzüğü 10 gramdır.



II. Bu gün hava sıcaklığı 20 °C’dir.



III. Bir ders süresi 2400 s’dir.



Bu gözlemlerden hangileri uluslararası birim sistemi (SI) kullanılarak ifade edilmiştir? A) Yalnız I

E) Termodinamik; ısı ve sıcaklıkla ilgili olaylar



B) Yalnız II

D) I ve III

C) Yalnız III

E) II ve III

6. Sürat; birim zamanda alınan yol olarak tanımlanır. 3. Fizik bilimiyle ilgili,



Buna göre, sürat ile ilgili,



I. Türetilmiş büyüklüktür.



II. Hesaplanabilmesi için uzunluk ve zaman değerleri



I. Evrende gerçekleşen olaylar fizik bilgileriyle açıklanır.



II. Madde, enerji ve bunlar arasındaki ilişkileri inceler.



III. Teknolojinin gelişmesine katkı sağlar.



III. Birimi m/s’dir.



yargılarından hangileri doğrudur?



yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I

B) Yalnız II

D) II ve III

bilinmelidir.

C) I ve II

A) Yalnız I

E) I, II ve III



B) I ve II

D) II ve III

C) I ve III

E) I, II ve III

27 Fizik

7. Kazılarda bulunan tarihi eserlerin yaş tayini yapılırken

9. Günlük hayatta özkütle farklılığından faydalanılan bir çok

karbon testi uygulanır. Bu testte kararlı yapıdaki

çalışma alanı vardır.

12

karbon12 ( C) elementinin kararsız yapıdaki karbon14



14

( C) izotopuna oranına bakılır.



Buna göre, bu uygulamada fiziğin hangi alt

Buna göre; I. hastane laboratuvarlarında kan hücreleri ve kan serumunu birbirinden ayırmak,

alanındaki bilgilerden yararlanılır?



A) Mekanik

II. altın madenini çıkarırken altını kum, taş ve diğer maddelerden ayırmak,

B) Katı hâl fiziği



III. kimya laboratuvarlarında bazı katı - katı karışımlarını birbirinden ayırabilmek için bu katı karışımını sıvının

C) Termodinamik

içine koymak

D) Nükleer fizik



E) Atom fiziği

işlemlerinden hangilerinde farklı maddelerin özkütlelerinin farklı olmasından yararlanılır? A) Yalnız I

B) Yalnız II

D) I ve III

C) I ve II

E) I, II ve III

8. Yapılan bir deneyde, sabit sıcaklıktaki bir sıvının özkütlesinin hacmine bağlı grafiği şekilde gösterildiği gibi çiziliyor.

özkütle

10. Düşey kesitleri şekildeki gibi olan kaplarda aynı sıcaklıkta saf hâldeki K, L, M, N sıvıları vardır.

2S

2S

3S

2S

K

L

M

N

2S

2S

S

S

hacim



h

Yalnızca bu grafikten yararlanarak,



I. Bir sıvının hacmi artırıldığında özkütlesi değişmez.



II. Bir sıvının sıcaklığı artırılırsa özkütlesi azalır.



III. Özkütle maddeler için ayırt edici bir özelliktir.



sonuçlarından hangilerine ulaşılabilir? A) Yalnız I

B) Yalnız II

D) I ve III

h



göre, hangi iki sıvı aynı tür olabilir? C) I ve II

A) K ve L

E) I, II ve III



28 1. Fasikül

Kaplardaki sıvıların kütleleri birbirine eşit olduğuna B) K ve M

D) L ve M

E) M ve N

C) K ve N

Fizik Bilimine Giriş / Madde ve Özellikleri

11. Düşey kesiti Şekil I’deki gibi olan boş kap birim

13. Aynı maddeden yapılmış aynı sıcaklıktaki şekildeki K, L

zamanda aynı hacimde sıvı akıtan K, L musluklarıyla

küplerinin kenar uzunlukları sırasıyla a, 2a’dır.

doldurulacaktır.

K



L

kütle

L

K

6m

2m

a

0

2t

Şekil I



zaman

3t



Şekil II

B) K’nin birim kütlesine düşen yüzey alanı, L’ninkinden daha çoktur.

sıvı kütlesinin zamana bağlı grafiği Şekil II’deki gibi

C) L’nin ağırlığına oranla dayanıklılığı K’ninkinden daha büyüktür.

oluyor.



K musluğundan akan sıvının özkütlesi dK, L

D) K’nin özkütlesi, L’ninkine eşittir.

musluğundan akan sıvının özkütlesi de dL olduğuna d göre, K oranı kaçtır? dL

A)

1 6

B)

1 5

C)

1 4

D)

1 3

E)

Bu küplerle ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? A) L’nin hacmi K’nin hacminin 8 katı kadardır.

t0 = 0 anında K musluğu 2t anında da L musluğu açılıyor ve kap 3t sürede tamamen doluyor. Bu süreçte kaptaki



2a

E) L’nin

taban alanı oranı K’ninkinden daha küçüktür. hacim

1 2

12. Şekil I’deki K prizmasının ağırlığına göre dayanıklılığı DK’dir. Bu prizma Şekil II’deki gibi L ve M parçalarına

14. Yarıçapları sırasıyla r, 2r olan şekildeki K, L silindirleri

ayrılıyor.

K

L

aynı maddeden yapılmış olup silindirlerin kütleleri

M

birbirine eşittir.

2a

2a

2a

2a 3a

2a 2a

Şekil I



K L

2a a

Şekil II r

L ve M prizmalarının ağırlıklarına göre dayanıklılıkları

2r

DL, DM olduğuna göre; DK, DL, DM arasındaki ilişki nedir?

A) DK > DL > DM

B) DK > DM > DL

C) DL > DM > DK

D) DM > DL >DK





E) DM = DL = DK

K’nin ağırlığına oranla dayanıklılığı DK, L’ninki de DL D olduğuna göre, K oranı kaçtır? DL A) 4

B) 2

C) 1

D)

1 2

E)

1 4

29 Fizik

15. Bir cismin ağırlığına oranla dayanıklılığı birim taban

17. I. Yağmur damlalarının dağılmadan yer yüzüne

alanına düşen kuvvetle ilgilidir. Bir cisim orantılı olarak

ulaşması

büyütülürse ağırlığına oranla dayanıklılığı azalır.



II. Bir toplu iğnenin, su üzerine dikkatli bir şekilde konulduğunda batmadan su üzerinde kalabilmesi

Bu durumun temel nedeni aşağıdakilerden hangisidir?



III. Cilalanmış bir masa üzerine dökülen cıvanın küre biçiminde olması

A) Büyütülen bir cismin ağırlığının artması

B) Büyütülen bir cismin taban alanının artması

Yukarıdakilerden hangileri yüzey gerilimiyle açıklanabilir?

C) Büyütülen bir cismin birim taban alanına düşen ağırlığının artması

A) Yalnız I

D) Büyütülen bir cismin birim taban alanına düşen ağırlığın azalması

B) Yalnız II

D) II ve III

C) I ve II

E) I, II ve III

E) Büyütülen bir cismin birim yüzey alanına düşen kütlenin artması

18. Su dolu bir kaba ince bir boru daldırıldığında su cam boruda şekilde gösterildiği gibi h kadar yükseliyor. h

su



16. Temiz ve kuru bir bardağa su konulduğunda su bardakta

Buna göre, I. Su molekülleri arasındaki kohezyon kuvveti, su molekülleri ile cam boru arasındaki adezyon

Şekil I’deki gibi dengede kalıyor. Daha sonra bardağın iç

kuvvetinedn daha büyüktür.

yüzü bal mumu ile kaplanıyor.



II. Cam boru daha ince olsaydı h yüksekliği artardı.



III. Atmosfer basıncı daha büyük olsaydı h yüksekliği artardı.





yargılarından hangileri doğrudur?

su

su

A) Yalnız I

Şekil I

Şekil II



B) Yalnız II

D) I ve II

C) Yalnız III

E) II ve III

Bu bardağa aynı sıcaklıktaki su konulduğunda suyun üst yüzeyi Şekil II’de gösterildiği gibi olduğuna göre,



I. Su ile cam arasındaki adezyon kuvveti, su ile bal mumu arasındaki adezyon kuvvetinden büyüktür.



19. I. Bazı böceklerin su yüzeyinde yürüyebilmesi

II. Suyun kohezyon kuvveti, bal mumu ile arasındaki adezyon kuvvetinden büyüktür.



III. Şekil I ve Şekil II’de suyun yüzey gerilimleri birbirine eşittir.



yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I

B) Yalnız II

D) II ve III

II. Kağıt peçetenin suyu emmesi



III. Vücudumuzdaki kanın kılcal borularda iletilmesi



Yukarıdakilerden hangileri kılcallık etkisi ile açıklanabilir?

C) I ve II

A) Yalnız I

E) I, II ve III



30 1. Fasikül



B) Yalnız II

D) I ve II

E) II ve III

C) Yalnız III

Benim Sayfam

31 Fizik

CEVAP ANAHTARLARI 1. FASİKÜL: FİZİK BİLİMİNE GİRİŞ / MADDE VE ÖZELLİKLERİ

Sayfa No

Pekiştirme Soruları

Sayfa No

Pekiştirme Soruları

2

1.C 2.E

14

1.D 2.B 3.B 4.C 5.C 6.E

3

1.C 2.B

15

1.C

4

1.A 2.C

16

1.B 2.C

5

1.E 2.B

20

1.E 2.B 3.B 4.E 5.D 6.C

6

1.B 2.C

22

1.D 2.E 3.B

12

1.E 2.B 3.D 4.C 5.C 6.C

Sayfa No

Konu Tamamlama Testleri

7-8

1.C 2.C 3.B 4.E 5.C 6.E 7.D 8.A 9.D 10.E 11.B 12.D 13.D

9-10

1.E 2.E 3.B 4.E 5.C 6.C 7.D 8.B 9.E 10.E 11.A 12.C

17-18

1.B 2.C 3.C 4.C 5.B 6.C 7.E 8.C 9.B

23-24

1.D 2.C 3.C 4.C 5.D 6.E 7.E 8.B 9.C 10.B 11.E

25-26

1.E 2.C 3.E 4.E 5.B 6.B 7.B 8.D 9.E 10.B

Sayfa No 27-30

Fasikül Bitirme Testi 1.D 2.C 3.E 4.C 5.C 6.E 7.D 8.A 9.E 10.B 11.D 12.E 13.C 14.E 15.C 16.E 17.E 18.B 19.B

Pekiştirme sorularının çözümleri için

veya

www.testokul.com