1

ਸਲਾਹਕਾਰ ਬੋਰਡ ਡਾ. ਦੇਵ ਿੰਦਰ ਪਾਲ ਵ ਿੰਘ (ਕੈਨੇਡਾ) ਅਜਮੇਰ ਵ ਿੱਧੂ (ਭਾਰਤ) ਰੂਪ ਵ ਿੱਲੋਂ (ਯੂ . ਕੇ.)

ਸੰਪਾਦਕ

ਇਸ ਅੰਕ ਡਵਿੱ ਿੰਪਾਦਕੀ / ਅਮਨਦੀਪ ਵ ਿੰਘ 3 ਮਸ਼ੀਨੀ ਅਿੱਥਰੂ / ਮਖ਼ਦੂਮ ਟੀਪੂ ਲਮਾਨ 4

ਅਮਨਦੀਪ ਵ ਿੰਘ

ਸ਼ਾਲ / ਡਾ. ਹਰਜੀਤ ਵ ਿੰਘ 10 ਕਵ ਤਾ - ਅ ੀ ਾਂ ਖ਼ੁਸ਼ ਕਦੋਂ ਹੁਿੰਦੇ ਹਾਾਂ / ਅਮਨਦੀਪ ਵ ਿੰਘ 14

ਡਡਜ਼ਾਈਨ

ਪਾਣੀ ਵਪਤਾ/ ਜ

ਅਮਨਦੀਪ ਵ ਿੰਘ

ੀਰ ਵ ਿੰਘ ਦੀਦਾਰਗੜ੍ਹ 15

ਯਾਦਾਾਂ / ਅਮਨਦੀਪ ਵ ਿੰਘ 21 ਮੇਂ ਦੀ ਲ ਟ / ਡਾ. ਦੇਵ ਿੰਦਰ ਪਾਲ ਵ ਿੰਘ 22 ਟ ੁ ਕਲੇ - ਆਓ ਥੋੜ੍ਹਾ ਹਿੱ ੀਏ! 31

ਡ ਿੱਤਰ https://pixabay.com/ Unistar books Poonieland Studio

ਈ-ਮੇਲ

ਜਦੋਂ ਨਾ ਾ ਨੇ ਆਪਣਾ ਅਮਰੀਕਨ ਸ਼ਟਲ ਫਲੀਟ

ਡਾਇਨਾ ੋਰ / ਅਜਮੇਰ ਵ ਿੱਧੂ 32

2011 ਵ ਿੱ

ਕਲਦਾਰ / ਰੂਪ ਵ ਿੱਲੋਂ 37

ਕਮਰਸ਼ੀਅਲ ਪਰੋਗਰਾਮ (CPP) ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਤੇ ਪੇ

ਨੀਲੀ ਰੌਸ਼ਨੀ / ਅਮਨਦੀਪ ਵ ਿੰਘ 47 ਮੈਂ ਨਹੀ ਾਂ ਹਾਰਾਾਂਗੀ / ਗੁ ਰਸ਼ਰਨ ਵ ਿੰਘ 49

ਐਕ ਤੇ ਬੋਇਿੰਗ ਕਿੰਪਨੀਆਾਂ ਨੂਿੰ

ਟੀਫ਼ਨ ਹਾਵਕਿੰਗ ਦੀ ਭਵ ਿੱਖਬਾਣੀ / ਅਮਨਦੀਪ ਵ ਿੰਘ 52 ਮੁਲਾਕਾਤ - ਵਪਰਿੰ ੀਪਲ ਹਰੀ ਵਕਰਸ਼ਨ ਮਾਇਰ / ਡਾ. ਦੇਵ ਿੰਦਰ ਪਾਲ ਵ ਿੰਘ, ਕੈਨੇਡਾ 53

[email protected]

ਪੁ ਤਕ ਵਰਵ ਊ / ਇਿੱਥੋਂ ਰੇਵਗ ਤਾਨ ਵਦ ਦਾ ਹੈ 56

ਵਿੱਬਸਾਈਟ

ਬਿੱਵ ਆਾਂ ਦਾ ਕੋਨਾ 60

ਵ ਲੀਕੇਟ ਦੇ ਬਿੱਦਲ 59

ਕਰਨ ਦੀ ਵਜ਼ਿੰਮੇ ਾਰੀ

https://udaanpunjabi.com

ਸਮਾਡਿਕ

ਲੇ ਜ਼ਰ / ਹਰੀ ਵਕਰਸ਼ਨ ਮਾਇਰ 63

ਕਵ ਤਾ ਾਾਂ 63-64

ਪੇ ਸ਼ਟਲ ਵਤਆਰ

ੌਂਪੀ, ਵਜ ਦਾ ਇਕ ਉਦੇਸ਼ ਰੂ

ਦੀ ੋਯੂਜ਼ ਸ਼ਟਲ ‘ਤੇ ਵਨਰਭਰਤਾ ਖਤਮ ਕਰਨਾ ੀ ੀ। 2011 ਤੋਂ 2020 ਤਿੱਕ, ਨਾ ਾ ਨੇ ਰੂ ਦੀ ੋਯੂਜ਼ ਸ਼ਟਲ ਨੂਿੰ ਹੀ ਪੁਲਾੜ੍ ਯਾਤਰੀ ਤੇ ਹੋਰ ਮਾਨ ਅਿੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੇ

ਟੇਸ਼ਨ ਤਿੱਕ ਲੈ ਜਾਣ ਲਈ

ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਕ ਰ ਫੋਟੋ ਵ ਿੱ

ਲਾਲ ਵਤਤਲੀਆਾਂ / ਹਰੀ ਵਕਰਸ਼ਨ ਮਾਇਰ 61

ਉਡਾਣ ਮੈਗ਼ਜ਼ੀਨ ਨੂਿੰ ੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ‘ਤੇ ਫੌਲੋ ਕਰਨ ਲਈ ਹੇਠਲੇ ਵ ਿੱਤਰਾਾਂ ‘ਤੇ ਕਵਲਿੱ ਕ ਕਰੋ

ਵਰਟਾਇਰ ਕੀਤਾ ਤਾਾਂ ਉ ਨੇ ਪਰਾਈ ਟ ੇ

ਐਕ ਦੇ ਡਰੈਗਨ

ਰਵਤਆ। ਇ

ਆਰਵਟ ਟ ਨੇ

ਪੇ ਕਰਾਫਟ ਨੂਿੰ ਵ ਤਵਰਆ ਹੈ, ਜੋ

ਵਕ ਨ ਿੰਬਰ 2020 ਵ ਿੱ

ਹਕੀਕਤ ਬਣ ਕੇ ਨਾ ਾ ਦੇ

ਪੁਲਾੜ੍ ਯਾਤਰੀਆਾਂ ਨੂਿੰ ਅਿੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੇ ਤਿੱਕ

ਿੰਨ / ਡਾ. ਦੇਵ ਿੰਦਰ ਪਾਲ ਵ ਿੰਘ, ਕੈਨੇਡਾ

ਟੇਸ਼ਨ

ਫ਼ਲਤਾਪੂਰ ਕ ਲੈ ਕੇ ਵਗਆ। ਡਰੈਗਨ

ਪੇ ਕਰਾਫਟ ਫ਼ਾਲਕਨ-9 ਰੌਕੇਟ ਦੀ

ਜੁਗਨੂਿੰ / ਅਮਨਦੀਪ ਵ ਿੰਘ 64

ਪੇ

ਹਾਇਤਾ ਨਾਲ਼

ਪੁਲਾੜ੍ ਵ ਿੱ ਭੇਵਜਆ ਵਗਆ ਵਜਿੱਥੋਂ ਤਕਰੀਬਨ 19 ਘਿੰਟੇ

ਵ ਵਗਆਨ ਦੀਆਾਂ ਤਾਜ਼ਾ ਖ਼ਬਰਾਾਂ 65

ਵ ਿੱ , ਉ ਦਾ ਅਿੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ

ਪੇ

ਟੇਸ਼ਨ ਨਾਲ਼

ਵਮਲਾਪ ਹੋਇਆ, ਤੇ ਉਹ ਮਈ 2021 ਨੂਿੰ

ਾਪ

ਪੈਰਾਸ਼ੂਟ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ਼ ਮੁਿੰਦਰ ਵ ਿੱ ਟੁਿੱਬੀ ਲਗਾ ਕੇ ਮੁਵੜ੍ਆ। 2 Udaan is published quarterly by Amandeep Singh from 13 Bluebird Dr., Grafton, MA, USA.

ਸੰਪਾਦਕੀ ਾਂ ੀ ਹੈ, ਵਜ ਦਾ ਕਾਰਨ ਨਕਲੀ ਬੁਿੱਧੀ ਨੂਿੰ ਵਜ਼ਆਦਾ ਗੋਰੇ ਅਪਣਾਉਦ

ਉਡਾਣ ਦਾ ਤੀਜਾ ਅਿੰਕ ਪੇਸ਼ ਕਰਵਦਆਾਂ ਮੈਨੂਿੰ ਬਹੁਤ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਉਮੀਦ ਹੈ ਇ ਅਿੰਕ ਦੀਆਾਂ ਰ ਨਾ ਾਾਂ ਤੇ ਵਡਜ਼ਾਈਨ

ਲੋ ਕਾਾਂ ਨੇ ਵ ਖਲਾਈ ਵਦਿੱਤੀ ਹੋਣਾ ਹੈ, ਆਵਦ। ਇ

ਆਪ ਜੀ ਨੂਿੰ ਪ ਿੰਦ ਆਏਗਾ। ਇ

ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਵਕ ਨਕਲੀ ਬੁਿੱਧੀ ਜੋ ਮਨੁਿੱ ਖੀ ਮਿੱਦਦ ਲਈ ਇਿੱਕ ਔਜ਼ਾਰ

ਰੋਬੋਟ, ਨਕਲੀ ਬੁਿੱਧੀ (AI),

ਅਿੰਕ ਦੀਆਾਂ ਕਹਾਣੀਆਾਂ

ਿੰ ਾਰ ਦੇ ਬਦਲਦੇ

ਾਤਾ ਰਣ

ਹੈ, ਨੂਿੰ ਲਗਾਮ ਪਾ ਕੇ ਰਿੱਖਣਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ!

ਆਵਦ ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਹਨ, ਜੋ ਵਕ ਮਨੁਿੱ ਖ ਲਈ ਕਾਫ਼ੀ ਵ ਿੰਤਾ ਦੇ

ਇਿੱਕ ਹੋਰ ਖ਼ਬਰ ਅਨੁ ਾਰ ਿੰ ਾਰ ਦੇ ਉਿੱ ਕੋਟੀ ਦੇ ਵ ਵਗਆਨਕਾਾਂ ਦੀ ਇਿੱਕ ਨ ੀ ਾਂ ਵਰਪੋਰਟ ਤੋਂ ਇਹ ੇਤਾ ਨੀ ਵਮਲ਼ਦੀ

ਕਾਰਣ ੀ ਹਨ। ਰੋਬੋਟ ਤੇ ਨਕਲੀ ਬੁਿੱਧੀ ਵਜਿੱਥੇ ਬਣਾਉਣ ਵ ਿੱ

ਾਡੇ ਜੀ ਨ ਨੂਿੰ

ਹਾਇਤਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਉਿੱਥੇ ਉਹ

ੌਖਾ

ਹੈ ਵਕ ਵਪਰਥ ੀ ਦੇ ਵਨਰਿੰਤਰ ਬਦਲਦੇ ਾਤਾ ਰਣ ਦੇ ਮਾਰੂ ਪਰਭਾ ਾਾਂ ਤੋਂ ਨਹੀ ਾਂ ਬਵ ਆ ਜਾ ਕਦਾ। ਹੁਣ ਬਹੁਤ ਦੇਰ ਹੋ ਕ ੁ ੀ ਹੈ! 2030

ਾਡੇ ਲਈ

ਮੁਸ਼ਕਲਾਾਂ ੀ ਪੈਦਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਮਹਾਨ ਵ ਵਗਆਨੀ ਟੀਫ਼ਨ

ਤਿੱਕ

ਹਾਵਕਿੰਗ ਨੇ ਇ

ਵਡਗਰੀ

ਵ ਿੱ

ਾਰੇ ਵ ਤਾ ਨੀ ਵਦਿੰਵਦਆਾਂ ਵਕਹਾ ੀ ਵਕ ਭਵ ਿੱਖ

AI ਆਪਣੀਆਾਂ ਇਿੱਛਾ ਾਾਂ ਵ ਕਵ ਤ ਕਰ

ਕਦੀ ਹੈ ਤੇ

ਿੰ ਾਰ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ ਪੂਰ ੈਲ ੀਅ

ਉਦਯੋਵਗਕ

ਮੇਂ ਤੋਂ 1.5

ਧ ਜਾ ੇਗਾ। ਤੁ ਹਾਨੂਿੰ ਲਿੱ ਗੇਗਾ ਵਕ

ਿੰ ਾਵਰਕ ਤਾਪਮਾਨ ਵ ਿੱ 1.5 ਵਡਗਰੀ ਦਾ ਾਧਾ ਤਾਾਂ ਕੁਿੱਝ ੀ ਨਹੀ ਾਂ ਹੈ, ਪਰ ਿੰ ਾਵਰਕ ਤਾਪਮਾਨ ਵਕ ੇ ਖੇਤਰ ਦੇ ਆਮ ਤਾਪਮਾਨ

ਮਨਮਰਜ਼ੀ ਕਰ

ਕਦੀ ਹੈ ਜੋ ਵਕ ਮਨੁਿੱ ਖਾਾਂ ਲਈ ਖਤਰਨਾਕ ਾਵਬਤ ਹੋ ੇਗੀ। ਇ ਗਿੱਲ ਦਾ ਯਕੀਨ ਤੁ ੀ ਾਂ ਇ ਤੋਂ ਜਾਣ

ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਅਿੱਲਗ ਹੁਿੰਦਾ ਹੈ।

ਿੰ ਾਵਰਕ ਤਾਪਮਾਨ ਤਕਰੀਬਨ

ਕਦੇ ਹੋ ਵਕ ਅਿੱਜ ਇਿੰਟਰਨੈਿੱਟ ਦੇ ਕਿੰਵਪਊਟਰ ਤੇ ਬਾਟ (Bot) ਾਡੇ

ਵਥਰ ਰਵਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਜੇ ਧਰਤੀ

ਾਰੇ ਾਡੇ ਤੋਂ ਵਜ਼ਆਦਾ ਜਾਣਦੇ ਹਨ! … ਤੇ ਹੁਣ ਤਾਜ਼ਾ ਖਬਰਾਾਂ

ਕਾਰਬਨ ਡਾਈਆਕ ਾਈਡ ਗੈ

ਅਨੁ ਾਰ ਨਕਲੀ ਬੁਿੱਧੀ ਨੇ ਯਕਦਮ ਉਿੱ ੀ ਉਡਾਣ ਭਰ ਲਈ ਹੈ। ਨਕਲੀ ਬੁਿੱਧੀ ਜੋ ਹੁਣ ਮਨੁਿੱ ਖੀ

ਲਈ ਬਹੁਤ

ਾਯੂ ਮਿੰਡਲ ਵ ਿੱ

ਵਜ਼ਆਦਾ

ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਘਿੱਟ ਤਵਪਸ਼

ਾਵਪ ਪੁਲਾੜ੍ ਵ ਿੱ ਛਿੱਡਦੀ ਹੈ ਤਾਾਂ ਿੰ ਾਵਰਕ ਤਾਪਮਾਨ ਇਿੱਕ-

ਿੰਵਗਆਨਾਤਮਕ (Cognitive)

ਇਿੱਕ ਵਡਗਰੀ ਕਰਕੇ ਧਦਾ ਜਾ ੇਗਾ। ਇਿੱਕ ਵਡਗਰੀ ਾਧਾ ਬਹੁਤ

ਵਲਆਕਤ ਦੇ ਮੇ ਦੀ ਹੋਣ, ਮਨੁਿੱ ਖ ਨੂਿੰ ਆਮ ਮਕੈਨੀਕਲ ਤੇ

ਮਹਿੱਤ ਪੂਰਨ ਹੈ ਵਕਓ ਾਂਵਕ ਧਰਤੀ ਦੇ ਾਰੇ ਮੁਿੰਦਰ, ਾਤਾ ਰਣ,

ਬੋਵਰਿੰਗ ਕਿੰਮਾਾਂ ਤੋਂ ਵਨਜਾਤ ਵਦ ਾਉਣ ਦੇ ਦਾਅ ੇ ਤੇ ਵ ਖਾ ਾ ਕਰ

ਤੇ ਜ਼ਮੀਨ ਨੂਿੰ ਇਿੱਕ ਵਡਗਰੀ ਗਰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਬਹੁਤ ਵਜ਼ਆਦਾ

ਰਹੀ ਹੈ, ਇਿੱਕ ਨ ੇਂ ਦੌਰ ਵ ਿੱ

ਤਾਪਮਾਨ

ਪਰ ੇਸ਼ ਕਰ

ਿੱਕ ੁ ੀ ਹੈ। AI

ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ ਜੋ ਵਕ ਗੂ ਗਲ, ਮਾਇਕਰੋ ਾਫ਼ਟ ਤੇ ਬਹੁਤ

ਗ ਾਹ ਹੈ ਵਕ

ਿੰ ਾਵਰਕ

ਰਤਦੀਆਾਂ ਆਈਆਾਂ ਹਨ, ਹੁਣ

ਤਾਪਮਾਨ ਵ ਿੱ ਇਿੱਕ ਵਡਗਰੀ ਦੇ ਘਾਟੇ ਨੇ ਧਰਤੀ ਨੂਿੰ ਛੋਟੇ ਬਰਫ਼ ਯੁ ਿੱਗ ਵ ਿੱ ਧਿੱਕ ਵਦਿੱਤਾ ੀ। ਤੇ ਅ ੀ ਾਂ ਅਿੱਜ ਇ ਤਾਪਮਾਨ ਧਣ

ਜ਼ੋਰਾਾਂ ਸ਼ੋਰਾਾਂ ਨਾਲ਼ ਾਹਮਣੇ ਆ ਰਹੀ ਹੈ ਤੇ ਹੈਰਾਨੀ ਭਰੇ ਕਿੰਮ ਕਰ

ਦੇ ਵਭਆਨਕ ਪਰਮਾਣ ਭਾਰਤ, ਪਾਵਕ ਤਾਨ, ਅਮਰੀਕਾ ਤੇ ਯੂ ਰਪ

ਰਹੀ ਹੈ, ਵਜ ੇਂ ਵਕ ਵਕ ੇ

ਵ ਿੱ ਤਬਾਹਕੁਿੰਨ ਹੜ੍ਹ, ਾਰੇ ਿੰ ਾਰ ਵ ਿੱ ਮਾਰੂ ਗਰਮੀ, ੋਕਾ ਤੇ

ਹੋਰ ਕਿੰਪਨੀਆਾਂ ਵਪਿੱਠਭੂਮੀ ਵ ਿੱ

ੀ ਵ ਸ਼ੇ ‘ਤੇ

ਵਕਿੰਟਾਾਂ ਵ ਿੱ

ਾਰੀਆਾਂ

ਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਵਤਹਾ

ਲੇ ਖ ਵਲਖ

ਦੇਣਾ, ਡਾਕਟਰਾਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਤੇ ਡਾਕਟਰੀ ਲਾਹ ਦੇਣਾ, ਵਬਜ਼ਨ ਤੇ ਮਾਰਕੀਵਟਿੰਗ ਵ ਿੱ

ਮਦਦ, ਬਹੁ-ਭਾਸ਼ੀ

ਤਰਹਾ-ਾਂ ਤਰਹਾਾਂ ਦੇ ਵਭਆਨਕ ਤੂ ਫ਼ਾਨ ਆਵਦ ਦੇਖ ਰਹੇ ਹਾਾਂ ।

ਵਹਯੋਗ, ਵਨਿੱ ਜੀ-

ਵ ਵਗਆਨਕਾਾਂ ਦੇ ਅਨੁ ਾਰ ਦੁਨੀਆਾਂ ਦੇ ਦੇਸ਼ ਅਜੇ ੀ

ਹਾਇਕ (PA) ਜੋ ਵਕ ਪਲਾਾਂ ਵ ਿੱ ਮੀਵਟਿੰਗ ਵਮਿੰਟ ਵਲਖ ਕਦਾ

ਿੰ ਾਰਕ ਤਾਪ ਦੇ ਮਾਰੂ ਪਰਭਾ ਾਾਂ ਤੋਂ ਬ ਣ ਲਈ ਕਦਮ ਿੱਕ ੁ ਕਦੇ

ਹੈ, ਆਵਦ। ਵਜ ਨਾਲ਼ ਅਵਧਆਪਕਾਾਂ ਨੂਿੰ ਬਹੁਤ ਵ ਿੰਤਾ ਹੋ ਗਈ ਹੈ

ਹਨ, ਵਜ ੇਂ ਵਕ ਗਰੀਨਹਾਉ

ਵਕਓ ਾਂਵਕ ਵ ਵਦਆਰਥੀ ਨਕਲੀ ਬੁਿੱਧੀ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ਼ ਪੇਪਰ ਹਿੱਲ

ਅਿੱਧਾ ਘਿੱਟ ਕਰਕੇ, ਤੇ 2050 ਤਿੱਕ ਪੂਰਾ। ਪਰ ਬੁਰੀ ਖ਼ਬਰ ਇਹ

ਕਰ ਕਣਗੇ ਤੇ ਵ ਿੱਖਣ ਤੋਂ ਹੋਰ ਿੱਖਣੇ ਹੋ ਜਾਣਗੇ, ਕਲਾਕਾਰਾਾਂ

ਹੈ ਵਕ ਇ

ਦੀਆਾਂ ਕਲਾਵਕਰਤੀਆਾਂ ਦੀਆਾਂ ਦੇਖਦੇ ਦੇਖਦੇ ਹੀ ਕਾਪੀਆਾਂ ਬਣ

ਜੋ ਵਕ

ਜਾਣਗੀਆਾਂ, ਕਾਮੇ ਨੌਕਰੀ ਤੋਂ ਾਾਂਝੇ ਹੋ ਜਾਣਗੇ, ਨਕਲੀ ਬੁਿੱਧੀ ਦੇ

ਜੈਵ ਕ ਬਾਲਣ (ਪੈਟਰੋਲ, ਕੋਲਾ ਆਵਦ) ਨਾ

ਫ਼ੈ ਲੇ ਵਨਖ਼ਿੱਤੇ ਹੋ ਕਦੇ ਹਨ, ਨਕਲੀ ਬੁਿੱਧੀ ਦਾ ਡਾਟਾ ਪੁਰਾਣਾ ਹੋ ਕਦਾ ਹੈ, ਭਾ ਨਾ ਾਾਂ ਦੀ ਕਮੀ ਜੋ ਵਕ ਬਹੁਤ ਖਤਰਨਾਕ ਾਵਬਤ

ੁਥਰੀ ਊਰਜਾ ਨੂਿੰ ਅਪਣਾ ਕੇ ਕੋਈ ਉਮੀਦ ਬਣ ਕਦੀ ਹੈ, ਨਹੀ ਾਂ ਤਾਾਂ ਅ ੀ ਾਂ ਵ ਰਫ਼ ਅਰਦਾ ਹੀ ਕਰ ਕਦੇ ਹਾਾਂ!

ਹੋ ਕਦੀ ਹੈ, ਵਜ ੇਂ ਵਕ ਦੇਖਣ ਵ ਿੱ ਆਇਆ ਹੈ ਵਕ ਨਕਲੀ ਬੁਿੱਧੀ

ਹਮੇਸ਼ਾਾਂ ਦੀ ਤਰਹਾਾਂ ਆਪਜੀ ਦੇ ੁਝਾ ਾਾਂ ਤੇ ਪਰਤੀਵਕਵਰਆ

ੀ ਪਿੱਖਪਾਤ ਕਰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਰਿੰਗਦਾਰ ਲੋ ਕਾਾਂ ਪਰਤੀ ਗ਼ਲਤ ਰ ਈਆ

ਨੂਿੰ 2030 ਤਿੱਕ

ਭ ਨੂਿੰ ਕਰਨ ਲਈ ਇਿੰਨੇ ਖਤ ਪਰਬਿੰਧ ਕਰਨੇ ਪੈਣਗੇ ਿੰ ਾਰ ਦੇ ਮੌਜੂਦਾ ਹਾਲਾਤਾਾਂ ਵ ਿੱ ਿੰਭ ਨਹੀ!ਾਂ ਫੇਰ ੀ

ਦੀ ਉਡੀਕ ਵ 3

ਗੈ ਾਾਂ ਦੇ ਵਨਕਾ

…

ਰਤ ਕੇ ਤੇ

ਾਫ਼-

ਅਮਨਦੀਪ ਵ ਿੰਘ

ਮਸ਼ੀਨੀ ਅਿੱਥਰੂ ਮਖ਼ਦੂਮ ਟੀਪੂ ਸਲਮਾਨ

ਉਹਦੀ ਰੋਬੋਵਟਕ ਗਰਲ ਫ਼ਰੈਂਡ (ਕਲਦਾਰੀ ਰਫ਼ੀਕਣੀ/

ਹੇਲੀ) ਬਾਰਬੀ ਡੋ ਲ ਨੇ

ੇਰੇ ਓਹਨੂਿੰ ਜਗਾਇਆ, ਾਅ ਦੀ ਵਪਆਲੀ ਫੜ੍ਾਈ ਤੇ ਨਾਲੇ

ਤਾਰੀਖ਼ ਦਿੱ ੀ, ਪਵਹਲੀ ਜਨ ਰੀ ਿੰਨ 2079। ਉਹਨੇ ਵਪਆਲੀ ਫੜ੍ ਲਈ ਤੇ ਬਾਰਬੀ ਨੇ ਅਿੱਗੇ ਹੋ ਕੇ ਉਹਦੇ ਬੁਿੱਲਹਾਾਂ ਦੀ ਿੰਮ ੁ ੀ ਲਈ, ਨ ਾਾਂ ਰਹਾ ਮੁਬਾਰਕ, ਬਾਰਬੀ ਨੇ ਮੁ ਕਾ ਕੇ ਓਹਨੂਿੰ ਨ ੇਂ ਰਹੇ ਦੀ ਧਾਈ ਵਦਿੱਤੀ। 4

ਉਹ ਅ ਾਜ਼ਾਰ

ਾਂ ੇ ਨੀਦ ਾਂ ਵ ੀ ਵਕਉਜ

ਇਨ ਾਨੀ ਯਾਰਣੀ ਹੁਿੰਦੀ ਤੇ ਓਹਨੂਿੰ

ੀ। ਜੇ ਤੇ ਉਹਦੀ ਕੋਈ

ਕਰਦਾ? ਵਫ਼ਰ ਆਵਬਦਾ ਨੂਿੰ ਸ਼ਕਾਇਤ ੀ ਵਕ ਉਹ ਾਰਾ ਾਰਾ ਵਦਨ

ਨਾ

ਰ ਿੱਲ ਖੋਪੇ ਾੜ੍ਹ ਕੇ ਕੋਹ-ਏ-ਕਾਫ਼ ਵੜ੍ਆ ਰਵਹਿੰਦਾ ੀ, ਆਵਬਦਾ ਨਾਲ਼ ਗਿੱਲਾਾਂ ਨਹੀ ਾਂ ੀ ਕਰਦਾ। ਉਹ ਆਵਬਦਾ ਨਾਲ਼ ਗਿੱਲਾਾਂ ਕਰਨ ਦੀ

ਾਹੁਿੰਦੇ ਹੋਏ

ੀ

ਅਿੱਗੋਂ ਮੁ ਕੁਰਾਉਣਾ ਪੈਂਦਾ ਤੇ ਯਾਰਣੀ ਨੂਿੰ ਜਿੱਫੀ ਪਾ ਕੇ ਨ ੇਂ ਰਹੇ ਦੀ ਾਂ ੇ ਜੇ ਉਹ ਇਹ ਨਾ ਕਰਦਾ ਤੇ ਰਫ਼ੀਕਣੀ ਨੂਿੰ ਧਾਈ ਦੇਣੀ ਪੈਂਦੀ, ਵਕਉਜ

ਕੋਵਸ਼ਸ਼ ਕਰਦਾ ੀ। ਵ ਰਤੋੜ੍ ਕੋਵਸ਼ਸ਼। ਪਰ ਬਿੰਦਾ ਹਨ

ਾਣੀ ਨਾਲ਼

ਜਾਪਦਾ ਬਈ ਉਹ ਗਰਲ ਫ਼ਰੈਂਡ ਕੋਲੋਂ ਨਰਾਜ਼ ਏ। ਕਲਦਾਰੀ ਯਾਰਣੀ

ਵਕਿੰਨੀਆਾਂ ਗਿੱਲਾਾਂ ਕਰ

ਦਾ ਇਹੋ ਫ਼ੈਦਾ ੀ ਵਕ ਉਹਦੇ ਨਾਲ਼ ਇ ਰਾਾਂ ਦੇ ਝੂਟ ਮੂਠ ਦੇ ਲਾਡ ਨਹੀ ਾਂ

ਕਿੰਮ ਤੇ ਟੁਰ ਜਾਾਂਦੇ। ਾਰਾ ਵਦਨ ਬਾਹਰ ਰਵਹਿੰਦੇ ਤੇ

ਨ ਕਰਨੇ ਪੈਂਦੇ। ਜੇ ਤੁ ਹਾਡਾ ਅ ਲੋਂ ਵਦਲ ਵਪਆ ਕਰਦਾ ਏ ਤੇ ਇਹਦੇ ਨਾਲ਼ ਵਪਆਰ ਕਰ ਲ ,ੋ ਨਹੀ ਾਂ ਤਾਾਂ ਦਫ਼ਾ ਕਰੋ, ਉਹਨੇ ਭੈੜ੍ਾ ਨਹੀ ਾਂ

ਰਵਹਿੰਦੇ।

ਮਨਣਾ। ਨਾ ਤੁ ਹਾਡੇ ਨਾਲ਼ ਨਰਾਜ਼ ਹੋਣਾ ਏ ਤੇ ਨਾ ਈ ਲੜ੍ਨਾ ਏ। ਇ ੇ ਲਈ ਓਹਨੂਿੰ ਐਨੀ ਿੰਗੀ ਲਗਦੀ ੀ, ਉਹਦੀ ਬਾਰਬੀ। ਪੂਰਾ ਰਹਾ ਹੋ

ਹੁਿੰਦੇ। ਥੋੜ੍ੀਆਾਂ ਬਹੁਤੀਆਾਂ ਗਿੱਲਾਾਂ ਕਰ ਕੇ ੌਂ ਜਾਾਂਦੇ। ਪਰ ਹੁਣ ਤੇ ਇਹ ਵਹ ਾਬ ਨਹੀ ਾਂ ੀ ਰਵਹ ਵਗਆ। ਜਦੋਂ ਦਾ ਏ. ਆਈ. ਯਾਨੀ ਬਣਾ ਟੀ

ਵਗਆ

ਵ ਆਣ ਦਾ ਇਨਕਲਾਬ ਆਇਆ

ੀ ਬਾਰਬੀ ਨੂਿੰ ਉਹਦੇ ਨਾਲ਼। ਉਹਦੇ ਯਾਰ ਬੈਲੀ ਤੇ ਜਦੋਂ

ੀ, ਬਹੁਤ ਉਦਾ

ੀ

ਾਣੀਆਾਂ ਤੋਂ ਬਿੱ ੇ

ਾਰਾ ਵਦਨ ਕਿੰਮ ਕਰਨੇ ਪੈਂਦੇ, ਬਿੱਵ ਆਾਂ

ੀ,

ਹਰ ਦੁਕਾਨ ਤੇ ਵਨਿੱ ਕੇ ਨਾਕੇ ਥਰੀ ਡੀ ਵਪਰਿੰਟਰ ਪਏ ਨ, ਵਜਹੜ੍ੀ ਸ਼ੈ ਾਹੀਦੀ ਾਂ ੇ ਨ। ਕਿੰਵਪਊਟਰ ਏ, ਵਕਿੰਟਾਾਂ ਵ ਬਿੰਨਹ ਕੇ ਬਿੰਦੇ ਦੇ ਹਿੱਥ ਫੜ੍ ਆਉਦ

ੀ। ਕੁਝ ਵਦਨ ਪਵਹਲਾਾਂ ਈ ਉਨਹਾਾਂ ਦੀ ਲੜ੍ਾਈ ਹੋਈ

ੀ ਤੇ ਆਵਬਦਾ ਓਹਨੂਿੰ ਛਿੱਡ ਕੇ ਆਪਣੇ ਘਰ ਟੁਰ ਗਈ ੀ।

ਇਿੰਨਾ ਵ ਆਣਾ ਹੋ ਵਗਆ

ੀ ਵਕ ਖੇਤੀ

ਾੜ੍ੀ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਵਤਜਾਰਤ

ਤੀਕਰ ਹਰ ਕਿੰਮ ਕਲਦਾਰ (ਯਾਨੀ ਰੋਬੋਟ) ਈ ਕਰਦੇ ਨ। ਪੜ੍ਹਨ ਵਲਖਣ ਦਾ ੀ ਕੋਈ ਮ ਲਾ ਨਹੀ ਾਂ ੀ ਰਵਹ ਵਗਆ, ਡਾਕਟਰ,

ਘਰ, ਹੋ ਨਹਾ। ਦਾਦਾ ਜੀ ਉਹਨੂਿੰ ਦਿੱ ਦੇ ਹੁਿੰਦੇ ਨ ਬਈ ਉਨਹਾਾਂ ਦਾ ਘਰ ਪੂਰੇ ਕਨਾਲ ਤੇ ਫੈਵਲਆ ਹੋਇਆ ੀ। ੌਣ ਦੇ ਕਮਰੇ ਿੱਖਰੇ, ਪਕਾਣ

ਇਿੰਜੀਵਨਅਰ, ਕੀਲ, ਜਿੱਜ, ਵਕ ੇ ਪੇਸ਼ੇ ਵ ਇਨ ਾਨ ਦੀ ਲੋ ੜ੍ ਕੋਈ ਨਹੀ ਾਂ ੀ ਰਵਹ ਗਈ। ਇਿੰਜ ਵਜਿੰਨੀ ਤਾਲੀਮ ਦਰਬਾਰ ਮੁਨਾ ਬ

ਦੇ ਿੱਖਰੇ, ਗਿੱਪਾਾਂ ਮਾਰਨ ਦੇ ਖ ਿੱ ਰੇ। ਹੁਣ ਤੇ ਘਰ ਇਿੱਕ ਡਿੱ ਬੇ ਵਜਿੰਨਾ ਹੁਦ ਿੰ ਾ ਕਾਰ ਖਲੋ ਜਾ ੇ ਤੇ ਹਰ ਪਾ ੇ

ੀ

ਾਰ

ਮਝਦਾ, ਬਾਲਾਾਂ ਨੂਿੰ ਵਦਮਾਗ਼ ਵ

ਕਿੰਵਪਊਟਰ

ਿੱਪ ੁ ਥਾਣੀ ਦੋ

ਕਦਮ ਟੁਰ ਕਦਾ ੀ। ਇ ਤੋਂ ਿੱਧ ਥਾਾਂ ਦੀ ਲੋ ੜ੍ ੀ ਕੋਈ ਨਹੀ ਾਂ ੀ।

ਵਮਿੰਟਾਾਂ ਵ

ਘਰ ਵ

ਵਜਹੜ੍ਾ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਹਰ ਇਨ ਾਨੀ ਫ਼ੈ ਲਾ ਕਰਦਾ

ੜ੍ਦੇ ਈ ਤੇ

ਰ

ਲ ਿੱ ਵਰਐਲਟੀ ਦੇ ਖੋਪੇ

ਾੜ੍ਹ ਲਈਦੇ

ਨ। ਵਫ਼ਰ ਘਰ ਉ ੀ ਤਰਹਾਾਂ ਦਾ ਤੇ ਉਨਹਾਾਂ ਈ ਿੱਡਾ ਜਾਪਦਾ ੀ ਵਜਿੰਨਾ ਕਿੰਵਪਊਟਰ ਤੇ

ੀਟ ਕੀਤਾ ਹੁਦ ਿੰ ਾ

ਦੇ ਵਦਿੰਦਾ। ਦਰਬਾਰ ਵ

ੀ। ਜ ਰਾਾਂ

ਵਫ਼ਰ ਬਿੰਦੇ ਨੇ ਾਰਾ ਵਦਨ ਕੀ ਕਰਨਾ ੀ? ਤਨਖ਼ਾਹ ਹਰ ਬਿੰਦੇ ਦੇ ਕਾਰਡ

ਵਫਰੂ, ਤਰਿੱਕੀ ਕਰੋ ਭਾ ੇਂ ਘੜ੍ ਦੌੜ੍ ਕਰੋ। ਆਪਣੀ ਥਾਾਂ ਤੇ ਬੈਠੇ ਬੈਠੇ ਈ

ਵ

ਭ ਕੁਝ ਹੋ ਜਾਾਂਦਾ ੀ।

ਹਰ ਹਫ਼ਤੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਈ ਆ ਜਾਾਂਦੀ

ਖਾਣਾ ਪਾਨਾ ਕਰਨਾ ਹੁਿੰਦਾ ੀ ਵਜ

ਉਹ ਦ ਹਜ਼ਾਰ ਬਿੰਦਾ ਹੁਿੰਦਾ ੀ

ਪੁਰਾਣੇ ਜ਼ਮਾਵਨਆਾਂ ਦਾ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਤੇ ਉਹਦਾ ਦਰਬਾਰ ਹੁਿੰਦਾ ੀ। ਹੁਣ

ੀ। ਭਾ ੇਂ ਵਜਿੰਨਾ ਮਰਜ਼ੀ ਟੁਰੇ

ਆਵਬਦਾ ਨਾਲ਼ ਲੜ੍ਾਈ ਇ ੇ ਲਈ ਹੋਈ

ੇਰੇ ਈ

ਾਰਾ ਵਨਜ਼ਾਮ ਈ ਪੁਿੱਠਾ ਹੋ ਵਗਆ ੀ। ਤ ਾਨਾਈ ਦਾ ਕੋਈ ਮ ਲਾ ਨਹੀ ਾਂ ੀ ਰਵਹ ਵਗਆ। ਾਂ ੇ ਿੱਡੀਆਾਂ ਿੱਡੀਆਾਂ ਫ਼ੈਕਟਰੀਆਾਂ ਦੀ ਲੋ ੜ੍ ਕੋਈ ਨਹੀ ਾਂ ੀ ਰਹੀ ਵਕਉਜ

ੇਲੇ ਉਹ ਬਾਰਬੀ ਨੂਿੰ ਲੈ ਣ ਵਗਆ

ੀ। ਐਨਾ ਿੱਡਾ ਡਿੱ ਬਾ ਵਕ ਬਿੰਦਾ ਵ

ਾਣੀਆਾਂ ਨੂਿੰ

ੇਰੇ

ਨਾਲ਼ ਖਪਣਾ ਪੈਂਦਾ। ਸ਼ਾਮੀ ਜਦੋਂ ਵਮਲਦੇ ਤੇ ਦੋ ੇਂ ਜਣੇ ਈ ਥਿੱਕੇ ਟੁਿੱਟੇ

ਕਲਦਾਰੀ ਯਾਰਣੀ ਯਾਾਂ ਵਨਆਣਾ ਯਾਾਂ ਕੁਿੱਤਾ ਸ਼ੁਿੱਤਾ ਲੈਂ ਦੇ ਤੇ ਆ’ਡਰ ਤੇ ਾਂ ੇ; ਜਿੱ ਾ ਇ ਰਾਾਂ ਦਾ, ਸ਼ਕਲ ਇ ਰਾਾਂ ਦੀ, ਵਮਜ਼ਾਜ਼ ਇ ਰਾਾਂ ਬਣ ਾਉਦ ਦਾ, ਸ਼ੌਕ ਇ ਰਾਾਂ ਦੇ। ਪਰ ਵਜ

ਕਦਾ ੀ? ਪਰਖ ਿੰਗੇ ਨ,

ੀ। ਉਹਦੇ ਵ

ਈ

ੀ। ਆ'ਡਰ ਕਰੋ ਖਾਣਾ ਘਰ ਅਿੱਪੜ੍ ਜਾਾਂਦਾ

ੀ। ਜੀ ਕਰੇ ਤੇ ਬਾਹਰ ਜਾ ਕੇ ਖਾ ਆਓ। ਹਫ਼ਤੇ ਲਈ ਾਹ ਾ ਪੀਹੇ

ਲਈ ਹਰ

ਹੁਿੰਦੇ

ਇਨ ਾਨੀ

ਾਣੀ ਨਾਲ਼ ਇਨ ਾਨੀ ਬਿੰਦੇ ਦੀ ਹੁਿੰਦੀ ਏ। ਉਹ ਆਵਬਦਾ ਦਾ ਵਖ਼ਆਲ ਨਹੀ ਾਂ ੀ ਰਿੱਖਦਾ। ਓਹਨੂਿੰ ਟਾਇਮ ਨਹੀ ਾਂ ੀ ਵਦਿੰਦਾ। ਓਹਨੂਿੰ

ਨ। ਘਰ ਦਰਬਾਰ

ਇਜ਼ਾਜ਼ਤ

ਿੱਲੋਂ ਲਿੱ ਭਦਾ

ੀ ਤੇ ਬਾਲ ਜਿੰਮਣ ਦੀ

ੀ। ਕਦੀ ਕਧਾਰ ਬਾਹਰ ੀ ਜਾਈਦਾ ੀ, ਪਰ ਜਦੋਂ ਰ

ਿੱਲ ਖੋਪੇ ਾੜ੍ਹ ਕੇ ਬਿੰਦਾ ਉਹ ਭ ਕੁਝ ਕਰ ਕਦਾ ੀ ਜੋ ਉਹ ਾਹੁਿੰਦਾ

ਫ਼ੋਰ ਗਰਾਨਵਟਡ ਲੈਂ ਦਾ ੀ। ਉਹ ਆਵਬਦਾ ਨੂਿੰ ਟਾਇਮ ੀ ਵਦਿੰਦਾ ੀ,

ੀ, ਤੇ ਵਫ਼ਰ ਬਾਹਰ ਕੀ ਲੈ ਣ ਜਾਣਾ ੀ? ਪਰ ਆਵਬਦਾ ਨੂਿੰ ਇਹ ਭ ਕੁਝ ਨਹੀ ਾਂ ੀ ਪਿੱਲੇ ਪੈਂਦਾ। ਇਿੱਕ ਵਦਨ ਉਹ ਓਹਨੂਿੰ ਛਿੱਡ ਕੇ ਆਪਣੇ

ਉਹਦਾ ਰਿੱਜ ਕੇ ਵਖ਼ਆਲ ੀ ਰਿੱਖਦਾ ੀ। ਉਹਨੇ ਆਵਬਦਾ ਨੂਿੰ ਬਥੇਰਾ ਾਂ ਾ ਨਹੀ ਾਂ ੀ, ਪਰ ਉਹ ਮਝਾਇਆ ਬਈ ਉਹ ਆਵਬਦਾ ਨੂਿੰ ਵਰਝਾਉਦ

ਘਰ ਟੁਰ ਗਈ। ਕੁਝ ਵਦਨ ਤੇ ਉਹਨੇ ਸ਼ੁਕਰ ਕੀਤਾ। ਵਫ਼ਰ ਉਹ ਉਦਾ

ਵਕਿੱਥੇ ਮਿੰਨਦੀ ੀ। ਹਰ ੇਲੇ ਵਛਿੰਝ ਪਾ ਕੇ ਰਿੱਖਦੀ। -ਤੂ ਿੰ ਮੇਰੇ ਲਈ ਕਦੀ ਫੁਿੱਲ ਨਹੀ ਾਂ ਵਲਆਾਂਦਾ, ਉਹ ੇਖ ਅਕਬਰ ਆਪਣੀ ਾਣੀ ਲਈ ਕਿੱਲਹ

ਹੋ ਵਗਆ ਤੇ ਬਾਰਬੀ ਨੂਿੰ ਲੈਂ ਟਰ ਵਪਆ। ਵਜਹੜ੍ੀ ਇਿੱਕ ਮਾਡਲ ਪਈ ਹੋਈ

ਾਂ ਾ ਤੇ ਕਵਹਿੰਦੀ, ਫੁਿੱਲ ਲੈ ਕੇ ਆਇਆ ਏ-। ਵਫ਼ਰ ਉਹ ਲੈ ੀ ਆਉਦ ਇਹ ਤੇ ਤੂ ਿੰ ਮੇਰੇ ਕਵਹਣ ਤੇ ਵਲਆਾਂਦੇ ਨੇਂ, ਆਪੋ ਤੇ ਨਹੀ ਾਂ ਵਲਆਏ ਨਾ?-

ੀ ਉਹਨੇ ਉਹੀ ਲੈ ਲਈ। ਕੀ ਫ਼ਰਕ ਪੈਂਦਾ

ੀ। ਸ਼ਕਲ ਜਦੋਂ

ਮਰਜ਼ੀ ਬਦਲ ਾ ਲੈਂ ਦਾ। ਿੰਗੀ ਭਲੀ ਸ਼ਕਲ ੀ ਇਿੰਜ। ਵਫ਼ਰ ਕਲਦਾਰਾਾਂ ਦੀ ਵਜਹੜ੍ੀ

ਲੋ ਜੀ। ਹੁਣ ਵਫ਼ਰ ਇਨਹਾਾਂ ਗਿੱਲਾਾਂ ਤੇ ਉਹ ਵਖਝਦਾ ਨਾ ਤੇ ਹੋਰ ਕੀ 5

ੀ ਸ਼ਕਲ ਹੋ ੇ, ਉਨਹਾਾਂ ਨੂਿੰ ਨਿੰਬਰ ਪਲੇ ਟ ਤੇ ਲਿੱ ਗਣੀ ਈ

ਹੁਿੰਦੀ ੀ, ਨਹੀ ਾਂ ਤਾਾਂ ਪਤਾ ਕ ਰਾਾਂ ਲਗਦਾ ਬਈ ਵਕਹੜ੍ਾ ਇਨ ਾਨ ਏ

-ਅਿੱਜ ਤੂ ਿੰ ਵਕਹੜ੍ੇ ਦੇ ਦਾ ਵਸ਼ਕਾਰ ਕਰੇਂਗਾ- ਬਾਰਬੀ ਨੇ ਬੁਰਕੀ ਮੋਨਹਾ

ਤੇ ਵਕਹੜ੍ਾ ਰੋਬੋਟ।

ਵ

ਪਾਾਂਦੀਆਾਂ ਓਹਨੂਿੰ ਪੁਿੱਵਛਆ। ਅਿੱਜਕਲਹ ਉਹ ਕੋਹ-ਏ-ਕਾਫ਼ ਦੀ ਰ ਿੱਲ ਗੇਮ ਵਪਆ ਖੇਡਦਾ

ਬਾਰਬੀ ਉਹਦੇ ਨਾਲ਼ ਕਦੀ ਨਹੀ ਾਂ

ੀ ਲੜ੍ਦੀ। ਹਰ

ੇਲੇ ਉਹਦਾ

ੀ, ਬਾਰਬੀ ਉਹਦੇ ਬਾਰੇ ਪੁਿੱਛਦੀ ਪਈ ੀ।

ਬਾਰਬੀ ਉਹਦੀ ਹਰ ਗਿੱਲ ਦਾ ਵਖ਼ਆਲ ਰਿੱਖਦੀ ੀ। ਉਹਦੇ ਹਰ ਕਿੰਮ

ਵਖ਼ਆਲ ਰਿੱਖਦੀ

ੀ। ਉਹਦੀ ਹਰ ਲੋ ੜ੍ ਪੂਰੀ ਕਰਦੀ ੀ। ਉਹਦੇ ਕੋਲੋਂ ਾਂ ਕਦੀ ਕੁਝ ਨਹੀ ੀ ਮਿੰਗਦੀ। ਇਿੰਜ ਨਿੰਬਰ ਪਲੇ ਟ ਨਾ ਲਿੱ ਗੀ ਹੋ ੇ ਤਾਾਂ ਪਤਾ ਤੇ ਨਹੀ ਾਂ ਲਿੱ ਗ ਕਦਾ ਬਈ ਇਹ ਇਨ ਾਨੀ ਾਣੀ ਏ ਯਾਾਂ ਰੋਬਟ ੋ । ਵਬ ਤਰ ਵ ੀ ਨਹੀ!ਾਂ ਉਹਨੇ ਆਪਣੇ ਘਰ ਦੇ

ਵ

ਗ਼ੁ ਲਖ਼ਾਨੇ ਆਲੇ ਕੋਨੇ ਤੇ ਜਾ ਕੇ ਲੀੜ੍ੇ ਲਾਹੇ ਤੇ ਨਹਾਣ ਆਲ਼ਾ ਬਟਨ

ਮੁ ਕਾਈ। -ਵਫ਼ਰ ਤੇ ਾਹ ਾ

ਵਦਲ

ਪੀ ਲੈਂ ਦੀ ੀ।

-ਅਿੱਜ ਮੈਂ ਆਦੀ ਕਰਬ ਨਾਲ਼

ੈਰ ਪਾਨਾ ਏ।- ਉਹਨੇ ਇਿੱਕ ਦਮ

ਉਤੇਵਜਤ ਹੋ ਕੇ ਵਕਹਾ। -ਹਿੱਛਾ!- ਬਾਰਬੀ ਉਹਦੇ

ਿੱਲ

ਖ ੇ ਕੇ

ਾਦੀ ਵਦਨ ਲਿੰ ਘੇਗਾ ਤੇਰਾ ਅਿੱਜ।-

ਦਿੱਵਬਆ। ਇਿੱਕ ਕਿੰਧ ਵ ਿੱ ੋਂ ਸ਼ੀਸ਼ਾ ਪਲਾ ਵਟਕ ਦੀ ਕਿੰਧ ਨਕਲੀ ਤੇ ਉਹਦੇ

ਾਰ

ਫ਼ ੁ ੇਰੇ ਗੋਲ ਕਮਰਾ ਬਣਾ ਵਦਿੱਤਾ। ਇਿੰਨਾ

-ਹਾਾਂ।- ਉਹਨੇ ਵਕਹਾ ਤੇ ਆਦੀ ਕਰਬ ਨਾਲ਼ ਲੜ੍ਨ ਦੀਆਾਂ ਨ ੀਆਾਂ

ਿੱਡਾ ਵਕ ਉਹ

ਨ ੀਆਾਂ ਤਰਕੀਬਾਾਂ ੋ ਣ ਲਿੱ ਗ ਵਪਆ।

ਾਂ ਲਾਾਂ ਤੇ ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਬਿੱ ਅਪਣੀਆਾਂ ਬਾਾਂਹ ਾਾਂ ਖੋਲਹ ਵਦਿੰਦਾ ਤੇ ਉਹਦੀਆਾਂ ਉਗ ਦੀ ਕਿੰਧ ਵ

ਕਾਰ ਇਿੱਕ ਇਿੰ ਦਾ ਫ਼ਾ ਲਾ ਰਵਹ ਜਾਾਂਦਾ। ਕਿੰਧ ਵ ਿੱ ੋਂ ਇਿੱਕ

ਟੂਟੀ ਨਕਲੀ ਤੇ ਗ਼ੁ ਲਖ਼ਾਨੇ ਵ ਭਾਪ

ੀ ਵਜਹੜ੍ੀ ਹੌਲੀ ਤਿੱਤੀ

ਬਾਰਬੀ ਨਾਲ਼ ਉਹਦਾ ਜੀ ਨ ਡਾਹਡਾ

ਿੰਗਾ ਵਪਆ ਲਿੰ ਘਦਾ ੀ। ਾਂ ੀ ੀ। ਹੁਣੇ ਬਾਰਬੀ ਉਹਦੇ ਵਕ ੇ ੀ ਕਿੰਮ ਵ ਵਛਿੰਝ ਜੋ ਨਹੀ ਾਂ ਪਾਉਦ ਾਂ ਾ ੀ। -ਤੂ ਿੰ ਹਰ ੇਲੇ ਜੇ ਆਵਬਦਾ ਹੁਿੰਦੀ ਤੇ ਇਿੱਕ ਤੂ ਫ਼ਾਨ ਉਿੱਡ ਆਉਣ

ਭਾਪ ਭਰ ਗਈ। ਇਹ ਪਾਣੀ ਦੀ ੀ ਤੇ ਇਹਦੇ ਵ

ਆਲੀ ਵਦ ਾ-ਏ- ੀ ਵਮਲੀ ਹੋਈ ੀ। ਦ

ਜਰਾ ੀਮ ਮਾਰਨ

ਵਕਿੰਟ ਇਹ ਭਾਪ ਉਹਦੇ

ਉਿੱਤੇ ਪੈਂਦੀ ਰਹੀ। ਵਫ਼ਰ ਦੂਜੀ ਟੂਟੀ ਨੇ ਵਨਕਲ਼ ਕੇ ਇਹਨੂਿੰ

ਇਹ ਖੋਪੇ ਾੜ੍ਹ ਕੇ ਰਿੱਖਣਾ ਐਾਂ, ਮੇਰੇ ਾ ਤੇ ਤੇ ਤੇਰੇ ਕੋਲ਼ ਟੈਮ ਈ ਨਹੀ ਾਂ ਹੁਿੰਦਾ- ਗ਼ੈਰਾ ਗ਼ੈਰਾ। ਉਹ ਬਾਰਬੀ ਨੂਿੰ ਦਿੱ ਣ ਲਿੱ ਗ ਵਪਆ ਬਈ

ਪ ੂ ਵਲਆ।

ਇਹਦੇ ਵਪਿੱਛੋਂ ਹਰ ਪਾਵ ਓ ਾਂ ਪਾਣੀ ਦੀ ਇਿੱਕ ਫ ਾਰ ਉਹਦਾ ਜਿੱ ਾ ਵਗਲਾ ਕਰ ਗਈ। ਤੇ ਵਫ਼ਰ ਤੇਜ਼ ਤਿੱਤੀ ਾਅ ਨੇ ਓਹਨੂਿੰ ਟੂਟੀਆਾਂ ਕਿੰਧਾਾਂ ਵ

ਉਹ ਆਦੀ ਕਰਬ ਨਾਲ਼ ਵਕਹੜ੍ਾ ਵਕਹੜ੍ਾ ਦਾਅ ਲਾ ੇਗਾ ਤੇ ਓਹਨੂਿੰ

ੁਕਾ ਵਦਿੱਤਾ। ਾਰੀਆਾਂ

ੇਰ ਕਰਨ ਲਈ ਵਕਹੜ੍ੇ ਵਕਹੜ੍ੇ ਹਵਥਆਰ ਰਤਾ ੇਗਾ। ਬਾਰਬੀ ਿੱਪ ੁ

ਘਾਇਬ ਹੋ ਵਗਆ ਤੇ ਾਮਹਣੇ ਦੀ ਕਿੰਧ ਵ ਿੱ ੋਂ ਇਿੱਕ

ਾਪ ਉਹਦੀਆਾਂ ਗਿੱਲਾਾਂ ੁਣਦੀ ਰਹੀ। ਕਦੀ ਕਦੀ ਵ

ਵ ਿੰਕ ਵਨਕਲ਼ ਆਇਆ। ਉਹਨੇ ਦਿੰਦ ਾਫ਼ ਕਰਨ ਆਲੀ ਟੂਟੀ ਵ ਿੱ ੋਂ ਪਾਣੀ ਹਿੱਥ ਦੀ ਬੁਿੱਕ

ਲੈ ਕੇ ਕਿੱਲੀ ਕੀਤੀ। ਇਹਦੇ ਵ

ਵਕਆ ਕਰੇਂਗਾ

ਗ਼ੈਰਾ ਦੇ ਟਾਾਂਕੇ ਲਾਾਂਦੀ ਰਹੀ। ਨਾਸ਼ਤਾ ਮੁਕਾ ਕੇ ਬਾਰਬੀ ਨੇ ਬਟਨ ਦਿੱਵਬਆ ਤੇ ਭ ਕੁਝ ਜ਼ ੀ ਾਂ ਵ ਜਾ ਵੜ੍ਆ। ਵਫ਼ਰ ਬਾਰਬੀ

ੀ ਵਦ ਾ-ਏ-

ੀ ਵਜਹਨੇ ਉਹਦੇ ਦਿੰਦ ਾਫ਼ ਕਰ ਕੇ ਮੋਨਹਾ ਵ

ਤਾਜ਼ਗੀ ਤੇ ਖ਼ੁਸ਼ਬੂ

ਭਰ ਵਦਿੱਤੀ। ਤੇ ਵਫ਼ਰ ਭ ਕੁਝ ਪਰਤ ਕੇ ਕਿੰਧ ਵ

ਗਾਇਬ ਹੋ ਵਗਆ।

ਨੇ ਦੂਜਾ ਬਟਨ ਦਿੱਬ ਕੇ ਉਹਦੀ ਗੇਵਮਿੰਗ ੇਅਰ ਯਾਨੀ ਖੇਡਣ ਦੀ ਕੁਰ ੀ ਕਿੰਧ ਵ ਿੱ ੋਂ ਕਿੱ ਕੇ ਉਹਦੇ ਹਿੱਥ ਰ ਿੱਲ ਖੋਪੇ ਫੜ੍ਾਏ ਤੇ ਓਹਨੂਿੰ

ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਦੀ ਕਿੰਧ ੀ। ਉਹਨੇ ਲੀੜ੍ੇ ਿੱਕ ੁ ਕੇ ਇਿੱਕ ਹੋਰ ਬਟਨ ਦਿੱਵਬਆ। ਕਿੰਧ ਵ ਿੱ ੋਂ ਇਿੱਕ ਦਰਾਜ਼ ਵਨਕਵਲਆ ਵਜਹਦੇ ਵ ਨ। ਉਹਨੇ ਉਹ ਕਿੱ ਵਦਿੱਤੇ। ਦੋ ਵਮਿੰਟ ਵ

ਪਾ

ਇਹ ਲੀੜ੍ੇ ਧੁਲ ਕੇ ਇ ਤਰੀ ਹੋ ਜਾਣੇ

ਨ।

ਉਹਨੇ ਲੀੜ੍ੇ ਪਾ ਲਏ ਤੇ ਬਾਰਬੀ ਨੂਿੰ ਵ

ਨਾਸ਼ਤਾ ਵਪਆ

-ਤੂ ਿੰ ਆਪਣੀ ਖੇਡ ਵਜਿੱਤ ਕੇ ਆ- ਬਾਰਬੀ ਨੇ ਮੁ ਕਾਾਂਵਦਆਾਂ ਵਕਹਾ -ਮੈਂ ਤੈਨੂਿੰ ਉਥੇ ਈ ਉਡੀਕਾਾਂਗੀ -।

ਾਜ ਮਾਰੀ। ਬਾਰਬੀ ਨੇ ਕਿੰਧ ਤੇ

ਲਿੱ ਵਗਆ ਇਿੱਕ ਬਟਨ ਦਿੱਬ ਕੇ ਦਰਾਜ਼ ਵ ਿੱ ੋਂ ਟਰੇ ਕਿੱ

ਵਲਆ ਵਜਹਦੇ

ਆਦੀ ਕਰਬ ਨੇ ਓਹਨੂਿੰ ਜੂਿੰ ਫਿੰਡਣਾ ਸ਼ੁਰਹੂ ਕੀਤਾ ਤੇ ਬਿੱ ਵਫ਼ਰ ਹਨੇਰ ਈ

ੀ। ਟਰੇ ਵਲਆ ਕੇ ਉਹਨੇ ਰੀਮੋਟ ਦਾ

ਪਾ ਵਦਿੱਤਾ। ਵਤਿੰਨ

ਾਰ ਘਿੰਟੇ ਤੇ ਉਹਦੇ ਇ ੇ ਤਰਹਾਾਂ ਲਿੰ ਘ ਗਏ, ਨਿੱ ਦੇ ਭਿੱਜਦੇ, ਲੁ ਕਦੇ ਛਪਦੇ, ਪਰ ਅਿੱਜ ਉਹਦੀ ਇਿੱਕ ਨਹੀ ਾਂ ੀ ਪਈ ਿੱਲਦੀ।

ਬਟਨ ਦਿੱਵਬਆ ਤੇ ਜ਼ ੀ ਾਂ ਵ ਿੱ ੋਂ ਮੇਜ਼ ਤੇ ਦੋ ਕੁਰ ੀਆਾਂ ਪੁਿੰਗਰ ਆਈਆਾਂ। ਦੂਜਾ ਬਟਨ ਦਿੱਵਬਆ ਤੇ ਾਰੇ ਕਿੰਧਾਾਂ ਕਰੀਨਾਾਂ ਤੋਂ ਿੱਕੀਆਾਂ ਗਈਆਾਂ। ਤੀਜਾ ਬਟਨ ਦਿੱਵਬਆ ਤੇ

ਕਰੀਨਾਾਂ ਅਤੇ

ਮੁਿੰਦਰ ਦੀ ਵਫ਼ਲਮ

ਮਾਰ ਖਾ ਖਾ ਕੇ ਉਹ ਬੋਰ ਹੋ ਵਗਆ। ਖੇਡ ਮੁਕਾ ਕੇ ਖੋਪੇ ਲਾਹ ਵਦਿੱਤ।ੇ

ਿੱਲ

ਆਦੀ ਕਵਰਬਾ, ਤੈਨੂਿੰ ਕਿੱਲਹ ੇਖਾਾਂਗਾ, ਉਹਨੇ ੋਵ ਆ।

ਪਈ। ਹੁਣ ਇ ਰਾਾਂ ਵਪਆ ਲਗਦਾ ੀ ਬਈ ਾਰ ਫ਼ ੁ ੇਰੇ ਮੁਿੰਦਰ ਏ ਤੇ ਉਹ ਵ

ਿੰਗੇ

ਨ ੀਬਾਾਂ ਦੀ ਦੁਆ ਦੇ ਕੇ ਮੁ ਕਾਾਂਦੀ ਆਪਣੀ ਕੁਰ ੀ ਤੇ ਬਹਾ ਗਈ।

ਾਫ਼ ਲੀੜ੍ੇ ਪਏ ਹੋਏ

ਲਏ ਤੇ ਮੈਲੇ ਲੀੜ੍ੇ ਉ ੀ ਦਰਾਜ਼ ਵ

ਹਿੱਛਾ ਤੇ ਵਫ਼ਰ

ਕਾਰ ਇਿੱਕ ਵਨਿੱ ਕੇ ਵਜਿੰਨੇ ਜ਼ਜ਼ੀਰੇ ਤੇ ਬੈਠੇ ਹੋਏ ਨ। ਉਹ ਦੋ ੇਂ

ਬਾਰਬੀ ਓਥੇ ਈ ਬੈਠੀ ੀ। ਓਹਨੂਿੰ

ਮੇਜ਼ ਤੇ ਬਵਹ ਕੇ ਨਾਸ਼ਤਾ ਕਰਨ ਲਿੱ ਗ ਪਏ।

ਛੇਤੀ ਮੁੜ੍ ਆਇਆ ਐਾਂ?6

ੇਖ ਕੇ ਮੁ ਕਾਈ, -ਅਿੱਜ ਤੂ ਿੰ ਐਨੀ

-ਹਾਾਂ।- ਉਹਨੇ ਅ ਾਜ਼ਾਰ ਹੋ ਕੇ ਵਕਹਾ। ਤੇ ਉਹਦਾ ਮੂਡ ਖ ੇ ਕੇ ਬਾਰਬੀ

ਿੱਲ ਬਟਨ ਦਿੱਵਬਆ, ਇਿੱਕ ਉਿੱਡ ੀ ਾਂ ਟੈਕ ੀ ਆ ਗਈ। ਤੇ ਉਹ

ਰ

ਨੇ ਹੋਰ ਕੁਝ ਨਾ ਪੁਿੱਵਛਆ। ਉਹ ੋ ਣ ਲਿੱ ਗ ਵਪਆ ਵਕ ਹੁਣ ਕੀ ਕਰੇ। ਬਾਰਬੀ ਦਾ ਤੇ ਕੋਈ ਮ ਲਾ ਨਹੀ ਾਂ ੀ। ਜੋ ਉਹ ਕਵਹਿੰਦਾ ਬਾਰਬੀ ਨੇ ਹਿੱ ੀ

ਇਿੱਕ ਰੈ ਤਰੋਰਾਨ ਜਾ ਅਿੱਪੜ੍ੇ।

ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਉਹੀ ਕਰਨਾ ੀ। ਸ਼ੁਰਹੂ ਸ਼ੁਰਹੂ ਵ

ਹਰ ਪਾ ੇ ਜੋੜ੍ੇ ਈ ਜੋੜ੍ੇ ਬੈਠੇ ਨ। ਵਜ਼ਆਦਾ ਤਰ ਤੇ ਇਨ ਾਨੀ ਬਿੰਵਦਆਾਂ

ਤੇ ਉਹ ਬਾਰਬੀ ਨਾਲ਼

ਾਹ ਾ

ੀ, ਪਰ ਵਫ਼ਰ ਉਹ ਬੋਰ ਹੋਣ ਲਿੱ ਗ ਵਪਆ। ਉਿੱਤੋਂ ਤੇ ਵਬਲਕੁਲ ੀ ਪਤਾ ਨਹੀ ਾਂ ੀ ਲਗਦਾ, ਪਰ ਅਿੰਦਰੋਂ ਤੇ ਉਹਨੂਿੰ ਪਤਾ ੀ

ਤੇ

ਨਾ ਬਈ ਉਹ ਹੈਗੀ ਤੇ ਕਿੰਵਪਊਟਰ ਈ ਏ। ਉਹਦੇ ਅਵਹ ਾ ਾਾਂ ਨਾਲ਼

ਅਪਣਾ ਆ'ਡਰ ਕੀਤਾ ਤੇ ਬਾਰਬੀ ਨੇ ਅਪਣਾ। ਬੀਰੇ ਨੇ ਵਲਆ

ਬਾਰਬੀ ਨੂਿੰ ਕੀ ਲੈ ਣਾ ਦੇਣਾ ਹੋ ਕਦਾ ੀ। ਹੁਣ ਉਹਦਾ ਬਾਰਬੀ ਨਾਲ਼ ਗਿੱਲਾਾਂ ਕਰਨ ਨੂਿੰ ਜੀ ਨਹੀ ਾਂ ੀ ਕਰਦਾ। ਇਹਨੂਿੰ ਵਬ ਤਰੇ ਲੈ ੜ੍ੇ, ਉਹਨੇ

ਕੇ ਉਨਹਾਾਂ ਦੇ ਵ

ਗਿੱਲਾਾਂ ਕਰਦਾ

ਾਣੀਆਾਂ ਨਾਲ਼ ਕਲਦਾਰ ਈ ਨ, ਕੁਝ ਕੁਝ ਜੋੜ੍ੇ ਇਨ ਾਨੀ ੀ ਨ। ਰੋਬੋਟ ਬੈਰੇ ਨੇ ਓਹਨੂਿੰ

ੀ ਇਿੱਕ ਟੇਬਲ ਤੇ ਵਬਹਾ ਵਦਿੱਤਾ। ਉਹਨੇ

ਕਾਰ ਇਿੱਕ ਮੋਮਬਿੱਤੀ

ੀ ਬਾਲਾ ਵਦਿੱਤੀ।

ੂਪ ਆ

ਵਗਆ ਤੇ ਉਹ ਪੀਣ ਲਿੱ ਗ ਪਏ। ਬਾਰਬੀ ਦੇ ੈਂ ਰਾਾਂ ਨੇ ਟੇ ਾ ਲਾ ਵਲਆ

ੋਵ ਆ, ਪਰ ਉਹਦਾ ੀ ਏ

ਬਈ ਉਹਦਾ ਮੂਡ ਪਵਹਲਾਾਂ ਤੋਂ ਵਬਹਤਰ ਹੋ ਵਗਆ ਏ ਏ ਲਈ ਬਾਰਬੀ

ੇਖ ਕੇ ਬਾਰਬੀ ੀ ਮੋਨਹਾ ਮੀਟ ਕੇ ਬਹਾ ਗਈ ੀ। ਓਹਨੂਿੰ ਪਤਾ

ਹੁਣ ਉਹਦੇ ਨਾਲ਼ ਗਿੱਪਾਾਂ ਮਾਰਨ ਲਿੱ ਗ ਪਈ। ਇਿੰਨੇ ਵ ਉਹਦੀ ਨਜ਼ਰ ਾਂ ੀ ੀ, ਆਪਣੇ ਕਲਦਾਰ ਨਾਲ਼। ਪਈ ਤੇ ਆਵਬਦਾ ਟੁਰੀ ਆਉਦ

ਲ ੇ ੇ ਮੂਡ ਨਾ ਬਵਣਆ। ਆਦੀ ਕਰਬ ਨੇ ਫਿੰਡ ਫਿੰਡ ਕੇ ਵਕ ੇ ਜੋਗਾ ਨਹੀ ਾਂ ੀ ਛਿੱਵਡਆ। ਉਹਦਾ ਮੂਡ ਖ਼ਰਾਬ ਬਾਰਬੀ ਦੇ ਵ ਫ਼ਟ ਈਰ ਵ

ੀ

ਆਵਬਦਾ ਨੂਿੰ

ਇਹ ਕੁ ਡਿੱ ਡ ੀ ਵਕ ਜੇ ਉਹਦਾ ਮੂਡ

ੇਖ ਕੇ ਓਹਨੂਿੰ ਉਹ ਾਰੇ ਿੰਗੇ ਿੰਗੇ ੇਲੇ ੇਤੇ ਆ ਗਏ

ਵਜਹੜ੍ੇ ਉਹਨੇ ਆਵਬਦਾ ਨਾਲ਼ ਵਬਤਾਏ ਨ।

ਖ਼ਰਾਬ ਹੋ ੇ ਤੇ ਬਾਰਬੀ ਨੇ ਆਪ ਨਾ ਤੇ ਕੁਝ ਬੋਲਣਾ ੀ ਤੇ ਨਾ ਈ ਕੁਝ ਕਰਨਾ ੀ। - ਲੋ ਵਫ਼ਰ ਬਾਹਰ ਈ ਿੱਲਣੇ ਆਾਂ-, ਉਹਨੇ ੋਵ ਆ।

-ਤੂ ਿੰ ਉਥੇ ਬਵਹ ਮੈਂ ਆਨਾ ਆਾਂ- ਉਹਨੇ ਬਾਰਬੀ ਨੂਿੰ ਵਕਹਾ -ਆਵਬਦਾ ਦਿੱ ੀ - ਿੱਲ ਬਾਰਬੀ, ਬਾਹਰ ਲੀਏ।- ਆਦਤ ਤੋਂ ਮਜਬੂਰ ਉਹ ਬਾਰਬੀ ਕੋਲੋਂ

ਏ ਜ਼ਰਾ ਓਹਨੂਿੰ ਵਮਲ ਆ ਾਾਂ।- ਮਸ਼ੀਨੀ ਬਾਰਬੀ ਨੂਿੰ ਵਕਹੜ੍ਾ ਾੜ੍ਹਾ ਪੈਣਾ

ਪੁਿੱਛ ਲੈਂ ਦਾ ਹੁਿੰਦਾ ੀ, ਪਰ ਏ ਲ ੇ ੇ ਉਹ ਇ ਰਾਾਂ ਦੇ ਵਕ ੇ ਲਾਡ ਦੇ ਮੂਡ ਵ ਨਹੀ ਾਂ ੀ, ਏ ਲਈ ਉਹਨੇ ਵ ਿੱਧਾ ਆ'ਡਰ ਈ ਲਾਇਆ।

ੀ। ਦੂਜੇ ਪਾ ੇ ਆਵਬਦਾ ੀ ਰੋਬੋਟ ਨਾਲ਼ ਈ ੀ, ਓਥੇ ੀ ਖ਼ਤਰਾ ਕੋਈ ਨਹੀ ਾਂ ੀ।

ਲੋ - ਬਾਰਬੀ ਨੇ ਆ ੇਗ ਦਾ ਇਜ਼ਹਾਰ ਕੀਤਾ -ਖਾਣਾ ਖਾਣ

ਿੱਲਣੇ ਆਾਂ। ਾਹ ਾ ਵ ਰ ਹੋ ਵਗਆ ਏ ਰੁਮੈਂਵਟਕ ਲਿੰ ਕੀਤੇ ਹੋਏ। ਨ ਾਾਂ

ਆਵਬਦਾ ਆਪਣੇ ਮਸ਼ੀਨੀ ਬਿੰਦੇ ਨਾਲ਼ ਇਿੱਕ ਮੇਜ਼ ਉਿੱਤੇ ਬਵਹ ਿੱਕ ੁ ੀ ੀ, ਾਂ ਾ ਖ ਓਹਨੂਿੰ ਆਪਣੇ ਿੱਲ ਆਉਦ ੇ ਕੇ ਮੁ ਕਾਈ ਤੇ ਨਾ, ਪਰ ਉਹਦੀਆਾਂ

ਰਹਾ ਮਨਾਾਂਦੇ ਆਾਂ।-

ਅਿੱਖਾਾਂ ਦੇ ਿੱਡੇ ਹੋਣ, ਤੇ ਉਹਦੀਆਾਂ ਅਿੱਖਾਾਂ ਤੇ ੁਰੇਸ਼ ਹੋ ਜਾਣ ਨਾਲ਼ ਓਹਨੂਿੰ

-ਹਾਾਂ

ਪਤਾ ਲਿੱ ਗ ਵਗਆ ਵਕ ਬਹੁਤ ਖ਼ੁਸ਼ ਹੋ ਗਈ ੀ। ਓਹਨੂਿੰ ਪਤਾ ੀ ਬਈ -ਇਹ ਕਿੰਵਪਊਟਰ ਆਲੇ

ੀ ਰਿੱਜ ਕੇ ਈ ਹਰਾਮੀ ਹੁਿੰਦੇ ਨੇਂ-, ਉਹਨੇ

ਅ ਲੋਂ ਵਜ਼ਆਦਾ ਖ਼ੁਸ਼ ਉਹ ਏ

ੋਵ ਆ। ਾਰੀ ਰੋਬੋਵਟਕ ਪਰੋਗਰਾਵਮਿੰਗ ਇਨ ਾਨੀ ਨਫ਼ ੀਆਤ ਨਾਲ਼

ਗਿੱਲ ਤੇ ਹੋਈ

ੀ ਵਕ ਉਹ ਮਸ਼ੀਨੀ

ਾਣੀ ਨਾਲ਼ ੀ।

ਖੇਡਣ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਾਂਦੀ ੀ। ਬਾਰਬੀ ਦੇ ੈਂ ਰਾਾਂ ਨੇ ਉਹਦੇ ਮੂਡ ਬਾਰੇ ਵਜਹੜ੍ੇ ਵ ਗਨਲ ਫੜ੍ੇ ਨ ਉਨਹਾਾਂ ਭਾਰੋਂ ਉਹ ਹੁਣ ਕੁਝ ਰੋਮਾਨ ਾਹੁਿੰਦਾ

-ਵਕਆ ਹਾਲ ਏ?- ਉਹਨੇ ਕੋਲ਼ ਜਾ ਕੇ ਵਕਹਾ ਤੇ ਆਵਬਦਾ ਨੇ ਉਿੱਠ ਕੇ

ੀ। ਵਜਿੰਨੀ ਕੁ ਨਫ਼ ੀਆਤੀ ਪੜ੍ ੋਲ ਕਰ ਕੇ ਇਹ ਲੋ ਕ ਕਿੰਵਪਊਟਰ

ਓਹਨੂਿੰ ਜਿੱਫੀ ਪਾ ਲਈ। -ਠੀਕ ਆਾਂ- ਆਵਬਦਾ ਨੇ ਵਕਹਾ -ਤੂ ਿੰ ਠੀਕ

ਪਰੋਗਰਾਵਮਿੰਗ ਕਰਦੇ ਨ ਇਹਦਾ ਅਿੰਦਾਜ਼ਾ ਓਹਨੂਿੰ ਦੀਆਾਂ ਰੀ ਰ ਾਾਂ ਨ ਇਨਹਾਾਂ ਦੀਆਾਂ। ਏ

ਐਾਂ?-

ਿੰਗੀ ਤਰਹਾਾਂ ੀ। ਅਿੰਤ

ੇਲੇ ੀ ਬਾਰਬੀ ਦੇ ੈਂ ਰਾਾਂ

-ਹਾਾਂ, ਠੀਕ ਈ ਆਾਂ।- ਉਹ ਆਵਬਦਾ ਦੀ ਜਿੱਫੀ ਨਾਲ਼ ਉਦਾ ਹੋ ਵਗਆ

ਨੇ ਉਹਦੀ ਨਫ਼ ੀਆਤੀ ਰਗ ਤੇ ਵਬਲਕੁਲ ਠੀਕ ਵਨਸ਼ਾਨਾ ਲਾਇਆ

ੀ। -ਟੇ ੀ, ਤੂ ਿੰ ਇਹਦੇ ਮੇਜ਼ ਤੇ ਜਾ ਕੇ ਬਵਹ ਜਾ।- ਆਵਬਦਾ ਨੇ ਉਹਦੇ

ੀ।

ਿੱਲ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰਵਦਆਾਂ ਆਪਣੇ ਬਿੰਦੇ ਨੂਿੰ ਵਕਹਾ ਤੇ ਆਵਬਦਾ ਦਾ

ਕੇ ਉਹਦੇ ਤੇ ਆਪਣੇ ਲੀੜ੍ੇ ਕਿੱ ਣ ਕਿੰਧ ਿੱਲ ਟੁਰ ਪਈ। ਲੀੜ੍ੇ ਬਦਲ

ਕਲਦਾਰ ਮੁ ਕਾਾਂਦਾ ਉਿੱਠ ਕੇ ਲਾ ਵਗਆ। -ਟੇ ੀ?- ਓਹਨੂਿੰ ਹਾ ਾ ਆ ਵਗਆ। -ਇਹ ਵਕਆ ਨਾਾਂ ਰਿੱਵਖਆ ਏ ਤੂ ਿੰ?- -ਵਕਉ?ਾਂ - ਆਵਬਦਾ ਹੋਲਾ

ਕੇ ਉਹ ਬਾਹਰ ਵਨਕਲੇ ਤੇ ਬਾਰਬੀ ਨੇ ਉਹਦੀ ਬਾਾਂਹ ਵ

ਵਜਹਾ ਮੁ ਕਾਈ -ਤੂ ਿੰ ਵਕਆ ਆਵਬਦਾ ਰਿੱਖ ਛਿੱਵਡਆ ਏ?- -ਨਹੀ,ਾਂ

-ਹਾਾਂ ਿੱਲ ਵਫ਼ਰ।- ਉਹਨੇ ਵਕਹਾ ਤੇ ਬਾਰਬੀ ਾਹ ਾ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਨਾਲ਼ ਉਿੱਠ

ਲਈ। ਓਹਨੂਿੰ

ਬਾਾਂਹ ਪਾ

ਬਾਰਬੀ।- ਉਹ ੀ ਮੁ ਕਾਇਆ। -ਵਕਆ ਹਾਲਾਤ ਨੇਂ?-

ਿੰਗਾ ਲਿੱ ਵਗਆ ਤੇ ਉਹ ਆਦੀ ਕਰਬ ਨੂਿੰ ਭੁਿੱਲਣ ਲਿੱ ਗ

ਵਪਆ। ਬਾਹਰ ਆ ਕੇ ਉਹਨੇ ਆਪਣੀ ਗੁ ਟ ਦੀ ਕਿੰਵਪਊਟਰ ਿੱਪ ੁ ਦਾ 7

- ਤੈਨੂਿੰ ਵਕਆ ਲਗਦਾ ਏ?- ਆਵਬਦਾ ਉਦਾ ਹੋ ਕੇ ਬੋਲੀ। -ਤੂ ਿੰ ਤੇ ਮੁੜ੍ ਖ਼ਬਰ ਈ ਨਹੀ ਾਂ ਲਈ।- ਉਹਨੇ ਕੋਈ ਜ ਾਬ ਨਾ ਵਦਿੱਤਾ। ਪ ਿੱੁ ਕਰ ਕੇ ਆਵਬਦਾ ਨੂਿੰ

ਕ ਹੇਗੀ। ਓਹਨੂਿੰ

ਛਿੱਡ ਪਵਹਲੀਆਾਂ ਗਿੱਲਾਾਂ ਨੂਿੰ । ਮੈਂ ਅਿੱਕ ਗਈ ਆਾਂ ਇਨਹਾਾਂ ਮਸ਼ੀਨਾਾਂ ਨਾਲ਼

ੋਹਣੀ ਨਹੀ ਾਂ ੀ। ਹੋ

ੇਖਦਾ ਵਰਹਾ। ਉਹ ਬਾਰਬੀ ਵਜਿੰਨੀ

ਰਵਹਿੰਵਦਆਾਂ ਰਵਹਿੰਵਦਆਾਂ।- ਉਹ ਵਫ਼ਰ

ੀ ਕ ਰਾਾਂ ਕਦੀ ੀ, ਬਾਰਬੀ ਦੀ ਹਰ ਸ਼ੈ ਪਰਫ਼ੈਕਟ ੀ ਤੇ ਉਹ ਹਮੇਸ਼ਾ ਲਈ ਜ ਾਨ

ਿੱਪ ੁ ਖ ੇ ਕੇ ਆਵਬਦਾ ਨੇ ਜ਼ਰਾ ਕੁ ਜ਼ੋਰ ਦੇ ਕੇ ਵਕਹਾ। -

ਜੀ ਨ ਉਹਦੇ ਅਿੱਗੇ ਵਫ਼ਲਮ

ਾਾਂਗ

ਿੱਪ ੁ ਵਰਹਾ।

ਰਹੇ ਪਵਹਲਾਾਂ ਦਾ

ਿੱਲਣ ਲਿੱ ਗ ਵਪਆ। ਆਵਬਦਾ

ੀ। ਆਵਬਦਾ ਦੇ ਮੋਨਹਾ ਅਤੇ ਵਨਿੱ ਕੇ ਵਨਿੱ ਕੇ ਵ ਤਕਬਰੇ

ਠੀਕ ਪਈ ਕਵਹਿੰਦੀ ੀ। ਉਨਹਾਾਂ ਦੀਆਾਂ ਾਰੀਆਾਂ ਲੜ੍ਾਈਆਾਂ ਦੇ ਬਾ ਜੂਦ

ਦਾਗ਼ ਪਏ ਨ, ਉਹਦੇ ਬੁਿੱਲਹਾਾਂ ਤੇ ਅਿੱਖਾਾਂ ਦੇ ਕੋਵਨਆਾਂ ਤੇ ਝਰੀਆਾਂ ਪੈਣ

ਉਹ ਅ ਲੋਂ ਬਹੁਤ ਖ਼ੁਸ਼ ਨ। ਆਪਣੀ ਮਸ਼ੀਨੀ ਬਾਰਬੀ ਤੋਂ ਓਹਨੂਿੰ ਕੋਈ ਸ਼ਕਾਇਤ ਤੇ ਨਹੀ ਾਂ ੀ, ਪਰ ਉਹਦੇ ਨਾਲ਼ ਰਵਹਣ ਦਾ ਕੋਈ ੁ ਆਦ ਥੋੜ੍ਾ ੀ? ਲੜ੍ਦੀ ਨਹੀ ਾਂ ੀ ਪਰ ਇਨ ਾਨੀ ਾਥ ਆਲੀ ਗਿੱਲ ਤੇ

ਲਿੱ ਗ ਪਈਆਾਂ ਨ, ਤੇ ਉਹਦੇ ਨੂਿੰ ਹਾਾਂ ਦਾ ਵਡਜ਼ਾਈਨ ੀ ਉਹਦੀ ਪ ਦ ਿੰ ਦਾ ਨਹੀ ਾਂ ੀ। ਵਫ਼ਰ ਆਵਬਦਾ ਦੀ ਅਗਲੀ ਗਿੱਲ ੁਣ ਕੇ ਓਹਨੂਿੰ ਤ ੇ ੇ ਆਇਆ ਵਕ ਆਵਬਦਾ ਹਰ ਗਿੱਲ ਉਹਦੀ ਮਰਜ਼ੀ ਦੀ ੀ ਨਹੀ ਾਂ ੀ

ਕੋਈ ਨਹੀ ਾਂ ੀ। ਓਹਨੂਿੰ ਪਤਾ

ਕਰਦੀ।

ੀ ਬਈ ਇਹ ਮਸ਼ੀਨ ਏ ਤੇ ਮਸ਼ੀਨ ਨੇ

ਉਹੀ ਕੁਝ ਈ ਕਰਨਾ ੀ ਜੋ ਉਹਨੇ ਬਾਰਬੀ ਨੂਿੰ ਕਵਹਣਾ ੀ। ਬਾਰਬੀ ਨਾਲ਼ ਰਵਹਿੰਦੀਆਾਂ ਤੇ ਇਿੱਕ ਪਰਫ਼ੈਕਟ ਜੀ ਨ ਵਬਤਾਉਵਾਂ ਦਆਾਂ ੀ ਇਿੱਕ

-ਤੂ ਿੰ ਮੈਨੂਿੰ ਹਿੰ ਾ ਕੇ

ਕੀ ਹਿੱਡੀ ਾਾਂਗ ਆਪਣੀ ਵਜਿੰਦੜ੍ੀ ਤੂ ਿੰ ਬਾਹਰ ੁਿੱਟ

ਅਜੀਬ ਇਕਲਾਪੇ ਦਾ ਅਵਹ ਾ

ੀ।

ਵਦਿੱਤਾ ਏ।- ਆਵਬਦਾ ਨੇ ਕੂੜ੍ ਨਾਲ਼ ਮੁ ਕਾਨਦੇ ਵਕਹਾ। -ਹੁਣ ਤੇ ਤੂ ਿੰ ਖ਼ੁਸ਼ ਐਾਂ ਨਾ?-

ਆਵਬਦਾ ਨੇ ਜਦੋਂ ਓਹਨੂਿੰ

ਇਹ ੁਣ ਕੇ ਓਹਨੂਿੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਦੀ ਤਰਹਾਾਂ ਇਿੰਜ ਜਾਪਣ ਲਿੱ ਗ ਵਪਆ ਬਈ

ਿੱਪ ੁ ਤੇ ਗੁ ਿੰਮ ੁਿੰਮ ੇਵਖਆ ਤੇ ਉਹ ਮਝ ਗਈ ਵਕ ਉਹ ੀ ਆਪਣੇ ਮਸ਼ੀਨੀ ਜੀ ਨ ਨਾਲ਼ ਖ਼ੁਸ਼ ਨਹੀ ਾਂ ੀ। - ੇ ਛਿੱਡ ਏ ਮਸ਼ੀਨ ਨੂਿੰ । ਅਿੱ ੀ ਾਂ ਵਫ਼ਰ ਇਕਿੱਠੇ ਰਵਹ ਾਾਂਗੇ ਤੇ ਵਕਿੰਨੇ ਖ਼ੁਸ਼

ਉਹ ਕੋਈ ਮੁਲਜ਼ਮ ਏ ਤੇ ਏ ਇਲਜ਼ਾਮ ਨੂਿੰ ਗ਼ਲਤ

ਾਬਤ ਕਰਨਾ

ਰਵਹ ਾਾਂਗ,ੇ ਪਵਹਲਾਾਂ ਦੀ ਤਰਹਾਾਂ। ਦਫ਼ਾ ਮਾਰ ਏ ਨਵਹ ਤੀ ਮਸ਼ੀਨ ਨੂਿੰ ,

ਵੜ੍ਹਆ,ਤੇ ਵਫ਼ਰ ਉਹ

ਖ ਮਾਾਂ ਨੂਿੰ ਖਾਏ।- ਆਵਬਦਾ ਨੇ ਉਹਦਾ ਹਿੱਥ ਜ਼ੋਰ ਨਾਲ਼ ਵਹਲਾਇਆ।

ਉਹਦੀ ਵਜ਼ਿੰਮਾ ਾਰੀ ਏ। ਪਵਹਲਾਾਂ ਤੇ ਓਹਨੂਿੰ ਗ਼ੁ ਿੱ ਾ ਉਦਾ ਹੋ ਵਗਆ।

ਓਹਨੂਿੰ ਜ ਰਾਾਂ ਅ ਾਨ ਿੱਕ ਹੋਸ਼ ਆ ਵਗਆ।

-ਮੈਂ ਤੇ ਪਵਹਲਾਾਂ ਈ ਖ਼ੁਸ਼ ਾਾਂ।- ਉਹਨੇ ਦੁਖੀ ਵਜਹਾ ਹੋ ਕੇ ਵਕਹਾ। -ਤੈਨੂਿੰ

-ਆਵਬਦਾ, ਮੈਂ ਕਦੀ ਨਹੀ ਾਂ ੀ ੋਵ ਆ ਵਕ ਤੂ ਿੰ ਵਫ਼ਰ ਮੇਰੇ ਨਾਲ਼ ਰਵਹਣਾ

ਈ ਮੇਰੀ ਹਰ ਸ਼ੈ ਭੈੜ੍ੀ ਲਗਦੀ ੀ।ਇਹ ੁਣ ਕੇ, ਤੇ ਓਹਨੂਿੰ ਉਦਾ

ਾਹ ੇਂਗੀ ਉਹਨੇ ਹੌਲੀ ਵਜਹੀ ਵਕਹਾ।

ਖ ੇ ਕੇ ਆਵਬਦਾ ੀ ਉਦਾ ਹੋ ਗਈ।

-ਪਰ ਮੈਂ ਰਵਹਣਾ ਾਹਣੀ ਆਾਂ।- ਆਵਬਦਾ ਹੁਣ ਤਰਵਲਆਾਂ ਤੇ ਲਾ ਆਈ ੀ। -ਮੈਂ ਹੁਣ ਕਦੀ ਤੈਨੂਿੰ ਛਿੱਡ ਕੇ ਨਹੀ ਾਂ ਜਾ ਾਾਂਗੀ। ਕਦੀ ਤੇਰੇ ਨਾਲ਼ ਨਹੀ ਾਂ

-ਭੈੜ੍ੀ ਲਗਦੀ ਤੇ ਮੈਂ ਤੇਰੇ ਨਾਲ਼ ਵਕਉ ਾਂ ਰਵਹਿੰਦੀ?- ਆਵਬਦਾ ਨੇ ਓਹਨੂਿੰ ਹੋਰ ਉਦਾ ਕਰ ਵਦਿੱਤਾ। -ਭੈੜ੍ੀ ਨਹੀ ਾਂ ੀ ਲਗਦੀ ਤੇ ਮੈਨੂਿੰ ਛਿੱਡ ਕੇ ਵਕਉ ਾਂ

ਲੜ੍ਾਾਂਗੀ -।ਆਵਬਦਾ ਦੀਆਾਂ ਇਨਹਾਾਂ ਗਿੱਲਾਾਂ ਨੇ ਓਹਨੂਿੰ ਡਾਹਡਾ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਕਰ ਵਦਿੱਤਾ।

ਗਈ ਾਾਂ?- ਉਹਨੇ ਇਿੰਜ ਪੁਿੱਵਛਆ ਵਜ ੇਂ ਬਾਲ ਮਾ ਾਾਂ ਨਾਲ਼ ਨਰਾਜ਼ ਹੋ ਕੇ ਲਾਡ ਕਰਦੇ ਨੇਂ। ਆਵਬਦਾ ਨੇ ਕੋਈ ਜ ਾਬ ਨਾ ਵਦਿੱਤਾ। ਪਰ ਓਹਨੂਿੰ

-ਮੈਂ ਹੁਣ ਿੱਲਣਾ ਾਾਂ ਆਵਬਦਾ।- ਉਹਨੇ ਖਲੋ ਕੇ ਬਾਰਬੀ ਨੂਿੰ ਆਉਣ

ਵਦ

ਦਾ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕੀਤਾ। -ਮੈਂ ੋ ਕੇ ਤੈਨੂਿੰ ਏ ਬਾਰੇ ਦਿੱ ਾਾਂਗਾ -।

ਵਪਆ

ੀ ਵਕ ਆਵਬਦਾ ਅਿੰਦਰ

ਦੀਆਾਂ ਅਿੱਖਾਾਂ ਅਿੱਗੇ

ੇ ਪਈ

ੀ। ਸ਼ਾਇਦ ਆਵਬਦਾ

ੀ ਉਹੀ ਵਫ਼ਲਮਾਾਂ ਪਈਆਾਂ

ਲਵਦਆਾਂ

ਨ,

ਉਨਹਾਾਂ ਦੀ ਖ਼ੁਸ਼ ਬਾਸ਼ ਵਜਿੰਦੜ੍ੀ ਦੀਆਾਂ, ਵਜਹੜ੍ੀਆਾਂ ਉਹਦੀਆਾਂ ਅਿੱਖਾਾਂ ਅਿੱਗੇ ਿੱਲਦੀਆਾਂ

-ਹਿੱਛਾ ਹਿੱਛਾ ਠੀਕ ਏ।- ਆਵਬਦਾ ਨੇ ਬੜ੍ੇ ਵਪਆਰ ਨਾਲ਼ ਮੁ ਕਾਾਂਵਦਆਾਂ

ਨ। ਉਹ ਓਥੇ ਈ ਖਾਣਾ ਖਾਣ ਲਿੱ ਗ ਪਏ। ਰੋਬੋਟਾਾਂ ਦਾ

ਵਕਹਾ। - ੋ ਲੈ । ਮੈਂ ਤੇਰੇ ਫ਼ੋਨ ਨੂਿੰ ਉਡੀਕਾਾਂਗੀ -।

ਉਨਹਾਾਂ ਨੂਿੰ ਕੀਹ ਡਰ ਹੋਣਾ ੀ, ਉਨਹਾਾਂ ਵਕਆ ਲਿੱ ਗੇ? ਖਾਣਾ ਖਾਾਂਦੇ ਖਾਾਂਦੇ ਅ ਾਨ ਿੱਕ ਆਵਬਦਾ ਨੇ ਉਹਦਾ ਹਿੱਥ ਫੜ੍ ਵਲਆ।

ਉਹ ਬਾਰਬੀ ਨਾਲ਼ ਬਾਹਰ ਆ ਵਗਆ। ਟੈਕ ੀ ਮਿੰਗਾਈ ਤੇ ਘਰ ਿੱਲ

- ਲ ਿੱ ਅਿੱ ੀ ਾਂ ਵਫ਼ਰ ਇਕਿੱਠੇ ਹੋ ਜਾਈਏ।- ਆਵਬਦਾ ਨੇ ਜੋਸ਼ ਨਾਲ਼ ਵਕਹਾ।

ਟੁਰ ਪਏ। ਘਰ ਅਪੜ੍ਦੇ ਤੀਕਰ ਉਹਦੇ ਵਦਮਾਗ਼ ਵ ਇਿੱਕ ਤੂ ਫ਼ਾਨ ਆਇਆ ਖਲੋ ਤਾ ੀ। ਓਹਨੂਿੰ ਮਝ ਨਹੀ ਾਂ ੀ ਆ ਰਹੀ ਉਹ ਵਕਆ

ਇਹ ਗਿੱਲ ੁਣ ਕੇ ਰਿੱਤ ਵਜ ੇਂ ਉਹਦੀ ਰਗਾਾਂ ਵ ਜਮ ਵਗਆ। ਉਹ ਕਦੀ ਖ਼ਾਬ ਵ ੀ ਇਹ ਨਹੀ ਾਂ ੀ ੋ ਕਦਾ ਵਕ ਆਵਬਦਾ ਇਹ

ਕਰੇ? ਏ ਮਸ਼ੀਨ ਨਾਲ਼ ਤੇ ਉਹ ਖ਼ੁਸ਼ ਨਹੀ ਾਂ ੀ, ਪਰ ਜੇ ਆਵਬਦਾ ਨੇ ਉਹੀ ਕੁਝ ਈ ਕੀਤਾ ਵਜਹੜ੍ਾ ਉਹ ਪਵਹਲਾਾਂ ਕਰਦੀ ਰਹੀ 8

ੀ ਤੇ ਵਫ਼ਰ

ਵਕਆ ਹੋ ੇਗਾ? ਇਨਹਾਾਂ ੋ ਾਾਂ ਵ

ਈ ਡੁ ਿੱ ਵਬਆ ਵਪਆ ੀ ਵਕ ਬਾਰਬੀ

ਨੇ ਉਹਦੇ ਹਿੱਥ ਤੇ ਹਿੱਥ ਰਿੱਖ ਵਦਿੱਤਾ। ਉਹਨੇ ਬਾਰਬੀ ਿੱਲ

ਮਖ਼ਦੂਮ ਟੀਪੂ ਲਮਾਨ ਪਾਵਕ ਤਾਨ ੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਦੇ ਕੀਲ ਤੇ ਪਿੰਜਾਬੀ ਲੇ ਖਕ ਹਨ। ਉਹਨਾਾਂ ਦੀਆਾਂ ਹੁਣ ਤਿੱਕ ਵਤਿੰਨ ਵਕਤਾਬਾਾਂ ਤੇ ਕਾਫ਼ੀ ਲੇ ਖ ਪਰਕਾਵਸ਼ਤ ਹੋ ਿੱਕ ੁ ੇ ਹਨ। ਉਹ ਕਨੂਿੰ ਨ ਦੇ ਅਵਧਆਪਕ ੀ ਹਨ। ਉਹ ਲਾਹੌਰ ਵ ਖੇ ਰਵਹਿੰਦੇ ਹਨ।

ੇਵਖਆ ਤੇ

ਉਹ ਮੁ ਕਾਾਂਦੀ ਪਈ ੀ। -ਤੁ ੀ ਬੇਸ਼ਿੱਕ ਆਵਬਦਾ ਨਾਲ਼ ਰਵਹ ਲ ੋ।- ਬਾਰਬੀ ਓਹਨੂਿੰ ਪਈ ਕਵਹਿੰਦੀ ੀ। -ਜੇ ਉਹਦੇ ਨਾਲ਼ ਵਫ਼ਰ ਿੰਗੀ ਨਾ ਲੀ ਤੇ ਮੈਨੂਿੰ ਵਫ਼ਰ ਲੈ ਆਉਣਾ। ਮੈਂ ਵਕਿੱਥੇ ਜਾਣਾਾਂ ਏ। ਮੈਂ ਤੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਤੁ ਹਾਡੇ ਨਾਲ਼ ਈ ਆਾਂ-। ਬਾਰਬੀ ਦੀ ਇਹ ਗਿੱਲ

ੁਣ ਕੇ ਉਹ ਹੋਰ ਬੇ ੈਨ ਹੋ ਵਗਆ। ਜਜ਼ਬੇ

ਵਕਆ ਹੁਿੰਦੇ ਨੇਂ? ਉਹ

ੋ ਣ ਲਿੱ ਗ ਵਪਆ। ਇਹ ਬਾਰਬੀ ਹਰ ਤਰਹਾਾਂ

ਰੋਬੋਟਾਾਂ ਦੀ ਸਾਰਡਥਕ ਵਰਤੋਂ ਦੁਨੀਆਾਂ ਵ ਿੱ

ਉਹਦਾ ਵਖ਼ਆਲ ਰਿੱਖਦੀ ੀ, ਹਰ ੇਲੇ ਓਹਨੂਿੰ ਖ਼ੁਸ਼ ਕਰਨ ਦਾ ਆਹਰ ਕਰਦੀ ਰਵਹਿੰਦੀ

ੀ। ਇਹ ਉਹ ਕ ਰਾਾਂ ਕਵਹ

ਕਦਾ

ੀ ਵਕ ਇਹ ਇਿੱਕ ਮਸ਼ੀਨ ੀ। ਉਹਦੇ ਵ ਜਜ਼ਬੇ ਉਿੱਕਾ ਈ ਕੋਈ ਨਹੀ ਾਂ ਨ। ਇਹ ਉਹਦੀ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਵ ਵਦਿੱ ਦੀ ਤੇ

ਲਿੱ ਗ ਜਾਣਗੀਆਾਂ। ਸ਼ੀਸ਼ਾ, ਪਲਾ ਵਟਕ ਤੇ ਟਾਇਰੋਫ਼ੋਰਮ ਅਵਜਹੀਆਾਂ

ਇਨ ਾਨੀ

ੀਜ਼ਾਾਂ ਹਨ ਵਜਨਹਾਾਂ ਨੂਿੰ ਗਲਣ ਲਈ 500 ਾਲ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਲਿੱ ਖਾਾਂ-ਕਰੋੜ੍ਾਾਂ

ਖ਼ੁਸ਼ ਹੁਿੰਦੀ

ਾਲ ਲਿੱ ਗ

ਕਦੇ ਹਨ। ਇ ਦਾ ਅਨੁ ਮਾਨ ਵ ਵਗਆਨਕ ਾਂ ੇ ਹਨ, ਰੇ ਪਾਇਰੋਮੀਟਰੀ (respirometry) ਟੈ ਟ ਨਾਲ਼ ਲਗਾਉਦ

ੀ, ਪਰ ਇਹਦੀ ਇਹ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਅ ਲ ਤੇ ਨਹੀ ਾਂ ਹੁਿੰਦੀ ਨਾ!

ਆਵਬਦਾ ਦੀ ਉਹਦੇ ਨਾਲ਼ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਭਾ ੇਂ ਥੋੜ੍ੀ ੀ, ਪਰ ਹੁਿੰਦੀ ਤੇ ਅ ਲ

ਵਜ ਵ ਿੱ ਉਹ ਕੂੜ੍ੇ ਦੇ ਨਮੂਨੇ ਨੂਿੰ ਵਟਊਬ ਵ ਿੱ

ਈ

ੀ ਨਾ! ਪਰ ਓਹਨੂਿੰ ਕ ਰਾਾਂ ਪਤਾ ੀ ਬਈ ਆਵਬਦਾ ਦੀ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਬਣਾ ਟੀ ਨਹੀ ਾਂ ਹੁਿੰਦੀ ੀ? ਜੇ ਬਾਰਬੀ ਨੂਿੰ ਨਿੰਬਰ ਪਲੇ ਟ ਨਾ ਲਿੱ ਗੀ

ਨਾਲ਼ ਬਿੰਦ ਕਰ ਵਦਿੰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਉ

ਵ ਕਵ ਤ ਦੇਸ਼ਾਾਂ ਵ ਿੱ

ੀ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਲੋ ਕ ਹੀ ਤਰਹਾਾਂ ਕੂੜ੍ਾ ਰੀਾਈਕਲ ਕਰਨ ਲਈ ਨਹੀ ਾਂ ੁਿੱਟਦੇ, ਉਹ ਪਲਾ ਵਟਕ, ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਦੇ ਨਾਲ਼

ਿੱ ੇ, ਤੇ ਬਾਰਬੀ ਦੇ ਝੂਠੇ ਨ। ਇਹ ਬਾਰਬੀ ਬਾਰੇ ਉਹਦਾ ਇਲਮ ੀ ਵਜਹੜ੍ਾ ਬਾਰਬੀ ਦੇ ਜਜ਼ਵਬਆਾਂ ਨੂਿੰ ਉਹਦੇ ਲਈ ਬੇ ੁਕਾਤ ਵਪਆ ਕਰਦਾ ਜਜ਼ਵਬਆਾਂ

ਜਹੋ ਰਵਹਣਾ

ੀ ਵਕ ਆਵਬਦਾ ਉਹਦੇ ਨਾਲ਼

ਾਹੁਿੰਦੀ

ਹੋਰ ੀਜ਼ਾਾਂ ੀ ੁਿੱਟ ਵਦਿੰਦੇ ਹਨ ਵਜਨਹਾਾਂ ਨੂਿੰ ਛਾਾਂਟਣਾ ਬਹੁਤ ਮੁਸ਼ਵਕਲ ਹੁਦ ਿੰ ਾ

ੁਿੱ ੇ

ਹੈ। ਪਰ

ੀ, ਵਕ ੇ ਲਾਲ ੀਆਾਂ ਲੋ ੜ੍

ਰੋਬੋਵਟਕ

ਕੇ ਲੇ ਟ ਵਗਆ ਤੇ ਉਹਦੀਆਾਂ ਅਿੱਖਾਾਂ ਵ

ਵਕ ੇ ਮਿੱਕੜ੍ੀ

ਟਮ ਵ ਿੱ ਕੂੜ੍ਾ ਛਾਾਂਟਣ ਲਈ ੀ ਰਵਤਆ ਜਾ

ਾਾਂਗ ਕੂੜ੍ੇ ਦੇ

ੇਰ ਵ ਿੱ

ਵਫਰ ਕੇ ਸ਼ੀਸ਼ਾ, ਪਲਾ ਵਟਕ

ਆਵਦ ਨੂਿੰ ਛਾਾਂਟਕੇ ਅਲਿੱ ਗ-ਅਲਿੱ ਗ ਡਿੱ ਵਬਆਾਂ ਵ ਿੱ ਪਾ ਵਦਿੰਦੀਆਾਂ ਹਨ।

ਮੌਕਾ

ਤੇ ਅਿੱਥਰੂ ਵਡਗਣਾ ਭਾ ੇਂ ਬਾਰਬੀ ਦੇ ਰਵਕਟ ਈਰ ਵ ਕੁ ਡਿੱ ਡ ਈ ਵਕਉ ਾਂ ਨਾ ਹੋ ੇ, ਇਨ ਾਨੀ ਜਜ਼ਵਬਆਾਂ ਤੋਂ ਵਕਿੰਨਾ ਈ ਆਰੀ ਵਕਉ ਾਂ ਨਾ

ਇਹੋ ਵਜਹੀਆਾਂ ਕਾ ਾਾਂ ਨਾਲ਼ ਮਨੁਿੱ ਖਤਾ ਦੇ ਿੰਗੇ ਭਵ ਿੱਖ ਦੀ

ਹੋ ੇ, ਉਹਦੇ ਇਨ ਾਨੀ ਜਜ਼ਵਬਆਾਂ ਲਈ ਇਹ ਅਿੱਥਰੂ ਇਿੱਕ ਅਨਮੋਲ

ਆ ਬਿੱਝਦੀ ਹੈ …

ਭੇਂਟ ੀ। ਓਹਨੂਿੰ ਆਪਣੇ ਉਹ ਾਰੇ ਅਿੱਥਰੂ ੇਤੇ ਆ ਗਏ ਵਜਹੜ੍ੇ ਉਹਨੇ ਗਾਏ

ਰੋਬੋਟਾਾਂ ਨੂਿੰ

ਕਦਾ ਹੈ। ਰੋਬੋਟ ਬਾਾਂਹ ਾਾਂ ਵਜ ‘ਤੇ ਕਸ਼ਨ ਕਿੱਪ ਲਿੱ ਵਗਆ ਹੁਿੰਦਾ ਹੈ,

ਅਿੱਥਰੂ ਆ ਗਏ। ਉਹਦੇ

ਈ ਬਾਰਬੀ ਦਾ ਇਿੱਕ ਅਿੱਥਰੂ ਉਹਦੇ ਮੋਨਹਾ ਤੇ ਵਡਿੱ ਵਗਆ। ਏ

ਲਹ ੋਂ ਵਤਆਰ ਕੀਤੇ, ਨਕਲੀ ਬੁਿੱਧੀ ਨਾਲ਼ ਲੈ

ਰੀ- ਾਇਕਵਲਿੰ ਗ ਵ

ਵ ਰ ਰਿੱਖ

ਅਿੱਥਰੂ ੇਖ ਕੇ ਬਾਰਬੀ ਨੇ ਝੁਕ ਕੇ ਉਹਦਾ ਮੋਨਹਾ ਿੰਮ ੁ ਵਲਆ, ਤੇ ਨਾਲ਼

ਆਵਬਦਾ ਨੂਿੰ ਰੋਕਣ ਲਈ

ਿੰਗੀ ਖ਼ਬਰ ਇਹ ਹੈ ਵਕ ਾਤਾ ਰਣ ਨਾਲ਼ ਵਪਆਰ ਕਰਨ

ਾਲ਼ੇ ਵ ਵਗਆਨੀ ਵਨਿੱ ਤ ਨ ੀਆਾਂ ਖੋਜਾਾਂ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਐਮਪ

ਮਾਰੇ ਨਹੀ?ਾਂ ਇਨਹਾਾਂ ਈ ੋ ਾਾਂ ਤੋਂ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਹੋ ਕੇ ਉਹ ਬਾਰਬੀ ਦੀ ਗੋਦ ਵ

ਵਕਵਰਆ ਤੋਂ ਵਜਿੰਨੀ ਕੁ

ਮਾਾਂ ਪਤਾ ਲਗਦਾ ਹੈ।

ਕੋਈ ਫ਼ਰਕ ਤੇ ਨਹੀ ਾਂ

ੀ। ਇਹ ਤੇ ਉਹਦੀ ੋ ਈ ੀ ਵਕ ਆਵਬਦਾ ਦੇ ਉਹਦੇ ਲਈ ਜਜ਼ਬੇ

ੀ। ਪਰ ਕੀ ਓਹਨੂਿੰ ਇਹ ਪਿੱਕ

ੂਖ਼ਮ-ਜੀ ਾਾਂ ਤੇ ਵਮਿੱਟੀ

ਕਾਰਬਨਡਾਈਆਕ ਾਈਡ ਵਨਿੱ ਕਲਦੀ ਹੈ ਉ ਤੋਂ ਕੂੜ੍ੇ ਦੇ ਗਲਣ ਦਾ

ਹੁਿੰਦੀ, ਤੇ ਓਹਨੂਿੰ ਇਹ ਨਾ ਪਤਾ ਹੁਿੰਦਾ ਵਕ ਉਹ ਕਲਦਾਰਣੀ ਏ, ਤੇ ਉਹਦੇ ਲਈ ਆਵਬਦਾ ਯਾਾਂ ਬਾਰਬੀ ਦੀ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਵ

ਤਰਹਾਾਂ ਦਾ

ਕੂੜ੍ਾ (ਵਜ ੇਂ ਵਕ ਪਲਾ ਵਟਕ) ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਵਜ ਨੂਿੰ ਕੁਦਰਤ ਗਾਲ਼ ਨਹੀ ਾਂ ਕਦੀ ਜਾਾਂ ਵਫਰ ਉ ਨੂਿੰ ਵਮਿੱਟੀ ਵ ਿੱ ਵਮਲਣ ਲਈ ਕਈ ਦੀਆਾਂ

ੀ ਵਕ ਇਹ

ਜਜ਼ਵਬਆਾਂ ਤੋਂ ਆਰੀ ਇਿੱਕ ਮਸ਼ੀਨੀ ਰਤਾ-ਏ- ੀ? ਪਰ ਇਹ ਗਿੱਲ ਤੇ ਓਹਨੂਿੰ ਪਤਾ

ਮਨੁਿੱ ਖ ਹੀ ਇਿੱਕ ਅਵਜਹਾ ਪਰਾਣੀ ਹੈ ਜੋ ਇ

ਨ। ਉਹ ਬਾਰਬੀ ਨੂਿੰ ਜਿੱਫੀ ਪਾ,

ਫੋਟੋ: ਐਮਪ

ੀਕਾਾਂ ਮਾਰ ਮਾਰ ਕੇ ਰੌਣ ਲਿੱ ਗ ਵਪਆ। ਤੇ ਬਾਰਬੀ ੀ। ਖ਼ਤਮ। *****

ਰੋਬੋਵਟਕ

ਪੇਸ਼ਕਸ਼: ਅਮਨਦੀਪ ਵ ਿੰਘ

9

ਸ਼ਾਲਵ ਡਾ. ਹਰਿੀਤ ਡਸੰਘ ਡਾ. ਦੇ ਰਾਜ ਵਪਛਲੇ

ੀਹ ਾਲਾਾਂ ਤੋਂ ਵਹਮਾਵਲਆ ਪਰਬਤਾਾਂ ਦੀ ਗੋਦ ਵ ਿੱ ਜੀ ਵ ਵਗਆਨ, ਔਸ਼ਧੀ ਵ ਵਗਆਨ, ਪੁਲਾੜ੍ ਅਤੇ ਕੁਦਰਤ

ਦੇ ਰਹ ਾਾਂ ਨੂਿੰ ਜਾਨਣ ਦੀ ਕੋਵਸ਼ਸ਼ ਵ ਿੱ ਲਿੱ ਗੇ ਹੋਏ ਨ। ਡਾ. ਦੇ ਰਾਜ ਪੇਸ਼ੇ ਤੋਂ ਔਸ਼ਧੀ ਵ ਵਗਆਨ ਦੇ ਮਾਵਹਰ ਨ। ਬਹੁਤ ਾਲ ਪਵਹਲਾਾਂ ਜੜ੍ਹੀਆਾਂ-ਬੂਟੀਆਾਂ ਦੀ ਖੋਜ ਉਨਹਾਾਂ ਨੂਿੰ ਇਿੰਨਾ ਪਹਾੜ੍ਾਾਂ ਿੱਲ ਲੈ ਆਈ ੀ। ਦੁਰਲਿੱ ਭ ਜੜ੍ਹੀਆਾਂ-ਬੂਟੀਆਾਂ, ਪਰਬਤਾਾਂ, ਅਤੇ ਕੁਦਰਤ ਦੀਆਾਂ ਰਮਜ਼ਾਾਂ ਨੇ ਉਨਹਾਾਂ ਨੂਿੰ ਇਿੰਨਾ ਭਰਮਾ ਵਲਆ ੀ ਵਕ ਹੁਣ ਉਹ ਇਿੰਨਾਾਂ ਾਦੀਆਾਂ ਤੋਂ ਦੂਰ ਬਹੁਤ ਘਿੱਟ ਮਾਾਂ ਕਦੇ ਕਦਾਈ ਹੀ ਵਕਿੱਧਰੇ ਹੋਰ ਗੁ ਜ਼ਾਰਦੇ ਨ।

10

ਕੁ ਝ

ੀ। ਹੁਣ ਉਹ ਡਾ. ਦੇ

ਦੇ ਘਰ ਤੋਂ ਥੋੜ੍ਹੀ ਦੂਰ ਰਵਹਿੰਦੀ ੀ 'ਗੋਮਤੀ ਅਿੰਮਾ'। ਇਕ ਬੁਜ਼ਰੁਗ

ਵਰਹਆਾਂ ਬਾਅਦ

ਏਨਾ

ਕਤ

ਔਰਤ ਜੋ ਬਹੁਤ ਰਹਿੱ ਮਈ ੀ। ਉਹ ਅਕ ਰ ਉਿੱ ੀ ਟਾਨ ਤੇ

ਘਰ

ਖਲੋ ਕੇ ਅਕਾਸ਼ ਿੱਲ ੇਖਦੀ ਹੋਈ ਅਵਦਿੱਖ ਆਤਮਾ ਾਾਂ, ਅਵਦਿੱਖ ਾਂ ੀ ੀ। ਸ਼ਕਤੀਆਾਂ ਨਾਲ ਗਿੱਲਾਾਂ ਕਰਦੀ ਨਜ਼ਰ ਆਉਦ

ਪਵਰ ਾਰ ਤੋਂ ਦੂਰ ਡਾ. ਦੇ

ਨੂਿੰ ਬਹੁਤ

ਿੱਭ ੁ ਦਾ

ੀ। ਉਨਹਾਾਂ ਦੀ ਪਤਨੀ,

ਇਕ

ਵਮਵ ਜ਼ ਰੀਨਾ ੀ ਇਕ ਡਾਕਟਰ

ਬੇਟਾ ਬਿੰਗਲੌ ਰ ਵ ਿੱ

ਵਦਿੱਲੀ ਆਪਣੇ

ਇਿੰਜੀਨੀਅਵਰਿੰਗ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰ ਵਰਹਾ ੀ।

ਡਾ. ਵ ਆਲ ਦੇ ਬੇਟੇ

ਲੋਂ ਬਣਾਏ ਇਕ

ੈਰੀਟੇਬਲ ਹ ਪਤਾਲ ਦੀ ਜ਼ੁਿੰਮੇ ਾਰੀ ਵਨਭਾ ੀ। ਵਮਵ ਜ਼ ਰੀਨਾ ਹ ਪਤਾਲ ਨੂਿੰ ਛਿੱਡਕੇ ਨਹੀ ਾਂ ੀ ਜਾ

ਮੀਰ ਵ ਿੱ

ੀ ਵਪਉ ਪੁਿੱਤਰਾਾਂ

ਆਪਣੀ ਔਸ਼ਧੀ ਵ ਵਗਆਨ ਦੀ ਖੋਜ ਨਹੀ ਾਂ

ਕਬਾਇਲੀ

ਵਭਆ ਾਰਾਾਂ

ਡੂ ਿੰ ਘੀ ਵਦਲ

ਪੀ ੀ। ਡਾ. ਦੇ

ਕਿੰਪਨੀਆਾਂ ਨੂਿੰ ਬਹੁਤ ਵਦਲ

ਦੁਖ਼ਦਾਈ ਫੈ ਲਾ ਹੋਇਆ। ਪਰ ਇਹ ਜੁਦਾਈ ਇਲਜ਼ਾਮਾਾਂ ਭਰੀ ਨਹੀ ਾਂ ੀ। ਬ ਵਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਰਾਹਾਾਂ ਤੇ ਖ ਿੱ ੋ ਖ ਿੱ ਤੁ ਰਨ ਦੇ ਫ਼ੈ ਲੇ

ਪੇਟੈਂਟ ਕਰ ਾਉਣਾ

ਵ ਿੱ ੋਂ

ਦੋਹਾਾਂ

ਦੀ

ਦੀ ਖੋਜ ਵ ਿੱ

ਪਰ ਡਾ. ਦੇ

ਵਰਹਆਾਂ ਇਕ ਬੇਟੀ ਸ਼ੈਰੀ ੀ। ਵਮਵ ਜ਼ ਰੀਨਾ ਵਕ ੇ ੀ ਹਾਲਾਤ ਵ ਿੱ ਆਪਣੀ ਬੇਟੀ ਤੋਂ ਿੱਖ ਨਹੀ ਾਂ ੀ ਹੋਣਾ ਾਹੁਦ ਿੰ ੀ। ਵਮਵ ਜ਼

ਾਹੁਿੰਦੀਆਾਂ

ਨ। ਇ

ਾਰ

ੇ ਣ ਤੋਂ ਵਬਲਕੁਲ ਇਨਕਾਰ

ਨੇ ਕੁਝ ਅਵਜਹੀਆਾਂ ਗੁ ਫ਼ਾ ਾਾਂ ਦੀ ਖੋਜ ੀ

ਗੁ ਫ਼ਾ ਾਾਂ ਦੀਆਾਂ ਦੀ ਾਰਾਾਂ ਤੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਰਹਿੱ ਮਈ ਵ ਿੱਤਰ ਬਣੇ ਹੋਏ ਅਜਨਬੀ ਲੋ ਕ ਇਹਨਾਾਂ ਰਹਿੱ ਮਈ ਗੁ ਫ਼ਾ ਾਾਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ

ਿੱਵਲਆ ਵਕ

ਾਹੁਿੰਦੇ ਨ। ਪਰ ਡਾ. ਦੇ

ਵਮਵ ਜ਼ ਰੀਨਾ ਦੁਬਾਰਾ ਸ਼ਾਦੀ ਕਰ ਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਵਮਵ ਜ਼ ਰੀਨਾ ਨੇ ਡਾ. ਦੇ ਰਾਜ ਨੂਿੰ ਵਕਹਾ ਵਕ ਹੁਣ ਭਵ ਿੱਖ ਵ ਿੱ ਿੰਪਰਕ ਨਾ ਰਿੱਖਣ। ਦੋਹਾਾਂ ਵ ਿੱ

ਨੇ ਕੁ ਝ ੀ ਦਿੱ ਣ ਤੋਂ ਾਫ਼ ਇਨਕਾਰ

ਕਰ ਵਦਿੱਤਾ। ਪਰ ਇਕ ਜਾਣਕਾਰੀ ਅਣਜਾਣੇ ਹੀ ਨਸ਼ਰ ਹੋ ਗਈ

ਉਨਹਾਾਂ ਨਾਲ

ਦੂਰੀਆਾਂ

ਗਈਆਾਂ। ਬੇਟੀ ਨੂਿੰ ਵਮਲਣ ਦੀ ਵ ਿੱਕ ਡਾ. ਦੇ

ੀ, ਵਕ ਇਹ ਗੁ ਫ਼ਾ ਾਾਂ ਵਕਿੱਧਰੇ ਉਥੇ ਹੀ ਹਨ ਵਜਨਹਾਾਂ ਪਹਾੜ੍ਾਾਂ ਵ ਿੱ

ਧਦੀਆਾਂ

ਡਾ. ਦੇ ਰਵਹ ਰਹੇ ਹਨ।

ਦੇ ਅਿੰਦਰ ਹਮੇਸ਼ਾ

ਭਾਾਂਬੜ੍ ਬਣਕੇ ਬਲਦੀ ਰਵਹਿੰਦੀ ੀ। ਪਰ ਮਜ਼ਬੂਰੀਆਾਂ ਨੇ ਮੂਿੰਹ ਤੇ

ਮੀਰ ਡਾ. ਦੇ

ਵਜਿੰਦਰੇ ਲਾ ਵਦਿੱਤੇ ਨ।

ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ

ਪਰਯੋਗਸ਼ਾਲਾ ਵ ਿੱ

ਪਹੁਿੰ

ਾਾਂਗਲਾ

ਵਗਆ।

ਾਦੀ ਵ ਿੱ

ਉਹ ਪਰੀ-ਮੈਡੀਕਲ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰ ਰਹੀ ੀ। ਪਰ ਡਾ. ਦੇ ਨੂਿੰ ਇ ਦੀ ਕੋਈ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨਹੀ ਾਂ ੀ। ਡਾ. ਦੇ ਦੀ ਪਰਯੋਗਸ਼ਾਲਾ ਾਥੀ ਇਕ ਵਨਿੱ ਕਾ ਵਜਹਾ ਪਹਾੜ੍ੀ ਬਿੱ ਾ ੀ ਦਾ ਨਾਾਂ 'ਤੋਕੀ' ਰਿੱਵਖਆ ਹੋਇਆ

ਤੁ ਫ਼ਾਨ ਵ ਿੱ

ੀ

ਅਜੇ ਦੇਰ

ਗਰਵਹ ਤੇ ਆ ਵਗਆ ਹੋ ੇ। ਡਾ. ਦੇ

ਦੇ ਟੇਬਲ ਤੇ ਇਕ ਛੋਟਾ

ਵਜਹਾ ਪਿੱਥਰ ਵਪਆ

ਨੂਿੰ

ਵਪਆ। ਡਾ. ਦੇ

ਉਨਹਾਾਂ ਦਾ

ੀ, ਡਾ. ਦੇ

ਨੂਿੰ

ੀ। ਾਾਂਗਲਾ ਆਕੇ ਮੀਰ ਨੂਿੰ ਲਿੱ ਵਗਆ ਵਜ ੇਂ ਉਹ ਵਕ ੇ ਦੂ ਰੇ

ਕਤ ਬੀਤਦਾ ਵਰਹਾ, ਹੁਣ ਉਨਹਾਾਂ ਦੀ ਬੇਟੀ ਜ ਾਨ ਹੋ ਗਈ ੀ।

ਾਦੀ ਵ ਿੱ

ਉਨਹਾਾਂ ਦੀ

ਿੰਯੋਗ ਸ਼ ਉ

ਛੁਿੱਟੀਆਾਂ ਨ ਅਤੇ ਅਗਲਾ ਮੈ ਟਰ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਵ ਿੱ

ਉ

ਨੂਿੰ ਵਮਲੇ ।

ਨ। ਇਿੱਥੇ ਕੀਮਤੀ ਪਿੱਥਰਾਾਂ ਤੇ ਕੀਮਤੀ ਧਾਤਾਾਂ ਦੇ ਭਿੰਡਾਰ ੀ ਨ।

ਕੁਝ ਰਹੇ ਇਕ ਦੂਜੇ ਦੀ ਖ਼ਬਰ ਰਹੀ। ਵਫਰ ਪਤਾ

ਾਾਂਗਲਾ

ੈਮੀਨਾਰ

ਕੀਤੀ ੀ, ਵਜਨਹਾਾਂ ਵ ਿੱ ਬਹੁਤ ਪਰਾ ੀਨ ਗਰਿੰਥ ਾਾਂਭੇ ਹੋਏ ਨ, ਇਨਹਾਾਂ

ਹਮੇਸ਼ਾ ਉਨਹਾਾਂ ਦੇ ਕੋਲ ਹੀ ਰਹੇਗੀ।

ੀ।

ਬਹੁਤ

ਪੀ ੀ। ਉਹ ਡਾ. ਦੇ ਦੀ ਖੋਜ ਨੂਿੰ

ਨੇ ਆਪਣੀ ਖੋਜ ਨੂਿੰ

ਕਰ ਵਦਿੱਤਾ। ਡਾ. ਦੇ

ਰੀਨਾ ਤਲਾਕ ਲਈ ਏ ਸ਼ਰਤ ਤੇ ਹੀ ਰਾਜ਼ੀ ਹੋਏ ਨ ਵਕ ਬੇਟੀ

ਾਦੀ ਵ ਿੱ

ਰਗਾ

ਕਈ ਿੱਡੀਆਾਂ

ਦੌਰਾਨ ੀ ਇਿੰਨਾਾਂ ਕਿੰਪਨੀਆਾਂ ਦੇ ਨੁਿੰ ਮਾਇਿੰਦੇ ਡਾ. ਦੇ

ਨ। ਉਨਹਾਾਂ ਨੂਿੰ ਇਕ ਦੂਜੇ ਤੋਂ ਵ ਦਾਈ ਲੈ ਣੀ ਪਈ। ਉਨਹਾਾਂ ਦੀ ਵਤਿੰਨ

ਾਾਂਗਲਾ

ਤੇ

ਵਰਸ਼ਤਾ ੀ। ਪਰਾ ੀਨ ਪਰਾਵਕਰਵਤਕ ਔਸ਼ਧੀਆਾਂ, ਤਾਰਾ ਵ ਵਗਆਨ ਤੇ

ਨ ਛਿੱਡ ਕਦੇ। ਆਖਰ ਇਕ ਵਦਨ ਤਲਾਕ ਲੈ ਣ ਦਾ ਬਹੁਤ ਹੀ

ਕੋਈ

ਡਾ. ਦੇ

ਉਹ ੀ ਛੁਿੱਟੀਆਾਂ ਕਰਕੇ ਘਰ ਆਇਆ ਹੋਇਆ ੀ। ਡਾ. ਦੇ

ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਨਹਾਾਂ

ਕਦੀ ਤੇ ਡਾ. ਦੇ

ੈਮੀਨਾਰ ਦੇ ਵ ਲਵ ਲੇ ਵ ਿੱ

ਦੋ ਤ ਡਾ. ਵ ਆਲ ਦੇ ਕੋਲ ਆਏ ਹੋਏ ਨ। ਡਾ. ਵ ਆਲ ਦਾ

ੀ। ਹੁਣ

ਉਹ ਆਪਣੇ ਵਪ ਤਾ ਦੀ

ਰਹੀ

ਦੇ ਆਪਣੇ ਪੁਿੱਤਰਾਾਂ ਾਾਂਗ ੀ। ਡਾ. ਦੇ

ਵਰਹਾ ਏ?"

ਨੇ

ੀ। ਇਕ ਬਰਫ਼ੀਲੇ

ਇਹ ਬਿੱ ਾ ਆਪਣੇ ਮਾਵਪ ਆਾਂ ਤੋਂ ਵ ਿੱਛੜ੍ ਵਗਆ 11

ੀ।

ਮੀਰ ਉ

ਿੱਕ ੁ ਕੇ

ੇਖਣ ਲਿੱ ਗ

ਨੇ ਪੁਿੱਵਛਆ, "ਤੈਨੂਿੰ ਇ ਵ ਿੱ ਕੀ ਨਜ਼ਰ ਆ

ਮੀਰ ਨੇ ਵਧਆਨ ਨਾਲ ਖ ੇ ਕੇ ਵਕਹਾ, "ਇਹ ਤਾਾਂ ਇਕ ਪਿੱਥਰ ਏ, ਹੋਰ ਤੇ ਕੁਝ ਨਜ਼ਰ ਨਹੀ ਾਂ ਆ ਵਰਹਾ।" ਡਾ. ਦੇ ਨੇ ਮੀਰ ਦੇ

ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ।

ਹਿੱਥਾਾਂ ਵ ਿੱ ੋਂ ਪਿੱਥਰ ਨੂਿੰ ਲੈ ਕੇ ਉ

ਉਹ ਦੂਜੀ ਸ਼ਾਦੀ ਕਰ ਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਦਰਅ ਲ ਉਹ

ਵਕਹਾ।" ਏ

ਿੱਲ ਨੀਝ ਲਾਕੇ

ਪਿੱਥਰ ਦੇ ਕਣ-ਕਣ ਵ ਿੱ

ਵਰਹਆਾਂ ਦੀਆਾਂ ਤਾਰਾਾਂ ਅਜੇ ੀ ਜੁੜ੍ੀਆਾਂ ਹੋਈਆਾਂ

ਨ। ਵਮਵ ਜ਼ ਰੀਨਾ ਨੇ ਡਾ. ਦੇ

ੇਖਵਦਆਾਂ

ਕੁਦਰਤ ਨੇ ਅਨੇਕਾਾਂ

ਵਕ ਡਾ. ਦੇ

ਉ

ਨੂਿੰ ਝੂਠ ਹੀ ਆਵਖਆ ੀ ਵਕ ਾਹੁਿੰਦੀ

ੀ

ਨੂਿੰ ਭੁਿੱਲ ਜਾਣ, ਤਾਾਂ ਵਕ ਉਹ ਆਪਣੀ ਖੋਜ

ਰਹਿੱ ਛੁਪਾਏ ਹੋਏ ਹਨ। ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਅਵਗਆਤ ਹੈ। ਇ ਪਿੱਥਰ

ਵ ਿੱ

ਦੇ ਟੁਕੜ੍ੇ ਵ ਿੱ

ਮਾਇਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇ ਵ ਿੱ ਾਂ ਾ ਏ ਨਾ। ਇਹ ਤੈਨੂਿੰ ਕੁਝ ਵ ਪ ਿੱ ੀਆਾਂ ਰਗਾ ਆਕਾਰ ਨਜ਼ਰ ਆਉਦ

ੀ ਆਖਰ ਇਹ ਭੇਤ ਵਮਵ ਜ਼ ਰੀਨਾ ਨੇ ਆਪਣੀ ਬੇਟੀ ਅਿੱਗੇ ਜ਼ਾਵਹਰ ਕਰ ਵਦਿੱਤਾ। ਵਮਵ ਜ਼ ਰੀਨਾ ਦਾ ਫ਼ੋਨ ਰਾਹੀ ਾਂ ਡਾ. ਵ ਆਲ

ਪਥਰਾਟ (fossil) ਏ। ਪਹਾੜ੍ੀ ਰੇਵਗ ਤਾਨ ਵ ਿੱ

ਅਤੇ ਉਨਹਾਾਂ ਦੇ ਬੇਟੇ ਮੀਰ ਨਾਲ ੀ ਿੰਪਰਕ ਹੁਿੰਦਾ ਹੈ।

ਇਵਤਹਾ

ਮਿੱਛੀਆਾਂ ਤੇ

ਕਾਮਯਾਬ ਹੋ

ਕਣ। ਇਹ ਵਮਵ ਜ਼ ਰੀਨਾ ਦੀ ਕੁਰਬਾਨੀ

ਵ ਿੱਪੀਆਾਂ ਵਕ ੇਂ ਆਈਆਾਂ? ਦਰਅ ਲ ਅਿੱਜ ਤੋਂ ਹਜ਼ਾਰਾਾਂ ਲਿੱ ਖਾਾਂ ਾਲ ਪਵਹਲਾਾਂ ਇਹ ਪਹਾੜ੍ ਮੁਿੰਦਰ ਹੇਠ ਨ।" ਇਹ ੁਣ ਕੇ ਮੀਰ ਹੈਰਾਨ ਰਵਹ ਵਗਆ। ਿੱ ਮੁਿੱ ਉ ਪਿੱਥਰ ਵ ਿੱ

ਮੀਰ ਨੂਿੰ ਡਾ. ਦੇ

ਵ ਿੱਪੀਆਾਂ

ਅਵਹ ਾ ਹੁਿੰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਫੈ ਲਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਵਕ ਜਦ ਤਕ ਡਾ. ਦੇ ਪੂਰੀ ਤਰਹਾਾਂ ਠੀਕ ਨਹੀ ਾਂ ਹੋ ਜਾਾਂਦੇ, ਅਤੇ ਉਨਹਾਾਂ ਦੀ ਖੋਜ ਪੂਰੀ

ਤੇ ਮਿੱਛੀਆਾਂ ਦੇ ਪਥਰਾਟ ਨ। ਉਹ ਪਰਯੋਗਸ਼ਾਲਾ ੋਂ ਬਾਹਰ ਆਕੇ ਪਹਾੜ੍ਾਾਂ ਿੱਲ ੇਖਣ ਲਿੱ ਗਾ। ਉ

ਨੂਿੰ ਵਜ ੇਂ ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਅਨੇਕਾਾਂ

ਵਹਫ਼ਾਜ਼ਤ ਨਾਲ ਾਾਂਭੀ ਨਹੀ ਾਂ ਜਾਾਂਦੀ, ਤਦ ਤਕ

ਰੂਪ ਵ ਖਾਈ ਦੇ ਰਹੇ ਨ। ਮੀਰ ਨੂਿੰ ਲਿੱ ਵਗਆ ਵਕ ਇਿੱਥੇ ਆਉਣਾ ਉ

ਦੀ ਵਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਇਕ ਬਹੁਤ

ਹੋ ੇਗੀ।

ਡਾ. ਦੇ

ਨ। ਕੁਝ ਹੀ ਵਦਨਾਾਂ ਵ ਿੱ

ਦੀ ਪਰਯੋਗਸ਼ਾਲਾ ਵ ਿੱ ਕੁਝ ਅਜਨਬੀ ਆਣ ਧਮਕੇ। ਉਹ

ਉਨਹਾਾਂ

ਾਪ ੀ ਦੀ ਵਤਆਰੀ ਕਰ

ਲਈ। ਹੁਣ ਮੀਰ ਦੇ ਨਾਲ ਡਾ. ਦੇ

ਦੀ ਬੇਟੀ ਸ਼ੈਰੀ ੀ ਉਨਹਾਾਂ

ਦੇ ਨਾਲ

ਭਿੰਡਾਰਾਾਂ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹਾਵ ਲ ਕਰਨਾ ਾਹੁਿੰਦੇ ਨ। ਪਰ ਡਾ.

ੀ। ਡਾ. ਦੇ

ਵਨਰ ਿੰਦੇਹ

ਦੇ ਬਾਰ-ਬਾਰ ਇਨਕਾਰ ਕਰਨ ਤੇ ਉਹ ਵਹਸ਼ਤ ਤੇ ਉਿੱਤਰ

ਆਏ। ਉਨਹਾਾਂ ਡਾ. ਦੇ

ਆਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਪਣੀ ਪਰੋਯਗਸ਼ਾਲਾ

ਜਲਦ ਾਪ ਜਾਣ ਦੀ ਵਜ਼ਦ ਕੀਤੀ। ਉਹ ਾਾਂਗਲਾ ਾਦੀ ਤੇ ਆਪਣੀ ਪਰਯੋਗਸ਼ਾਲਾ ਤੋਂ ਦੂਰ ਨਹੀ ਾਂ ਰਵਹ ਰਵਹਣਾ ਾਹੁਿੰਦੇ

ਪਰਾ ੀਨ ਗੁ ਫ਼ਾ ਾਾਂ ਤੇ ਗੁ ਫ਼ਾ ਾਾਂ ਵ ਿੱ ਕੀਮਤੀ ਪਿੱਥਰਾਾਂ ਤੇ ਧਾਤਾਾਂ ਦੇ ਦੇ

ਨੇ ਹੋਸ਼ ਵ ਿੱ

ਵ ਿੱ

ਮੀਰ ਵਨਿੱ ਕੇ ਬਿੱ ੇ ਤੋਕੀ

ਨਾਲ ਗੋਮਤੀ ਅਿੰਮਾ ਦੀ ਗੁ ਫ਼ਾ ਵ ਿੱ ਆਇਆ ਹੋਇਆ ੀ ਤਾਾਂ ਡਾ. ਦੇ

ਮੀਰ ਡਾ. ਦੇ

ਦੇ ਕੋਲ ਹੀ ਰਹੇਗਾ।

ਿੱਡੀ ਉਪਲਬਧੀ ਵ ਿੱਧ

ਇਕ ਵਦਨ ਪਰਯੋਗਸ਼ਾਲਾ ਤੋਂ ਦੂਰ ਜਦੋਂ

ਦੇ ਵਪਛੋਕੜ੍ ਤੇ ਰਤਮਾਨ ਪਰ ਵਥਤੀਆਾਂ ਦਾ

ਦੀ ਖੋਜ ਬਹੁਤ ਹੀ ਮਹਿੱਤ ਪੂਰਨ ਤਾਾਂ

ੀ ਹੀ, ਪਰ ਇਹ ੀ ਡਰ

ੀ ਵਕ ਇਹ

ਾਰੀ ਖੋਜ

ਵਕ ੇ ੀ ਹਾਲਤ ਵ ਿੱ ਗ਼ਲਤ ਹਿੱਥਾਾਂ ਵ ਿੱ ਨਾ ਜਾ ੇ। ਡਾ. ਦੇ

ਨੂਿੰ ਬੁਰੀ ਤਰਹਾਾਂ ਜ਼ਖਮੀ ਕਰ ਵਦਿੱਤਾ।ਡਾ. ਦੇ

ਇ

ਰਾਜ ਬੇਹੋਸ਼ ਹੋ ਗਏ ਤੇ ਉਹ ਲੁਿੱ ਟ-ਪੁਿੱਟ ਕਰਨ ਲਿੱ ਗ ਪਏ।

ਦੀ

ਾਰ ਦੀ ਾਪ ੀ ਬਹੁਤ ੁਰਵਖਆ ਹੇਠ ਹੋ ਰਹੀ ੀ। ਜਦ

ਡਾ. ਦੇ

ਆਪਣੀ ਪਰਯੋਗਸ਼ਾਲਾ ਵ ਿੱ

ਾਪ ਪਹੁਿੰ ੇ ਤਾਾਂ ਉਿੱਥੇ ੀ

ਖ਼ਤ ੁਰਿੱਵਖਆ ਪਰਬਿੰਧ ਹੋ ਿੱਕ ੁ ੇ ਨ। ਅ ਾਨਕ ਗੋਮਤੀ ਅਿੰਮਾ ਨੂਿੰ ਇਕਦਮ ਅਵਹ ਾ ਡਾ. ਦੇ ਡਾ. ਦੇ

ਹੋਇਆ ਵਜ ੇਂ

ਵਕ ੇ ਮੁ ੀਬਤ ਵ ਿੱ ਹਨ। ਉਹ ਭ ਕਾਹਲੀ ਕਾਹਲੀ ਦੀ ਪਰਯੋਗਸ਼ਾਲਾ ਵ ਿੱ

ਅਜਨਬੀ ਲੁਿੱ ਟ-ਪੁਟ ਿੱ ਕਰਕੇ ਜਾ ਨਜ਼ਦੀਕ ਇਕ ਆਰਮੀ ਕੈਂਪ ਵ ਿੱ

ਡਾ. ਦੇ

ਆਏ। ਤਦ ਤਕ ਉਹ ਕ ੁ ੇ

ਨ।

ਅਵਜਹੇ ਰਹਿੱ ਦਿੱ ੇ ਵਕ ਡਾ. ਦੇ

ਮੀਰ ਨੇ ਉਿੱਥੇ

ਬਾਅਦ ਮੁੜ੍ ੂਰਜੀ ਮਿੰਡਲ ਵ ਿੱ

ਨੂਿੰ ਲੈ ਕੇ ਉਹ ਉ ਸ਼ਵਹਰ ਦੇ ਇਕ ਿੱਡੇ ਹ ਪਤਾਲ ਵ ਿੱ ਪਹੁਿੰ ੇ, ਵਜਿੱਥੇ ਬਿੱਬੀ ਾਂ ਡਾ. ਦੇ ਦੀ ਬੇਟੀ

ਪਰਕਾਸ਼ ਊਰਜਾ ਵ ਿੱ

ਹ ਪਤਾਲ ਵ ਿੱ

ਪਰ ੇਸ਼ ਕਰ ਵਰਹਾ ੀ, ਵਜ ਦੇ

ਆਉਣ ਨਾਲ ਕੁਝ ਬਹੁਤ ਹੀ ਖ਼ੌਫ਼ਨਾਕ

ਉ ੇ ਰਾਤ ਇਕ ਬਲਦੀ ਹੋਈ ਅਕਾਸ਼ੀ

ਟੀ. ੀ ਅਤੇ ਅਖਬਾਰਾਾਂ ਵ ਿੱ ਪਰਕਾਵਸ਼ਤ ਖ਼ਬਰਾਾਂ ਤੋਂ ਵਮਵ ਜ਼ ਰੀਨਾ ਦੀ ਹਾਲਤ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਦਾ ਹੈ। ਡਾ. ਦੇ

ਦੀਆਾਂ

ਾਪਰਣ ਾਲਾ ੀ।

ਪਰੀ-ਮੈਡੀਕਲ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰ ਰਹੀ ੀ।

ੀ ਡਾ. ਦੇ

ੀ ਹੈਰਾਨ ਰਵਹ ਗਏ। ਅਿੰਮਾ ਨੇ

ਇਕ 'ਸ਼ਾਲ ' ਨਾਾਂ ਦੇ ਗਰਵਹ ਦਾ ਵਜ਼ਕਰ ਕੀਤਾ ਜੋ ਕਈ

ਜਾਕੇ ਮਦਦ ਮਿੰਗੀ ਤੇ

ਹੈਲੀਕੌਪਟਰ ਵ ਿੱ ਡਾ. ਦੇ

ਨੂਿੰ

ਦੀ ਗੋਮਤੀ ਅਿੰਮਾ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਹੋਈ ਵਜ ਨੇ ਕੁਝ

ਵ ਿੱ

ਉ ੇ

ਹੈ, ਵਜਿੱਥੇ ਉ ਦੀ ਬੇਟੀ ਮੈਡੀਕਲ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ 12

ਿੱਟਾਨ ਨੇੜ੍ਲੀ

ਾਦੀ

ਵਡਗੀ। ਕੁਝ ਹੀ ਦੇਰ ਵ ਿੱ ਉ ਬਲਦੀ ਹੋਈ ਿੱਟਾਨ ਵ ਿੱ ੋਂ

ਖੌਫ਼ਨਾਕ ਵਜਹੇ ਜੀ ਪਰਗਟ ਹੋਏ। ਉਹ ਵਜਧਰ ੀ ਜਾਾਂਦੇ

ਨ,

ਕਰ ਕਦਾ ਏ। ਉਹ ਕਈ ਦੀਆਾਂ ਤੋਂ ਧਰਤੀ ਤੋਂ ਦੂਰ ਇਕ ਕਾਲੇ

ਬਨ ਪਤੀ ਅਤੇ ਜੀ ਜਿੰਤੂਆਾਂ ਨੂਿੰ ਰਾਖ ਕਰ ਵਦਿੰਦੇ ਨ।

ਗਰਵਹ ਵ ਿੱ

ਗੋਮਤੀ ਅਿੰਮਾ ਨੇ ਇਕ

ਵਰਸ਼ੀਆਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਤਾਕਤ ਨਾਲ ਉ ਨੂਿੰ ਧਰਤੀ ਤੋਂ ਦੂਰ

ਉਿੱ ੀ ਿੱਟਾਨ ਤੇ ਖਲੋ ਕੇ

ਖਲਾਅ ਵ ਿੱ

ਆਕਾਸ਼

ਫੇਰ ਧਰਤੀ ਿੱਲ ਆ ਵਰ ਹਾ ੀ। ਉਹ ਧਰਤੀ ਤੇ ਮੁੜ੍ ਉਹਨਾਾਂ

ਿੱਲ

ੇਖਵਦਆਾਂ ''ਦੁਸ਼ਟ

ਵਕਹਾ,

ਗਰਵਹ ਹਨ, ਜੋ ਆਕਾਸ਼ ਗਿੰਗਾ ਵ ਿੱ

ਵਸ਼ਲਾਲੇ ਖਾਾਂ ੀ ਬਦਤਰ

ਇਕਿੱਠੇ ਹੋਏ ਹੋ ਤਾਾਂ ਪਰਵਕਰਤੀ ਨੇ

ਗੂ ਿੰਜ ਉਿੱਠੀ।

ਾਰੀ ਾਦੀ ਵ ਿੱ

ਵਖਲਾਫ਼ ਲੜ੍ਣ ਲਈ ਅਤੇ ਪਵ ਤ ਿੱ ਰ ਗੁ ਫ਼ਾ ਾਾਂ ਦੀ ਵਹਫ਼ਾਜ਼ਤ ਕਰਨ ਲਈ।" ਮੀਰ ਨੇ ਵਕਹਾ, "ਅ ੀ ਾਂ ਮਾਮੂਲੀ ਇਨ ਾਨ ਇ

ਯੇਤੀ ਨੇ

ਦਰਸ਼ਨ ਵਦਿੱਤੇ ਹਨ। ਯੇਤੀ ਦੀ ਆ ਾਜ਼ ਨਾਲ ਪੂਰੀ

ਾਦੀ

ਪਰਲੋਂ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਵਕ ੇਂ ਕਰਾਾਂਗ?ੇ " ਯੇਤੀ ਨੇ ਵਕਹਾ, "ਇਹ ਨਾ

ਵਹਮ-ਮਾਨ ਯੇਤੀ ਨੂਿੰ ਬਹੁਤ

ਭੁਿੱਲੋ ਵਕ ਸ਼ਾਲ

ਹੀ ਪਵ ਿੱਤਰ ਮਿੰਵਨਆ ਜਾਾਂਦਾ ੀ। ਇਹ ਵ ਸ਼ ਾ ੀ ਵਕ ਜਦੋਂ ਾਂ ੀ ੀ ਤਾਾਂ ਵਹਮ-ਮਾਨ ਯੇਤੀ ਪਰਗਟ ੀ ਾਦੀ ਤੇ ਮੁ ੀਬਤ ਆਉਦ

ੋ

ਪਰ ਿੰਨ ਹੋ ਰਹੇ ਨ, ਉਥੇ ਉਹ ਵਕ ੇ ਆਉਣ ਾਲੀ ਮੁ ੀਬਤ ਦੀ

ਇਕ ਰਾਤ ਸ਼ਾਲ ਧਰਤੀ ਤੇ ਉਿੱਤਰ ਆਇਆ। ਇਕ ਖੌਫਨਾਕ

ਗੋਮਤੀ ਅਿੰਮਾ ਨੇ ਾਦੀ ਦੀ ਰਿੱਵਖਆ ਲਈ ਬਰਫ਼ੀਲੀ ਗੁ ਫ਼ਾ ਵ ਿੱ

ਜਿੰਗ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ। ਸ਼ਾਲ ਦੇ ਵਭਆਨਕ ਜੀ

ਮੀਰ, ਸ਼ੈਰੀ ਅਤੇ

ਰਹੇ ਨ। ਏ ਜਿੰਗ ਵ ਿੱ

ਵਨਿੱ ਕਾ ਬਿੱ ਾ ਤੋਕੀ ਭ ਗੋਮਤੀ ਅਿੰਮਾ ਦੇ ਨਾਲ ਪੂਜਾ ਲਈ ਗੁ ਫ਼ਾ ਾਾਂ ਿੱਲ ਿੱਲ ਪਏ। ਉ ੇ ਬਰਫ਼ੀਲੀ ਗੁ ਫ਼ਾ ਵ ਿੱ ਨੂਿੰ

ਉਤਰੇ ਅਜਨਬੀ ਜੀ

ਵਹਮ ਮਾਨ ਯੇਤੀ

ਆਖਰਕਾਰ ਉਹ

ਦੀਆਾਂ ਤੋਂ ਵਰ ਸ਼ੀਆਾਂ ਮੁਨੀਆਾਂ ਨੇ ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਭੇਤਾਾਂ ਨੂਿੰ

ਦੁਸ਼ਟ ਕਾਰਜਾਾਂ ਅਤੇ ਨੀ

ੋ

ਭ ਸ਼ਾਲ

ਨੂਿੰ ਉ

ਥਾਾਂ ਲੈ ਆਏ ਵਜਹੜ੍ੀ

ਬਰਫੀਲੇ ਪਹਾੜ੍ ਟੁਿੱਟ ਗਏ। ਇਕ ਵ ਸ਼ਾਲ ਜ ਾਲਾਮੁਖੀ ਫ਼ਟ

ਨੇ ਸ਼ਾਲ ਬਾਰੇ ੀ ਦਿੱਵ ਆ ਵਜ ਨੇ ਇਨਹਾਾਂ ਵਸ਼ਲਾਲੇ ਖਾਾਂ ਦੇ ਭੇਤਾਾਂ ਾਵਹਆ

ੀ ਸ਼ਾਵਮਲ ਨ। ਜੋ ਧਰਤੀ ਅਤੇ ਧਰਤ

ਦੇ ਹੇਠ ਧਮਕਦੇ ਜ ਾਲਾ ਮੁਖੀ ਨ। ਸ਼ਾਲ ਦੀ ਦਹਾੜ੍ ਨਾਲ

ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਹੋਰ ੀ ਅਲੌ ਵਕਕ ਖ਼ਜ਼ਾਨੇ ਹਨ। ਯੇਤੀ

ਨੂਿੰ ਹਵਥਆ ਕੇ ਅਮਰ ਹੋਣਾ

ਭੇਤ-ਭਰੀਆਾਂ ਉਡਣ-ਤਸ਼ਤਰੀਆਾਂ ੋਂ

ਬਰਫ਼ਾਾਂ ਨਾਲ ਕੀ ਹੋਈ ੀ। ਪਰ ਇਿੰਨਾ ਬਰਫੀਲੀਆਾਂ ਪਹਾੜ੍ਾਾਂ

ਪਿੱਥਰਾਾਂ ਦੇ ਵਸ਼ਲਾਲੇ ਖਾਾਂ ਉਪਰ ਉਕਾਵਰਆ ਹੋਇਆ ਏ। ਇਨਹਾਾਂ ਗੁ ਫਾ ਾਾਂ ਵ ਿੱ

ਭ ਕੁਝ ਰਾਖ ਕਰ

ਾ ੀਆਾਂ ਦੀ ਵਹਫ਼ਾਜ਼ਤ ਕਰ ਰਹੇ ਨ।

ੇਖ ਕੇ ਭ ਨਤਮ ਤਕ ਹੋ ਗਏ। ਯੇਤੀ ਨੇ ਉਨਹਾਾਂ ਨੂਿੰ ਦਿੱਵ ਆ

ਵਕ ਉਹ ਪਵ ਿੱਤਰ ਗੁ ਫ਼ਾ ਾਾਂ ਦੇ ਪਵਹਰੇਦਾਰ ਹਨ। ਇਨਹਾਾਂ ਗੁ ਫ਼ਾ ਾਾਂ ਵ ਿੱ

ਨਾਲ ਬੁਰੀਆਾਂ ਸ਼ਕਤੀਆਾਂ ਇਕਿੱਠੀਆਾਂ ਹੋ ਗਈਆਾਂ। ਉਹ

ਅ ਾਧਾਰਨ ਸ਼ਕਤੀਆਾਂ ਦੇ ਮਾਵਲਕ ਬਣੋਗੇ।''

ਕਲਪਨਾ ਕਰਕੇ ਭੈ-ਭੀਤ ੀ ਹੋ ਰਹੇ ਨ।

,

ੀ ਇਕ ਮਾਮੂਲੀ ਇਨ ਾਨ ੀ, ਉ ਦੀ ਬੁਰੀ

ਵ ਸ਼ਾਲ ਕਵਹਰ ਬਣ ਵਗਆ। ਤੁ ਹਾਡੇ ਨਾਲ ਿੰਗੀਆਾਂ ਤਾਕਤਾਾਂ ਹੋਣਗੀਆਾਂ। ਤੁ ੀ ਾਂ ੀ ਮਾਮੂਲੀ ਇਨ ਾਨ ਨਹੀ ਾਂ ਰਹੋਗੇ। ਤੁ ੀ ਾਂ ੀ

ਹੁਿੰਦੇ ਹਨ। ਹੁਣ ਲੋ ਕ ਵਜਿੱਥੇ ਵਹਮ-ਮਾਨ ਯੇਤੀ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਕੇ

ਪੂਜਾ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈ ਲਾ ਕੀਤਾ। ਡਾ. ਦੇ

ਿੰਗੀਆਾਂ ਰੂਹਾਾਂ ਨੂਿੰ ਆਪ

ਇਕਿੱਵਠਆਾਂ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਬੁਰੀਆਾਂ ਆਤਮਾ ਾਾਂ ਦੇ

ਾਡੀ ਰਿੱਵਖਆ ਕਰ।'' ਉ ੇ ਵਦਨ ਇਕ ਬਰਫ਼ੀਲੀ ੇਵਖਆ ਵਕ ਵਹਮ-ਮਾਨ

ਪਵਹਰੇਦਾਰ ਹਨ। ਇਹ ਭ

ਵਮਲਕੇ ਸ਼ਾਲ ਦੇ ਵਖਲਾਫ਼ ਲੜ੍ਨਗੇ। ਯੇਤੀ ਨੇ ਡਾ. ਦੇ , ਅਿੰਮਾ, ਸ਼ੈਰੀ, ਮੀਰ ਤੇ ਤੋਕੀ ਿੱਲ ੇਖਵਦਆਾਂ ਵਕਹਾ, "ਤੁ ੀ ਾਂ ਜੋ ਇਿੱਥੇ

ਵਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂਿੰ ਆਪਣੀ ਵਕ ਮਤ ਬਣਾ ਵਲਆ। ਓ ਨੀਲੇ ਪਰਬਤਾਾਂ ੋਟੀ ਤੇ ਲੋ ਕਾਾਂ ਨੇ

ਜੀ ਨ,

ਵਹਮ-ਮਾਨ ਯੇਤੀ ਨੇ ਦਿੱਵ ਆ ਵਕ ਬਰਵਹਮਿੰਡ ਵ ਿੱ ਹੋਰ ੀ ਵਮਿੱਤਰ

ਦੇ ਰਹਿੱ ਨੂਿੰ ਤੂ ਿੰ ਬੁਰੀਆਾਂ

ਪਹਾੜ੍ੀ

ੀ, ਵਜਿੱਥੇ ਵਸ਼ਲਾਲੇ ਖਾਾਂ ਵ ਿੱ

ਿੱਲ

ਰ ਨਾਸ਼ ਹੋ ਜਾਏਗਾ।

ਆਤਮਾ ਾਾਂ ਦੇ ਹ ਾਲੇ ਕੀਤਾ ਤੇ ਇਕ ਮੌਤ ਤੋਂ

ੀ। ਪਰ ਹੁਣ ਦੀਆਾਂ ਬਾਅਦ

ਮੌਤ, ਅਤੇ ਅਮਰ ਹੋਣ ਦੇ ਭੇਤ ਉਕਰੇ ਹੋਏ ਹਨ।

ਨਾ ਆਈ। ਰਨਾ ਤੇਰਾ ਪਵ ਿੱਤਰ

ਤਾਾਂ ਧਿੱਕ ਵਦਿੱਤਾ

ਗੁ ਫਾ ਾਾਂ ਿੱਲ ਆ ਵਰਹਾ

ਸ਼ਾਲ

ਪਵ ਿੱਤਰ ਗੁ ਫ਼ਾ ਾਾਂ

ਦੇ ਦੇ ਤਾ

ਭਟਕ ਵਰਹਾ ੀ।

ਵਗਆ। ਯੇਤੀ ਨੇ ਪੂਰੀ ਤਾਕਤ ਨਾਲ ਸ਼ਾਲ

ੀ। ਪਰ ਉਹ ਆਪਣੇ

ਬਾਹ ਾਾਂ ਵ ਿੱ

ਦਕਾ ਅਵਜਹਾ ਵਭਆਨਕ ਜੀ

ਨੂਿੰ ਆਪਣੀਆਾਂ

ਜਕੜ੍ ਵਲਆ ਤੇ ਉਹ ਦੋ ੇਂ ਜ ਾਲਾਮੁਖੀ ਵ ਿੱ

ਮਾ ਗਏ। ਉਹਨਾਾਂ ਦੇ ਵਜ ਮ ਵਕਣਕਾ ਵਕਣਕਾ ਹੋਕੇ ਇਕ ਾਰ

ਬਣ ਵਗਆ। ਜੋ ਨਾ ਮਰ ਕਦਾ ਏ, ਨਾ ਹੁਣ ਮਨੁਿੱ ਖੀ ਰੂਪ ਧਾਰਨ 13

ਫੇਰ ਬਰਵਹਮਿੰਡ

ਿੱਲ ਉਿੱਡਣ ਲਿੱ ਗੇ। ਪਰ ਇ

ਾਰ ਸ਼ਾਲ

ਦੇ

ਪਰਾਪਤ ਹੋਏ ਹਨ ਵਜ ੇਂ ਵਕ ਭਾਈ ਮੋਹਨ ਵ ਿੰਘ

ਕਣਾਾਂ ਨਾਲ ਪਵ ਿੱਤਰ ਯੇਤੀ ਦੇ ਕਣ ੀ ਰਲ ਗਏ ਨ। ਸ਼ਾਲ ਦੇ ਰੇਜ਼ਾ ਰੇਜ਼ਾ ਹੁਿੰਵਦਆਾਂ ਹੀ ਉ ਦੇ ਖੌਫਨਾਕ ਜੀ

(1981) ਤੇ ਪੀਟੀ ੀ ਪਿੰਜਾਬੀ ਲਾਈਫ ਟਾਈਮ ਅ ਾਰਡ।

ੀ ਰਾਖ ਹੋ

ਅਸੀ ਾਂ ਖ਼ੁਸ਼ ਕਦੋਂ ਹੁੰਦੇ ਹਾਾਂ?

ਗਏ। ਦੂ ਰੇ ਗਰਵਹ ਦੇ ਜੀ , ਡਾ. ਦੇ , ਮੀਰ, ਗੋਮਤੀ ਅਿੰਮਾ, ਸ਼ੈਰੀ, ਤੋਕੀ ਤੇ

ਥਾਨਕ ਲੋ ਕ ਪਵ ਿੱਤਰ ਗੁ ਫਾ ਾਾਂ ਿੱਲ ਸ਼ਾਲ

ਦੇ ਜੀ ਨੂਿੰ ਜਾਣ ਤੋਂ ਰੋਕਣ ਵ ਿੱ

ੈਦ ਪੁਰ ਕਾਰ

ਅਮਨਦੀਪ ਡਸੰਘ

ਕਾਮਯਾਬ ਰਹੇ। ਗੁ ਫ਼ਾ ਾਾਂ ਦੇ

ਭਿੰਡਾਰ ਅਤੇ ਗੁ ਫ਼ਾ ਾਾਂ ਦੇ ਭੇਤ ੁਰਵਖਅਤ ਰਹੇ।

ਅ ੀ ਾਂ ਖ਼ੁਸ਼ ਕਦੋਂ ਹੁਿੰਦੇ ਹਾਾਂ ? ਡਾ. ਦੇ

ਤੇ ਵਮਵ ਜ਼ ਰੀਨਾ ਵਰਹਆਾਂ ਦੇ ਵ ਛੋੜ੍ੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਫੇਰ

ਜਦੋਂ ਵਦਲੋਂ -ਵਦਮਾਗ਼ ਕਿੰਮ ਵ ਿੱ ਰੁਿੱਝਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਵਫਰ ਕੁਿੱਝ ੀ ਨਹੀ ਾਂ ੁਿੱਝਦਾ ਹੈ।

ਇਿੱਕ ਹੋਏ।

ਸ਼ਾਇਦ ਅ ੀ ਾਂ ਉਦੋਂ ਖ਼ੁਸ਼ ਹੁਿੰਦੇ ਹਾਾਂ! ਸ਼ਾਲ ਇਕ ਾਰ ਫ਼ੇਰ ਕਵਹਰ ਬਣਕੇ ਧਰਤੀ ਤੇ ਆਇਆ, ਪਰ ਪਵ ਿੱਤਰ ਗੁ ਫ਼ਾ ਾਾਂ ਦੇ ਪਵਹਰੇਦਾਰਾਾਂ, ਮਾਨ ਤਾ ਵ ਿੱ

ਾਂ ੇ ਹਾਾਂ। ਜਦੋਂ ਬਿੱਵ ਆਾਂ ਨੂਿੰ (ਕੋਈ) ਕਹਾਣੀ ੁਣਾਉਦ ਾਂ ੇ ਹਾਾਂ। ਜਾਾਂ ਵਫਰ ਕੁਿੱਝ ਗੁ ਣਗੁ ਣਾਉਦ

ਆ ਥਾ

ਰਿੱਖਣ ਾਲੇ ਲੋ ਕਾਾਂ ਦੀ ਵਹਿੰਮਤ, ਅਤੇ ਅਣਜਾਣ ਗਰਵਹ ਾ ੀਆਾਂ

ਸ਼ਾਇਦ ਅ ੀ ਾਂ ਉਦੋਂ ਖ਼ੁਸ਼ ਹੁਿੰਦੇ ਹਾਾਂ!

ਦੇ ਵਹਯੋਗ ਨੇ ਸ਼ਾਲ ਨੂਿੰ ਇਕ ਾਰ ਫ਼ੇਰ ਹਰਾ ਵਦਿੱਤਾ। *****

ਜਦੋ ਅ ੀ ਾਂ ਵਨਰ

ਾਰਥ ੇ ਾ ਕਰਦੇ ਹਾਾਂ। ਆਪਣੇ ਲਈ ਕੁਿੱਝ ੀ ਨਹੀ ਾਂ ਮਿੰਗਦੇ ਹਾਾਂ। ਕੀ ਅ ੀ ਾਂ ਉਦੋਂ ਖ਼ੁਸ਼ ਹੁਿੰਦੇ ਹਾਾਂ!

ਹਰਜੀਤ ਵ ਿੰਘ ਜੀ ਪਰਵ ਿੱਧ ਪਿੰਜਾਬੀ ਲੇ ਖਕ, ਵਫਲਮ ਪਰੋਵਡਊ ਰ ਤੇ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਹਨ। ਉਹਨਾਾਂ ਨੇ ਜਲਿੰ ਧਰ ਦੂਰਦਰਸ਼ਨ ਵ ਿੱ ਇਿੱਕ ਲਿੰ ਮਾ ਅਨੇਕਾਾਂ

ਮਾਾਂ

ਵਕਤਾਬਾਾਂ

ਡਮੁਿੱਲਾ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ। ਉਹਨਾਾਂ ਨੇ ਜਦੋਂ ਅ ੀ ਾਂ ਅਰਦਾ ਹਾਾਂ ਕਰਦੇ।

ਤੇ

ਰਬਿੱਤ ਦਾ ਭਲਾ ਹਾਾਂ ਮਿੰਗਦੇ। ਕੀ ਅ ੀ ਾਂ ਉਦੋਂ ਖ਼ੁਸ਼ ਹੁਿੰਦੇ ਹਾਾਂ!

ਵਫ਼ਲਮਾਾਂ ਰ ੀਆਾਂ, ਵਜਨਹਾਾਂ ਵ ਿੱ ੋਂ ਵ

ਾਖੀ, ਹ ਾਏਾਂ,

ਹੀਰ ਰਾਾਂਝਾ ਤੇ ਇਹ ਜਨਮ

ਤੁ ਮਹਾਰੇ

ਜੀ ਨ ਦੇ ਪਲ ਇਿੰਝ ਹੀ ਬੀਤ ਨੇ ਜਾਣੇ।

ਲੇ ਖੇ

ਪਰਮੁਿੱਖ ਹਨ। ਪਿੰਜਾਬ ਦੀ

ਆਓ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਨਾਲ਼ ਇ ਨੂਿੰ ਮਾਣੀਏ!

ਲੋ ਕ

ਆਪਵਣਆਾਂ ਨੂਿੰ

ਧਾਰਾ,

ਬੂਹਾ,

ਿੰਦਲੀ

ਵਕ ੇ ਅਜਨਬੀ ਨੂਿੰ ਪਵਹ ਾਣੀਏ।

ਇਬਾਰਤ

(ਕਹਾਣੀਆਾਂ), ਬਾਰ (ਨਾਟਕ),

ਮਝੀਏ ਤੇ ਜਾਣੀਏ!

ਾਾਂਦਲ ਿੱ ੀ-

ਤੁ ਹਾਨੂੰ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਡਕਸ ਤੋਂ ਡਮਲ਼ਦੀ ਹ?

ਮੁਿੱ ੀ ਐ -ੇਂ ਮੁਿੱ ੀ (ਬਿੱਵ ਆਾਂ ਲਈ ਨਾ ਲ) ਤੇ ਹੋਰ ਵਕਤਾਬਾਾਂ ਪਾਠਕਾਾਂ ਦੀ ਝੋਲ਼ੀ ਪਾਈਆਾਂ ਹਨ। ਉਹਨਾਾਂ ਨੂਿੰ ਅਨੇਕਾਾਂ ਪੁਰ ਕਾਰ

ਸਰਵੇ ਕਰਨ ਲਈ ਇਸ ਡਲੰ ਕ ‘ਤੇ ਕਡਲਿੱ ਕ ਕਰੋ

ਿਦੋਂ ਡਪਆਰ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ, ਸ਼ਕਤੀ ਲਈ ਡਪਆਰ ਨੂੰ ਮਾਤ ਦੇ ਦੇਵੇਗੀ ਤਾਾਂ ਉਦੋਂ ਸੰਸਾਰ ਡਵਿੱ ਸ਼ਾਾਂਤੀ ਹੋਵੇਗੀ! - ਡਿਮੀ ਹੈਂਡਡਰਕਸ ਅਮਰੀਕਨ ਗਾਇਕ

14

ਪਾਣੀ ਡਪਤਾ ਿਸਵੀਰ ਡਸੰਘ ਦੀਦਾਰਗੜ੍ਹ

-"ਧੜ੍ਾਕ...! ਧੜ੍ਾਕ...!!ਧੜ੍ਾਕ.....!!!" ਪੂਰੇ ਜ਼ੋਰ-ਸ਼ੋਰ ਨਾਲ ਬੂਹਾ ਇੰਝ ਖੜ੍ਕਦਾ ਹ ਡਿਵੇਂ ਾਾਂਭਡਲਆ ਿਵਾਨ ਸ਼ੇਰ, ਸਾਉਣ ਦੇ ਕਾਲ਼ੇ ਬਿੱਦਲਾਾਂ ਵਾਾਂਗ ਗਿੱਿਦਾ-ਦਹਾੜ੍ਦਾ ਡਪਆ ਹੋਵੇ। -"ਵੇ ਿਿੱਸੀ ਵੇ...! ਆਪਣੇ ਪਾਣੀ ਮੁਿੱਕ ਡਗਆ ਵੇ,ਸਾਰੀਆਾਂ ਹੀ ਥਾਵਾਾਂ ਤੋਂ...!" ਬੀਬੀ ਦੇ ਕੀਰਨੇ ਵਰਗੇ ਘਾਬਰੇ 'ਤੇ ਪਾਟੇ ਬੋਲਾਾਂ ਨੇ ਮੇਰੇ ਕੰਨਾਾਂ ਦੀ ਡਹਿੱਕ ਹੀ ਪਾੜ੍ ਸੁ ਿੱਟੀ। ਆਵਾਜ਼ ' ੋਂ ਅਮੁਿੱਕ/ਅਡਦਿੱਖ ਪੀੜ੍ ਦਾ ਲਾਵਾ ਾਂ ਟੁਟ ਉਿੱਫਣਦਾ ਹ। ਡ ੰਤਾ ਹੋਈ, ਸਡਹਿ-ਸਕੂ ਨ ਦੀ ਧਾਰਨੀ ਬੀਬੀ ਨੂੰ ਅਿੱਿ ਕੀ ਹੋ ਡਗਆ?ਦੁਪਡਹਰ ਦੀ ਕਿੱ ੀ ਨੀਦ ਿੱ ਣ ਕਾਰਨ ਗੁ ਸ ਿੱ ਾ ਵੀ ਡਦਮਾਗ ਨੂੰ

ੜ੍ਹ ਡਗਆ। 15

"-ਵਟਕ ਵਜਆ ਕਰ ਬੀਬੀ, ਵਟਕ ਵਜਆ ਕਰ! ਾਰਾ ਖੇਤ ਹੀ ੁਿੱਵਕਆ ਤੇ ਪਾਵਟਆ ਵਪਐ। ੋਕੇ ਰਗੇ ਹਾਲਾਤ ਨੇ। ਲਿੰ ਮੇ ਕਾਲ਼ ਪੈਣ ਦੇ ਹੀ ਲਿੱ ਛਣ ਲਗਦੇ ਨੇ। ਜੂਨ ਹੀ ਬੁਰੀ ਆ ਆਪਣੀ ਤਾਾਂ ! ਖੇਤਾਾਂ ' ਰੁਿੱਖੀ- ੁਿੱਕੀ ਧੂੜ੍ ਉਿੱਡਦੀ ਐ ਤੇ ਹੁਿੰ ਖਾਣ ਨੂਿੰ ,ਪਾਣੀ ਦੀ ਇਿੱਕ ੀ ਬੂਿੰਦ ਨੀ ਾਂ ਵਦ ਦੀ ਵਕਧਰੇ। ਧੁਿੱਪ-ਲੂਿੰ ਆਾਂ ਨਾਲ ੁਿੱਕੇ-ਮਿੱ ੇ ਖੇਤੋਂ ਹੀ ਤਾਾਂ ਆਇਆਾਂ, ਹੋਰ ਦਿੱ ਮੈਂ ਕੀ ਫਾਹਾ ਲੈ ਲਾਾਂ ? ਮਰਨਾਾਂ ਹੀ ਤਾਾਂ ਬਾਕੀ ਰਵਹ ਵਗਆ ਏਥੇ!" ਝੁਿੰਜਲਾਇਆ ਤੇ ਹਾਬਵੜ੍ਆ ਉਿੱਠਦਾਾਂ ਤੇ ਹਰਖ ਬੋਲਦਾ ਹਾਾਂ!

ਲਮਕ ਰਹੀ ਹੈ। ਉਹ ਬੇਬ ੀ ' ਵਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਭੀਖ ਮਿੰਗਦਾ ਰੋ ਹੀ ਤਾਾਂ ਵਪਆ। ਪਸ਼ੂ ਗਵਹਰੀ ਬੇ ੈਨੀ ' ਰਿੰਭ 'ਤੇ ਰਿੱ ੇ ਤੁ ੜ੍ਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਮੇਰੇ ਲ ਿੱ ੇਖ ਕੇ ਉਨਹਾਾਂ ਵ ਵ ਆਾਂ ਦੀ ਅਿੱਗ ਰਗਾ ਅੜ੍ਹਾਟ ਿੱਕ ੁ ਵਦਿੱਤਾ ਤੇ ਬੇਬ ੀ ' ਰੋਣਹਾਕੇ ਹੋ ਗਏ। ਲਿੱ ਵਗਆ, ਵਜ ੇਂ ਮਿੱਝਾਾਂ ਦੀਆਾਂ ਅਿੱਖਾਾਂ ' ੋਂ ਲਹੂ ਦੇ ਹਿੰਝੂ ੋਅ ਰਹੇ ਹੋਣ, ਗ਼ੌਰ ਨਾਲ ਦੇਖਣ ਤੇ ਅਿੱਖਾਾਂ ਖੇਤਾਾਂ ਾਾਂਗ ੁਿੱਕੀਆਾਂ, ਪਾਟੀਆਾਂ ਤੇ ੀਰਾਨ ਲਿੱ ਗੀਆਾਂ। ਅਜੀਬ ਤਰਹਾਾਂ ਦੀ ਵਭਆਨਕ ਹੋਣੀ ਮੇਰੇ ਅਿੱਗੇ ਮੌਤ ਰਗਾ ਮੂਿੰਹ ਅਿੱਡੀ ਖੜ੍ਹੀ ਮੇਰੇ ਟਿੱਬਰ ਕਿੱ ਾ ਿੱਬ ਜਾਣ ਲਈ ਬੜ੍ੀ ਕਾਹਲ਼ੀ ਲਿੱ ਗੀ। ਡਰ ਵਜਹਾ ਲਿੱ ਵਗਆ, ਲਹੂ ' ਮੌਤ ਦੀ ੁਿੱ ਰੀ ਦੌੜ੍ ਗਈ। ਲਿੱ ਤਾਾਂ ਕਿੰਬਣ ਤੇ ਾਹ ੁਿੱਕਣ/ਫੁਿੱਲਣ ਲਿੱ ਗਾ। ਪਤਨੀ ਵਦਲ ਫੜ੍ਹੀ ਪਾਟੀਆਾਂ ਅਿੱਖਾਾਂ ਨਾਲ ਦੇਖ ਰਹੀ,ਹੋਰ ਹੀ ਤਰਹਾਾਂ ਦੀ ਲਿੱ ਗੀ! ਵਜ ੇਂ ਤਾਲੂ ਏ ਨੂਿੰ ਦੀ ੀ ਕਾਠ ਮਾਰ ਵਗਆ ਹੋ ੇ! ਅ ੀ ਾਂ ਮਰੀਆਾਂ ਲਿੱ ਤਾਾਂ ਘੜ੍ੀ ਦੇ ਅਬੋਲ ਕਮਰੇ ਿੱਲ ਤੁ ਰ ਪਏ!

,ਉਿੱ ੀ-ਉਿੱ ੀ

"-ਘਰ ਤੇ ਵਪਿੰਡ ਦੀ ਗਿੱਲ ਕਰਦੀ ਆਾਂ ਪੁਿੱਤ... ਾਰੇ ਪਾ ੇ ਪਾਣੀ ਮੁਿੱਕ ਵਗਆ, ਖ਼ੌਰੇ ਵਕਹੜ੍ਾ ਵਦਓ ਪੀ ਵਗਆ! ਤੂ ਿੰ ਉਿੱਠ ਖੜ੍ਹ! ਵਪਿੰਡ ਤਾਾਂ ਕਵਹਰ ਮਿੱਵ ਆ ਵਪਆ ਤੇ ਤੇਰੀਆਾਂ ਆਕੜ੍ਾਾਂ ਈ ਨੀ ਮਾਣ... !" ਉੁਹ ਬੋਲਦੀ-ਬੋਲਦੀ ਕਾਹਲੀ ਨਾਲ ਪਰੇ ਬੈਠਕ ਿੱਲ ਭਿੱਜ ਕੇ ਬਾਪੂ ਕੋਲ ਲੀ ਗਈ ਹੈ! ਮਿੱਥਾ ਠਣਕਦਾ, ਵਦਲ ਧੜ੍ਕਦਾ, ਲਿੱ ਤਾਾਂ ਕਿੰਬਣੀ ਵਛੜ੍ਦੀ ਹੈ। ਪਤਨੀ ੀ ਅਣਮਿੰਨੇ ਮਨ ਨਾਲ ਬੁੜ੍-ਬੁੜ੍ ਕਰਦੀ ਉਿੱਠ ਬੈਠੀ ਤੇ ਵ ਹੁ ਘੋਲਣ ਲਿੱ ਗੀ"-ਵਕਧਰੇ ਨੀ ਮੁਿੱਵਕਆ ਪਾਣਾ, ਐਾਂ ਵਕ ੇਂ ਮੁਿੱਕ ਜੂ? ਇਨੂਿੰ ਤਾਾਂ ਟੇਕ ਹੀ ਨੀ ਰਿੱਬ ਦੇ ਘਰੋਂ, ਪਤਾ ਨੀ ਕੀ ਖਾ ਕੇ ਜਿੰਮੀ ਐ, ਾਰਾ ਵਦਨ ਵਫਰੀ ਜਾਊ ਹਰਲ-ਹਰਲ ਕਰਦੀ, ਨਾ ਵਟਕੇ, ਨਾ ਵਟਕਣ ਦੇ ੇ...!"

-"ਤੁ ੀ ਾਂ ਪੁਿੱਤ ਪਾਣੀ ਲਿੱ ਭੋ ਜਾਕੇ, ਅ ੀ ਾਂ ਜੁਆਕਾਾਂ ਕੋਲੇ ਬਵਹਿੰਨੇ ਆਾਂ...!" ਵ ਿੰਵਤਤ ਹੋਏ ਮਾਪੇ ਕੋਲ਼ ਆ ਗਏ। ਰੌਲਾ ੁਣ ਬਿੱ ੇ ੀ ਉਿੱਠ ਬੈਠੇ ਤੇ ਉਨਹਾਾਂ ਭ ਤੋਂ ਪਵਹਲਾਾਂ ਪਾਣੀ ਹੀ ਮਿੰਵਗਆ ਹੈ। ਮਾਪੇ ੀ ਪੂਰੇ ਵਪਆ ੇ ਲਿੱ ਗੇ। ਮੇਰਾ ਹਲਕ ੀ ਡਰ ਅਤੇ ਤਰੇਹ ਨਾਲ ਖੁਸ਼ਕ ਹੋ ਵਗਆ ਤੇ ਪਤਨੀ ਦੀ ਏਹੀ ਹਾਲਤ ਹੈ। -"ਵਦਿੰਨੇ ਆਾਂ ਪੁਿੱਤ ਰਬਤ ਰਗਾ, ਠਿੰਡਾ-ਠਿੰਡਾ ਪਾਣੀ!" ਬੇਬੇ ਨੇ ਬਿੱ ੇ ਕਲਾ ੇ ਇ ਤਰਹਾਾਂ ਘੁ ਿੱਟ ਲਏ ਨੇ,ਵਜ ੇਂ ਉ ਨੂਿੰ ਕੋਈ ਮਾਰੂ ਹੋਣੀ ਵਦਖਾਈ ਦੇ ਰਹੀ ਹੋ ੇ,ਤੇ ਆਪਣੇ ਕੇਲਾਾਂ ਕਰਦੇ, ਹਿੱ ਦੇ ਦੇ ਟਿੱਬਰ ਨੂਿੰ ਹੁਣੇ ਹੀ ਰਿੱਬ ਦੇ ਅਵ ਿੰਤੇ ਬਾਜ਼ ਪੈਣੇ ਹੋਣ ਤੇ ਉਹ ਇ ਕਾਲ਼ੇ ਖ਼ਤ ਨੂਿੰ ਦੇਖਣ ਤੋਂ ਪਵਹਲਾਾਂ ਹੀ ਮਰ ਜਾਣਾ ਾਹੁਿੰਦੀ ਹੋ ।ੇ ਾਡੇ ਭਦੇ ਮੂਿੰਹਾਾਂ ਤੇ ਮੌਤ ਦਾ ਅਵਦਿੱਖ ਭੈਅ ਛਾਅ ਵਗਆ।

ਤੇ ਮੂਿੰਹੋਂ ਜ਼ਵਹਰ ੁਿੱਟਦੀ ਰ ਈ ੋ ਲ ਿੱ ਜਾਾਂਦੀ ਹੈ ਵਫਰ ਬੜ੍ੀ ਤੇਜ਼ੀ ਾਂ ੀ ਹੈ! ਨਾਲ ਡਰੀ-ਘਬਰਾਈ ਮੁੜ੍ ਆਉਦ "-ਜੀ ਿੱ ੀ ਾਂ ਪਾਣੀ ਦੀ ਤਾਾਂ ਇਿੱਕ ਬੂਿੰਦ ੀ ਨੀ ਹੈਗੀ ਵਕਤੇ...!" ਵ ਹਰੇ ਤੇ ਗਵਹਰੀ ਵ ਿੰਤਾ ਤੇ ਡਰ ਦਾ ਪਰਛਾ ਾਾਂ ਨਿੱ ਵਰਹਾ ਹੈ। ਉਿੱਠਦਾਾਂ ਤੇ ਭਿੱਜਕੇ ਫਵਰਿੱਜ, ਘੜ੍ੇ, ਕੈਂਪਰ, ਟੈਂਕੀ ' ਝਾਕਦਾਾਂ, ਕਰੂਰ ਭਾਣਾ ਤਾਾਂ ਿੱ ੀ ਾਂ ਰਤ ਵਗਆ ਲਿੱ ਗਦੈ। ਪਾਣੀ ਦੀ ਬੂਿੰਦ ਤਾਾਂ ਿੱ ੀ ਾਂ ਹੀ ਵਕਤੇ ਨਹੀ ਾਂ ਲਿੱ ਭਦੀ। ਮੋਟਰ ੀ ਵਕਿੰਨੇ ਵਦਨ ਦੀ ਰੁਿੱ ੀ ਹੋਈ ਹੈ, ਾਟਰ ਰਕ ਦੀਆਾਂ ਟੂਟੀਆਾਂ ਦੇ ਆਪਣੇ ਗਲ਼ੇ ਖੁਸ਼ਕ ਰਵਹਿੰਦੇ ਨੇ। ਦੂਰ ਤਿੱਕ ਵਕਧਰੇ ੀ ਆ ਦੀ ਵਕਰਨ ਨਹੀ ਾਂ ਵਦ ਦੀ।

-" ੇ ਜਾਉ ਹੁਣ, ਮੁਲਖ ਤਾਾਂ ਕਦੋਂ ਭਿੱਵਜਆ ਵਫਰਦੈ..!" ਮਾਾਂ ਤਲਖੀ ' ੀਖੀ, ਵਜ ੇਂ ਬਹੁਤ ਾਰਾ ਅਜਾਈ ਾਂ ੇਲਾ ਗੁ ਆ ਵਲਆ ਹੋ ੇ। ਮੈਂ ਤੇ ਪਤਨੀ ਹੜ੍ਬੜ੍ਾ ਕੇ ਬਾਲਟੀਆਾਂ ਲੈ ਕੇ ਇਿੱਕ ਦੂਜੇ ਤੋਂ ਮੂਹਰੇ ਭਿੱਜ ਹੀ ਪਏ ਹਾਾਂ।

ਗਲੀ-ਮੁਿੱਹਲੇ ,ਵਪਿੰਡ ੀ ਪੂਰਾ ਅਜੀਬ ਸ਼ੋਰ ਮਿੱਵ ਆ ਵਪਆ ਹੈ, ਵਜ ੇਂ ਪਰਲੋਂ ਆ ਗਈ ਹੋ ੇ ਕੂਕਾਾਂ- ੀਕਾਾਂ, ੈਣ-ਰੌਲਾ 'ਤੇ ਭਗਦੜ੍ ਹੈ! ੂਰਜ ' ੋਂ ਕਵਹਰੀ ਅਿੱਗ ਡੁ ਿੱ ਲਹ ਰਹੀ ਹੈ ਵਜ ੇਂ ਵਦਮਾਗ ਨੂਿੰ ਅਿੱਜ ਹੀ ਵ ਖ਼ਰ ਦਾ ਤਾਪ ਵੜ੍ਹਆ ਹੋ ੇ। ਵ ਹੜ੍ੇ ਵਕਿੰਨੇ ਹੀ ਪਿੰਛੀ ਮਰੇ ਪਏ ਨੇ ਤੇ ਵਕਿੰਨੇ ਹੀ ਤੜ੍ਪ ਰਹੇ ਨੇ। ਹੌਂਕਦੇ ਕੁਿੱਤੇ ਦੀ ੀ ਲਿੰ ਮੀ ਜੀਭ

-"ਮਿੰਮਾਾਂ ਛੇਤੀ-ਛੇਤੀ ਆਉਣਾ, ਤੇਹ ਬਹੁਤ ਜੋਰ ਦੀ ਲਿੱ ਗੀ ਐ। ਗਲ਼ ੁਿੱਕੀ ਜਾਾਂਦਾ...!" ਛੇ ਾਲ ਦੇ ਬੇਟੇ ਦੀ ਮੋਹ-ਤਰੇਹ ਵਭਿੱਜੀ ਆ ਾਜ਼ ਕਿੰਨਾਾਂ ' ਿੱਜਕੇ ਕਾਲਜੇ ' ਕਾਲ਼ੀ ੀ ਪਾ ਗਈ। ਹੌਂਕਾ ਵਹਿੱਕ ੀਰ ਵਗਆ। ਬੇਟੀ ਦੇ ਪੀੜ੍ ਭਰੇ ਬੋਲ ਗੂ ਿੰਜਦੇ ਨੇ-"ਮਿੰਮਾ..! ਅਿੱਜ ਾਂ ...!" ਪਵਹਲਾਾਂ ਮੈਨੂਿੰ ਵਦਓ ਪਾਣੀ,ਇਹ ਤਾਾਂ ਰੋਜ਼ ਹੀ ਪਵਹਲਾਾਂ ਪੀਦੈ ਵਪਿੰਡ ' ਹਾਲਾਤ ਬੇਹਿੱਦ ਗਿੰਭੀਰ ਨੇ। ਲੋ ਕ ਜਿੱਗ, ਬਾਲਟੀਆਾਂ, ਡੋ ਲੂ, ਘੜ੍ੇ, ਕੈਂਪਰ ਿੱਕ ੁ ੀ ਕਮਵਲ਼ਆਾਂ ਾਾਂਗ ਪਾਣੀ-ਪਾਣੀ ਕੁਰਲਾ 16

ਰਹੇ ਹਨ। ੁਿੱਕੇ ਬੁਿੱਲਹ, ੀਰਾਨ ਅਿੱਖਾਾਂ, ਤਰ ਯੋਗ ਵ ਹਰੇ ਲਈ ਭ ਮਾਰੇ-ਮਾਰੇ ਭਿੱਜੇ ਵਫਰ ਰਹੇ ਹਨ।

ਗੂ ਿੰਜ ਵਰਹਾ ਤਾਾਂ ਪਾਣੀ ਦਾ ਬਹੁਤੀ ਦੇਰ ਨਾ ਗੂ ਿੰਜੇ...

ੀਖ਼-ਵ ਹਾੜ੍ਾ ਪਰ ਇਹ

ੀ ਸ਼ਾਇਦ

ਪਰ ਇਹ ਭ ਲੋ ਕ ਹਰ ਮੇਂ ਅਜਾਈ ਾਂ ਪਾਣੀ ਡੋ ਲਹਣ ਾਲੇ ਹੀ ਤਾਾਂ ਹਨ ਤੇ ਪੂਰੀ ਤਰਹਾਾਂ ਕੁਦਰਤ ਵ ਰੋਧੀ ੀ, ਾਤਾ ਰਨ ਤੇ ਕੁਦਰਤੀ ੋਵਮਆਾਂ ਦੀ ਿੰਭਾਲ ਤੋਂ ਦਾ ਭਿੱਜਦੇ ੀ ਰਹੇ ਹਨ। ਪਿੰਜ ਦਵਰਆ ਾਾਂ ਦੀ ਧਰਤੀ ਦੇ ਇਹ ਲੋ ਕ ਅਿੱਜ ਬੂਿੰਦ-ਬੂਿੰਦ ਲਈ ਵ ਲਕ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਿੰਨਹਾਾਂ ਲੋ ਕਾਾਂ ਆਪਣੀ ਵਕਰਤ ਮੜ੍ਹੀਆਾਂ-ਮ ਾਣਾਾਂ ਦੇ ਗੁ ਿੰਬਦ ਉਿੱ ੇ ਕਰਨ ਫਜ਼ੂਲ ਖਰ ੀ ਆਵਦ ਤੇ ਤਾਾਂ ਉਜਾੜ੍ ਵਦਿੱਤੀ ਪਰ ਪਾਣੀ ਜਾਾਂ ਹੋਰ ਕੁਦਰਤੀ ੀਵਲਆਾਂ ਦੀ ਿੰਭਾਲ ਲਈ ਕੋਈ ਠੋ ਨੀਤੀ ਨਹੀ ਾਂ ਅਪਣਾਈ ਨਾ ਕਦੇ ਰਕਾਰਾਾਂ ਤੇ ਕੋਈ ਦਬਾਅ ਬਣਾਇਆ। ਮੀਹਾਾਂ ਦੇ ਪਾਣੀ ਤਿੱਕ ੀ ਨਹੀ ਾਂ ਾਾਂਭੇ।..

ਮਵਹ ੂ ਹੋਇਆ,ਇਸ਼ਕ-ਵਪਆਰ ਦੇ ਦਾਅ ੇ ਭ ਪੂਰੀ ਵਸ਼ਿੱਦਤ ਨਾਲ਼ ਕਰਦੇ ਰਹੇ,ਅ ਲ ' ਏਥੇ ਕੋਈ ੀ ਵਕ ੇ ਦਾ ਕਾ ਨਹੀ ਾਂ ਹੈ,ਵਬਪਤਾ ਪੈਣ ਤੇ ਭ ਮੂਿੰਹ ਮੋੜ੍ ਜਾਾਂਦੇ ਹਨ।ਅਿੱਜ ਵਜ਼ਿੰਦਗੀ/ ਿੰ ਾਰ/ਵਪਆਰ/ਇਸ਼ਕ ਦੇ ਅਰਥ-ਵ ਆਵਖਆ ਹੋਰ ਹੀ ਲਿੱ ਗੇ, ਭ ਕੌਲ-ਕਰਾਰ ਦਮ ਤੋੜ੍ ਗਏ !.. ਹੁਣ ਬਹੁਤੇ ਬਿੰਦੇ,ਪਸ਼ੂ-ਪਿੰਛੀ ਮਰਨੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਏ। ਆਵਖਰ ਪਾਣੀ ਵਬਨ ਵਕਿੰਨੀ ਕੁ ਵਜ਼ਿੰਦਗੀ ਹੈ? ਘਰਾਾਂ ' ਬਿੱ ੇ-ਬੁਿੱ ੇ, ਵਪਆ ੇ ਕੂਕੀਕ ਰਹੇ ਹਨ, ਹੋਰ ਵਕਿੰਨਾ ਕੁ ਵ ਰ ਕੂਕਣਗੇ? ਪਾਣੀ ਦੀ ਬੂਿੰਦ ਤਾਾਂ ਪੂਰੀ ਤਰਹਾਾਂ ਅਲਿੱ ਭ ਹੀ ਹੋ ਗਈ। ਇ ਕੀਮਤੀ ਹੀਰੇ ਦਾ ਮੁਿੱਲ/ਮਹਿੱਤ ਉਦੋਂ ਮਝ ਆਇਆ, ਜਦੋਂ ਗੁ ਆ ਵਲਆ, ਹੁਣ ਭ ਵਮਿੱਟੀ ਫ਼ਰੋਲ ਰਹੇ ਹਨ...

ਅਿੱਜ ਅ ਾਨਕ ਗਵਹਰਾ ਖ਼ਤ ਵਪਆ ਹੈ, ਅਵਜਹੇ ਪਰਮ ਵਪਆਰੇ ਵਮਿੱਤਰ-ਬੇਲੀ ੀ ਗਿੱਲ ਨਹੀ ਾਂ ਕਰ- ੁਣ ਰਹੇ। ਵਕ ੇ ਕੋਲ਼ ਏਨਾ ਮਾਾਂ ੀ ਨਹੀ ਾਂ ਹੈ। ਯਾਦ ਆਇਆ ਾਲ ਪਵਹਲੇ ਪੌਣ-ਪਾਣੀ ਦੀ ਜਾਵਗਰਤੀ ਲਈ ਆਏ, ਮਨਦੀਪ ਕੌਰ ਖ਼ਾਲ ਾ, ਪਰਮਦੀਪ ' ੈਲ', ਲਖ ੀਰ ਵ ਿੰਘ ਔਲਖ ਤੇ ਜ ੀਰ ਕੌਰ ਔਲਖ ਦੀ ਟੀਮ ਦੀ ੀ ਗਿੱਲ ਨਹੀ ਾਂ ੁਣੀ ਜੋ ਘਰ ਘਰ ਜਾ ੇਤਨਾ ਿੰਡਦੇ ਰਹੇ। ਉਹ ਕੂਕਦੇ ਰਹੇ, ਇਹ ਲੋ ਕ ਹਿੱ ਦੇ ਤੇ ਵਟਿੱ ਰਾਾਂ ਕਰਦੇ..ਵਕਧਰੇ ਨੀ ਮੁਿੱਕਦਾ ਪਾਣੀ, ਵਕਉ ਾਂ ਕਿੰਨ ਖਾਧੇ ਨੇ!" ਹੁਣ ਰੋਂਦੇ ਨੇ ਪਏ ਨੇ, ਕਾਸ਼! ਓਦੋਂ ਹੀ ਾਂ ਕੀਤੀ ਹੁਿੰਦੀ। ਕੋਈ ਵ ਉਤ

ਮੈਂ ਤੇ ਪਤਨੀ ਮੌਤ ਦੀ ਬਾਜ਼ੀ ਲਗਾਕੇ ਇਿੱਕ ਬੂਿੰਦ ਲਈ ਭਿੱਜੇ ਹੀ ਵਫਰ ਰਹੇ ਹਾਾਂ, ਕਈ ਵਨਰਾਸ਼ਾ ਭਵਰਆ ਟਾਕਰਾ ੀ ਹੁਿੰਦਾ ਵਰਹਾ ਪਰ ਕੋਈ ਬੋਲ ਾਾਂਝਾ ਕਰਨ ਦਾ ੀ ਮਾਾਂ ਨਹੀ।ਾਂ ਾਡਾ ਵਪਿੱਛਾ ਬਿੱਵ ਆਾਂ ਦੀ ਵਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਮੋਹ ਤੇ ਤਰੇਹ ਕਰ ਰਹੇ ਮਵਹ ੂ ਕਰਕੇ ਹੋਰ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਦੌੜ੍ ਪੈਂਦੇ ਹਾਾਂ। ਾਰੇ ਪਾ ੇ ਹੀ ਮਾਰੇ-ਮਾਰੇ ਭਿੱਜੇ ਵਫਰ ਰਹੇ ਹਾਾਂ। ਪਰ ਧਰਤੀ ਤੇ ਾਰੇ ਪਾ ੇ ਵਭਆਨਕ ੋਕੇ ਦਾ ਹੀ ਕਬਜ਼ਾ ਹੋ ਵਗਆ ਲਿੱ ਗਦਾ ਹੈ। ਇਿੰਝ ਲਿੱ ਗਦੈ ਵਜ ੇਂ ੂਰਜ ਨੇ ਪਰਵਕਰਤੀ ' ੋਂ ੀ ਾਰੀ ਨਮੀ ੂ ਲਈ ਹੋ ੇ। ਾਹ ਅਤੇ ਗਵਹਰੇ ਯਤਨ ਵਨਰਵਜਿੰਦ ਹੋ ਗਏ ਜਾਪੇ। ਾਰੀ ਬਨ ਪਤੀ ੀ ਮਿੱ ੀ ਪਈ ਦੇਖ ਝੁਿੰਝਲਾਹਟ ੀ ਵਕ ਮਨੁਿੱ ਖ ਦੀ ਅਣਗਵਹਲੀ ਕੁ ਦਰਤ ਤੇ ਹੋਰ ਜੀ ਵਕਉ ਾਂ ਭੋਗ ਰਹੇ ਹਨ?

ਾਂ ੇ ਹੋਰ ੀ ਬਥੇਰੇ ਾਤਾ ਰਣ ਪਰੇਮੀ ਮੇਂ- ਮੇਂ ਜਗਾਉਦ ਰਹੇ...ਪਰ...ਹਰ ਪਾ ੇ ਪੂਰੀ ਬੇ ੈਨੀ, ਭਗਦੜ੍ ਤੇ ਆਪਾ ਧਾਪੀ ਹੈ। "ਹਾਇ ਪਾਣੀ...! ਹਾਇ ਪਾਣੀ...!" ਦੇ ੈਣ ਤੇ ਰੁਦਨ ਹੈ। ਲੋ ਕ ਗਵਹਣੇ, ਹੀਰੇ-ਮੋਤੀ ਪੈ ੇ,ਐਫ਼.ਡੀਆਾਂ ਤੇ ਹੋਰ ੈਂਕੜ੍ੇ ਵਕ ਮ ਦੀਆਾਂ ਿੱਲ-ਅ ਿੱਲ ਿੰਪਤੀ ਦੀਆਾਂ ਰਵਜ ਟਰੀਆਾਂ ਤੇ ਕਈ ਤਰਹਾਾਂ ਦੇ ਕਾਗਜ਼ ਿੱਕ ੁ ੀ ਬੂਿੰਦ-ਬੂਿੰਦ ਨੂਿੰ ਵ ਲਕ ਰਹੇ ਹਨ, ਅਿੱਜ ਹੋਰ ਤਾਾਂ ਭ ਕੁਿੱਝ ਹੈ ਪਰ ਪਾਣੀ ਹੀ ਿੰ ਾਰ ਨਾਲ਼ ਰੁਿੱ ਵਗਆ ਲਿੱ ਗਦਾ ਹੈ।…

ਭਿੱਜੇ ਵਫ਼ਰਦੇ ਦੀ ਮੇਰੀ ਸ਼ਕਤੀ/ ਮਰਥਾ ੀ ਪੂਰੀ ਤਰਹਾਾਂ ਗੁ ਿੰਮ ਹੁਿੰਦੀ ਤੇ ਵਦਮਾਗ ਫਿੱਟਦਾ ਲਿੱ ਵਗਆ, ਬੁਲ ਿੱ ਾਾਂ ਤੇ ੁਿੱਕੀ ਪੇਪੜ੍ੀ ਜਿੰਮ ਗਈ। ਵਨਰਾਸ਼ ਹੋਏ ਦੇ ਵਹਰਦੇ ' ੋਂ ਿੱਖਰੀ ਤਰਹਾਾਂ ਦੀ ਵਮਰਗ ਵਤਰਸ਼ਨਾ ਭਟਕ ਉਿੱਠੀ ਹੈ, ਹੁਣ ਵਜਿੱਧਰ ਨਜ਼ਰ ਫੇਰਦਾ ਹਾਾਂ, ਾਰੇ ਪਾ ੇ ਪਾਣੀ ਹੀ ਪਾਣੀ ਵਦਖਾਈ ਵਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਵਦਲ ਕਰਦੈ, ਾਰਾ ਪਾਣੀ ਕਿੱਲਹਾ ਹੀ ਪੀ ਜਾ ਾਾਂ! ਭਿੱਜਦਾ ਹਾਾਂ ਪਰ ਾਰੇ ਪਾ ੇ ਰੇਤ ਦਾ ਵ ਸ਼ਾਲ ਮਾਰੂਥਲ ਮੂਿੰਹ ਾਂ ਾ ਹੈ। ਪਰ ਏਥੇ ਭਦੀ ਹਾਲਤ ਮੇਰੇ ਰਗੀ ਹੀ ਹੋਈ ਵ ੜ੍ਾਉਦ ਪਈ ਹੈ। ਤਪਸ਼ ਨਾਲ਼ ਧਰਤੀ ੀ ਪਾਟਣ ਲਿੱ ਗੀ ਹੈ। ਲਿੱ ਗਦਾ ਹੈ, ਰੀਰ ੀ ਹੁਣੇ ਹੀ ਪਾਟ/ਮਿੱ ਜਾਣਗੇ। ਉਪਰੋਂ ੂਰਜ ੀ ਇਿੰਨਾਾਂ ਵਤਿੱਖਾ ਵਕ ਭੁਿੰਨ ਕੇ ਕਬਾਬ ਕਰਨ ਨੂਿੰ ਕਾਹਲ਼ਾ ਲਗਦੈ।

ੂਰਜ ਹੋਰ ੀ ਪੂਰਾ ਵਤਿੱਖਾ ਹੋ ਵਗਆ। ਭਿੱਜੇ ਵਫਰਦੇ ਲੋ ਕਾਾਂ ਦੀਆਾਂ ਜੀਭਾਾਂ ਵਨਿੱ ਕਲਣ ਲਿੱ ਗੀਆਾਂ ਹਨ, ਕੁਿੱਤੇ ੀ ਮੂਿੰਹ ਉਿੱਤੇ ਕਰਕੇ ਮੌਤ ਦੇ ਰੋਣੇ ਤਨਦੇਹੀ ਨਾਲ਼ ਰੋਣ ਲਿੱ ਗੇ ਹਨ। ਹੁਣ ਤਾਾਂ ਭ ਵਜ਼ਿੰਦਗੀਆਾਂ ਮੌਤ ਿੱਲ ਭਿੱਜਦੀਆਾਂ ਲਿੱ ਗ ਰਹੀਆਾਂ ਹਨ। ਬਹੁਤ ਾਰੇ ਲੋ ਕ ੇਰੀ ਾਹੀ ਧਰਤੀ ਤੇ ਪਏ ਤੜ੍ਪ ਰਹੇ ਹਨ ਪਰ ਵਕ ੇ ਦਾ ਵਕ ੇ ਿੱਲ ਕੋਈ ਵਧਆਨ ਨਹੀ,ਾਂ ਅਿੱਜ ਭ ਦਾ ਹੀ ਲਹੂ ਵ ਿੱਟਾ ਹੋ ਵਗਆ। ਜਜ਼ਬੇ ਮਰ ਗਏ, ਧਰਾਾਂ ਲੂ ਹੀਆਾਂ ਗਈਆਾਂ ਇਸ਼ਕ-ਵਪਆਰ ਦੇ ਭ ਦਾਅ -ੇ ਾਅਦੇ ਗਰਮੀ ਨੇ ਭੁਿੰਨਹ ੁਿੱਟੇ..ਜੇ

ਮੌਤ ਦਾ ਵਭਆਨਕ ਾਜਾ ਿੱਜ ਿੱਕ ੁ ਾ ਹੈ,ਵਜ ੋਂ ਮਾਰੂ ਰਾਗ ਦੀ ੀਖ਼ ਵਨਿੱ ਕਲ਼ ਗਈ। ਲਿੱ ਗਦੈ, ਵਜ ੇਂ, ਧਰਤੀ ਦੇ ਪਤਨ 'ਤੇ ਕੁਦਰਤ 17

ਨੇ ਆਖਰੀ ਹੌਂਕਾ ਭਵਰਆ ਹੋ ੇ ਤੇ ਵਫਰ ਮੂਿੰਹ ਪਰੇ ਕਰਕੇ ਫੁਿੱਟ-ਫੁਟ ਿੱ ਕੇ ਰੋ ਪਈ ਹੋ ੇ, ਵਫਜ਼ਾ ਾਾਂ ' ੋਗੀ ਦੇ ੁਰਾਾਂ ਵ ਰਲਾਪ ਨਾਲ਼ ਮੌਤ ਦੀਆਾਂ ਤਰਿੰਗਾਾਂ ਉਿੱਠਣ...! ਕਿੰਨ ਬਿੰਦ ਕਰ ਵਪਿੰਡ ਦੇ ਦੂਜੇ ਪਾ ੇ ਿੱਲ ਭਿੱਜਦਾ ਹਾਾਂ, ਿੰਘਰਸ਼ ਵਬਨ ਮਰਨਾ ੀ ਕਾਇਰਤਾ ਹੀ ਲਿੱ ਗੀ।

ਵਖਿੱਲਰੇ ਪਏ ਨੇ! ਰਵਹਿੰਵਦਆਾਂ ਦਾ ੀਕ-ਵ ਹਾੜ੍ਾ ਵ ਖ਼ਰ ਛੂਹਣ ਲਿੱ ਗਾ, ਪਰ ਅ ਾਜ਼ਾਾਂ ਮਰੀਆਾਂ ਤੇ ਿੰਘ ਪਾਟ ਰਹੇ ਲਿੱ ਗੇ! ਘਰ ੜ੍ਨ ਤੋਂ ਪਵਹਲਾਾਂ ਹੌਲਨਾਕ ਵਦਰਸ਼ ਨੇ ਮੇਰਾ ਵ ਰ ਤੇ ਵਦਮਾਗ ਵਹਲਾ ਵਦਿੱਤਾ, ਰੂਹ ਤੜ੍ਪ ਗਈ। ਮਾਪੇ, ਘਰ ਮੂਰਹਲੇ ਗਿੰਦੇ ਨਾਲੇ ਤੇ ਲੁ ੜ੍ਕੇ ਪਏ ਹਨ। ਮੂਿੰਹ ਨਾਲੇ ਦੇ ੁਿੱਕੇ ਗਿੰਦੇ ਰੇਤ ਨਾਲ਼ ਭਰੇ ਨੇ ਵਜ ੇਂ ਅਿੰਵਤਮ ਾਹ ਤਿੱਕ ਮੌਤ ਨਾਲ਼ ਿੰਗੇ ਦੋ ਹਿੱਥ ਕੀਤੇ ਹੋਣ ! ਇ ਤਰਹਾਾਂ ਤਾਾਂ ਵਪਿੰਡ ਦੇ ਗਿੰਦੇ ੁਿੱਕੇ ਛਿੱਪੜ੍ ਤੇ ੀ ਬਹੁਤ ਲੋ ਕ ਮਰੇ ਪਏ ੀ! ਮਾਵਪਆਾਂ ਦੀਆਾਂ ਲਾਸ਼ਾਾਂ ਦੇਖ, ਖੌਰੈ ਵਕਉ ਾਂ ਰੋਣ ਤੇ ੋਗ ਹੋਣ ਦੀ ਜਗਹਾ ਅਿੰਤਾਾਂ ਦੀ ਖੁਸ਼ੀ ਹੁਿੰਦੀ ਹੈ ਵਜ ੇਂ ਉਹ ਮਰਕੇ ਬਹੁਤ ੁਖੀ ਹੋ ਗਏ ਹੋਣ। ਮਾਪੇ ਮਰਨ ਤੇ ਰਿੱਬ ਦਾ ਸ਼ੁਕਰ ਕਰਦਾਾਂ, ਪਰ ਬਿੱ ੇ ਯਾਦ ਾਂ ੇ ਨੇ, ੀਨਾ ਕਿੰਬ ਜਾਾਂਦੈ। ੋ ਦਾਾਂ, ੋ ਦਾਾਂ ਉਹ ੀ ਇਹਨਾਾਂ ਆਉਦ ਾਾਂਗ ਹੀ...ਅਿੰਦਰ ੜ੍ਨ ਤੋਿੰ ਪਵਹਲਾਾਂ ਵਦਲ ਧੜ੍ਾਕ-ਧੜ੍ਾਕ ਿੱਜ ਵਰਹੈ...!.. ... ਮੋਇਆਾਂ ਰਗਾ ਹੋਇਆ ਮ ਾਾਂ ਪੈਰ ਘੜ੍ੀ ਦਾ ਘਰੇ ਪਹੁਿੰ ਦਾ ਹਾਾਂ। ਬੁਰੀ ਤਰਹਾਾਂ ਕੁਮਲਾਏ ਤੇ ਡਰੇ ਬਿੱ ੇ ਭਿੱਜਕੇ ਖਾਲੀ ਬਾਲਟੀ ਨੂਿੰ ਇਿੰਝ ਵ ਿੰਬੜ੍ੇ ਨੇ ਵਜ ੇਂ ਯੁ ਿੱਗਾਾਂ ਤੋਂ ਵਪਆ ੇ ਹੋਣ। ਉਹ ਇਿੱਕ ਦੂਜੇ ਤੋਂ ਖੋਹਖੋਹ ਕੇ ਖਾਲੀ ਬਾਲਟੀ ਨੂਿੰ ਇਉ ਾਂ ਮੂਹ ਿੰ ਲਗਾ ਰਹੇ ਨੇ ਵਜ ੇਂ ਿੱ ੀ ਾਂ ਹੀ ਰਿੱਜ-ਰਿੱਜ ਕੇ ਪਾਣੀ ਪੀ ਰਹੇ ਹੋਣ। ੁਿੱਕੇ ਬੁਿੱਲਹ,ਮੁਰਝਾਏ ਮੂਿੰਹ ਦੇਖ ਕੇ ਆਪਣੀ ਬੇ ੀ ਤੇ ਬਹੁਤ ਤਰ ਆਇਆ। ਵਦਲ ਕੀਤਾ,ਕਿੰਧ ' ਟਿੱਕਰ ਮਾਰ ਕੇ ਮਰਜਾਾਂ ਤੇ ਵ ਰ ੋਂ ਵਨਿੱ ਕਵਲਆ ਖ਼ੂਨ ਪੀਕੇ ਬਿੱ ੇ ਇਿੱਕ-ਅਿੱਧ ਘੜ੍ੀ ਹੋਰ ਦੁਨੀਆਾਂ ਦੇਖਣ।

... ਵਪਿੰਡ ਦੇ ਇ ਪਾ ੇ ਹੋਰ ਹੀ ਰੌਲਾ ਪੈ ਵਰਹੈ, ਵਕਿੰਨੇ ਹੀ ਲੋ ਕ ਪਸ਼ੂਆਾਂ ਦਾ ਲਹੂ ਕਿੱ ਰਹੇ ਨੇ ਤੇ ਲਹੂ ਲੈ ਣ ਾਵਲਆਾਂ ਦੀ ਭਾਰੀ ਭੀੜ੍ ਹੈ। ਲਹੂ ਹੀ ਕੀ ਜੇ ਅਿੱਜ ਇਿੱਥੇ ਜ਼ਵਹਰ ਿੰਡੀ ਜਾਾਂਦੀ ਹੁਿੰਦੀ ਤਾਾਂ ੀ ਲੋ ਕਾਾਂ ਨੇ ਜ਼ਵਹਰ ਲੈ ਣ ਲਈ ੀ ਧਿੱਕੇ-ਮੁਿੱਕੀ ਹੋਣਾ ੀ। ਲੋ ਕਾਾਂ ਦੇ ਮਨਾਾਂ ' ਕਾਹਲ਼ ਤੇ ਵ ਹਵਰਆਾਂ ਤੇ ਦਵਹਸ਼ਤ ਹਾ ੀ ਹੋਣ ਲਿੱ ਗੀ ਹੈ। ਦੇਵਖਆ,ਪਤਨੀ ੀ ਕਤਾਰ ਦੇ ਵ ਿੱ ੇ ਖੜ੍ਹੀ ਹੈ। ਦੇਖ ਕੇ ਮੇਰੀ ਧਾਹ ਵਨਿੱ ਕਲ਼ ਗਈ। ਵਦਲ ਕਵਰਆ, ਆਪਣੇ ਾਲ਼ ਨੋ ਲ ਾਾਂ ਤੇ ਅਿੰਬਰ ਵ ਿੰਨਹ ੀਆਾਂ ੀਕਾਾਂ ਮਾਰਾਾਂ, ਪਰ ਏਥੇ ਭ ੀਕਾਾਂ ਹੀ ਤਾਾਂ ਮਾਰ ਰਹੇ ਨੇ। ਅਜੀਬ ਬਿੱਬ ਹੈ, ਲੋ ਕ ਅਿੱਗੇ ਤੋਂ ਅਿੱਗੇ ਹੋਣ ਲਈ ਲੜ੍ਝਗੜ੍, ਗਾਲ਼ੋ -ਗਾਲੀ ਤੇ ਧਿੱਕਾ-ਮੁਕ ਿੱ ੀ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ। ਲਿੱ ਗਦਾ ਹੈ, ਹੁਣੇ ਜਿੱਗਾਾਂ, ਬਾਲਟੀਆਾਂ, ਪੀਪੀਆਾਂ ਕੈਂਪਰਾਾਂ ਨਾਲ਼ ਿੰ ਾਰ ਦੀ ਿੱਖਰੀ ਹੀ ਜਿੰਗ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਾਲ਼ੀ ਹੈ। ਮੈਨੂਿੰ ੀ ਆਪਣੀ ਮੌਤ ਨੇੜ੍ੇ ਹੀ ਵਦਖਾਈ ਦੇਣ ਲਿੱ ਗੀ,ਛੇਤੀ ਨਾਲ਼ ਘਰ ਿੱਲ ਭਿੱਜਦਾਾਂ ਹਾਾਂ ਤਾਾਂ ਵਕ ਵਜਿੱਥੇ ਜਿੰਮਣ ਦੀ ੀਕ ਮਾਰੀ ੀ ਉਿੱਥੇ ਹੀ ਆਖਰੀ ਾਹ ...!

ਬਿੱਵ ਆਾਂ ਤੋਂ ਬ ਾਕੇ ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਬਾਾਂਹ ਦਾ ਹੀ ਿੱਕ ਭਰਦਾ ਹਾਾਂ, ਪਰ ਖ਼ੂਨ ਗਾਇਬ ਹੈ, ਹੁਣ ਤਾਾਂ ਵ ਰਫ ਪਤਨੀ ਤੋਂ ਹੀ ਓੜ੍ਕਾਾਂ ਦੀ ਆ ਹੈ, ਤੇ ਉ ਦੀ ਬੇ ਬਰੀ ਨਾਲ ਉਡੀਕ ੀ, ਬਿੱ ੇ ਪਤਾ ਨੀ ਕੀ-ਕੀ ਬੋਲ ਰਹੇ ਨੇ, ਮੈਨੂਿੰ ਤਾਾਂ ਵ ਰਫ 'ਪਾਣੀ-ਪਾਣੀ' ੁਣਦੈ।

-" ਬੁੜ੍ੇ-ਬੁੜ੍ੀਆਾਂ ਦਾ ੀ ਲਹੂ ਕਿੱ ਕੇ ਪੀ ੋ ਤੇ ਵਜਿੰਨੇ ਪਲ ਜੀਵ ਆ ਜਾਾਂਦਾ ਜੀ ੋ ਓਇ, ਇਹਨਾਾਂ ਦੀ ੀ ਕੋਈ ਲੋ ੜ੍ ਨੀ ਹੁਣ, ਬਥੇਰਾ ਖਾ ਪੀ ਵਲਆ...!" ਭਿੱਜੇ ਜਾਾਂਦੇ ਦੇ ਕਿੰਨੀ ਾਂ ਮੋਈ ਮਨੁਿੱ ਖਤਾ ਭਰੇ ਇਹ ਬੋਲ ਪਏ ਤਾਾਂ ਕਾਲਜਾ ਮੂਿੰਹ ਨੂਿੰ ਆਇਆ ਤੇ ਵਦਲ ਬੈਠਣ ਲਿੱ ਵਗਆ। ਅਵਜਹੇ ਅਵ ਿੰਤੇ ਵਦਨਾਾਂ ਬਾਰੇ ੋ ਮਨ ੋਂ ਧੂਿੰਆਾਂ ਤੇ ਕਿੰਨਾਾਂ ੋਂ ੇਕ ਉਿੱਬਵਲਆ। ਕਵਹਣਾ ਾਵਹਆ ਵਕ ਵਕਰਤੀ ਵਕ ਾਨਾਾਂ ਦਾ ਖ਼ੂਨ ਤਾਾਂ, ਿੱਡੇ ਵ ਿੱਡਾਾਂ ਾਲ਼ਾ ਭੁਿੱਖਾ ਭੇੜ੍ੀਆ ਕਾਰਪੋਰੇਟੀ ਤੇ ਰਕਾਰੀ ਦਫ਼ਤਰੀ-ਤਿੰਤਰ ਪਵਹਲਾਾਂ ਹੀ ਬਹੁਤ ਪੀ ਵਗਐ,ਬੂਿੰਦ-ਬੂਿੰਦ ਵਨ ੋੜ੍ ਲਈ, ਹੁਣ ਵਕਿੱਥੋਂ ਭਾਲਦੇ ਓ ਭੁਿੱਖ-ਦੁਿੱਖਾਾਂ ਦੀਆਾਂ ਝਿੰਬੀਆਾਂ ਵਜਿੰਦਾ ਲੋ ਥਾਾਂ ' ?ੋਂ ਪਰ ਹੁਣ ਕਵਹਣਾ ਫਜ਼ੂਲ ਲਿੱ ਗਦਾ ਹੈ। ਕੋਈ ਹੋਰ ਮਾਾਂ ਹੁਿੰਦਾ, ਮੋਟੀ ਡਹਾ ੀ ਤਕਰੀਰ ਕਰਦਾ ਤੇ ਆਪਣੀ ਵ ਦ ਤਾ ਦਾ ਾਂ ਾ। ਪਰ ਹੁਣ ਆਪਣੀ ਹੀ ਰਾਖ ਬਣਨ ਾਲ਼ੀ ਹੈ। ਰੋਅਬ ਜਮਾਉਦ ਮੌਤ ਆਈ ਤੋਂ ਹੀ ਮੇਂ ਦੀ ਕੀਮਤ ਪਤਾ ਲਿੱ ਗੀ ਹੈ! ਿੱਪ ੁ ਕਰਕੇ ਘਰ ਿੱਲ ਦੌੜ੍ਹ ਵਪਆ ਹਾਾਂ। ਰਾਹ ' ਵਕਿੰਨੇ ਲੋ ਕ ਧਰਤੀ ਤੇ ਪਏ ਤੜ੍ਪ ਰਹੇ, ਵਕਿੰਨੇ ਹੀ ਧੁਿੱਪ ਨੇ ਭੁਿੰਨੇ ਪਏ ਨੇ। ਵਕਿੰਵਨਆਾਂ ੋਂ ਧੂਿੰਆਾਂ ਉਿੱਠ ਵਰਹਾ ਹੈ। ਪੈ ੇ, ਗਵਹਣੇ ਤੇ ਹੋਰ ਕਈ ਤਰਹਾਾਂ ਦੇ ਕਾਗ਼ਜ-ਪਿੱਤਰ ਕੋਲ਼

"ਪਾਪਾ ਪਾਣੀ ਵਕਉ ਾਂ ਨੀ ਵਮਲਦਾ… ਦੁਕਾਨ ਤੋਂ ਲੈ ਆਓ ਨਾ ਪਲੀਜ਼ ਪਾਪਾ... ਪੈ ੇ ਾਡੇ ਤੋਂ ਲੈ ਜੋ...!" ਦੀਨ-ਹੀਨ ਹੋਏ ਬੇਟ-ੇ ਬੇਟੀ ਨੇ ਆਪਣੀਆਾਂ ਮੋਟ ੂ ਗੋਲਕਾਾਂ ਮੇਰੀ ਝੋਲੀ ਵਲਆ ਕੇ ਰਿੱਖ ਵਦਿੱਤੀਆਾਂ। ਮੇਰਾ ਕਾਲਜਾ ਹੀ ਨਹੀ ਾਂ ਵਦਮਾਗ਼ ੀ ਪਾਟਣ ਾਲ਼ਾ ਹੋ ਵਗਆ। ਨਾ ਹਿੱ ਣ ਨੂਿੰ ਵਦਲ ਕੀਤਾ ਨਾ ਰੋਣ ਨੂਿੰ ਨਾ ਇਿੱਕ ੀ ਪਲ਼ ਹੋਰ ਵਜਉਣ ਨੂਿੰ .. -"ਬੇਬੇ ਬਾਪੂ ਾਨੂਿੰ ਏਥੇ ਵਬਠਾ ਕੇ ਕਦੋਂ ਦੇ ਪਾਣੀ ਲੈ ਣ ਗਏ ਨੇ ਪਾਪਾ...! ਉਹ ੀ ਨੀ ਹਲੇ ਤਿੱਕ ਮੁੜ੍ੇ। ਮਿੰਮੀ ਕਦੋਂ ਆਊਗੀ...?" ਬੇਟਾ ਇਿੰਞ ਬੋਵਲਆ ਹੈ ਵਜ ੇਂ ਭ ਕੁਝ ਤਬਾਹ ਹੋ ਜਾਣ ਤੇ ਆਖ਼ਰੀ ਕੀਰਨਾ ਪਾਇਆ ਹੋ ੇ।

18

-"ਬੇਬੇ ਬਾਪੂ ਨਦੀ ' ਗਏ ਨੇ ਪਾਣੀ ਲੈ ਣ...ਬਹੁਤ ਾਰਾ ਪਾਣੀ ਲੈ ਕੇ ਨੇੜ੍ੇ ਹੀ ਆ ਰਹੇ ਨੇ। ਮਿੰਮੀ ੀ ਬਹੁਤ ਪਾਣੀ ਲੈ ਕੇ ਆ ਰਹੀ ਹੈ ਰਿੱਜ ਰਿੱਜ ਪੀਓ ਤੇ ਨਹਾਇਓ...!" ਅਿੰਦਰੋਂ ਬੁਰੀ ਤਰਹਾਾਂ ਖ ਤਾ, ਬਾਹਰੋਂ ਵਦਰੜ੍ ਤੇ ਵਹਜ ਵਦ ਣ ਦਾ ਕੋਝਾ ਝੂਠ ਵ ਰਜਦਾ ਹਾਾਂ!

ਦੋ ੇਂ ਕੁੜ੍ੀਆਾਂ ਰੀਰ ਦਾ ਪਾਣੀ ਮੁਿੱਕ ਜਾਣ ਕਾਰਨ ਕਰਾ ਕੇ ਵਡਿੱ ਗ ਪਈਆਾਂ ਹਨ। ਮਾਈਕ ਵਗਲਾ ਾਾਂਗ ਮੂਿੰਹ ਨੂਿੰ ਇਿੰਞ ਲਗਾ ਲਏ ਨੇ, ਵਜ ੇਂ ਉਹ ਪਾਣੀ ਦਾ ਭਵਰਆ ਜਿੱਗ ਹੋ ੇ। ਹੁਣ ਧਰਤੀ ਤੇ ਪਈਆਾਂ ਬੁਰੀ ਤਰਹਾਾਂ ਤੜ੍ਪ ਰਹੀਆਾਂ ਹਨ।

ਹੁਣ ਬਿੱਵ ਆਾਂ ਦਾ ਬਰ ਪੂਰੀ ਤਰਹਾਾਂ ਡੁ ਿੱ ਬਣ ਲਿੱ ਗਾ ਹੈ। ਉਹ ਰੋਣਹਾਕੇ ਹੋ ਗਏ। ਾਹੁਿੰਦਾ ਹਾਾਂ ਵਕ ਉੁਹ ਫੁਿੱਟ-ਫੁਿੱਟ ਕੇ ਰੋਣ, ਅਿੱਥਰੂ ਵਨਿੱ ਕਲਣ ਤੇ ਮੈਂ ਵਪਆਰ ਕਰਨ ਬਹਾਨੇ ਅਿੱਥਰੂ ਿੱਟ ਕੇ ਆਪਣਾ ਹਲ਼ਕ ਥੋੜ੍ਹਾ ਤਰ ਕਰ ਲ ਾਾਂ। ਅਿੱਜ ਜਹਾਨ ਭਰ ਦੀ ਕਮੀਨਗੀ ਪੈਦਾ ਹੋ ਗਈ ਹੈ...ਥੋੜ੍ਹੇ ਮੇਂ ਨੂਿੰ ਾਰਾ ਵਪਿੰਡ, ਦੇਸ਼,ਖਬਰੈ ਾਰਾ ਿੰ ਾਰ ਹੀ ਇ ਤਰਹਾਾਂ ਕੋਝਾ ਕਮੀਨਾ ਹੋ ਜਾ ੇ?

...ਵਕ ੇ ਹੋਰ ੈਨਲ 'ਤੇ ਕਈ ਕਾਰਪੋਰੇਟੀ ਦੈਂਤ ਾਰੀ ਪੂਿੰਜੀ ਲੈ ਕੇ ਲੋ ਕਾਾਂ ਦੇ ਮੂਿੰਹਾਾਂ ਹੋਵਮਓਪੈਥੀ ਦ ਾ ਾਾਂਗ, ਦੋ- ਾਰ ਬੂਿੰਦਾਾਂ ਹੀ ਵਛਣਕ ਰਹੇ ਹਨ। ਵਫਰ ਖ਼ੌਰੇ ਵਕਉ,ਾਂ ਮਰਦੀ ਲੋ ਕਾਈ ਨੂਿੰ ਛਿੱਡ ਉਹ ਬੋਤਲਾਾਂ ਲੈ ਕੇ ਭਿੱਜ ਗਏ, ਤੇ ਲੋ ਕਾਾਂ ਦੀਆਾਂ ਬੇ ਿੱ ਵਦਲ ਪਾੜ੍ੂ ਧਾਹਾਾਂ ਨੇ ਅਿੰਬਰ ਹੀ ੀਰ ੁਿੱਵਟਆ! ਤਰਹਾ-ਾਂ ਤਰਹਾਾਂ ਦੇ ਵਭਆਨਕ ੀਨ ਹਨ। ਬਹੁਤ ਵਪਿੰਡਾਾਂ-ਸ਼ਵਹਰਾਾਂ ਾਰੇ ਲੋ ਕ, ਪਸ਼ੂ,ਪਿੰਛੀ ਮਰੇ ਪਏ ਹਨ। ਕੋਲ ਪਏ ਪੈ ੇ, ਗਵਹਣੇ, ਜਿੱਗ, ਬਾਲਟੀਆਾਂ ਮਾਵਲਕਾਾਂ ਦੀ ਆਜਾਈ ਾਂ ਮੌਤ ਉਿੱਤੇ ਵਜ ੇਂ ਪਥਰਾਏ ਪਏ ਹੋਣ।

ਉਨਹਾਾਂ ਦੇ ਕੋਮਲ ਮੂਿੰਹ ਟਮਾਟਰ ਾਾਂਗ ਲਾਲ ਹੋ ਕੇ ਮੁਰਝਾ ਰਹੇ ਹਨ, ਅ ਾਜਾਾਂ ਘਿੱਗੀਆਾਂ ਹੋ ਰਹੀਆਾਂ ਹਨ, ੁਿੱਝ ਨੀ ਵਰਹਾ ਕੀ ਕਰਾਾਂ ਤੇ ਕੀ ਨਾ ਕਰਾਾਂ, ਵਦਮਾਗ ਡੈਿੱ ਡ ਲਿੱ ਗਦਾ ਹੈ।ਪਰ ਅ ਾਨਕ ਹੀ ਟੀ. ੀ ਾਲੀ ਆ ਮਕਦੀ ਹੈ, ਕੀ ਪਤਾ ਰਕਾਰ ਕੋਈ ਪਰਬਿੰਧਨ ਹੀ ਕਰ ਰਹੀ ਹੋ ੇ ਤੇ ਨਾਲੇ ਪਤਨੀ ਦੇ ਆਉਣ ਤਿੱਕ ਾਡਾ ਵਧਆਨ ਟੀ. ੀ ' ਰਹੂ। ਟੀ. ੀ.'ਆਨ' ਕਰਦਾ ਹਾਾਂ।

ਹੋਰ ਨਹੀ ਾਂ ਦੇਖ ਹੁਿੰਦਾ, ਬਿੱ ੇ ਗੋਦ ' ੁਿੰਗੜ੍ ਗਏ। ਉਨਹਾਾਂ ਦੇ ਸ਼ਾਹਾਾਂ ਦੀ ਗਤੀ ਿੱਧ ਗਈ ਹੈ। ਬਿੱਵ ਆਾਂ ਨੂਿੰ ਦਵਹਸ਼ਤ ਤੋਂ ਬ ਾਉਣ ਲਈ ਟੀ. ੀ. ਬਿੰਦ ਕਰਨ ਹੀ ਲਿੱ ਗਦਾ ਹਾਾਂ ਵਕ ਅ ਾਨਕ ਕਰੀਨ ਤੇ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਅਿੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਏਅਰਪੋਰਟ ਉਿੱਭਰਦਾ ਹੈ। ਦੇਸ਼ ਦੇ ਾਰੇ ਲੀਡਰ, ਗਾਇਕ, ਵਫਲਮੀ ਐਕਟਰ, ਪਾਰੀ, ਨਾਟਕਾਾਂ ਾਲੇ , ਿੰਤ, ਪਰ ਾਰਕ ਵਜਿੰਨਹਾਾਂ ਦੇ ਲੋ ਕ ਅਿੰਨੇਹ ਫ਼ੈਨ ਬਣੇ ਹੋਏ, ਆਪ ਲੜ੍-ਲੜ੍ ਮਰਦੇ ਨ, ਉਹ ਦੇਸ਼ ਤੇ ਲੋ ਕਾਾਂ ਨੂਿੰ ਇ ਗਵਹਰੇ ਿੰਕਟ ਮਰਦੇ ਛਿੱਡ,ਹੋਰ ਦੇਸ਼ਾਾਂ ਿੱਲ ਵਜਿੱਧਰ ਥੋੜ੍ਹਾ ਬਹੁਤ ਪਾਣੀ ਬਵ ਆ ਹੈ ਓਧਰ ਭਿੱਜ ਰਹੇ ਹਨ।

ਪਾਣੀ ਦੀ ਬਰਬਾਦੀ ਤੇ ਅਿੱਛੀ-ਖ਼ਾ ੀ ਬਵਹ ਭਖੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਮਾਵਹਰ ਇਿੱਕ ਦੂਜੇ ਤੇ ਕੁਿੱਕੜ੍ਾਾਂ ਾਾਂਗ ਝਪਟ ਰਹੇ ਨੇ। ਇਹਨਾਾਂ ਨੂਿੰ ਹੁਣ ਜਾਗ ਆਈ ਲਿੱ ਗਦੀ ਹੈ। ਪਰ ਇਨਹਾਾਂ ਨੂਿੰ ਮਿੱਵ ਆ ਦੇ ਹਿੱਲ ਨਾਲ਼ੋਂ ਆਪਣੀ ਹਉਮੈ ਭਰੀ ਵ ਦ ਾਨੀ ਦੀ ਪਈ ਹੈ। ਕਰੀਨ ਪਾਣੀ ਦੀ ਬਰਬਾਦੀ ਦੇ ਬਹੁਤ ਾਰੇ ਵਦਰਸ਼ ਵਦਖਾਏ ਜਾ ਰਹੇ ਨੇ, ਾਂ ਪੈ ਵਰਹਾ ਹੈ, ਗੀਤਾਾਂ/ਵਫ਼ਲਮਾਾਂ/ਨਾਟਕਾਾਂ ' ਬੇਵਹ ਾਬਾ ਨਕਲੀ ਮੀਹ ਵਕਰਕਟ ਮੈਦਾਨਾਾਂ ਦੇ ਘਾਹ ਤੇ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਫਜ਼ੂਲ ਵਛੜ੍ਕਾਅ, ਲੀਡਰਾਾਂ, ਪਾਰੀਆਾਂ ਦੇ ਲਾਅਨਾਾਂ ਤੇ ਬਰਬਾਦੀ, ਧਾਰਵਮਕ ਥਾਨਾਾਂ, ਫੈਕਟਰੀਆਾਂ, ਬਰਾਾਂਵਡਡ ਬੋਤਲਾਾਂ, ਝੋਨੇ, ਫੈਦੇ ਤੇ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਗਿੱਡੀਆਾਂ, ਫਰਸ਼ਾਾਂ, ਤੇ ਆਮ ਰਤੋਂ ਹਰ ਪਾ ੇ ਬੇਰਵਹਮ ਬਰਬਾਦੀ ਤੇ ਮਾਵਹਰ ੀਕਾਾਂ ਮਾਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਾਰੇ ਕਾਰਨਾਾਂ ਤੇ ਹੁਣੇ ਤਾਜ਼ਾ ਵਗਆਨ ਹੋਇਆ ਲਿੱ ਗਦਾ ਹੈ। ਅ ਾਨਕ ਕਰੀਨ ‘ਤੇ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆਾਂ ' ਪਾਣੀ ਖਤਮ' ਦੀ ਪਿੱਟੀ ਮਕਦੀ ਹੈ ਤੇ ਾਰੇ ਮਾਵਹਰ ਬਵਹ ਵ ਾਲੇ ਛਿੱਡਕੇ ਖੌਰੇ ਵਕਿੱਧਰ ਭਿੱਜ ਗਏ !

ਵਕ ੇ ੈਨਲ ਤੇ ਲੋ ਕ ਬਾਲਟੀਆਾਂ ਜਿੱਗਾਾਂ ਨਾਲ ਜੋਤਸ਼ੀਆਾਂ/ਤਾਾਂਤਵਰਕਾਾਂ ਨੂਿੰ ਕੁਿੱਟ ਰਹੇ ਤੇ ਵਕਤੇ ਆਪ ਲੜ੍ ਝਗੜ੍ ,ਗਾਲਾਾਂ ਕਿੱ ਤੇ ਹਿੱਥੋਪਾਈ ਹੋ ਲਹੂ-ਲੁ ਹਾਣ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ। ਦੇਖਵਦਆਾਂ- ਦੇਖਵਦਆਾਂ ਲੋ ਕ ਇਿੱਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਲਹੂ ਦੇ ਵਪਆ ੇ ਹੋ ਗਏ। ਆਪਣੀਆਾਂ ਜਾਨਾਾਂ ਬ ਾਉਣ ਲਈ ਆਪਣੇ ਹੀ ਜਿੰਮੇ ਧੀਆਾਂਪੁਿੱਤਾਾਂ, ਭੈਣਾਾਂ-ਭਰਾ ਾਾਂ ਦੇ ਖੂਨ ਦੇ ੈਰੀ ਹੋ ਗਏ ਨੇ ਤੇ ਇਿੱਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਦਿੰਦੀਆਾਂ ਿੱ - ਿੱ ਖੂਨ ਪੀ ਕੇ ਵਪਆ ਬੁਝਾਉਣ ਦੀਆਾਂ ਅ ਫ਼ਲ ਕੋਵਸ਼ਸ਼ਾਾਂ ਪੂਰੀ ਸ਼ਕਤੀ ਨਾਲ਼ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਆਪਣੇ ਮਾ ੂਮ ਕੋਮਲ ਫੁਿੱਲਾਾਂ ਵਜਹੇ ਬਿੱਵ ਆਾਂ ਨੂਿੰ ੀ ਕੁਿੱਵਤਆਾਂ ਤੇ ਭੇੜ੍ੀਆਾਂ ਾਾਂਗ ਨੋ ਣ ਲਿੱ ਗੇ ਹਨ। ਲੋ ਕਾਾਂ ਦੇ ਮੂਿੰਹ ਇ ਤਰਹਾਾਂ ਲਹੂ ਨਾਲ਼ ਵਲਿੱ ਬੜ੍ੇ ਨੇ, ਵਜ ੇਂ ਬਵਗਆੜ੍ ਵਹਰਨੀ ਨੋ ਕੇ ਆਏ ਹੋਣ।

ਅਗਲੇ ੈਨਲ ਤੇ ੋਹਣੀ ੁਨਿੱਖੀ ਐਾਂਕਰ ਕੁੜ੍ੀ ਝੀਲ ਵਕਨਾਰੇ ਖੜ੍ਹੀ,ਪਾਣੀ ਦੇ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਘਟ ਰਹੇ ਤਰ ਦੀ ਵਰਪੋਰਟ ਪੂਰੀ ਓ ਰ ਐਕਵਟਿੰਗ ਨਾਲ਼ , ਭ ਤੋਂ ਤੇਜ਼ ਦੇਣ ਦਾ ਦਾਅ ਾ ਪੇਸ਼ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ, ਹਾ -ਭਾ ਾਾਂ ਤੋਂ ਲਿੱ ਗਦੈ, ਉਨਹਾਾਂ ਦਾ ੈਨਲ ਦੁਨੀਆਾਂ ਦਾ ਕੋਈ ਬਹੁਤ ਿੱਡਾ ਮਾਅਰਕਾ ਮਾਰ ਵਰਹਾ ਹੈ ! ਦੂ ਰੇ ੈਨਲ ਤੇ ਇਿੱਕ ਹੋਰ ਕੁੜ੍ੀ, ਛੇਤੀ ਨਾਲ਼ ੁਿੱਕ ਨਦੀ ਤੇ ਖੜ੍ਹੀ ਵਰਪੋਰਵਟਿੰਗ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਅ ਾਨਕ ਝੀਲ ਤੇ ਨਦੀ ਦੋ ੇਂ ਹੀ ੁਿੱਕ ਗਈਆਾਂ ਹਨ ਤੇ

ਇਿੱਕ ੋਹਣਾ ਵਜਹਾ ਗਿੱਭਰੂ ਆਪਣੇ "ਨੋ ਪਾਪਾ-ਨੋ ਪਾਪਾ, ੌਰੀ...!!" ਕਰ ਰਹੇ ਛੋਟੇ ਵਜਹੇ ਬਿੱ ੇ ਨੂਿੰ ਲਿੱ ਤਾਾਂ ਤੋਂ ਫੜ੍ਹ ਪਿੱਥਰ ਤੇ ਪਟਕ ਵਰਹਾ ਹੈ ਤੇ ਹਲ਼ਕੇ ਕੁਿੱਤੇ ਾਾਂਗ ਉ ਦਾ ਲਹੂ ਪੀਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕਰ ਵਰਹਾ 19

ਹੈ ਤੇ ਕੋਲ ਹੀ ਉ ਦੀ ਪਤਨੀ ਬਿੱ ੇ ਨੂਿੰ ਬ ਾਉਣ ਦੀ ਭਰਪੂਰ ਪਰ ਨਾਕਾਮ ਕੋਵ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ ਤੇ ਆਵਖਰ ਪਤੀ ਨੂਿੰ ਹੀ ਭੁਿੱਖੀ ਜ਼ਖਮੀ ਸ਼ੇਰਨੀ ਾਾਂਗ ਪੈ ਵਨਿੱ ਕਲੀ ਹੈ।…

ਮੈਨੂਿੰ ਕਿੰਬਣੀ ਵਛੜ੍ ਗਈ। ਰੀਰ ਦੀ ਾਰੀ ਿੱਵਤਆ ਹੀ ਮਰ ਗਈ ਲਿੱ ਗੀ। ਭਰੇ ਮਨ ਨਾਲ਼ ਆਪਣੇ ਵਜਗਰ ਦੇ ਟੁਕਵੜ੍ਆਾਂ ਦੀ ਰਾਖ ਕੋਲ਼ ਪਹੁਿੰਵ ਆ ਹਾਾਂ। ਮੇਰੇ ' ੋਂ ੀ ਧੂਿੰਆਾਂ ਉਿੱਠਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਵਗਆ ਹੈ।

ਇਹ ਦੇਖਕੇ ਬਿੱਵ ਆਾਂ ਦੀ ਇਿੱਕ ਵਭਆਨਕ ਮਰੀ ਹੋਈ ਲੇ ਰ ਵਨਿੱ ਕਲ਼ ਗਈ। ਬੇਟੀ ਛਾਲ ਮਾਰ ਕੇ ਮੇਰੇ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਦੂਰ ਹੋ ਗਈ ਤੇ ਉ ਨੇ ਬੇਟੇ ਨੂਿੰ ੀ ਇਿੱਕਦਮ ਕਾਫ਼ੀ ਦੂਰ ਵਖਿੱ ਵਲਆ। ਉਹਨਾਾਂ ਦੇ ਪੀਲ਼ੇ ਪਏ ਮੂਿੰਹਾਾਂ ਤੇ ਮੌਤ ਦੀ ਅਮੁਿੱਕ ੀਰਾਨੀ ਛਾ ਗਈ। ਮੌਤ ਦਾ ਖ਼ੌਫ਼, ਬੇਖ਼ੌਫ਼ ਹੋ ਕੇ ਨਿੱ ਣ ਲਿੱ ਗਾ। ਦੋ ੇਂ ਪਰੇ ਖੜ੍ਹੇ ਮੇਰੇ ਿੱਲ ਦਵਹਸ਼ਤ ਨਾਲ਼ ਹੋਰਿੰੂ ਵਜਹਾ ਦੇਖ ਰਹੇ ਹਨ ,ਇਹ ਭ ਦੇਖ ਮੈਂ ੀ ਅਬੋਲ ਹੋ ਵਗਆ ਹਾਾਂ,ਕੁਝ ਪਲ ਦੀ ਿੱਪ ੁ ਛਾ ਗਈ।

ਵਪਿੰਡ ਿੱਲੋਂ ਸ਼ੋਰ ਬਿੰਦ ਹੋ ਵਗਆ ਤੇ ਅਿੰਦਰ ਟੀ. ੀ. ਦਾ ਰੌਲ਼ਾ-ਗੌਲ਼ਾ ੀ ਮੁਿੱਕ ਵਗਆ। ਬਾਹਰੋਂ ਵਬਲਕੁਿੱਲ ਖਾਲੀ ਹਿੱਥ ਪੂਰੀ ਤਰਹਾਾਂ ਧੁਆਾਂਖੀ ਤੇ ਜਗਹਾ-ਜਗਹਾ ਤੋਂ ਨੋ ੀ-ਖਾਧੀ ਪਤਨੀ ਮੇਰੀਆਾਂ ਬਾਹਾਾਂ ਝੂਲ ਗਈ ਹੈ। ਇਿੱਕ ਵ ਰਫ਼ ਇਿੱਕ ਨਜ਼ਰ ਉ ਦੀ ਬਿੱਵ ਆਾਂ ਦੀ ਰਾਖ ਤੇ ਪਈ ਹੈ ਤੇ ਉਹ ਉਿੱਥੇ ਹੀ ਘਿੱਗੀ ਤੇ ਮਰੀ ੀਕ ਮਾਰਕੇ ਵਡਿੱ ਗ ਪਈ ਹੈ, ਮੈਂ ੀ ਵਡਿੱ ਗ ਵਪਆ ਹਾਾਂ। ਅ ਾਨਕ ਬਹੁਤ ਜੋਰ ਦੀ ਬਿੱਦਲ਼ ਗਿੱਜਦਾ ਹੈ, ਵਬਜਲੀ ਕੜ੍ਕਦੀ ਹੈ! ਾਰਾ ਘਰ ਪੂਰੀ ਤਰਹਾਾਂ ਵਹਿੱਲ ਜਾਾਂਦਾ ਹੈ, ਮੇਰੀ ਜਾਗ ਖੁਿੱਲਹ ਜਾਾਂਦੀ ਹੈ। ਮੈਂ ਪ ੀਨੇ ਨਾਲ ਲਿੱ ਥਪਿੱਥ ਹਾਾਂ... ਗਲ਼ ੁਿੱਕਾ ਵਪਆ ਹੈ। ਹਾਬਵੜ੍ਆ ਹੋਇਆ, ਕਮਵਲਆਾਂ ਾਾਂਗ ਆਪਣਾਾਂ ਹੀ ਪ ੀਨਾਾਂ ਿੱਟਣ ਲਿੱ ਗਦਾ ਹਾਾਂ। ਵਦਲ ਧੜ੍ਕ ਵਰਹਾ ਤੇ ਰੂਹ ਕਿੰਬ ਰਹੀ ਹੈ। ਮਾਰੇ ਡਰ ਦੇ ਮੇਰਾ ਬੁਰਾ ਹਾਲ ਹੈ।

ਟੀ. ੀ. ਬਿੰਦ ਕਰਨ ਲਈ ਉਿੱਵਠਆ ਹਾਾਂ। ਮੇਰੇ ਤੋਂ ਹੀ ਡਰੇ- ਵਹਮੇ ਬਿੱਵ ਆਾਂ ਨੇ ਹਿੱਥ ਬਿੰਨਹ ਕੇ ਵਜ ੇਂ ਜਾਨ ਦੀ ਭੀਖ ਮਿੰਗੀ ਹੋ ੇ---" ੌਰੀ ਡੈ ਡੀ! ਪੈਰੀ ਾਂ ਹਿੱਥ ਲੁ ਆਲੋ ! ਅ ੀ ਾਂ ਨੀ ਾਂ ਪੀਣਾਾਂ ਪਾਣੀ, ਾਨੂਿੰ ਨੀ ਵਪਆ ਲਿੱ ਗੀ, ਅ ੀ ਾਂ ਤਾਾਂ ਪਾਣੀ ਨਾਲ਼ ਪੂਰੇ ਰਿੱਜੇ ਹੋਏ ਆਾਂ ਪਾਪਾ, ਅ ੀ ਾਂ ਨੀ ਕਦੇ ੀ ਮਿੰਗਦੇ ਪਾਣੀ--!" ਤੇ ਮੇਰੇ ਤੋਂ ਡਰਕੇ ਹੋਰ ਵਪਿੱਛੇ ਹੁਿੰਦੇ, ਦੌੜ੍ਨ ਦੀ ਵਤਆਰੀ ' ਇਿੰਝ ਬੋਲੇ ਵਜ ੇਂ ਦੀਆਾਂ ਤੋਂ ੁਿੱਕੇ ਖੂਹ ੋਂ ਬੋਲੇ ਹੋਣ- "ਪਾਪਾ ਹਾੜ੍ਹਾ, ਪਾਣੀ ਤਾਾਂ ਗਿੰਦਾ ਹੁਿੰਦਾ ਾਂ ਹੁਣ ਪਾਣੀ...!" ਹੈ... ੌਰੀ ਪਾਪਾ, ਅ ੀ ਾਂ ਕਦੇ ੀ ਨੀ ਪੀਦੇ

ਜੇਠ ਮਹੀਨੇ ਦਾ ਅਖੀਰਲਾ ਪਿੱਖ ਹੈ, ਬਾਹਰ ਿੱ ੀ ਾਂ ਹੀ ਬਿੱਦਲ ਗਿੱਜ ਵਰਹਾ ਹੈ! ਤੇਜ਼ ਹ ਾ ਿੱਲ ਰਹੀ ਹੈ! ਹ ਾ ਨਾਲ਼ ਧੜ੍ਾਕ-ਧੜ੍ਾਕ ਬੂਹਾ ਖੜ੍ਕ ਵਰਹਾ ਹੈ।

ਮੇਰੀ ਰੂਹ ਬਹੁਤ ਬੁਰੀ ਤਰਹਾਾਂ ਝਿੰਜੋੜ੍ੀ ਗਈ ਹੈ ਤੇ ਕਾਲਜਾ ਵਜ ੇਂ ਪਾਟ ਹੀ ਵਗਆ ਹੈ, ਬੇਜਾਨ ਲਿੱ ਤਾਾਂ ਨਾਲ਼ ਉਿੱਵਠਆ ਹਾਾਂ। ਪਾਣੀ ਦੇ ਰਾਪ ਤੋਂ ਡਰ ਵਗਆ ਹਾਾਂ- "ਨਾਾਂ ਪੁਿੱਤ ਪਾਣੀ ਨੀ ਾਂ ਗਿੰਦਾ ਹੁਿੰਦਾ। ਬਿੰਦਾ ਹੀ ਾਂ ਾ ਤੇ ਗਿੰਦਾ ਹੁਿੰਦਾ ਜੋ ਇਹਦੀ ਕਦਰ ਨੀ ਕਰਦਾ, ਰੁਿੱਖ ਨੀ ਾਂ ਲਾਉਦ ਕੁਦਰਤ ਤੇ ਕੁਦਰਤੀ ੋਵਮਆਾਂ ਦੀ ਿੰਭਾਲ ਨਹੀ ਾਂ ਕਰਦਾ! ਬੇਲੋੜ੍ਾ ਪਾਣੀ ਡੋ ਲਹ-ਡੋ ਲਹ ਕੇ ਬੂਿੰਦ-ਬੂਿੰਦ ਮੁਕਾ ਵਦਿੱਤੀ, ਪਰ ਤੁ ੀ ਾਂ ਵਫਕਰ ਨਾ ਕਰੋ ਅ ੀ ਾਂ ਹੈਗੇ ਅਜੇ...!" ਬਿੱਵ ਆਾਂ ਉਿੱਤੇ ਵਪਆਰ ਤੇ ਤਰ ਦੋ ੇਂ ਹੀ ਆਏ ਨੇ, ਉਹਨਾਾਂ ਨੂਿੰ ਗਲ਼ੇ ਲਗਾ ਕੇ ਵਪਆਰ ਕਰਨ ਲਈ ਉਿੱਵਠਆਾਂ ਹਾਾਂ! ਉਹ "ਨਾਾਂ ਡੈ ਡੀ....ਨੋ ਾਟਰ.!!. ਮਿੰਮੀ....ਮਿੰਮੀ....!" ਕਰਦੇ ਬਾਹਰ ਨਿੱਠ ਗਏ... ਬਾਹਰ ਤਾਾਂ ਪੂਰੀ ਅਿੱਗ ਰਹ ਰਹੀ ਹੈ, ੋ ਕੇ ਕਿੰਬਣੀ ਵਛੜ੍ੀ ਵਕ ਉਥੇ ਜਾਾਂਦੇ ਹੀ ਭ ਮ ਹੋ ਜਾਣਗੇ। ਪਰ ਮੇਰੇ ਰੋਕਦੇ ਹੀ ਰੋਕਦੇ ਉਹ ਬਾਹਰ ਵਨਿੱ ਕਲ਼ ਗਏ ਤੇ ਭਖੇ ਹੋਏ ੂਰਜ ਨੇ ਵਮਿੰਟ ' ਫੂਕ ਵਦਿੱਤੇ। ਮੈਂ ਜ਼ੋਰ ਦੀ ਮਾਰੀਆਾਂ, ਹਾਕਾਾਂ ਮੇਰੇ ਅਿੰਦਰ ਹੀ ਮਰ ਗਈਆਾਂ।ਉ ਨਹਾਾਂ ਦੇ ਰੀਰਾਾਂ ੋਂ ਧੂਿੰਏ ਦਾ ਇਿੱਕ ਕਾਲ਼ਾ ਰੋਲ਼ਾ ਇਿੱਕਦਮ ਅ ਮਾਨ ਨੂਿੰ ੜ੍ਹ ਵਗਆ ਹੈ ਵਜ ਵ ਿੱ ੋਂ ਇਿੱਕ ਿੱਡਾ ਾਰਾ ਵਭਆਨਕ ਦੈਂਤ ਪਰਗਟ ਹੋਇਆ ਤੇ ਮੇਰੇ ਿੱਲ ਡਰਾਉਣਾ ਹਾ ਾ ਹਿੱ ਕੇ ੀਵਕਆ ਹੈ- "ਹੋਰ ਕਰੋ ਪਾਣੀ ਦੀ ਬਰਬਾਦੀ ...ਹੋਰ ਿੱ ੋ ਰੁਖ ਿੱ ....ਲਗਾਉ ਅਿੱਗਾਾਂ... ਮ ਾਓ ਜਿੰਗਲ...ਕਰੋ ਕੁਦਰਤੀ ੀਵਲਆਾਂ ਦਾ ਵ ਨਾਸ਼... ਾਰੇ ਿੰ ਾਰ ਨੂਿੰ ਭ ਮ ਕਰਕੇ ਰਿੱਖਦੂਿੰ....!" ਤੇ ਵਫਰ ਅਲੋ ਪ ਹੋ ਵਗਆ।

ਮੈਂ ਉਿੱਠਦਾ ਹਾਾਂ ਪਤਨੀ ਤੇ ਬਿੱ ੇ ਘੂ ਕ ਾਵਹਗੁ ਰੂ ਜੀ!

ੁਿੱਤੇ ਪਏ ਨੇ...ਸ਼ੁਕਰ ਹੈ

ਮੇਜ਼ ਉਿੱਤੇ ਪਾਣੀ ਦਾ ਜਿੱਗ ਭਵਰਆ ਵਪਆ ਹੈ। ਘੂ ਕ ੁਿੱਤੇ ਬਿੱਵ ਆਾਂ ਦੇ ਨਾਲ਼ ਉਨਹਾਾਂ ਦੀਆਾਂ ਡਰਾਇਿੰਗ ਕਾਪੀਆਾਂ ਪਈਆਾਂ ਹਨ, ਮੈਂ ਕ ਿੱੁ ਕੇ ਦੇਖਦਾ ਹਾਾਂ ਬੇਟੀ ਨੇ ਰੁਿੱਖ ਲਗਾਉਣ, ਬੇਟੇ ਨੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਬੂਿੰਦ ਬੂਿੰਦ ਬ ਾਉਣ ਦੇ ਖੂਬ ੂਰਤ ਵ ਿੱਤਰਾਾਂ ਰਾਹੀ ਾਂ ਾਰਵਥਕ ੁਨੇਹੇ ਵਦਿੱਤੇ ਹਨ। ਉੁਤ ਿੱ ੇ ਮੇਰੀ ਕਵ ਿੱਤਰੀ ਪਤਨੀ ਮਨਦੀਪ ਨੇ ਕ ੁ ੀਆਾਂ ਕਾਵ ਕੈਪਸ਼ਨਾਾਂ ਵਲਖੀਆਾਂ ਨੇ.. -ਆਓ ਵਕ ਿੱਜਣੋ ੋਹਵਣਓ, ਲਾਈਏ, ਦ ਦ ਰੁਿੱਖ! ਸ਼ੁਿੱਧ ਹ ਾ ਵਨਿੱ ਤ ਖਾਣਗੇ, ਪਿੰਛੀ ਪਸ਼ੂ ਮਨੁਿੱ ਖ! ਦੁਰ ਰਤੋਂ ਜੇ ਗਈ ਨਾ ਰੋਕੀ, ਮੁਿੱਕ ਜਾ ੇਗਾ ਪਾਣੀ! ਆਪਣੇ ਹਿੱਥੀ ਾਂ ਨ ਲਾਾਂ ਦੀ ਨਾ ਕਰੀਏ ਖਤਮ ਕਹਾਣੀ! ਧੁਿੱਪ ਮਿੱ ਦਾ ਪੋਤਾ ਛਾ ੇਂ ਬਵਹ ਜਾ ੇ, ਬੋਹੜ੍ ਦਾ ਇਿੱਕ ਰੁਿੱਖ ਲਗਾ ਕੇ ਦੇਖ ਜ਼ਰਾ। ਨ ਲਾਾਂ ਤੇ ਫ਼ ਲਾਾਂ ਵ ਿੱ ਲਵਹਰਾਾਂ ਹੋਣਗੀਆਾਂ,ਪਾਣੀ ਦੀ ਇਿੱਕ ਬੂਿੰਦ ਬ ਾ ਕੇ ਦੇਖ ਜ਼ਰਾ।

20

“ਪ ਣ ਗੁ ਰੂ ਪਾਣੀ ਵਪਤਾ...!" ਮਾਾਂ ਵਨਿੱ ਤ ਦੀ ਤਰਹਾਾਂ ਬਾਣੀ ਗਾ ਰਹੀ ਹੈ।

ਜ ੀਰ ਵ ਿੰਘ ਦੀਦਾਰਗੜ੍ਹ ਇਿੱਕ ਉਿੱਭਰ ਵਰਹਾ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਹੈ ਵਜ ਨੇ 'ਪ ਣੁ ਗੁ ਰੂ ਪਾਣੀ ਵਪਤਾ’, ਾਤਾ ਰਣ ‘ਤੇ ਅਧਾਵਰਤ ਕਹਾਣੀਆਾਂ ਤੇ ਨਵਸ਼ਆਾਂ ਤੋਂ ਜ ਾਨੀ ਬ ਾਉਣ ਲਈ ' ੈਣ-ਯੁ ਿੱਗ' ਪਾਠਕਾਾਂ ਦੀ ਝੋਲ਼ੀ ਵ ਿੱ ਅਰਪਣ ਕੀਤੀਆਾਂ ਹਨ। ਉਹ ਅਗਲੀ ਕਹਾਣੀਆਾਂ ਦੀ ਵਕਤਾਬ ੀ ਜਲਦੀ ਹੀ ਪੇਸ਼ ਕਰੇਗਾ।

..."ਉਿੱਠੋ ਭਾਈ! ਜਾਗੋ... ਜਾਗਣ ਦਾ ੇਲਾ ਹੈ... ਜੀ ਨ ਮਨੋਰਥ ਫਲ ਕਰੋ, ਵਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਮੂਲ ਮਕ ਦ ਪਵਹ ਾਣੋ ਤੇ ਮਨੁਿੱ ਖਤਾ ਤੇ ਕੁਦਰਤ ਦੀ ੇ ਾ ਦਾ ਧਰਮ ਵਨਭਾਓ !! ਗੁ ਰਦੁਆਰੇ ' ੋਂ ਆ ਰਹੀ ਅ ਾਜ਼ ਮੇਰੀ ੁਿੱਤੀ ੇਤਨਾਾਂ ਨੂਿੰ ਜਗਾ ਰਹੀ ਹੈ! ਕੁਦਰਤ ਮੈਨੂਿੰ ਝਿੰਜੋੜ੍ ਰਹੀ ਹੈ, ਵਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਅ ਲ ਮਕ ਦਾਾਂ ਦੀ ੋਝੀ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ, ਮੇਰੇ ਅਿੰਦਰ ਵਦਰੜ੍ ਿੰਕਲਪਾਾਂ ਦੀ ਪਹੁ ਫੁਿੱਟ ਰਹੀ ਹੈ, ਕੁਦਰਤ ਪਰਤੀ ਹਨਹੇਰਾ ਮੁਿੱਕਦਾ ਹੈ ਤੇ ਵਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਰ ੋਤਮ ਦੀ ਲਾਲ ਾ ਜਾਗਦੀ ਹੈ! ਹੋਰ ਜ਼ੋਰ ਦੀ ਬਿੱਦਲ ਗਿੱਜੇ ਹਨ, ਵਬਜਲੀ ਵਲਸ਼ਕੀ ਹੈ। ਦੂਰੋਂ ਵਕ ੇ ਗੁ ਰਦੁਆਰੇ ਦੇ ਪੀਕਰ ' ,ੋਂ 'ਆ ਾ ਦੀ ਾਰ' ਗਿੰ ੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ ਤੇ ਸ਼ੁਿੱਧ ਆ ਾ ਰਾਗ ' ਵਮਿੱਠੀ ਤੇ ਮਧੁਰ ਆ ਾਜ਼ ਵਦਲ ਧੂਹ ਰਹੀ ਹੈ,--"ਪਵਹਲਾ ਪਾਣੀ ਜੀਓ ਹੈ, ਵਜਤ ਹਵਰਆ ਭ ਕੋਇ ..........................................!" *****

ਸਾਡੀ ਡਜ਼ੰਦਗੀ ਸਾਡੀਆਾਂ ਯਾਦਾਾਂ ਦਾ ਕੁ ਿੱਲ ਿੋੜ੍ ਹੁੰਦੀ ਹ! ਪਰ ਯਾਦਾਾਂ ਡਕਵੇਂ ਬਣਾਈਆਾਂ ਿਾਣ? ਕਡਹੰਦੇ ਹਨ ਡਕ ਯਾਦਾਾਂ ਸਾਡੀਆਾਂ ਸੋ ਾਾਂ ਦਾ ਬਕਾਇਆ ਹੁੰਦੀਆਾਂ ਹਨ! ਇ ਦਾ ਮਤਲਬ ਇਹ ਹੈ ਵਕ ਅ ੀ ਾਂ ਯਾਦ-ਸ਼ਕਤੀ ਨੂਿੰ ਵਤਿੰਨ ਵਹਿੱਵ ਆਾਂ ਵ ਿੱ ਿੰਡ ਕਦੇ ਹਾਾਂ - ਥੋੜ੍ਾਹ ਵ ਰ ਰਵਹਣ ਾਲ਼ੀ, ਕਿੰਮ- ਲਾਉ ਤੇ ਾਂ ਯਾਦਾਾਂ ਕਿੰਮ- ਲਾਉ ਯਾਦ-ਸ਼ਕਤੀ ਤੇ ਥਾਈ (ਅਵਮਟ ੀ)ਾਂ ਯਾਦ-ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ਵ ਕਾਰ ਰਗਰਮ ਗਿੱਲਬਾਤ ਤੋਂ ਬਣਦੀਆਾਂ ਥਾਈ (ਅਵਮਟ ੀ)। ਹਨ। ਥੋੜ੍ਹਾ ਵ ਰ ਰਵਹਣ ਾਲ਼ੀ ਯਾਦ-ਸ਼ਕਤੀ ਤੋਂ ਥਾਈ ਯਾਦ-ਸ਼ਕਤੀ ਵ

ਕਾਰ ਕਾਰ ਾਈ ਤੋਂ ਪਿੱਕਾ ਵਰਕਾਰਡ ਬਣਦਾ ਹੈ ਤੇ ਨ ਾਾਂ ਵਗਆਨ

ਪਵਹਲਾਾਂ ਤੋਂ ਵ ਿੱਖੇ ਵਗਆਨ ਨਾਲ਼ ਜੁੜ੍ਦਾ ਹੈ। ਯਾਦਾਾਂ ਘਟਨਾ ਸਥਾਨ ਦੇ ਨਾਲ਼ ਵੀ ਿੁੜ੍ੀਆਾਂ ਹੁੰਦੀਆਾਂ ਹਨ। ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਕਈ ਵਾਰ ਸਾਨੂੰ ਡਕਸੇ ਿਗਹਾ (ਡਿਵੇ ਦੁਕਾਨ) ਡਮਡਲਆ ਕੋਈ ਡਵਅਕਤੀ ਹ ਿੇ ਹੋਰ ਡਕਿੱਧਰੇ ਡਮਲ਼ਦਾ ਹ ਤਾਾਂ ਅਸੀ ਾਂ ਪਡਹ ਾਣ ਨਹੀ ਾਂ ਸਕਦੇ। ਅ ੀ ਾਂ ਅਨੁ ਭ ਾਾਂ ਤੋਂ ਨਹੀ ਾਂ ਵ ਿੱਖਦੇ ਗੋਂ ਉਹਨਾਾਂ ਅਨੁ ਭ ਾਾਂ ਾਰੇ ੋ -ਵ

ਾਰ ਕਰਕੇ ਵ ਿੱਖਦੇ ਹਾਾਂ। ਯਾਦਾਾਂ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਵਮਹਨਤ ਕਰਨੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ

ਤੇ ੋ ਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ੀ ਭ ਿੰ ਹੈ ਵਕ ਅ ੀ ਾਂ ਪਵਹਲਾਾਂ ਤੋਂ ਯਾਦ ਅਿੱਡ-ਅਿੱਡ ਥਾ ਾਾਂ ਨਾਲ਼ ੀਜ਼ਾਾਂ ਨੂਿੰ ਜੋੜ੍ ਕੇ ਉਹਨਾਾਂ ਨੂਿੰ ਯਾਦ ਰਿੱਖ ਕਦੇ ਹਾਾਂ। ਵਜ ੇਂ ਵਕ ਜੇ ਤੁ ੀ ਾਂ ਸ਼ਾਵਪਿੰਗ-ਵਲ ਟ ਯਾਦ ਕਰਨੀ ਹੈ ਤਾਾਂ ਤੁ ੀ ਾਂ ਉ ਨੂਿੰ ਆਪਣੇ ਘਰ ਦੇ ਿੱਖ- ਿੱਖ ਕੋਵਨਆਾਂ ਨਾਲ਼ ਜੋੜ੍ ਕਦੇ ਹੋ, ਵਜ ੇਂ ਵਕ ਦੁਧ ਿੱ ਰ ੋਈ ਨਾਲ਼, ਬਰੈਿੱਡ - ਡਾਈਵਨਿੰ ਗ ਰੂਮ, ਾਹ - ਬੈਠਕ ਆਵਦ ਤੇ ਇ ਤਰਹਾਾਂ ਤੁ ਹਾਨੂਿੰ ਪੇਪਰ-ਵਲ ਟ ਜਾਾਂ ਫ਼ੋਨ ਦੇ ਵ ਿੱ ਵਲ ਟ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਲੋ ੜ੍ ਨਹੀ ਾਂ ਪਏਗੀ। ਜਦੋਂ ਤੁ ੀ ਾਂ ਦੁਕਾਨ ਵ ਿੱ ਪਹੁਿੰ ੋਗੇ ਤਾਾਂ ਤੁ ੀ ਾਂ ਰ ੋਈ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਕੇ ਬੈਠਕ ਤਿੱਕ ਯਾਦ ਕਰੋਗੇ ਵਕ ਉਿੱਥੇ ਵਲ ਟ ਦੀ ਵਕਹੜ੍ੀ ੀਜ਼ ਰਿੱਖੀ ੀ ਤੇ ਇ ਤਰਹਾਾਂ ਤੁ ਹਾਨੂਿੰ ਪੂਰੀ ਵਲ ਟ ਯਾਦ ਆ ਜਾ ੇਗੀ। ਇ ਤਰਹਾਾਂ ਯਾਦ-ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ੈਂਪੀਅਨ ਪੂਰੀ ਵਕਤਾਬ ਯਾਦ ਕਰ ਲੈਂ ਦੇ ਹਨ। ਇ ਤਰਹਾਾਂ ਯਾਦ ਕਰਨ ਦੇ ਹੋਰ ੀ ਬਹੁਤ ਤਰੀਕੇ ਹਨ। ਮਨੁਿੱ ਖੀ ਵਦਮਾਗ਼ ਬਹੁਤ ਵ ਸ਼ਾਲ ਹੈ ਤੇ ਯਾਦਾਾਂ ਦਾ ਪੂਰਾ ਮੁਿੰਦਰ ਆਪਣੇ ਵ ਿੱ ਮਾ ਕਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਰੀ ਗੁ ਰੂ ਗੋਵਬਿੰਦ ਵ ਿੰਘ ਜੀ ਨੇ 1704 ਵ ਿੱ ਤਲ ਿੰਡੀ ਾਬੋ ਵ ਖੇ ਪੂਰਾ ਸ਼ਰੀ ਗੁ ਰੂ ਗਰਿੰਥ ਾਵਹਬ ਆਪਣੀ ਯਾਦ-ਸ਼ਕਤੀ ਨਾਲ਼ ਭਾਈ ਮਨੀ ਵ ਿੰਘ ਜੀ ਨੂਿੰ ਵਲਖਾਇਆ ੀ। ਸਰੋਤ: ਵ ਿੱਵਖਆ ਵ ਵਗਆਨ, ਟੈਨਫਰਡ ਯੂ ਨੀ ਰਵ ਟੀ, ਬਰੇਨ ਐਾਂਡ ਪੇ , ਵਡਊਕ ਯੂ ਨੀ ਰਵ ਟੀ, ਜੌਸ਼ੂਆ ਫੋਇਰ

21

ਪੇਸ਼ਕਸ਼: ਅਮਨਦੀਪ ਵ ਿੰਘ

ਸਮੇਂ ਦੀ ਸਲਵਟ ਡਾ. ਦੇਡਵੰਦਰ ਪਾਲ ਡਸੰਘ ਦਸੰਬਰ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਆਖਰੀ ਵਦਨ

ਨ। ਰਦ ਰੁਿੱਤ ਜੋਬਨ ‘ਤੇ ੀ। ‘ਅਜੀਤ’ ਅਖਬਾਰ ਦੇ ਾਤਾਅਨੁ ਕੂਵਲਤ ਦਫਤਰ ਵ ਖੇ ਰੋਜ਼ ਾਾਂਗ

ਹੀ ਖੂਬ ਵਹਲ ਪਵਹਲ ੀ। ਹਰ ਕੋਈ ਆਪੋ ਆਪਣੇ ਕਿੰਮ ਵ

ਮ ਰੂਫ਼।

ਹਿੱਥਲੇ ਲੇ ਖ ਦੀ ਪਰੂਫ ਰੀਵਡਿੰਗ ਪੂਰੀ ਕਰ ਤੇ ਾਹ ਦਾ ਆਖਰੀ ਘੁ ਿੱਟ22ਭਰ ਰ ੀ ਆਪਣੀ ਕੁਰ ੀ ਤੋਂ ਉਠ ਖੜ੍ਹਾ ਹੋਇਆ। ਅਿੱਜ ਉ ਨੇ ਅਿੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਭੌਵਤਕ ਵ ਵਗਆਨੀ ਪਰ.ੌ ਹਰਦੇ ਵ ਿੰਘ ਵ ਰਕ ਦੀ ਇਿੰਟਰਵ ਊ ਕਰਨ ਜਾਣਾ ੀ।

ਗੁ ਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇ

ਯੂ ਨੀ ਰਵ ਟੀ ਵ ਖੇ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਪਰੌ. ਵ ਰਕ

‘ਓਹ ਨੋ! ਜੂ ਕਾਨਟਹ ਬੀ

ਅਿੱਜ ਕਿੱਲ ਭੂ ਾਲਾਾਂ ਦੇ ਕਾਰਣ ਤੇ ਉਨਹਾਾਂ ਦੀ ਿੰਭਾ ੀ ਭਵ ਿੱਖਬਾਣੀ ਕਰਣ ਿੰਬਿੰਧੀ ਖੋਜ ਕਾਰਜਾਾਂ ਵ

ੋ

ਟੁਪੇਿੱਡ!....ਖੈਰ ਹੁਣ ਤਾਾਂ ਯਾਦ ਆ

ਵਗਆ।’

ਜੁਿੱਟੇ ਹੋਏ ਨ। ਕਈ ਪਿੱਤਰਕਾਰ

ਪਰੌ. ਵ ਰਕ ਦਾ ਇਿੰਟਰਵ ਊ ਕਰਨ ਲਈ ਉਤਾ ਲੇ

ਾਂ ‘ਹਾਾਂ! ਹਾਾਂ! ਵਕਉ ਾਂ ਨਹੀ?’

ਨ। ਪਰ

ਉਹ ਖੁਸ਼ਵਕ ਮਤ ੀ ਵਕ ਉ ਨੂਿੰ ਪਰੌ. ਵ ਰਕ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਦਾ ਮਾਾਂ ਵਮਲ ਵਗਆ ੀ, ਉਹ ੀ ਅਿੱਜ ਦੁਵਪਹਰ ਇਕ ਜੇ ਦਾ। ਵਪਛਲੇ ਵਦਨਹੀ ਾਂ ਆਈ ੁਨਾਮੀ ਕਾਰਣ ਾਪਰੇ ਮਨੁਿੱ ਖੀ ਦੁਖਾਾਂਤ ਨੇ ਿੱਭ ਨੂਿੰ ਵ ਿੰਤਤ ਕਰ ਵਦਿੱਤਾ

ੀ। ‘ਕੁਦਰਤੀ

‘ਓ. ਕੇ.! ਸ਼ਾਮੀ ਠੀਕ 8.30 ਕੈਫੇਟੇਰੀਆ ਵ

ਰਤਾਵਰਆਾਂ ਦੇ

ਜੇ ਲਾਲ ਰਤਨ ਥੀਏਟਰ ਦੇ

ਵਮਲਦੇ ਹਾਾਂ । ਡੌ ਟ ਬੀ ਲੇ ਟ....ਯੂ ਲੇ ਟ ਲਤੀਫ!’

ਯਾ ਮੀਨ ਦੀ ਲ ੁ ਬੁਲੀ ਆ ਾਜ਼ ੀ।

ਾਪਰਣ ਦੇ ਕਾਰਣਾਾਂ ਤੇ ਉਨਹਾਾਂ ਬਾਰੇ ਹੀ ਭਵ ਿੱਖਬਾਣੀ, ਦੁਖਦਾਈ ਘਟਨਾ ਾਾਂ ਦੇ ਕਵਹਰ ਨੂਿੰ ਘਿੱਟ ਕਰਨ ਵ

ਹਾਈ ਹੋ ਕਦੀ ਹੈ।’

‘ਓਹ ਨੋ ਡੀਅਰ! ਆਈ ਸ਼ੈਿੱਲ ੀ ਰਾਈਟ ਵਦਅਰ ਔਨ ਟਾਇਮ!’

ਅਜੀਤ ਦੇ ਿੰਪਾਦਕ ਸ਼੍ਰੀ ਮਾਣਕ ਦੀ ਰਾਏ ੀ। ਵਪਛਲੇ ਕਈ ਵਦਨਾਾਂ

ਘੜ੍ੀ ਿੱਲ ਦੇਖਵਦਆਾਂ ਰ ੀ ਬੋਵਲਆ।

ਤੋਂ ਉਹ, ਰ ੀ ਦੇ ਵਪਿੱਛੇ ਵਪਆ

ੀ ਵਕ ਉਹ ਪਰੌ. ਵ ਰਕ ਦੇ ਖੋਜ ਕਾਰਜਾਾਂ ਬਾਰੇ ਕੋਈ ਫ਼ੀ ਰ ਵਕਉ ਾਂ ਨਹੀ ਾਂ ਵਲਖ ਵਰਹਾ?

‘ਓ. ਕੇ. ਬਾਇ!’

ਖੈਰ, ੁਭਾਗ ੀ ਵਕ ਰ ੀ ਨੂਿੰ ਮੁਲਾਕਾਤ ਦਾ ਮਾਾਂ ਵਮਲ ਵਗਆ।

‘ਗੁ ਿੱਡ ਬਾਇ!’

ਉ ਨੇ ਇਿੰਟਰਵ ਊ ਲਈ ਕਈ ਵਦਲ

ਪ

ਾਲ ੋ ਰਿੱਖੇ ਨ

ਜੋ ਉ ਦੇ ਲੇ ਖ ਨੂਿੰ ਖੂਬ ਰੌ ਕ ਬਣਾ ਦੇਣਗੇ-ਇ ਗਿੱਲ ਦਾ ਉ

ਤਦ ਹੀ ਰ ੀ ਨੂਿੰ ਆ ਾਜ਼ ੁਣਾਈ ਵਦਿੱਤੀ।

ਨੂਿੰ ਯਕੀਨ ੀ। ‘ਹੈਲੋ ਰ ੀ!’ ਯੂ ਨੀ ਰਵ ਟੀ ਪਹੁਿੰ ਣ ਨੂਿੰ ਡੇ ਕੁ ਘਿੰਟਾ ਲਿੱ ਗਣਾ ਹੈ। ਅਜੇ ਮਾਾਂ ਹੈ। ‘ ਲੋ ! ਯਾ ਮੀਨ ਨਾਲ ਗਿੱਲ ਹੀ ਕਰ ਲਈ ਜਾ ੇ।’ ਉ

ਰ ੀ ਨੇ ਵਪਿੱਛੇ ਮੁੜ੍ ਕੇ ਦੇਵਖਆ, ਉ

ੋਵ ਆ। ਪਿੰਜਾਬ ਕੇ ਰੀ ਅਦਾਰੇ ਵ

ਦਾ ਦੋ ਤ ਜਵਤਨ ਉ

ਨੂਿੰ

ਵਮਲਣ ਆਇਆ ੀ। ਪਿੱਤਰਕਾਰ

ਜੋਂ ਕਿੰਮ ਕਰ ਰਹੀ

‘ਹੈਲੋ ਜਵਤਨ! ਅਿੱਜ ਵਕ ੇਂ?’

ਯਾ ਮੀਨ, ਉ ਦੇ ਕਾਲਜ ਦੇ ਵਦਨਾਾਂ ਦੀ ਜਮਾਤੀ ੀ ੀ ਤੇ ਉ ਦੀ ਮਿੰਗੇਤਰ ੀ।

‘ਇਧਰੋਂ ਲਿੰ ਘ ਵਰਹਾ ਾਾਂ, ੋਵ ਆ ਵਮਲਦਾ ਜਾ ਾਾਂ।’

‘ਹੈਲੋ! ਯਾ ਮੀਨ!’ ਯਾ ਮੀਨ ਦਾ ਨਿੰਬਰ ਡਾਇਲ ਕਰ ਉਹ

‘ ੈਿੱਲਕਮ!....ਪਰ ਜ਼ਰਾ ਜਲਦੀ ਹੈ.... ਯੂ ਨੀ ਰਵ ਟੀ ਪਹੁਿੰ ਣਾ ਹੈ।

ਬੋਵਲਆ।

ਆ ਤੂ ਿੰ ੀ ਆ ਜਾ ਨਾਲ ਹੀ। ਗਪਸ਼ਪ ੀ ਹੋ ਜਾ ੇਗੀ ਤੇ ਪਰੌ. ਵ ਰਕ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ੀ....ਹਾਾਂ ਿੱ ਉਹ ਤੇਰੇ ਉ ਤਾਦ ੀ ਤਾਾਂ

‘ਹਾਏ ਰ ੀ! ਗੁ ਿੱਡ.... ਜੂ ਕਾਲਡ।’

ਨੇ।’

‘ ਾਇ? ..... ਿੱਟ ਹੈਪਨਡ?’

ਰ ੀ ਜਾਣਦਾ

ੀ ਵਕ ਜਵਤਨ ਨੇ ਯੂ ਨੀ ਰਵ ਟੀ ਦੇ ਵਫਵ੍ਜਕ

ਵ ਭਾਗ ਤੋਂ ਮਾ ਟਰਜ਼ ਵਡਗਰੀ ਹਾਵ ਲ ਕੀਤੀ

ੀ। ਅਿੱਜ ਕਿੱਲ

‘ਓਹ! ਜੂ ਡੌਂ ਟ ਵਰਮੈਂਬਰ? ਵਪਛਲੇ ਹਫਤੇ ਹੀ ਤਾਾਂ ਾਅਦਾ ਕੀਤਾ ੀ

ਉਹ ਪਾਪੂਲਰ ਾਇਿੰ ਦਾ ਉਿੱਭਰਦਾ ਲੇ ਖਕ ੀ ੀ ਤੇ ਪਰੌ. ਵ ਰਕ

ਮੂ ੀ ਵਦਖਾਣ ਦਾ...ਅਿੱਜ ਸ਼ਾਮ।’

ਦਾ ਪਰ ਿੰ ਕ ੀ।

ਾਂ ਗ।’ ‘ਓਹ! ੌਰੀ!.....ਭੁਿੱਲ ਵਗਆ ਾਾਂ। ਥੈਂਕ ਫਾਰ ਰੀਮਾਈਵਡਿੰ 23

‘ਠੀਕ ਹੈ?

ਿੱਲ

ਲਦੇ ਹਾਾਂ ਕਈ ਵਦਨ ਹੋ ਗਏ ਨੇ ਪਰੌ.

‘ਜਵਤਨ! ਤੂ ਿੰ ਾਇਿੰ ਤੇ ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ ਦੀ ਤਾਕਤ ਨੂਿੰ ਨਹੀ ਾਂ ਜਾਣਦਾ।’

ਾ’ਬ ਨੂਿੰ

ਵਮਵਲਆਾਂ।’ ਜਵਤਨ ਦੇ ਬੋਲ ਨ।

ਰ ੀ ਨੇ ਮੁ ਕਰਾਾਂਦੇ ਹੋਏ ਵਕਹਾ, ‘ਮੈਂ ਤਾਾਂ ਇ ੇ ਲਈ ਾਇਿੰ ਦਾ ਪਰ ਿੰ ਕ ਹਾਾਂ।’

ਅਗਲੇ ਹੀ ਪਲ ਰ ੀ ਦੀ ਨ ੀ ਾਂ ‘ਆਲਟੋ’ ਅਜੀਤ ਭ ਨ ਦੇ ਗੇਟ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਵਨਕਲ ਤੁ ਰੀ ਤੇ ਮੋੜ੍ ਮੁੜ੍ ਸ਼ਵਹਰੋਂ ਬਾਹਰ ਿੱਲ ਦੀ ੜ੍ਕ

‘ਹੂਿੰ! ਤਦੇ ਹੀ ਤੂ ਿੰ ਦਾ ਨ ੀਆਾਂ ਨ ੀਆਾਂ ਖੋਜਾਾਂ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਵਪਛੇ

ਉਿੱਤੇ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਦੌੜ੍ਣ ਲਿੱ ਗੀ।

ਦੌੜ੍ਦਾ ਰਵਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਮੇਰੀ ਪ ਿੰਦ ਥੋੜ੍ਹੀ ਅਲਿੱ ਗ ਹੈ।’

‘ਵਕ ੇਂ ਲਿੱ ਗੀ ਮੇਰੀ ਨ ੀ ਾਂ ਆਲਟੋ? ਜਵਤਨ!’

‘ਕਮਾਲ ਏ ਯਾਰ! ਇਹੋ ਵਜਹੀ

ੋ

ਨਾਲ ਭਲਾ ਤੂ ਿੰ ਵਕਹੋ ਵਜਹਾ

ਵ ਵਗਆਨ ਲੇ ਖਕ ਬਣੇਗਾ। ਤੈਨੂਿੰ ਤਾਾਂ......।’ ‘ ਾਹ! ਇਿੰਝ ਲਿੱ ਗ ਵਰਹਾ ਹੈ ਵਜ ੇਂ ਹ ਾ ਵ

ਉਿੱਡ ਰਹੇ ਹੋਈਏ।’

ਜਵਤਨ ਨੇ ਮੁ ਕਰਾਾਂਦੇ ਹੋਏ ਵਕਹਾ। ‘ਪਰ ਅਫ਼ ੋ ਧਰਤੀ

‘ਰ ੀ! ਮੈਨੂਿੰ ਤਾਾਂ ਵ ਵਗਆਨ ਜਗਤ ਵ

ਕਾਫੀ ਨੇੜ੍ੇ ਹੈ।’

ਉਿੱਥਲ ਪੁਿੱਥਲ ਦੀ ਥਾਾਂ

ਥਾਵਪਤ

ਾਪਰ ਰਹੀ ਵਨਿੱ ਤ ਨ ੀ ਾਂ

ਰਤਾਵਰਆਾਂ ਦੀ ਗਿੱਲ ਕਰਨੀ

ਿੰਗੀ ਲਿੱ ਗਦੀ ਹੈ। ਵਜਨਹਾਾਂ ਬਾਰੇ ਮੈਨੂਿੰ ਪਿੱਕ ਹੁਿੰਦਾ ਹੈ ਵਕ ਮੈਂ ਗਲਤ ‘ਹੂਿੰ! ਡਰ ਲਿੱ ਗ ਵਰਹਾ ਹੈ ਕੀ?’ ਆਪਣੀ ਨ ੀ ਾਂ ਕਾਰ ਉਿੱਤੇ ਰ ੀ ਨੂਿੰ

ਨਹੀ ਿੰ ਹੋ ਾਾਂਗਾ।’

ਡਾ ਾ ਮਾਣ ੀ। ‘ ਾਇਿੰ ਦੀਆਾਂ ਅਜਬ ਖੋਜਾਾਂ ਦਾ ਰੋਮਾਾਂ .....ਤੂ ਿੰ ਕੀ ਜਾਣੇ?’ ‘ਇਿੰਨੀ ਕਾਹਲੀ ੀ ਕੀ?’ ਜਵਤਨ ਨੇ ਮੋ ੇ ਛਿੰਡਦੇ ਹੋਏ ਵਕਹਾ। ਰ ੀ ਨੇ ਮਖੌਲੀਆ ਅਿੰਦਾਜ਼ ਵ ‘ਕਾਹਲੀ..... ਅਿੱਜ ਕਿੱਲ ਕਾਹਲੀ ਦਾ ਹੀ

ਮਾਾਂ ਹੈ।’ ਹਿੱ ਦੇ ਹੋਏ

ਵਕਹਾ। ‘ਹਿੱਛਾ! ਜ਼ਰਾ

ਲਾਹ

ਕਰ ਲਈਏ!

ਰ ੀ ਦੇ ਬੋਲ ਨ। ਕੀ ਪੁਿੱਛਣਾ ‘ਠੀਕ! ਅਿੱਜ ਕਿੱਲ ਾਰੇ ਹੀ ਨਿੱਠ ਰਹੇ ਹਨ! .....ਓਹ! ਿੰਭਲ ਰ ੀ!

ਾਹੀਦਾ ਏ ਇਿੰਟਰਵ ਊ ਦੌਰਾਨ?....ਕੋਈ ਖਾ

ਾਲ?’

ਵਪਛਲੇ ਪਾ ੇ ਤੋਂ ਬਿੱ ਉਪਰ ੜ੍ਹੀ ਆ ਰਹੀ ਹੈ।’ ‘ਪਰੌ. ਵ ਰਕ ਨੂਿੰ ? ਵਕ ਬਾਰੇ?’ ‘ਘਬਰਾ ਨਾ।....ਅਿੱਗੇ ਨਹੀ ਾਂ ਲਿੰ ਘਣ ਵਦਿੰਦਾ।’ ‘ਤੈਨੂਿੰ ਪਤਾ ਹੀ ਹੈ ਵਕ ਉਹ ਵਕ ਵ ਸ਼ੇ ‘ਤੇ ਖੋਜ ਕਰ ਰਹੇ ਨੇ?’ ਰ ੀ ਨੇ ਕਾਰ ਦਾ ਐਕ ਲਰੇਟਰ ਜ਼ੋਰ ਨਾਲ ਦਿੱਬ ਵਦਿੱਤਾ ਤੇ ਕਾਰ ਕਮਾਨ ‘ ੋਂ ਛੁਿੱਟੇ ਤੀਰ ਾਾਂਗ ਅਿੱਗੇ ਿੱਧ ਗਈ।

‘ਹਾਾਂ! ਹਾਾਂ! ਵਪਛਲੇ ਕਈ ਾਲਾਾਂ ਤੋਂ ਉਹ ਭੂ ਾਲਾਾਂ ਬਾਰੇ ਅਵਹਮ ਖੋਜ ਕਾਰਜਾਾਂ ਵ

‘ ਾਹ! ਕਮਾਲ ਹੈ! ਵਗਆਰਾਾਂ

ੋ

ੀ

ਜੁਿੱਟੇ ਹੋਏ ਹਨ।’

ੀ ਪਾ ਰ ਵ ਰਫ ਪੈਰ ਦੇ

ਹਲਕੇ ਵਜਹੇ ਦਬਾਉ ਨਾਲ, ਤੁ ਹਾਡੀ ਮੁਿੱਠੀ ਵ

।..... ਟ ਏ

‘ਇ ਖੋਜ ਬਾਰੇ ਕੀ ਪੁਿੱਛਣਾ ਧੇਰੇ ਰੋ ਕਮਈ ਹੋ ੇਗਾ?’

ਥਵਰਿੱਲ!’ ਰ ੀ ੋ ਵਰਹਾ ੀ।’ ‘ਕੁਿੱਝ ੀ ਪੁਿੱਛ ਲੈ । ਭੂ ਾਲ ਵਕਉ ਾਂ ਤੇ ਵਕ ੇਂ ਪੈਦਾ ਹੁਿੰਦੇ ਹਨ? ਵਪਰਥ ੀ ‘ਹੂਿੰ! ਕੀ ਵਖਆਲ ਏ? 120 ਵਕਲੋ ਮੀਟਰ ਪਰਵਤ ਘਿੰਟੇ ਦੀ ਰਫਤਾਰ

ਦੇ ਮੈਂਟਲ, ਕੋਰ, ਮੈਗਮਾ, ਟੈਕਟੋਵਨਕ ਪਲੇ ਟਾਾਂ, ਰੇਡੋਨ ਗੈ

‘ਤੇ ੀ ਕਾਰ ਵਕ ੇਂ ਮੂਥ (Smooth) ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ।’

ਵਰ ਾ , ਿੰਭਾ ੀ ਭੂ ਾਲ ਾਲੇ ਖੇਤਰਾਾਂ ਤੇ ਵਰਕਟਰ ਕੇਲ ਬਾਰੇ ੀ ਗਿੱਲਬਾਤ ਕੀਤੀ ਜਾ ਕਦੀ ਏ।’

‘ਯਾਰ! ਜ਼ਰਾ ਹੋਸ਼ ਕਰ। ਵਨਿੱ ਕੀ ਵਜਹੀ ਗਲਤੀ ਨਾਲ ਕੁਝ

ੀ

ਾਪਰ ਕਦਾ ਹੈ।’ ਜਵਤਨ ਦੇ ਗਿੰਭਰੀਤਾ ਭਰੇ ਬੋਲ ਨ। 24

ਗਵਹਰੀ ਧੁਿੰਦ ਅਜੇ ੀ ਿੱਭ ਪਾ ੇ ਪ ਰੀ ਹੋਈ ੀ। ਾਹਮਣੇ ਲੋਂ

‘ ਿੱਟ ਹੈਪਨਡ? ਰ ੀ! .....ਐਕ ੀਡੈਂ ਟ?...... ਵਕ ਨਾਲ ਟਿੱਕਰ ਹੋ

ਆ ਰਹੇ ਾਹਣਾਾਂ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਕਾਫੀ ਮਿੱਧਮ ਵਜਹੀ ਹੀ ਨਜ਼ਰ ਆ

ਗਈ? ਮੈਂ ਤਾਾਂ ਤੈਨੂਿੰ ਕਵਹ ਹੀ ਵਰਹਾ ਾਾਂ.......।’

ਰਹੀ ੀ। ‘ਬਹੁਤ ਧੁਿੰਦ ਹੈ ਅਿੱਜ ਤਾਾਂ! ਥੋੜ੍ਹਾ ਹੋਲੀ ਲਾ! ਇਿੰਨੀ ਕਾਹਲੀ ਵਕ

‘ਨਹੀ।ਾਂ ਐਕ ੀਡੈਂ ਟ ਤਾਾਂ ਨਹੀ!ਾਂ ਪਰ ਪਤਾ ਨਹੀ ਾਂ ਕੀ ਹੋਇਆ ਹੈ?’ਰ ੀ ਬੁੜ੍ਬੁੜ੍ਾਇਆ। ‘ ਾਹਮਣੇ ਤਾਾਂ ਕੁਝ ੀ ਨਜ਼ਰ ਨਹੀ ਾਂ ਆ

ਲਈ?’

ਵਰਹਾ। ਨਾ ਕੋਈ

‘ਕਾਹਲੀ ਦਾ ੀ ਕਾਰਣ ਹੈ! ਪਰੌ. ਵ ਰਕ ਮੇਂ ਦੇ ਬਹੁਤ ਪਾਬਿੰਦ ਨੇ

ਰਹੇ ਹੋਈਏ.....ਪਰ ਹੁਣ ਇਿੰਝ ਲਿੱ ਗ ਵਰਹਾ ਹੈ ਵਜ ੇਂ ਇ ਨੇ ਾਨੂਿੰ

ਤੇ ਯੂ ਨੀ ਰਵ ਟੀ ਹੈ ੀ ਤਾਾਂ ਸ਼ਵਹਰੋਂ ਬਾਹਰ, ਵਬਲਕੁਲ

ਪਰਹੇ ਧਿੱਕ ਵਦਿੱਤਾ ਹੈ।’

ਹੀਕਲ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਕੁਝ ਹੋਰ। ਮੈਨੂਿੰ ਤਾਾਂ ਇਿੰਝ ਲਿੱ ਗ ਵਰਹਾ ੀ ਵਜ ੇਂ ਅ ੀ ਾਂ ਵ ਪਵ ਪੀ ਰੂਿੰ ਦੇ ੇਰ ਵ ਧਿੱ ਦੇ ਜਾ

ਦੂਜੇ ਵ ਰੇ ‘ਤੇ।’ ਰ ੀ ਦਾ ਉਜ਼ਰ ੀ। ਤਦ ਹੀ ਰ ੀ, ਕਾਰ ਦਾ ਦਰ ਾਜ਼ਾ ਖੋਲਹ ਬਾਹਰ ਦੀ ਹਾਲਤ ਦੇਖਣ ਵਬਆ ਦਵਰਆ ਦਾ ਪੁਿੱਲ ਪਾਰ ਕਰ ਕਾਰ ਅਗਲੇ ੋਰਾਹੇ ਤੇ ਪੁਿੱਜੀ

ਵਨਕਲ ਤੁ ਵਰਆ। ਉ

ਹੀ ੀ ਵਕ ਠਿੱਕ ਦੀ ਆ ਾਜ਼ ਆਈ ਤੇ ਇਿੰਝ ਜਾਵਪਆ ਵਜ ੇਂ ਇਹ

ਰਵਹਣ ਲਈ ਉ

ਵਕ ੇ ਵਗਿੱਲੀ ਨਰਮ ਰੂਿੰ ਦੇ ੇਰ ਨਾਲ ਟਕਰਾ ਗਈ ਹੋ ੇ। ਵੋ ਗਰਦੇ ਗਵਹਰੀ ਧੁਿੰਦ ਦੇ ਪ ਾਰੇ ਕਾਰਣ ਕੁ ਝ ੀ ਾਫ਼ ਨਜ਼ਰ ਨਹੀ ਾਂ ੀ ਆ

ਹੋਇਆ ਉਹ ਦੇਖ ਵਰਹਾ ੀ ਵਕ ਕਾਰ ਦੇ ਾਹਮਣੇ ਪਾ ੇ ਤਾਾਂ ਵਕਧਰੇ ਕੋਈ ਝਰੀਟ ੀ ਨਹੀ ਾਂ ੀ ਆਈ। ਕਾਰ ਦੀਆਾਂ ਹੈਡ ਿੱ ਲਾਇਟਾਾਂ ੀ

ਵਰਹਾ।

ਪੂਰੀ ਤਰਹਾਾਂ ਠੀਕ ਠਾਕ ਨ।

ਬੇਸ਼ਕ ਰ ੀ ਨੇ ਐਕ ਲਰੇਟਰ ਤੋਂ ਪੈਰ ਨਹੀ ਾਂ ੀ ਿੱਵੁ ਕਆ ਪਰ ਕਾਰ

‘ਬੜ੍ੀ ਅਜੀਬ ਗਿੱਲ ਹੈ,’ ਉਹ ਬੁੜ੍ਬੁੜ੍ਾਇਆ। ‘ ਮਝ ਨਹੀ ਾਂ ਆ

ਦੀ ਰਫਤਾਰ ਘਿੱਟਦੀ ਘਿੱਟਦੀ ਨਾਮਾਮੂਲ ਹੀ ਰਵਹ ਗਈ ੀ। ਉਹ

ਰਹੀ ਵਕ ਾਡੀ ਕਾਰ ਜਲਿੰ ਧਰ ਿੱਲ ਵਕ ੇਂ ਮੁੜ੍ ਗਈ?’

ਤਾਾਂ ਐਕ ਲਰੇਟਰ ਉਿੱਤੇ ਹੋਰ ਤੇ ਹੋਰ ਦਬਾ ਪਾ ਵਰਹਾ ਜਾਪ ਵਰਹਾ

ੀ ਵਕ ਕਾਰ ਵਗਿੱਲੀ ਰੂਿੰ ਦੇ ੇਰ ਵ

ਨੂਿੰ ਅਜੇ

ਨੂਿੰ ਬੋਨਟ ਦਾ

ੀ

ਿੱਕਰ ਆ ਰਹੇ

ਨ। ਖੜ੍ਹੇ

ਹਾਰਾ ਲੈ ਣਾ ਵਪਆ। ਹੈਰਾਨ

ੀ। ਇਿੰਝ ਉ ਨੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਝਾਤ ਮਾਰੀ। ਕੁਝ ੀ ਅਜਬ ਨਜ਼ਰ ਨਹੀ ਾਂ

ਧਿੱ ਦੀ ਹੀ ਜਾ

ਰਹੀ ਹੋ ੇ। ਆਖਰ ਇਹ ਰੁਿੱਕ ਗਈ ਤੇ ਵ ਿੱਟੀ ਰੂਿੰ ਨੇ ਉ ਨੂਿੰ

ਭ ਿੱ

ੀ ਆ ਵਰਹਾ। ਠੀਕ ਉ ੇ ੋਰਾਹੇ ‘ ੋਂ ਹੋਰ ਕਾਰਾਾਂ ਤੇ ਬਿੱ ਾਾਂ ਵਹਜ

ਪਾ ੇ ਤੋਂ ਘੇਰ ਵਲਆ ।

ੁਭਾਅ ਹੀ ਲਿੰ ਘੀ ਜਾ ਰਹੀਆਾਂ ਨ ਵਜਥੇ ਉ ਦੀ ਕਾਰ ਵਕ ੇ ੀਜ਼ ਨਾਲ ਟਕਰਾਈ ੀ।

ਵਜਿੰਨਹਾਾਂ ਅ ਾਨਕ ਇਹ ਰਤਾਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ੀ ਉਨਹੀ ਾਂ ਹੀ ਛੇਤੀ ‘ਦੇਖਣ ਤੋਂ ਤਾਾਂ ਪਤਾ ਨਹੀ ਾਂ ਲਿੱ ਗ ਵਰਹਾ ਵਕ ਹੁਣੇ ਹੁਣੇ ਕੀ ਾਪਵਰਆ ਹੈ। ਜੋ ਾਪਵਰਆ ਹੈ ਉ ਦਾ ਬਿੱਬ ੀ ਨਜ਼ਰ ਨਹੀ ਾਂ ਆ ਵਰਹਾ।’

ਇਹ ਗਾਇਬ ੀ ਹੋ ਵਗਆ। ਰ ੀ ਦੀ ਹੋਸ਼ ਪਰਤ ਆਈ। ਕੀ ਉਹ ਬੇਹੋਸ਼ ਹੋ ਵਗਆ ੀ? ਉ ਨੂਿੰ ਕੁਝ ੀ ਯਾਦ ਨਹੀ ਾਂ ੀ ਆ ਵਰਹਾ।

ਰ ੀ ਡੋ ਰ ਭੋਰਾ ਹੋਇਆ ੋ ਵਰਹਾ ੀ। ਗਵਹਰਾ

ਾਹ ਭਰ ਉ

ਆ ੇ ਪਾ ੇ ਝਾਵਕਆ।

ਿੱਭ ਕੁਝ ਠੀਕ

ਠਾਕ ਹੀ ਲਿੱ ਗ ਵਰਹਾ ੀ। ਉ ਨੇ ੁਿੱਖ ਦਾ ਾਹ ਵਲਆ। ਹੈਰਾਨੀ

‘ਰ ੀ! ਿੱਲ ਲੀਏ। ਲੇ ਟ ਹੋ ਰਹੇ ਹਾਾਂ!’ ਜਵਤਨ ਨੇ ਉ ਨੂਿੰ ਅਿੱਗੇ

ਾਲੀ ਗਿੱਲ ਤਾਾਂ ਇਹ ੀ ਵਕ ਉ ਦੀ ਕਾਰ ੜ੍ਹਕ ਦੇ ਦੂ ਰੇ ਪਾ ੇ

ਜਾਣ ਦਾ ਯਾਦ ਕਰ ਾਾਂਦੇ ਹੋਏ ਵਕਹਾ।

ਖੜ੍ਹੀ ੀ, ਅਿੰਵਮਰਤ ਰ ਜਾਣ ਾਲੀ ਵਦਸ਼ਾ ਦੇ ਠੀਕ ਉਲਟ। ਕੋਲ ਬੈਠਾ ਜਵਤਨ ੀ ਪੂਰੀ ਤਰਹਾਾਂ ਬੌਂਦਵਲਆ ਲਿੱ ਗ ਵਰਹਾ ੀ।

ਤਦ ਹੀ ਰ ੀ

ਿੰਭਵਲਆ। ਉ

ਨੇ ਕਾਰ ਦੇ

ਾਰੋਂ ਪਾ ੇ ਨਜ਼ਰ

ਮਾਰੀ। ਭ ਕੁਝ ਠੀਕ ਠਾਕ ਹੀ ੀ। ਵਫਰ ਕਾਰ ਵ ‘ਜਵਤਨ! ਆਰ ਜੂ ਓ. ਕੇ.?’ ਟੀਵਰਿੰਗ ੀਲਹ ਨੂਿੰ ਘੁ ਿੱਟ ਕੇ ਫੜ੍ੀ ਬੈਠੇ

ਟੀਵਰਿੰਗ

ਰ ੀ ਨੇ ਬੌਂਦਲੇ ਹੋਏ ਜਵਤਨ ਿੱਲ ਝਾਕਦੇ ਹੋਏ ਪੁਿੱਵਛਆ।

ੀਲਹ

ਿੰਭਾਲ ਵਲਆ। ਕਾਰ

ਬੈਠ ਉ

ਟਾਰਟ ਕਰਨ ਲਈ

ਵਜ ੇਂ ਹੀ ਉ ਨੇ ਾਬੀ ਘੁ ਿੰਮਾਈ, ਪਰ ਇਹ ਕੀ? ਕਾਰ ਤਾਾਂ ਟਾਰਟ ਹੀ ਨਹੀ ਾਂ ੀ ਹੋ ਰਹੀ। ਕਈ ਾਰ ਕੋਵ੍ ਸ਼ ਕਰਨ ਉਿੱਤੇ ੀ ਇਿੰਜਣ ਾਲੂ ਨਾ ਹੋਇਆ। 25

ਇਿੰਜਣ ਨੂਿੰ

ੈਿੱਕ ਕਰਨ ਲਈ ਵਜ ੇਂ ਹੀ ਰ ੀ ਕਾਰ ਵ

ੋਂ ਬਾਹਰ

‘ਇਿੰਟਰਵ ਊ?’ ਮੋਹਣ ਲਾਲ ਨੇ ਰ ੀ

ਵਨਕਲਣ ਲਿੱ ਗਾ ਉ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਡੈ ਸ਼ ਬੋਰਡ ਉਿੱਤੇ ਲਿੱ ਗੇ ਵਫਊਲ

ਿੱਲ

ਾਲੀਆ ਨਜ਼ਰਾਾਂ

ਨਾਲ ਦੇਖਦੇ ਹੋਏ ਵਕਹਾ।

ਮੀਟਰ ਉਿੱਤੇ ਪਈ। ਇਹ ਕੀ? ਵਫਊਲ ਮੀਟਰ ਦੀ ੂਈ ਤਾਾਂ ਜ਼ੀਰੋ ‘ਪਰ ਪਰੌ. ਾਵਹਬ ਤਾਾਂ ਹੈ ਨਹੀ।ਾਂ ਉਹ ਤਾਾਂ ਕਿੱਲ ਦੁਵਪਹਰੇ ਹੀ ਵਦਿੱਲੀ

ਉਿੱਤੇ ੀ। ‘ਹੈਂ?’ ਰ ੀ ਹੈਰਾਨ ਰਵਹ ਵਗਆ।`

ਗਏ ਨੇ ਕਾਨਫਰੈਂ ਵ

ਭਾਗ ਲੈ ਣ।’

‘ਜਵਤਨ ਦੇਖ ਤਾਾਂ ਜ਼ਰਾ। ਪੈਟਰੋਲ ਟੈਂਕ ਤਾਾਂ ਵਬਲਕੁਲ ਹੀ ਖਾਲੀ ਲਿੱ ਗ ‘ਨਹੀ ਾਂ ਇਿੰਝ ਨਹੀ ਾਂ ਹੋ

ਵਰਹਾ ਹੈ।’ ਰ ੀ ਦੇ ਉਤੇਜਨਾ ਭਰੇ ਬੋਲ ਨ।

ਕਦਾ। ਮੈਂ ਤਾਾਂ ਖੁਿੱਦ ਉਨਹਾਾਂ ਨੂਿੰ ਫੋਨ ਕਰ ਕੇ

ਮੁਲਾਕਾਤ ਦਾ ਮਾਾਂ ਵਲਆ ੀ।’ ਰ ੀ ਦੀ ਆ ਾਜ਼ ਵ ‘ਸ਼ਾਇਦ ਤੂ ਿੰ ਪੈਟਰੋਲ ਭਰ ਾਉਣਾ ਭੁਿੱਲ ਵਗਆ ਹੋ ੇ।’

ਤਲਖ਼ੀ ੀ।

‘ਨਹੀ ਾਂ ਤਾਾਂ। ਕਿੱਲ ਸ਼ਾਮੀ ਾਂ ਹੀ ਤਾਾਂ ਮੈਂ ਟੈਂਕ ਫੁਿੱਲ ਕਰ ਾਇਆ ੀ। ਮੈਨੂਿੰ

‘ਓਹ ਹਾਾਂ। ਮੇਰਾ ਵਖਆਲ ਹੈ ਵਕ ਉਹ ਵਤਿੰਨ ਵਦਨ ਪਵਹਲਾਾਂ ਦੀ ਗਿੱਲ

ਪਿੱਕਾ ਯਾਦ ਹੈ।’

ਹੈ।’

‘ਵਕਧਰੇ ਲੀਕ ਤਾਾਂ ਨਹੀ ਾਂ ਕਰ ਵਗਆ ਇਹ!’

‘ਨਹੀ ਾਂ ਜਨਾਬ। ਕਿੱਲ ਦੀ ਗਿੱਲ ਹੈ, ਸ਼ਾਮ ਾਰ ਜੇ ਦੀ।’ ਰ ੀ ਨੇ ਗੁ ਿੱ ੇ ਭਰੀ ਆ ਾਜ਼ ਵ

‘ਲਿੱ ਗਦਾ ਤਾਾਂ ਨਹੀ।ਾਂ ੜ੍ਕ ਤਾਾਂ ਾਰੀ ੁਿੱਕੀ ਪਈ ਹੈ। ਇਿੰਨਹੀ ਜਲਦੀ ਤਾਾਂ ਲੀਕ ਕੀਤਾ ਪੈਟਰੋਲ ਉਿੱਡ ਨਹੀ ਾਂ ਕਦਾ।......ਕੀ ਅਵਜਹਾ

ਵਕਹਾ।

‘ਸ਼ਾਇਦ ਮੈਂ ਹੀ ਗਲਤ ਹੋ ਾਾਂ। ਵਮ ਟਰ ਰ ੀ!’ ਮੋਹਣ ਲਾਲ ਨੇ

ਿੰਭ ਹੈ?’

ਗਿੱਲ ਨੂਿੰ

ੁਲਝਾਾਂਦੇ ਹੋਏ ਵਕਹਾ। ‘ਪਰ ਕੀ ਕੀਤਾ ਜਾ ਕਦਾ ਹੈ। ਪਰੌ. ਾ’ਬ ਤਾਾਂ ਹੈ ਨਹੀ ਾਂ ਇਥੇ।’

‘ਪਤਾ ਨਹੀ!ਾਂ ....ਸ਼ਾਇਦ।’ ‘ਹੁਣ ਕੀ ਹੋ ਕਦਾ ਹੈ?’ ਰ ੀ ਨੇ ਵਜ ੇਂ ਖੁਿੱਦ ਨੂਿੰ ਵਕਹਾ ਹੋ ੇ। ਉਹ ਾਂ ‘ ਲ ਕੋਈ ਵਫਕਰ ਾਲੀ ਗਿੱਲ ਨਹੀ।....ਵਡਿੱ ਕੀ ਵ

ਪੈਟਰੋਲ ਦਾ

ਇ

ਭਵਰਆ ਕੈਨ (Canister) ਵਪਆ ਏ।’ ਕਵਹਿੰਵਦਆਾਂ ਰ ੀ ਕਾਰ ਦਾ

ੁਵਨਹਰੀ ਮੌਕੇ ਦੇ ਹਿੱਥੋਂ ਵਨਕਲ ਜਾਣ ਕਾਰਣ ਕਾਫੀ ਵਨਰਾਸ਼

ੀ।

ਦਰ ਾਜ਼ਾ ਖੋਲਹ ਬਾਹਰ ਵਨਕਲ ਆਇਆ ਤੇ ਵਡਿੱ ਕੀ ਖੋਲਹ ਕੈਨ ਬਾਹਰ ਕਿੱ ਣ ਲਿੱ ਗਾ। ਉ ਨੇ ਕੈਨ ‘ ੋਂ ਪੈਟਰੋਲ, ਫਟਾਫਟ, ਕਾਰ ਦੇ

‘ਠਵਹਰੋ! ਸ਼ਾਇਦ ਕੋਈ ਹਿੱਲ ਵਨਕਲ ਹੀ ਆ ੇ। ਮੈਂ ਪਰੌ. ਾ’ਬ ਨਾਲ

ਟੈਂਕ ਵ

ਿੰਪਰਕ ਕਰ ਕੇ ਦੁਬਾਰਾ ਮੁਲਾਕਾਤ ਦਾ ਮਾਾਂ ਤੈਅ ਕਰ ਾਉਣ ਦੀ ਕੋਵ੍ ਸ਼ ਕਰਦਾ ਹਾਾਂ। ਤੁ ੀ ਾਂ ਮੈਥੋਂ ਕਿੱਲ ਨੂਿੰ ਪਤਾ ਕਰ ਲੈ ਣਾ।’

ਉਲਿੱ ਵਦਆ ਤੇ ਜਲਦੀ ਜਲਦੀ ਕਾਰ ਵ

ਆ ਬੈਠਾ।

ਹੁਣ ਾਬੀ ਲਗਾਾਂਵਦਆਾਂ ਹੀ ਕਾਰ ਦਾ ਇਿੰਜਣ ਹਰਕਤ ਵ ਵਗਆ ਤੇ ਕਾਰ ਅਿੰਵਮਰਤ ਰ

ਿੱਲ ਜਾਾਂਦੀ

ੜ੍ਕ ਉਿੱਤੇ

ਆ

ਮੋਹਣ ਲਾਲ ਦੇ ਠਰਿੰਮੇ ਭਰੇ ਬੋਲ ਨ।

ਰਪਟ

ਦੌੜ੍ਣ ਲਿੱ ਗ ਪਈ। ਘਿੰਟੇ ਕੁ ਵਪਛੋਂ ਉਹ ਦੋਨੋਂ ਯੂ ਨੀ ਰਵ ਟੀ ਪਹੁਿੰ

ਵਨਰਾਸ਼ ਰ ੀ ਦਫ਼ਤਰ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਵਨਕਲ ਆਇਆ। ਬਾਹਰ

ਿੱਕ ੁ ੇ ਨ।

ਜਵਤਨ ਉ ਦੀ ਉਡੀਕ ਵ

ਜਵਤਨ ਤਾਾਂ ਆਪਣੇ ਦੋ ਤਾਾਂ ਨੂਿੰ ਵਮਲਣ ਵ

ਰੁਿੱਝ ਵਗਆ ਤੇ ਰ ੀ

ਪਰੌ. ਵ ਰਕ ਦੇ ਵਨਿੱ ਜੀ ਹਾਇਕ ਮੋਹਣ ਲਾਲ ਦੇ ਕਮਰੇ ਵ ਵੜ੍ਹਆ। ‘ਮੈਂ, ਰ ੀ ਮਹਾਜਨ, ਪਰੈ

‘ਵਕ ੇਂ ਰਹੀ ਇਿੰਟਰਵ ਊ? ਇਿੰਨੀ ਜਲਦੀ ਖਤਮ ਹੋ ਗਈ?’ ਉ

ਜਾ

ਪੁਿੱਵਛਆ। ‘ਪਤਾ ਨਹੀ!ਾਂ ਕੀ ਹੋ ਵਰਹਾ ਹੈ ਅਿੱਜ। ਪਰੌ. ਵ ਰਕ ਤਾਾਂ ਹੈ ਨਹੀ ਾਂ ਇਥੇ।

ਵਰਪੋਰਟਰ, ਅਜੀਤ ।’ ਰ ੀ

ਨੇ ਮੋਹਣ ਲਾਲ ਨੂਿੰ ਪੇਸ਼ ਾਰਾਨਾ ਲਵਹਜੇ ਵ

ਖੜ੍ਾ ੀ।

ਵਕਹਾ। ‘ਮੇਰੀ ਪਰੌ.

ਵਦਿੱਲੀ ਗਏ ਹੋਏ ਨੇ ਓਹ।’

ਾਵਹਬ ਨਾਲ ਇਿੰਟਰਵ ਊ ਵਫਕ ਹੈ।’

26

‘ਹੂਿੰ।’ ਜਵਤਨ ਠਿੰ ਾ ਾਹ ਭਰਦੇ ਹੋਏ ਵਕਹਾ।ਤੇ ਉਹ ਦੋਨੋਂ ਦਫਤਰ ਦੀਆਾਂ ਪੌੜ੍ਹੀਆਾਂ ਉਿੱਤਰ ਕਾਰ ਪਾਰਕ ਿੱਲ ਤੁ ਰ ਪਏ।

ਪੁਿੱਵਛਆ ਵਜ ੇਂ ਕੋਈ ਬਹੁਤ ਹੀ ਅਜੀਬ ਘਟਨਾ ਾਪਰ ਗਈ ਹੋ ੇ।

‘ਹੁਣ ਕੀ ਪਰੋਗਰਾਮ ਹੈ?’

‘ਹਾਾਂ! ਅਿੱਜ ਦਾ ਹੀ ਅਖਬਾਰ ਤਾਾਂ ਹੈ ਇਹ। ਪਰ ਲਿੱ ਗਦਾ ਹੈ ਵਕ

‘ਮੈਂ ਭਲਕ ਨੂਿੰ ਵਫਰ ਕੋਵਸ਼ਸ਼ ਕਰਾਾਂਗਾ।’

ਤਾਰੀਖ਼ ਗਲਤ ਛਿੱਪ ਗਈ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਦ ਵਪਰਵਟਿੰਗ ਵਮ ਟੇਕ ਹੈ।’ ਜਵਤਨ ਦੇ ਬੋਲ ਨ।

ਹਲਕੀ ਧੁਿੱਪ ਦਾ ਾਨਣ, ਧੁਿੰਦ ਦੇ ਬਿੱਦਲਾਾਂ ਨੂਿੰ ਹੌਲੇ ਫੈਲ ਵਰਹਾ ੀ। ਜੇਬਾਾਂ ਵ

ੀਰ ਭ ਪਾ ੇ ਹੌਲੇ

ਹਿੱਥ ਪਾਈ ਰ ੀ ਹੌਲੇ

ਹੌਲੇ ਤੁ ਰਦਾ ਹੋਇਆ ਵਕ ੇ ਗਵਹਰੀ ੋ ਵ

ਤਦ ਹੀ ਉ ਨੇ ਕੋਲੋਂ ਲਿੰ ਘ ਰਹੇ ਵ ਵਦਆਰਥੀ ਨੂਿੰ

ਡੁ ਿੱ ਬਾ ਹੋਇਆ ੀ।

ਪੁਿੱਵਛਆ, ‘ਹੈਲੋ! ਡੀਅਰ! ਅਿੱਜ ਕੀ ਤਾਰੀਖ਼ ਹੈ?’

ਵਜ ੇਂ ਹੀ ਉਹ ਵ ਭਾਗ ਦੀ ਕਿੰਨਟੀਨ ਕੋਲੋਂ ਲਿੰ ਘਣ ਲਿੱ ਗਾ ਤਾਾਂ ਉ

‘ਦੋ ਜਨ ਰੀ।’ ਇ

ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਕਿੰਨਟੀਨ ਦੇ ਬਾਹਰ ਮੌਜੂਦ ਵਨਊਜ਼

ਹੈਰਾਨੀ ਭਰੇ ਬੋਲ ਨ।

ਟੈਂਡ ਉਿੱਤੇ ਰਿੱਖੇ

ਅਜਬ

ਾਲ ਉਿੱਤੇ ਉ

ਵ ਵਦਆਰਥੀ ਦੇ

ਅਖਬਾਰ ਉਿੱਤੇ ਪਈ। ਤਦ ਹੀ ਰ ੀ ਨੇ ਜਵਤਨ ਿੱਲ ਦੇਖਦੇ ਹੋਏ ਵਕਹਾ, ‘ ਿੱ ਹੀ ਜ਼ਰੂਰ ‘ਜਵਤਨ! ਜਵਤਨ! ਇਧਰ ਆ। ਜਲਦੀ।...‘ ਅ ਾਨਕ ਰ ੀ ਦੀ ਉਿੱ ੀ ਆ ਾਜ਼

ੁਣਾਈ ਵਦਿੱਤੀ। ‘ਜ਼ਰਾ ਦੇਖ ਤਾਾਂ

ਕੁਝ ਗੜ੍ਬੜ੍ ਹੈ।’

ਹੀ ਇਹ ‘ਕੋਈ ਗੜ੍ਬੜ੍ ਨਹੀ!ਾਂ ਕੁਝ ਗਲਤ ਨਹੀ ਾਂ ਹੈ।’

ਅਖਬਾਰ!’ ‘ਵਕਉ?ਾਂ ਕੀ ਖਾ ਗਿੱਲ ਹੈ ਇ ਵ । ੇਰੇ ਦੇਖੀ ਤਾਾਂ ੀ। ਕੁਿੱਝ ੀ ਖਾ ਨਹੀ ਾਂ ੀ ਅਿੱਜ ਦੀ ਅਖਬਾਰ ਵ ।’ ਜਵਤਨ ਦੇ ਬੋਲ ਨ।

ੇਰੇ 29 ਦ ਿੰਬਰ ੀ ਤੇ ਹੁਣ 2 ਜਨ ਰੀ।

ਾਂ ਰ ੀ ਹੈਰਾਨ ਹੋ ਵਗਆ ‘ਕੁਝ ਗਲਤ ਨਹੀ?’ ਵ

ੀ। ‘ਤਾਾਂ ਵਫਰ

ਕਾਰਲੇ ਵਤਿੰਨ ਵਦਨ ਵਕਧਰ ਲੇ ਗਏ?’

‘ਜ਼ਰਾ ਰੁਿੱਕ। ਜਾਾਂ ਤਾਾਂ ਮੈਨੂਿੰ ਹੀ ਉਲਟ ਪੁਲਟ ਵਦਖ ਵਰਹਾ ਹੈ ਜਾਾਂ ਵਫਰ ‘ਉਹ ਵਤਿੰਨ ਵਦਨ ਅ ੀ ਾਂ ਉ ੇ

ਜ਼ਰੂਰ ਕੋਈ ਗੜ੍ਬੜ੍ ਹੈ। .....ਭਲਾ ਅਿੱਜ ਕੀ ਤਾਰੀਖ ਹੈ ? ਨਾ! ਿੱ ! ਅਿੱਜ ੇਰੇ ਜਦੋਂ ਅ ੀ ਾਂ ਦਫਤਰੋਂ ਲੇ ਾਾਂ ਤਾਾਂ ਕੀ ਤਾਰੀਖ

ਜ਼ਰੂਰ ਮੇਂ ਦੀ ਲ ਟ ਵ

ੀ?’ ‘ਅਜੀਬ ੀ?....

ੋਰਾਹੇ ਵ ਖੇ ਗੁ ਜ਼ਾਰੇ ਹਨ। ਅ ੀ ਾਂ ੋਂ ਵਖ ਰ ਕੇ ਲਿੰ ਘੇ ਹਾਾਂ।’ ਜਵਤਨ

ਨੇ ਹਿੱਲ ੁਝਾਾਂਦੇ ਹੋਏ ਵਕਹਾ। ਾਲ ਹੈ? ਰ ੀ! ਕੀ ਮਤਲਬ,

ੇਰੇ ਕੀ ਤਾਰੀਖ

‘ਝਿੱਖ ਮਾਰ ਵਰਹਾ ਹੈ ਤੂ ਿੰ। ਇਿੰਝ ਵਕ ੇਂ ਹੋ ਕਦਾ ਹੈ? ਬਹੁਤ ਹੀ ਬੇਥ ੀ

ੇਰੇ 29 ਦ ਿੰਬਰ ਹੀ ਤਾਾਂ ੀ ਤੇ ਹੁਣ ੀ 29 ਦ ਿੰਬਰ ਹੀ

ਗਿੱਲ ਹੈ।’ ਰ ੀ ਨੇ ਉਲਝਣ ਭਰੇ ਅਵਹ ਾ ਨਾਲ

ਹੈ।’ ਜਵਤਨ ਨੇ ਰ ੀ ਨੂਿੰ ਹਲਕੀ ਵਜਹੀ ਡਾਾਂਟ ਭਰੇ ੁ ਰ ਵ

ਹਿੱ ਦੇ ਹੋਏ ਵਕਹਾ। ‘ਕੁਿੱਝ ੀ ਬੇਥ ਾ ਨਹੀ।ਾਂ ਤੈਨੂਿੰ ਜਾਾਂ ਮੈਨੂਿੰ ਮੇਂ ਬਾਰੇ ਵਕਿੰਨਾਾਂ ਕੁ ਪਤਾ

ਵਕਹਾ। ‘ਤਾਾਂ

ਵਫਰ ਇ ਅਖਬਾਰ ਦੀ ਤਾਰੀਖ ਤਾਾਂ ਦੇਖ ! ਕੀ ਤਾਰੀਖ ਛਿੱਪੀ

ਹੈ? ਭੌਵਤਕ ਵ ਵਗਆਨੀ

ਮੇਂ ਬਾਰੇ ਕੀ ਕੁਝ ਜਾਣਦੇ ਨੇ।.....ਕੀ

ਹੋਈ ਹੈ ਇਥੇ!’

ਤੈਨੂਿੰ ਪਤਾ ਹੈ ਉਹ ਿੱਭ ਕੁਝ?’

‘ਜਨ ਰੀ 2’ ਜਵਤਨ ਦੇ ਹੈਰਾਨੀ ਭਰੇ ਬੋਲ ਨ।

‘ਮੈਂ ਭੌਵਤਕ ਵ ਵਗਆਨੀ ਤਾਾਂ ਨਹੀ ਾਂ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਮੈਨੂਿੰ ਮੇਂ ਦੇ ਵ ਧਾਾਂਤਾਾਂ ਬਾਰੇ ਬਹੁਤਾ ਵਗਆਨ ਹੈ। ਪਰ ਮੈਂ ਇਿੰਨਾਾਂ ਤਾਾਂ ਜਾਣਦਾ ਹੀ ਹਾਾਂ ਵਕ

‘ਇਹ ਅਿੱਜ ਦਾ ਅਖਬਾਰ ਹੈ?’ ਰ ੀ ਨੇ ਗਿੰਭੀਰ ਆ ਾਜ਼ ਵ 27

ਵਦਨ 24 ਘਿੰਟੇ ਦਾ ਹੁਿੰਦਾ ਹੈ ਤੇ 29 ਤੋਂ ਬਾਅਦ 30 ਤਾਰੀਖ ਹੀ ਾਂ ੀ ਹੈ। ਤੂ ਿੰ ਮੈਨੂਿੰ ਬੁਧ ਆਉਦ ਿੱ ੂ ਨਾ ਬਣਾ। ਜਵਤਨ!’

‘ਸ਼੍ੁਕਰ ਹੈ!...... ਗ ਿੰ ੀ ਵਕ ਮਤ ੀ ਾਡੀ। ਨਹੀ ਾਂ ਤਾਾਂ ਪਤਾ ਨਹੀ ਾਂ ਵਕਧਰੇ ਬਾਈ ੀ ਾਂ ਦੀ ਵ ਪੁਿੱਜੇ ਹੁਿੰਦੇ ਤਾਾਂ ਆਪਣੀਆਾਂ

‘ਮੈਂ ਮਜ਼ਾਕ ਨਹੀ ਾਂ ਕਰ ਵਰਹਾ। ਿੱ ਕਵਹ ਵਰਹਾ ਹਾਾਂ। ਤੈਨੂਿੰ ਯਾਦ ਹੈ

ਬੇਥ ੀਆਾਂ ਹਰਕਤਾਾਂ ਨਾਲ ਉ

ਉਹ ਪੈਟਰੋਲ

ਮੌਜੂ ਜ਼ਰੂਰ ਬਣ ਗਏ ਹੁਿੰਦੇ।’ ਜਵਤਨ ਕਵਹ ਵਰਹਾ ੀ।

ਾਲੀ ਗਿੱਲ। ਕੀ ਬਵਣਆ ਉ

ਪੈਟਰੋਲ ਦਾ? ਵਕਥੇ

ਕਤ ਦੇ ਲੋ ਕਾਾਂ ਲਈ ਹਾ ੇ ਦਾ

ਲਾ ਵਗਆ ਉਹ?’ ‘ਅਿੱਜ ਲਈ ਇਿੰਨਾਾਂ ਹੀ ਬਹੁਤ ਹੈ। ਿੱਲ ਾਪ ਿੱਲਦੇ ਹਾਾਂ। ਸ਼ਾਇਦ ਮੈਂ ਵਤਿੰਨ ਵਦਨਾਾਂ ਤੋਂ ਦਫ਼ਤਰ ੀ ਨਹੀ ਾਂ ਵਗਆ। ਵਮ ਟਰ

‘ਪਤਾ ਨਹੀ।ਾਂ ....ਸ਼ਾਇਦ ਉਿੱਡ ਵਗਆ...।’

ਮਾਣਕ ਤਾਾਂ ਪਤਾ ਨਹੀ ਾਂ ਵਕਿੰਨੇ ਨਾਰਾਜ਼ ਹੋਣੇ ਨੇ ਮੇਰੇ ਨਾਲ!’ ਰ ੀ ‘ਨਹੀ ਾਂ ਰ ੀ! ਉਹ ਉਿੱਡ ਨਹੀ ਾਂ ਵਗਆ। ਇਹ ਤਾਾਂ ਇਿੰਜਣ ਵ

ਾਰੇ ਦਾ

ਾਰਾ

ਦੇ ਬੋਲ ਨ। ‘ਤੇ ਹਾਾਂ ਿੱ ! ਯਾ ਮੀਨ! ...ਉ ਨੇ ਤਾਾਂ ਮੇਰੀ ਜਾਨ

ਹੀ ਬਲ ਵਗਆ।’

ਹੀ ਕਿੱ ਦੇਣੀ ਏ! ਉਡੀਕ....ਉਡੀਕ ....ਵਕਿੰਨੀ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਹੋਈ ਹੋਣੀ ਹੈ ਉਹ ..... ਉ

ਕਦਾ ਹੈ? ਅ ੀ ਾਂ ਤਾਾਂ ਉ ੀ ਇਧਰ ਉਧਰ ਨਹੀ ਾਂ ਾਾਂ ਹੋਏ ਤੇ ਦੂ ਰਾ

‘ਕੀ ਮਤਲਬ? ਇਿੰਝ ਵਕ ੇਂ ਹੋ ਇਕ ਇਿੰ

ਥਾਾਂ ਤੋਂ

ਰਾਤ। ਮਾਈ ਗਾਡ....ਆਈ ਕਾਾਂਟ

ਇਮੇਵਜਿੰਨ!......’

ਇਿੰਜਣ ੀ ਬਿੰਦ ਹੀ ੀ।’

‘ਕੀ ਮੇਂ ਦੀ ਲ ਟ ਬਾਰੇ ਤੈਨੂਿੰ ਪਿੱਕਾ ਯਕੀਨ ਹੈ?’ ਰ ੀ ਜਾਨਣਾ ਾਹੁਿੰਦਾ ੀ।

‘ਦਰਅ ਲ ਇਿੰਜਣ ਉਨਹੀ ਦੇਰ ਤਿੱਕ ਕਿੰਮ ਕਰਦਾ ਵਰਹਾ ਵਜਿੰਨੀ ਦੇਰ ਉ

ਨੂਿੰ ਪੈਟਰੋਲ ਵਮਲਦਾ ਵਰਹਾ.....ਸ਼ਾਇਦ ਕਈ ਘਿੰਟੇ ਤਿੱਕ। ਪਰ

‘ਅਜੀਬ ਆਦਮੀ ਹੈ ਯਾਰ ਤੂ ਿੰ ੀ।’ ਜਵਤਨ, ਰ ੀ ਦੀ ਲਗਾਤਾਰ

ਇਹ ਾਰਾ ਮਾਾਂ ਾਨੂਿੰ ਇਕ ਵਛਣ ਮਾਤਰ ਹੀ ਲਿੱ ਵਗਆ।’ ਜਵਤਨ

ਬੇਵ ਸ਼ ਾ ੀ ਉਿੱਤੇ ਵਖਿੱਝ ਵਗਆ ੀ। ‘ ਿੱਲ ਦਿੱ ਵਫਰ ਇ ਘਟਨਾ

ਦੇ ਵ ਸ਼ ਾ ਭਰੇ ਬੋਲ ਨ।

ਦੀ ਕੀ ਵ ਆਵਖਆ ਹੈ?’

‘ਓਹ ਸ਼ਟਅਿੱਪ! ਤੂ ਿੰ ਮਨਘੜ੍ਹਤ ਕਹਾਣੀ ੁਣਾ ਵਰਹਾ ਹੈ।’ ਰ ੀ ਨੇ

‘ਪਤਾ ਨਹੀ!ਾਂ ਪਰ ਯਾਰ ਮੈਂ ਯਾ ਮੀਨ ਨੂਿੰ ਵਕ ੇਂ ਮਝ ਾਾਂਗਾ? ਮੈਨੂਿੰ

ਵਖਿੱਝਦੇ ਹੋਏ ਵਕਹਾ। ਇਹ ਾਰੀ ਤੇਰੀ ਕਲਪਨਾ ਹੈ....ਕੋਈ ਬੇਥ ਾ

ਤਾਾਂ ਇ ਦੀ ਵ ਿੰਤਾ ਹੈ।’

ਵ ਧਾਾਂਤ।’ ਵਜ ੇਂ ਹੀ ਰ ੀ ਨੇ ਯਾ ਮੀਨ ਦੇ ਫਲੈ ਟ ਦੀ ਘਿੰਟੀ ਦੋ ਾਰ ਜਾਈ ‘ ਿੱਲ ਠੀਕ ਹੈ! ਤਾਾਂ ਵਫਰ ਦਿੱ ਅਖਬਾਰ ਉਿੱਤੇ 2 ਜਨ ਰੀ ਦੀ ਤਾਰੀਖ ਵਕਉ ਾਂ ਛਿੱਪੀ ਹੈ? ਇਹ ਤਾਾਂ ਿੱ ਹੈ ਨਾ। ....ਕੋਈ ਕਲਪਨਾ

(ਜੋ ਉ ਦੀ ਆਮ ਆਦਤ ੀ, ਯਾ ਮੀਨ ਨੂਿੰ ਆਪਣੇ ਪਹੁਿੰ ਣ ਦੀ

ਤਾਾਂ ਨਹੀ।ਾਂ ਵਤਿੰਨ ਵਦਨ ਉ

ਪੈਰ ਮਾਰਦੀ ਦਰ ਾਜ਼ੇ ਕੋਲ ਪੁਿੱਜੀ ਤੇ ਥੋੜ੍ਾ ਵਜਹਾ ਦਰ ਾਜ਼ਾ

ੋਰਾਹੇ ਵ

ਖ਼ਬਰ ਦੇਣ ਦੀ।) ਤਾਾਂ ਯਾ ਮੀਨ ਗੁ ਿੱ ੇ ਵ

ਹੀ ਗਾਇਬ ਹੋ

ਗਏ.....ਜ਼ਰਾ ਾਲ ੀ ੈਿੱਕ ਕਰ ਲੈ ਣਾ ੀ ਵਕਧਰੇ ਉ ਵ

ੀ

ਖੋਲ, ਗੁ ਿੱ ੇ ਭਰੀ ਆ ਾਜ਼ ਵ

ਗੜ੍ਬੜ੍ਹ ਨਾ ਹੋ ੇ...।’ ‘ਓਹ ਮਾਈ ਗਾਡ!’ ਮਾਰੇ ਡਰ ਦੇ ਰ ੀ ਦੀ

ਭਰੀ ਪੀਤੀ, ਥਿੱਪ ਥਿੱਪ

ਬੋਲੀ; ‘ਤੇ ਆਖਰ ਆ ਹੀ ਗਏ

ਜਨਾਬ!’ ੀਖ਼ ਵਨਕਲਦੇ

‘ਮੈਂ ਖੁਸ਼ ਹਾਾਂ ਵਕ ਮੈਂ ਾਪ ਆ ਵਗਆ।’ ਉਹ ਬੋਵਲਆ।

ਵਨਕਲਦੇ ਮ ਾਾਂ ਰੁਕੀ। ‘ਜਵਤਨ! ਬਿੱ ਕਰ ਯਾਰ ਇਹ ਬਕ ਾ । ਾਲ ਤਾਾਂ ਅਖਬਾਰ ਉਿੱਤੇ ਛਵਪਆ ਹੀ ਹੈ।’

‘ ਿੱਭ ਕੁਝ ਠੀਕ ਠਾਕ ਤਾਾਂ ਹੈ.......’ ਯਾ ਮੀਨ ਦੀਆਾਂ ੁਿੱਜੀਆਾਂ ਅਿੱਖਾਾਂ ਤੇ ਵਖਲਰੇ ਾਲ ਦੇਖ ਉ ਪੁਿੱਵਛਆ।

ਰ ੀ ਨੇ ਅਖਬਾਰ ਉਿੱਤੇ ਦੁਬਾਰਾ ਨਜ਼ਰ ਮਾਰੀ ਤੇ

ੁਿੱਖ ਦਾ

‘ ਾਹ! ਵਕਿੰਨੀ ਵ ਿੰਤਾ ਹੈ? ਯਾ ਮੀਨ ਨੇ ਤਨਜ਼ ਭਰੇ ਲਵਹਜੇ ਵ

ਾਹ

ਵਕਹਾ। ‘ਉ ਰਾਤ ਦ

ਵਲਆ। ਜੀ ਨ ਵ

ੋਂ ਾਲਾਾਂ ਦੇ ਅਰ ੇ ਦਾ ਗਾਇਬ ਹੋ ਜਾਣਾ ਕੋਈ ੁਖਦ ਘਟਨਾ ਤਾਾਂ ਨਹੀ ਾਂ ੀ। 28

ਜੇ ਤਿੱਕ ਥੀਏਟਰ ਦੇ ਕੈਫੇਟੇਰੀਆ ਵ

ਇਿੰਤਜ਼ਾਰ ਕੀਤਾ ਤੇ ਜਨਾਬ ਦਾ ਕੋਈ ਅਤਾ ਪਤਾ ਨਹੀ।ਾਂ ਕੋਈ ਫੋਨ ਾਂ ਨਹੀ......ਤੇ ਵਪਛਲੇ ਵਤਿੰਨ ਵਦਨਾਾਂ ਵ ੀ ਕੋਈ ੁਖ ੁਨੇਹਾ ਨਹੀ!ਾਂ ਕੋਈ ਬਾਅਦ ਵ

‘ਮੈਂ ਵਕ ੇਂ ਮਝਾ ਾਾਂ ਤੈਨੂਿੰ?’ ਬੋਲਵਦਆਾਂ ਰ ੀ ਬਰ ਦਾ ਵਪਆਲਾ ਭਰ ਵਗਆ ਜਾਪ ਵਰਹਾ ੀ।

ਰੋਕਾਰ ਹੀ ਨਹੀ ਾਂ ਵਜ ੇਂ! ਹੁਣੇ ਇਹ ਹਾਲ ਹੈ ਤਾਾਂ ਕੀ ਾਪਰੇਗਾ?’

‘ਬਹੁਤ ਹੋ ਵਗਆ!....ਵ ਵਗਆਨ ਗਲਪ ਕਥਾ ਾਾਂ....ਪਰਹੇ ਹੀ ਰਿੱਖ ਇਨਹਾਾਂ ਨੂਿੰ ਮੈਥੋਂ!.....ਮੈਨੂਿੰ ਇਹ ਹਰਵਗਜ਼ ਪ ਿੰਦ ਨਹੀ!’ਾਂ

‘ਓਹ ਡੀਅਰ! ਆਈ ਐਮ ੌਰੀ! ਤੂ ਿੰ ਿੱ ਹੀ ਵਕਿੰਨਾ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਹੋਈ ਹੋ ੇਗੀ।’ ਰ ੀ ਦਾ ਵਖਆਲ ੀ ਵਕ ਯਾ ਮੀਨ ਜਲਦੀ ਹੀ

‘ਠੀਕ ਹੈ! ਲ ਪਰੌ. ਵ ਰਕ ਕੋਲ ਲਦੇ ਹਾਾਂ। ਉਹ ਹੀ ਇ ਗਿੱਲ

ਨਰਾਜ਼ਗੀ ਭੁਿੱਲ ਜਾ ੇਗੀ।

ਦਾ ਹਿੱਲ ਦਿੱ ਣਗੇ ਵਕ ਤਰਲੇ ਭਰੀ ਆ ਾਜ਼

ਪਰ ਯਾ ਮੀਨ ਇਿੰਨੀ ਛੇਤੀ ਗੁ ਿੱ ਾ ਭੁਿੱਲਣ ਾਲੀ ਨਹੀ ਾਂ ੀ। ਉ ਨੇ ਮੋ ੇ ਛਿੰਡੇ ਤੇ ਗੁ ਿੱ ੇ ਭਰੀ ਆ ਾਜ਼ ਵ

ਾਡੇ ਨਾਲ ਕੀ ਾਪਵਰਆ।’ ਰ ੀ ਦੀ ੀ। ‘ਮੈਂ ਨਹੀ ਾਂ ਵਕਧਰੇ ਜਾਣਾ......।’ ਜ਼ੋਰ

ਨਾਲ ਦਰ ਾਜ਼ਾ ਬਿੰਦ ਕਰ, ਉਿੱ ੀ ਉਿੱ ੀ ਡੁ ਕਦੇ ਹੋਏ ਯਾ ਮੀਨ

ਬੋਲੀ;‘ਵਬਲਕੁਲ ਨਹੀ!ਾਂ

ਘਰ ਦੇ ਅਿੰਦਰ ਿੱਲ ਦੌੜ੍ ਗਈ।

ਤੂ ਿੰ ਜ਼ਰੂਰ ਦੋ ਤਾਾਂ ਨਾਲ ਪਾਰਟੀਬਾਜ਼ੀ ਵ

ਮ ਤ ਵਰਹਾ ਹੋ ੇਗਾ ਾਂ ਇਿੰਨੇ ਵਦਨ।....ਤਦੇ ਹੀ ਤਾਾਂ ਵਕ ੇ ਦੀ ਹੋਸ਼ ਨਹੀ।’

ਪਰੌ. ਵ ਰਕ ਨੇ ਰ ੀ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਨੂਿੰ ਪੂਰੇ ਬਰ ਨਾਲ ੁਵਣਆ।

‘ਕੀ?’ ਰ ੀ ਬੇਵ ਸ਼ ਾ ੀ ਤੋਂ ਵਖਿੱਝ ਵਗਆ ੀ।

ਰ ੀ ਨੇ ਜਦੋਂ ਵਦਨ ਭਰ ਦੀਆਾਂ ਘਟਨਾ ਾਾਂ ਦਾ ਰ ਾ ਖ਼ਤਮ ਕੀਤਾ ਤਾਾਂ ਉਹ ਬੋਲੇ, ‘ਬਹੁਤ ਅਜਬ ਘਟਨਾ ਹੈ ਇਹ! ਤੂ ਿੰ ਤਾਾਂ ਮੇਰੀ

‘.....ਇ ਪਾਰਟੀਬਾਜ਼ੀ ਤੋਂ ਤਾਾਂ ਮੈਂ ਤਿੰਗ ਆ ਿੱਕ ੁ ੀ ਹਾਾਂ।’

ਇਿੰਟਰਵ ਊ ਕਰਨ ਆਇਆ

ੀ ਵਕ ੇ

ਟਪਟੀ ਖ਼ਬਰ

ਲਈ....ਪਰ ਖੁਿੱਦ ਹੀ ਹੈਰਾਨ ਕਰਨ ਾਲੀ ਕਹਾਣੀ ੁਣਾ ਵਰਹਾ ਹੈ ‘ਓਹ ਮਾਈ ਗਾਡ! ਐਾਂ ੇ ਬੋਲੀ ਜਾਣ ਦਾ ਕੀ ਫਾਇਦਾ? ਮੇਰੀ ੀ

ਤੂ ਿੰ।’

ੁਣ ਲੈ ਜ਼ਰਾ। ਮੈਂ ਤੇ ਜਵਤਨ ਬਹੁਤ ਹੀ ਪਰੇਸ਼ਾਨੀ ਾਲੇ ਹਾਲਾਤ ‘ ੋਂ ਗੁ ਜ਼ਰੇ ਹਾਾਂ। ਅ ੀ ਾਂ ਤਾਾਂ ਮੇਂ ਦੀ ਲ ਟ ਵ ਫ , ਵਤਿੰਨ ਵਦਨ ਗੁ ਆ ਮ ੀ ਾਂ ਹੀ ਾਪ ਆਏ ਹਾਾਂ ਤੇ ਇਥੇ ਤੂ ਿੰ ਬੇ ਜਹ ਦੂਸ਼ਣ

‘ ਰ! ਮੈਂ ਤੇ ਜਵਤਨ, ਦੋਨੋਂ ਹੀ ਇ ਘਟਨਾ ਕਾਰਣ ਕਾਫੀ੍ ਹੈਰਾਨ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਹਾਾਂ। ਤੁ ੀ ਾਂ ਹੀ ਦਿੱ ੋ ਆਖਰ ਿੱ ਕੀ ਹੈ?’

ਤੇ ਦੂਸ਼ਣ ਲਗਾਈ ਜਾ ਰਹੀ ਏ।’ ‘ਬਹੁਤ ਹੀ ਹੈਰਾਨੀਜਨਕ ਘਟਨਾ ਹੈ ਤੇ ਮੈਂ ੋ ਦਾ ਹਾਾਂ ਵਕ......’ ‘ਇਨਹਾਾਂ ਬੇਵ ਰ ਪੈਰ ਗਿੱਲਾਾਂ ਨਾਲ ਮੈਨੂਿੰ ਮੂਰਖ ਨਾ ਬਣਾ।’ ‘ਇਹ ਵਕ ੇ ਕਮਲੇ ਮਨ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਹੈ......’ ਯਾ ਮੀਨ ਦੇ ਤਨਜ਼ ਯਾ ਮੀਨ ਦੀ ਗੁ ਿੱ ੇ ਭਰੀ ਭਬਕੀ ੀ।

ਭਰੇ ਬੋਲ ਨ।

‘ਪਰ ਇਹੋ ਹੀ ਿੱ ਹੈ।’

‘ਮਹਾਨ ਖੋਜਾਾਂ ਦਾ ਆਰਿੰਭ ਕਈ

ਾਰ ਕਮਲੇ ਪਣ ਨਾਲ

ੀ

ਜੁਵੜ੍ਆ ਦੇਵਖਆ ਵਗਆ ਹੈ।’ ਪਰੌ. ਵ ਰਕ ਨੇ ਹਮਦਰਦੀ ਭਰੇ ‘ਤੂ ਿੰ ਕੋਈ ਹੋਰ ਰੌ ਕ ਫ਼ਾਈ ਨਹੀ ਾਂ ੋ

ਵਕਆ।’

ਲਵਹਜ਼ੇ ਵ

‘ ਲ ਜੇ ਮੇਰੇ ਉਿੱਤੇ ਯਕੀਨ ਨਹੀ ਾਂ ਤਾਾਂ ਜਵਤਨ ਨੂਿੰ ਪੁਿੱਛ ਲੈ । ਉਹ ੀ

ਮੁ ਕਰਾਾਂਦੇ ਹੋਏ ਵਕਹਾ।

‘ਤੁ ਹਾਡਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਵਕ......’

ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਹੀ ੀ।’ ‘ਕੀ ਤੁ ੀ ਾਂ ਬਲੈ ਕ ਹੋਲਜ਼ ਤੇ ਉਨਹਾਾਂ ਦੀ ਅ ੀਮ ਗੁ ਰਤ ੂ ਾ ਵਖਿੱ ਬਾਰੇ ‘ ਾਰੇ ਮਰਦ ਇਕੋ ਵਜਹੇ ਹੁਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਕ ਦੂਜੇ ਦੀਆਾਂ ਗਲਤੀਆਾਂ

ੁਵਣਆ ਹੈ?’ ਪਰੌ. ਵ ਰਕ ਦਾ

ਉਿੱਤੇ ਪਰਦਾ ਪਾਉਣ ਾਲੇ ।’ ਯਾ ਮੀਨ ਦੇ ਬੋਲ ਨ।

ਮੁਖਾਵਤਬ ੀ।

29

ਾਲ ਵਤਿੰਨੋਂ

ਰੋਵਤਆਾਂ ਨੂਿੰ ਹੀ

‘ਉਹੀ ਪੁਲਾੜ੍ੀ ਵਪਿੰਡ ਵਜਨਹਾਾਂ ਵ ਵਡਿੱ ਗੀ ਕੋਈ ੀ ੀਜ਼ ਕਦੇ ਬਾਹਰ ਨਹੀ ਾਂ ਵਨਕਲ ਕਦੀ।’ ਜਵਤਨ ਅ ਾਨਕ ਬੋਲ ਉਿੱਵਠਆ।

‘ਓਹ ਕੀ?...ਮੈਂ ਤੇਰੇ ਇ

‘ਹਾਾਂ! ਬਲੈ ਕ ਹੋਲ ਦੇ ਭਾ ੀ ਖੇਤਰ ਵ

‘ਸ਼ਾਇਦ ਇਹ ਅਟਪਟਾ ਵਜਹਾ ਲਿੱ ਗੇ।’ ਜਵਤਨ ਦੇ ਵਹ ਕ ਾਹਟ

ਪਹੁਿੰ ੀ ਵਕ ੇ

ਅਨੁ ਭ

ਬਾਰੇ ਜ਼ਰੂਰ ਜਾਨਣਾ

ਾਹਾਾਂਗਾ।’ ਪਰੌ. ਵ ਰਕ ਦੇ ਉਤ ੁਕਤਾ ਭਰੇ ਬੋਲ ਨ।

ਤੂ ਨੂਿੰ

ਇਹ ਹੋਲ, ਜਦੋਂ ਅ ੀਮ ਗੁ ਰਤ ੂ ੀ ਬਲ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਿੱਲ

ਭਰੇ ਬੋਲ ਨ।

ਵਖਿੱ ਦਾ ਹੈ ਤਾਾਂ ਪੁਲਾੜ੍- ਮਾਾਂ ਵਨਰਿੰਤਰਤਾ ਦੇ ਤਾਣੇ-ਬਾਣੇ ਵ ਲ ਟ ਪੈਦਾ ਹੋ ਜਾਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਲ ਟ ਪੁਲਾੜ੍ ਵ

ਵਕਧਰੇ

‘ਵ੍ਫਰ ੀ! ਮੈਂ ਇਹ ਜਾਨਣਾ ਾਹਾਾਂਗਾ।’

ੀ ਤੇ ਵਕ ੇ ਮੇਂ ੀ ਪਰਗਟ ਹੋ ਕਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਲ ਟ ੁਿੰਗੜ੍ ਕੇ ਵਬਿੰਦ ੂ ਜਾਾਂ ਵਛਣ ਦਾ ਰੂਪ ੀ ਧਾਰਣ ਕਰ ਕਦੀ ਹੈ। ਭੂਤਕਾਲ, ਰਤਮਾਨ ਤੇ ਭਵ ਿੱਖ ਵਤਿੰਨੋ ਹੀ ਇਕ ਵਛਣ ਵ ਹਨ। ਅਵਜਹੇ ਵਛਣ ਵ ਪੂਰਾ ਇਤਹਾ

‘ਰ ੀ ਤੇ ਮੈਂ, ਦੋਨੋਂ ਹੀ ਇਕੋ ਮੇਂ ਇ ਘਟਨਾ ਵ

ੁਿੰਗੜ੍ ਜਾਾਂਦੇ

ਰ ੀ ਤਾਾਂ ਇ

ਾਡੀ ਧਰਤੀ ਰਗੇ ਵਕ ੇ ੀ ਗਰਵਹ ਦਾ

ੋਂ ਗੁ ਜ਼ਰੇ। ਪਰ

ਰਤਾਰੇ ਦੀ ਹੌਂਦ ਤੋਂ ਮੁਨਕਰ ਰਵਹਣ ਲਈ ਬਵ੍ਜਿੱਦ

ੀ। ਉਹ ਇ ਘਟਨਾ ਦੀ ਕੋਈ ੀ ਬੇਥ ੀ ਵ ਆਵਖਆ

ਮਾ

ਕਦਾ ਹੈ। ਤੁ ਹਾਡੇ ਨਾਲ ੀ ਅਵਜਹੀ ਹੀ ਘਟਨਾ ਾਪਰੀ ਹੈ।ਤੁ ੀ ਾਂ ਖੁਸ਼ਵਕ ਮਤ ਹੋ ਵਕ ਭ ਕੁਝ ਠੀਕ ਠਾਕ

ੀਕਾਰ

ਕਰਨ ਲਈ ਤਾਾਂ ਤਤਪਰ ੀ ਪਰ ਪਰਤਿੱਖ ਿੱ ਾਈ ਨੂਿੰ ਮਿੰਨਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰੀ ੀ।’

ਹੀ ਰਵਹ ਵਗਆ।’ ‘ਹੂਿੰ!...ਕਈ ‘ਜੀ

ਰ! ਮੈਂ

ੀ ਅਵਜਹਾ ਹੀ

ੋ

ਵਰਹਾ

ਾਰ ਪਰਤਿੱਖ ਿੱ ਾਈ, ਪਰ ਵਲਤ ਾਧਾਰਣ ਵਗਆਨ ਨਾਲ ਮੇਲ ਨਹੀ ਾਂ ਖਾਾਂਦੀ। ਇ ਘਟਨਾ ਬਾਰੇ, ਰ ੀ ਦੇ ਵ ਹਾਰ

ਾਾਂ। ਪਰ ਅਵਜਹਾ

ਾਪਰਣ ਦੀ ਿੰਭਾ ਨਾ ਤਾਾਂ ਦੂਰ ਪੁਲਾੜ੍ ਵ ਖੇ ਬਲੇ ਕ ਹੋਲਜ਼ ਦੇ ਨੇੜ੍ਲੇ ਖੇਤਰ ਵ

ਦਾ ਕਾਰਣ,

ਹੀ ਹੁਿੰਦੀ ਹੈ ਨਾ?’ ਜਵਤਨ ਨੇ ਪਰੌ. ਵ ਰਕ ਨੂਿੰ

ਿੰਭਾ ੀ ਤੌਰ ਉਿੱਤੇ ਇਹੋ

ੀ।’ ਪਰੌ. ਵ ਰਕ ਨੇ ਜਵਤਨ

ਿੱਲ ਗਿੰਭੀਰਤਾ ਨਾਲ ਦੇਖਦੇ ਹੋਏ ਵਕਹਾ।

ਾਲੀਆ ਨਜ਼ਰਾਾਂ ਨਾਲ ਦੇਖਦੇ ਹੋਏ ਪੁਿੱਵਛਆ। ‘ਪਰ ਰ! ਿੱ ਤਾਾਂ ਿੱ ਹੀ ਹੁਿੰਦਾ ਹੈ।’ ‘ਠੀਕ! ਪਰ ਵਕਉ ਾਂ ਵਕ ਪੂਰੇ ਬਰਵਹਮਿੰਡ ਅਿੰਦਰ ਪੁਲਾੜ੍- ਮਾਾਂ ਵਨਰਿੰਤਰਤਾ ਹੀ ਫੈਲੀ ਹੋਈ ਹੈ ਤੇ ਇ ਵ ਹਲ ਲ ਜਾਾਂ ਵ ਘਨਤਾ, ਫਲਾਈ ਪਰਭਾ

ਾਡੇ

ਵਕਧਰੇ ੀ ਪੈਦਾ ਹੋਈ

‘ਤੇਰੀ

ਾਯੂ ਮਿੰਡਲ ਦੇ ਪਰਵ ਿੱਧ ਬਟਰ-

ਾਾਂਗ ਵਕਧਰੇ ੀ, ਵਕ ੇ ੀ ਰੂਪ ਵ

ੋ

ਹੀ ਹੈ। ਪਰ ਆਮ ਲੋ ਕ ਇਿੰਝ ਨਹੀ ਾਂ ੋ ਦੇ। ਆਮ

ਲੋ ਕਾਾਂ ਲਈ ਆਪਣੇ ਰੋਜ਼ ਮਰਹਾਾਂ ਦੇ ਵ ਾਰਾਾਂ ਨੂਿੰ ਬਦਲਣਾ ਵਹਜ ਨਹੀ ਾਂ ਹੁਿੰਦਾ। ਮਨੁਿੱ ਖੀ ੁਭਾਅ ਅਕ ਰ ਾਧਾਰਨਤਾ ਵ

ਪਰਗਟ ਹੋ

ਕਦੀ ਹੈ।’

ਵ ਸ਼ ਾ

ਨੂਿੰ ਤਰਜ਼ੀਹ ਵਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਬੇਸ਼ਕ ਅਵਜਹੀ ਾਧਾਰਣਤਾ ਬੇਥ ੀ ਹੀ ਵਕਉ ਾਂ ਨਾ ਹੋ ੇ। ਹਰ ਅਦਭੁਿੱਤ ਘਟਨਾ ਨੂਿੰ ਸ਼ਿੱਕ ਦੀ ਨਜ਼ਰ

‘ਤੁ ਹਾਡਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਵਕ ਮੇਰੀ ਕਾਰ ਪੁਲਾੜ੍- ਮਾਾਂ ਵਨਰਿੰਤਰਤਾ ਦੀ ਵਕ ੇ ਲ ਟ ਵ

ਨਾਲ ਦੇਖਣਾ ੀ ਆਮ ਮਨੁਿੱ ਖੀ ੁਭਾਅ ਦਾ ਹੀ ਅਿੰਗ ਹੈ।’

ਫ ਗਈ ੀ।’ ‘ ਰ! ਤੁ ੀ ਾਂ ਵਬਲਕੁਲ ਠੀਕ ਕਵਹ ਰਹੇ ਹੋ। ਜ਼ਰਾ ਯਾ ਮੀਨ ਦੀ

‘ਸ਼ਾਇਦ ਇਹੋ ਿੱ ਹੈ!’ ਪਰੌ. ਵ ਰਕ ਨੇ ਹਾਾਂ ਵ ਵ ਰ ਵਹਲਾਉਵਾਂ ਦਆਾਂ ਵਕਹਾ। ‘ਦਰਅ ਲ ਅਵਜਹੀ ਹੀ ਧਾਰਣਾ ਪਰ ਵਲਤ ਹੈੈੈ। ਪੁਲਾੜ੍- ਮਾਾਂ ਵਨਰਿੰਤਰਤਾ ਦੇ ਗੁ ਣਾਾਂ ਨੂਿੰ

ਹੀ ਗਿੱਲ ਦੇਖੋ।’ ਰ ੀ ਨੇ ਯਾ ਮੀਨ ਿੱਲ ਦੇਖਦੇ ਹੋਏ ਵਕਹਾ। ‘ਉ ਦਾ ਵਖਆਲ ਹੈ ਵਕ ਮੈਂ ਉ ਨੂਿੰ ਬੇ ਜਹ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ ਤੇ ਉਹ ਇਹ ਮਿੰਨਣ ਨੂਿੰ ਵਤਆਰ ਹੀ ਨਹੀ ਾਂ ਵਕ ਮੈਂ ਤਾਾਂ ਮੇਂ ਦੀ ਰਹਿੱ ਮਈ

ਹੀ ਰੂਪ ਵ

ਮਝਣ ਲਈ ਅਜੇ ਮਾਾਂ ਲਿੱ ਗੇਗਾ।’

ਲ ਟ ਦਾ ਵਸ਼ਕਾਰ ਹੋ ਵਗਆ ਾਾਂ।....ਪਰ ਮੈਨੂਿੰ ਤਾਾਂ ਪਰਤਿੱਖ ਹੈ ਵਕ ਮੈਂ ਵਕਥੇ ਾਾਂ....ਇ ਰਹਿੱ ਮਈ ਲ ਟ ਵ

‘ ਰ! ਇ

ਘਟਨਾ ਦੌਰਾਨ ਮੈਨੂਿੰ ਬਹੁਤ ਹੀ ਅਜੀਬ ਅਨੁ ਭ

ਮੈਂ ਤਾਾਂ ਆਪਣੇ ਵਤਿੰਨ

ਵਦਨ ਗੁ ਆ ਿੱਕ ੁ ਾ ਹਾਾਂ।’

ਹੋਇਆ...ਬਹੁਤ ਹੀ ਅਜੀਬ!’ ਕਵਹਿੰਵਦਆ ਜਵਤਨ ਕਾਫ਼ੀ ਗਿੰਭੀਰ ਲਿੱ ਗ

‘ਅ ੀ ਾਂ ਾਰੇ ਅਿੱਜ ੀ ਬਰਵਹਮਿੰਡ ਦੇ ਅਨੇਕ ਅਦਭੁਿੱਤ ਰਤਾਵਰਆਾਂ

ਵਰਹਾ ੀ।

ਤੋਂ ਅਣਜਾਣ ਹਾਾਂ। ਬਹੁਤ ਹੀ ਰਹਿੱ 30

ਭਰਭੂਰ ਹੈ

ਾਡਾ ਇਹ

ਵ ਸ਼ਾਲ ਬਰਵਹਮਿੰਡ.... ਾਧਾਰਣ ਮਨੁਿੱ ਖੀ ਵਗਆਨ ਲਈ ਅਨੇਕ

ਡਾ: ਦੇਵ ਿੰਦਰ ਪਾਲ ਵ ਿੰਘ

ਗਿੰਭੀਰ

(ਉਰਫ਼ ਡਾ. ਡੀ. ਪੀ. ਵ ਿੰਘ)

ਣ ੁ ੋਤੀਆਾਂ ਦਾ

ੋਮਾ।’ ਪਰੌ. ਵ ਰਕ ਦੇ ਵਨਰਣੈਮਈ ਬੋਲ

ਨ।

ਪਿੰਜਾਬੀ ਵ ਵਗਆਨ ਲੇ ਖਕ ਹੈ, ਜੋ ਪੇਸ਼ੇ ਤੋਂ ਅਵਧਆਪਕ

‘ਤੇ ਵ ਵਗਆਨਕ

ੂਝ ਹੀ ਦਿੱ

ਾਂ ੀ ਹੈ ਵਕ ਅ ੀ ਾਂ ਆਪਣੇ ਪਾਉਦ

ਾਧਾਰਣ ਵਗਆਨ ਨੂਿੰ ਥੋੜ੍ਹਾ ਤਰਕ ਦੀ

ਹੈ।

ਾਣ ਉਿੱਤੇ ਜ਼ਰੂਰ

ਇਿੱਕ

ਭੌਵਤਕ

ਵ ਵਗਆਨੀ ਹੋਣ ਕਰਕੇ,

ਪਰਖੀਏ।’ ਜਵਤਨ ਦੇ ਵਦਰੜ੍ਤਾ ਭਰੇ ਬੋਲ ਨ।

ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਾਠਕਾਾਂ ਦੀ ਉਤ ੁਕਤਾ ਨੂਿੰ

‘ਵ ਸ਼ਾਲ ਬਰਵਹਮਿੰਡ ਦੇ ਅਜਬ ਤੇ ਅਣਜਾਣੇ ਰਤਾਰੇ ਾਡੇ ਲਈ

ਧਾਉਣ

ਲਈ ਵ ਵਗਆਨ ਅਤੇ

ਅਦਭੁਿੱਤ ਹਾਲਤਾਾਂ ਦਾ ਕਾਰਣ ਬਨਣ ਦੇ ਮਰਥ ਹਨ।’ ਰ ੀ ਨੇ

ਾਤਾ ਰਣ ਬਾਰੇ ਕਹਾਣੀਆਾਂ ਵਲਖਣਾ ਪ ਿੰਦ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਹ

ਬਵਹ ਦੇ ਮੁਿੱਦੇ ਦਾ ਾਰ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਵਕਹਾ।

ਆਮ ਪਾਠਕਾਾਂ ਲਈ ਵ ਵਗਆਨ ਗਲਪ ਕਹਾਣੀਆਾਂ ਦੇ ਦੋ ਿੰਗਰਵਹ ਅਤੇ ਬਿੱਵ ਆਾਂ ਲਈ ਾਰ ਵ ਵਗਆਨ ਗਲਪ ਪੁ ਤਕਾਾਂ ਦਾ ਲੇ ਖਕ

‘ਤੇ ਾਨੂਿੰ ਇਨਹਾਾਂ ਅਜਬ ਹਾਲਤਾਾਂ ਲਈ ਵਤਆਰ ਰਵਹਣਾ ਾਹੀਦਾ ਹੈ! ਵਕਉ ਾਂ ਰ?ਠੀਕ ਹੈ ਨਾ!’ ਯਾ ਮੀਨ ਨੇ ਰ ੀ ਿੱਲ ਦੇਖਵਦਆਾਂ

ਹੈ। ਉਹ ਵਮ ੀ ਾਗਾ, ਓਨਟੈਰੀਓ, ਕੈਨੇਡਾ ਵ ਿੱ ਰਵਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਵਬਸਾਈਟ: drdpsinghauthor.wordpress.com

ਮੁ ਕਰਾਾਂਦੇ ਹੋਏ ਵਕਹਾ। ਯਾ ਮੀਨ ਦਾ ਗੁ ਿੱ ਾ ਠਿੰਡਾ ਹੋਇਆ ਦੇਖ, ਰ ੀ ਨੇ ਆਖਰ ੁਿੱਖ ਦਾ ਾਹ ਵਲਆ।

*****

ੁਟਕਲੇ - ਆਓ ਥੋੜ੍ਹਾ ਹਿੱਸੀਏ! ❖ ਕੰਡਪਊਟਰ ਦਾ ਪ ਿੰਦੀਦਾ ਖਾਣਾ ਕੀ ਹੈ? ਡ ਪਸ ❖ ਕਡਮਸਟ ਨੇ ਆਪਣਾ ਖਾਣਾ ਵਕਿੱਥੇ ਖਾਧਾ ੀ? ਡਪਡਰਆਡਡਕ ਟੇਬਲ ਦੇ ਉਿੱਤੇ। ❖ ਕੀ ਤੁ ੀ ਾਂ ਸੋਡੀਅਮ ਾਰੇ ਟ ੁ ਕਲਾ ੁਣਨਾ ਪ ਿੰਦ ਕਰੋਗ? ੇ Na ❖ ਕੀ ਤੁ ੀ ਾਂ ਨਾਇਡਟਰਕ ਆਕਸਾਈਡ ਾਰੇ ਟ ੁ ਕਲਾ ੁਣਨਾ ਪ ਿੰਦ ਕਰੋਗ? ੇ NO ❖ ਡਵਡਗਆਨ ਅਡਧਆਪਕ ਬਿੱਡ ਆਾਂ ਨੂੰ - ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਤੁ ਹਾਡੀ ਉਮਰ ਦਾ ਹੁਿੰਦਾ ੀ ਤਾਾਂ ਪਲੂ ਟੋ ਇਿੱਕ ਗਰਵਹ ਹੁਿੰਦਾ ੀ! ❖ ਿੀਵ ਡਵਡਗਆਨ - ਇਿੱਕ ਅਵਜਹੀ ਵ ਵਗਆਨ ਵਜ ਵ ਿੱ ਗੁ ਣਾਾਂ ਤੇ ਤਕਸੀਮ ਇਿੱਕੋ ਵਜਹੇ ਹੁਿੰਦੇ ਹਨ।

❖ ਅਿੱਧਾ ਭਡਰਆ ਗਲਾਸ - ਆਸ਼ਾ ਾਦੀ ਉ ਨੂਿੰ ਅਿੱਧਾ ਭਵਰਆ ੇਖਦਾ ਹੈ। ਵਨਰਾਸ਼ਾ ਾਦੀ ਉ ਨੂਿੰ ਅਿੱਧਾ ਖਾਲੀ ੇਖਦਾ ਹੈ। ਰ ਾਇਣਕ ਵ ਵਗਆਨੀ ਉ ਨੂਿੰ ਪੂਰਾ ਭਵਰਆ (ਅਿੱਧਾ ਤਰਲ ਤੇ ਅਿੱਧੀ ਹਵਾ) ੇਖਦਾ ਹੈ। ਇਿੰਜਨੀਅਰ ਉ ਨੂਿੰ ਦੋ ਗੁ ਣਾ ਿੱਡਾ ੇਖਦਾ ਹੈ। ❖ ਡਹਿੱਪੋ ਵਕਹੜ੍ੀ ਯੂ ਨੀ ਰਵ ਟੀ ਵ ਿੱ ਪੜ੍ਹਨ ਵਗਆ ੀ? ਡਹਿੱਪੋ ਕੈਂਪਿੱਸ ਵ ਖੇ। ❖ ਇਿੱਕ ਪਰਯੋਗਸ਼ਾਲਾ ਦਾ ੂਹਾ ਦੂਿੇ ੂਹੇ ਨੂੰ - ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਵ ਵਗਆਨਕ ਨੂਿੰ ਇਿੰਨਾ ਕੁ ਵ ਖਾ ਵਦਿੱਤਾ ਹੈ ਵਕ ਮੈਂ ਜਦੋਂ ੀ ਘਿੰਟੀ ਾਂ ਾ ਹਾਾਂ, ਉਹ ਮੈਨੂਿੰ ਕੁਿੱਝ ਖਾਣ ਨੂਿੰ ਵਦਿੰਦਾ ਹੈ! ਜਾਉਦ

❖ ਡਵਡਗਆਨਕ ਦੀ ਪਤਨੀ - ਦੁਕਾਨ ਤੋਂ ਬਰੈਿੱਡ ਲੈ ਕੇ ਆਇਓ। ਜੇ ਉਿੱਥੇ ਅਿੰਡੇ ਹੋਏ ਤਾਾਂ ਇਿੱਕ ਦਰਜਨ ਲੈ ਕੇ ਆਇਓ! ਵ ਵਗਆਨਕ ਵਕਿੰਨੀਆਾਂ ਬਰੈਿੱਡ ਲੈ ਕੇ ਆਇਆ? ਉਹ 12 ਬਰਿੱਡ ਲੈ ਆਇਆ। ❖ ਤੁ ੀ ਾਂ ਬਾਥਰੂਮ ਵ ਿੱ ਰਸਾਇਣਕ ਡਵਡਗਆਨੀ ਨੂਿੰ ਵਕ ੇਂ ਪਵਹ ਾਣ ਕਦੇ ਹੋ? ਉਹ ਜਾਣ ਤੋਂ ਪਵਹਲਾਾਂ ਆਪਣੇ ਹਿੱਥ ਧੋਂਦਾ ਹੈ।

31

ਅਜਮੇਰ ਵ ਿੱਧੂ ਮੈਂ ਵਥਏਟਰ ਹਾਲ ਪਹੁਿੰਵ

ਆ ਹਾਾਂ। ਅਜੇ ਪਲੇ ਅ ਸ਼ੁਰੂ ਨਹੀ ਾਂ ਹੋਇਆ। ਲਗਦੈ-ਪਰਬਧ ਿੰ ਕ, ਮਿੰਤਰੀ ਾਵਹਬ ਦੀ ਉਡੀਕ ਕਰਦੇ ਪਏ ਨੇ। ਹਾਲ ’

ਦਾਖ਼ਲ ਹੁਿੰਦਾ ਹਾਾਂ। ਮੈਨੂਿੰ ਦੇਖ ਕੇ ਦਿੱਤਾ ਾਵਹਬ ਮੁ ਕਰਾਏ ਹਨ। ਮੈਂ ਵ ਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਟੇਜ ੈਕਟਰੀ ਮੇਰੇ ਬਾਰੇ ਬੋਲਣ ਲਿੱ ਗ ਵਪਆ ਹੈ। ‘‘ਇਹ ਕਵਰਪਟ ਰਾਈਟਰ ਭ ਨਦੀਪ ਵ ਿੰਘ ਨੇ। ਵਜਨਹਾਾਂ ‘ਅਨਬੋਰਨ ਾਈਲਡ’ ਰਗੀ ਿੰ ਾਰ ਪਰਵ ਿੱਧ ਵਫਲਮ ਵਲਖੀ ਹੈ। ਤੇ ਵਫ਼ਲਮੀ ਦੁਨੀਆਾਂ ਵ

ਤਵਹਲਕਾ ਮ ਾਇਆ ਹੈ।

32 ਉਹ ਵਫਲਮ ‘ਅਨਬੋਰਡ ਾਈਲਡ’ ਦੀ ਪਰਸ਼ਿੰ ਾ ਕਰਨ ਲਿੱ ਗ ਵਪਆ ਹੈ। ਮੈਂ ਟੇਜ ਕੋਲ ਪੁਿੱਵਜਆਾਂ ਹਾਾਂ। ਟੇਜ ੈਕਟਰੀ ਦੇ ਬੋਲਾਾਂ ’ਤੇ ਹਾਲ ਤਾੜ੍ੀਆਾਂ ਨਾਲ ਗੂ ਿੰਜ ਉਵਠਆ ਹੈ।

ਮੈਂ ਫਰਿੰਟ ਾਲੀਆਾਂ ਕੁਰ ੀਆਾਂ ’ਤੇ ਬੈਠੇ ਦਰਸ਼ਕਾਾਂ ਿੱਲ ੇਖਦਾ ਹਾਾਂ।

ਪਰੋਗਰੇਵ

ਸ਼ਬਾਨਾ ਨੇ ਨਿੱਕ ’ਕਿੱਠਾ ਕਰਕੇ ਸ਼ਰਾਰਤ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਮੈਂ ਇਹਦੇ

ੀ। ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਯੂ ਨੀ ਰਵ ਟੀ ਐਮ.ਐ

ੀ. ਕਰਦਾ ੀ, ਉਦੋਂ ਵਥਏਟਰ ਦੇ ਐਮ.ਏ. ਦੇ ਵ ਵਦਆਰਥੀਆਾਂ ਰਾਹੀ ਾਂ ਉਨਹਾਾਂ ਨਾਲ

ਨਖਵਰਆਾਂ ਦਾ ਆਸ਼ਕ ਹਾਾਂ। ਉ ਦੀ ਵਪਛਲੀ ਾਲੀ ਕਤਾਰ ਵ ਖਾਲੀ ਕੁਰ ੀ ’ਤੇ ਬੈਠ ਜਾਾਂਦਾ ਹਾਾਂ।

ਫਰਿੰਟ ਦਾ ਕਨ ੀਨਰ ਐ ਤੇ ਹਮਵਖ਼ਆਲੀਆ ਵਮਿੱਤਰ

ੂ ਨਾ ਤੇ ਪਰ ਾਰਨ ਮਿੰਤਰੀ

ਿੰਪਰਕ ਹੋਇਆ ੀ। ਮੈਨੂਿੰ ਵਥਏਟਰ ਨਾਲ ਉਨਹਾਾਂ ਹੀ ਜੋਵੜ੍ਆ ੀ। ਫੇਰ ਤਾਾਂ ਮੈਂ ਵਥਏਟਰ ਨਾਲ ਅਵਜਹਾ ਜੁਵੜ੍ਆ, ਵਪਿੱਛਾ ਮੁੜ੍ ਕੇ ਨਹੀ ਾਂ

ਘਣਵਸ਼ਆਮ ਜੋਸ਼ੀ ਾਵਹਬ ੀ ਪਹੁਿੰ ਗਏ ਹਨ।

ਦੇਵਖਆ। ਗੋਂ ਵਫ਼ਲਮੀ ਦੁਨੀਆਾਂ ਦਾ ੀ ਅਿੰਗ ਬਣ ਵਗਆ ੀ। ਪਰਬਿੰਧਕਾਾਂ ਦੀ ਨਿੱਠ-ਭਿੱਜ ਮਾਈਕ

ਿੱਧ ਗਈ ਹੈ। ਦਿੱਤਾ

ਿੰਭਾਵਲਆ ਹੈ। ਉ

ਾਵਹਬ ਨੇ ਆਪ

ਮੇਰੇ ਮੋਹਰੇ ਬੈਠੀ ਸ਼ਬਾਨਾ

ਨੇ ਜੋਸ਼ੀ ਖਾਨਦਾਨ ਤੇ ਉ ਦੀ

ਾਨੂਿੰ

ਾਡੀ

ਟੂਡੈਂਟ ਲੀਡਰ

ੀ। ਇਹਨੇ

ਿੰਗੇ ਮਾੜ੍ੇ ਨੂਿੰ ਪਛਾਨਣ ਲਈ ਅਿੱਖਾਾਂ ਵਦਿੱਤੀਆਾਂ, ਇਹਦੇ ਬਾਰੇ

ਰਕਾਰ ਦੇ ਵ ਫ਼ਤਾਾਂ ਦੇ ਪੁਿੱਲ ਬਿੰਨਹਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਮਿੰਤਰੀ

ਮਸ਼ਹੂਰ ੀ ਵਕ ਇਹ ਆਪਣੇ ਵਪਿੱਛੇ ਕੀ ਹੋ ਵਰਹਾ, ਦਿੱ ਵਦਿੰਦੀ ੀ।

ਾਵਹਬ ਦੇ ਮਿੱਥੇ ਦਾ ਵਤਲਕ ਮਕ ਵਰਹਾ ਹੈ। ਵ ਿੱਟਾ ਕੁੜ੍ਤਾ ਧੋਤੀ

ਇਹ ‘ਵਪਿੱਠ ’ਤੇ ਉਿੱਗੀਆਾਂ ਅਿੱਖਾਾਂ

ਪਵਹਨੀ, ਗਲੇ ਵ

ਕੇ ਰੀ ਪਰਨਾ ਲਟਕਾਈ, ਮਿੰਤਰੀ

ਾਵਹਬ

ਾਲੀ ਕੁੜ੍ੀ’

ੀ। ਦਿੱਤਾ ਾਵਹਬ ਦਾ ਭਾਸ਼ਣ ਮੁਿੱਕਣ ਵ

ਖੁਸ਼ ਨਜ਼ਰ ਆ ਰਹੇ ਹਨ। ਦਿੱਤਾ ਾਵਹਬ ਨੇ ਮਿੰਤਰੀ ਾਵਹਬ ਨਾਲ

ਆਪਣੇ

ਜੋਂ ਜਾਣੀ ਜਾਾਂਦੀ

ਨਹੀ ਾਂ ਆ ਵਰਹਾ। ਉਹ

ੀਰੀਅਲ ‘ਮਵਰਯਾਦਾ ਪਰਸ਼ੋਤਮ’ ਦੇ ਬਹਾਨੇ

ਰਕਾਰ

ਿੰਬਿੰਵਧਤ ਵਨਿੱ ਜੀ ਗਿੱਲਾਾਂ ਛੇੜ੍ ਲਈਆਾਂ ਹਨ। ਉਨਹਾਾਂ ਦੇ ਘਰ ਦੀਆਾਂ,

ਦੀਆਾਂ ਟੈਲੀਕਾ ਟ ਪਾਵਲ ੀਜ਼ ਦੀ ਵ ਫ਼ਤ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।

ਬਿੱਵ ਆਾਂ ਦੀਆਾਂ ਤੇ ਰਾਜਨੀਤੀ ਦੀਆਾਂ। ਮਿੰਤਰੀ ਾਵਹਬ ਫੁਿੱਲੇ ਨਹੀ ਾਂ

‘ਮਵਰਯਾਦਾ ਪਰਸ਼ੋਤਮ’ ਦੀ ਕਵਰਪਟ ਵਲਖਣ ਲਈ ਪਵਹਲਾਾਂ ਮੈਨੂਿੰ ਵਕਹਾ ਵਗਆ ੀ ਪਰ ਮੈਂ ਦਿੱਤਾ ਾਵਹਬ ਨੂਿੰ ਵਰ ਪੌਂ ਨਹੀ ਾਂ ਵਦਿੱਤਾ

ਮਾ ਰਹੇ। ਹਿੱ ਹਿੱ ਦੂਹਰੇ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ। ਆਪਣੀ ਵ ਫ਼ਤ ੁਣ ਕੇ ਕਦੇ ਐਨਕ ਠੀਕ ਕਰਦੇ ਨੇ, ਕਦੇ ਧੋਤੀ ਨੂਿੰ । ਦਿੱਤਾ ਾਵਹਬ ਨੇ

ੀ। ਮੈਂ ਵਮਿੱਥ ’ਤੇ ਕਿੰਮ ਨਹੀ ਾਂ ਕਰਨਾ ਾਹੁਿੰਦਾ। ਨਾਲੇ ਵਮਵਥਹਾ ਨੇ ਾਂ ੀ ਮੈਨੂਿੰ ਭਵ ਿੱਖ ਵਪਆਰਾ। ਭਾਰਤ ਦਾ ਬੜ੍ਾ ਨੁ ਕ ਾਨ ਕੀਤਾ। ਉਝ ਮੈਂ ਭਵ ਿੱਖ ਨੂਿੰ ਵਪਿੱਛਲਖੁਰੀ ਤੋਰਨ ਦੇ ਹਿੱਕ ਵ ਨਹੀ ਾਂ ਹਾਾਂ। ਜਦੋਂ ਕੋਈ

ਾਗਤੀ ਭਾਸ਼ਣ ਵਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਐ .ਕੇ. ਦਿੱਤਾ ਨੇ ਹੀ ਅਿੱਜ ਦਾ ਇਹ

ਮਾਗਮ ਕਰ ਾਇਆ ਹੈ।

ਇਹ ਵਫ਼ਲਮੀ ਦੁਨੀਆਾਂ ਦੀ ਮਿੰਨੀ ਪਰਮਿੰਨੀ ਹ ਤੀ ਹੈ। ਅਿੱਜ ਕਿੱਲਹ

ਵਰਸ਼ੀ, ਔਰਤ ਤੇ ਅਿੱਖਾਾਂ ਗਿੱਡ ਲੈਂ ਦਾ, ਉਹ ਪਰੈਗਨੈਂਟ ਹੋ ਾਂ ਰਾ ਵਦਿੰਦਾ ਹੈ... ਾਰੇ ਜਾਾਂਦੀ...ਕੋਈ ਭਗ ਾਨ ਤੀਰ ਮਾਰ ਕੇ ਮੀਹ

ਵਫ਼ਲਮ ਲਾਈਨ ਛਿੱਡ ਕੇ ਦੂਰਦਰਸ਼ਨ ਦੇ ੀਰੀਅਲ ਬਣਾਉਣ ’ਤੇ

ਬਰਵਹਮਿੰਡ ਵ

ਲਿੱ ਗੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਇਨਹਾਾਂ ਦਾ ਧਾਰਵਮਕ

ੀਰੀਅਲ ‘ਮਵਰਯਾਦਾ

ਾਂ ੀ ਹੈ। ਨਜ਼ਰ ਆਉਦ

ਪਰਸ਼ੋਤਮ’ ਬੜ੍ਾ ਰਵ ਤ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇ

ੀਰੀਅਲ ਨੇ ੀ ਦਿੱਤਾ

ਾਵਹਬ ਨੂਿੰ ਨੇਮ ਐਾਂਡ ਫ਼ੇਮ ਵਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਅਿੱਜ ਦੇ ਇ ਮਕ ਦ ੀ ਮੇਰੀ ਮਝ ਵ

ਮਾਗਮ ਦਾ

ਇਹ ਤੇ ਭਲਾ ਹੋ ੇ ਪਰਫ਼ ੋ ੈ ਰ ਯਸ਼ਪਾਲ ਸ਼ਰਮਾ ਜੀ ਦਾ। ਵਜਹਨਾਾਂ

ਆ ਵਗਆ ਹੈ।

ਕਾਟਲੈਂ ਡ ਦੇ ਵ ਵਗਆਨੀਆਾਂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਕਲੋ ਨ ਦੀ ਖੋਜ ਵ

ਦੂਰਦਰਸ਼ਨ ਤੋਂ ਵਦਖਾਏ ਜਾ ਰਹੇ ਹੋਰ

ੀਰੀਅਲਜ਼ ਬਾਰੇ ਦਿੱਤਾ

ਿੰ ਵਕਰਤੀ ਨਾਲ

ਵਹਿੱ ਾ ਵਲਆ

ੀ। ਕਲੋ ਵਨਿੰ ਗ ਦੀ ਤਕਨੀਕ ਬਾਰੇ ਮੈਨੂਿੰ

ਜਾਣਕਾਰੀ ਵਦਿੱਤੀ ੀ। ਪਰੋਫੈ ਰ ਸ਼ਰਮਾ ਨੇ ਲੈ ਬੋਟਰੀ ਵ

ਾਵਹਬ ਬੋਲ ਰਹੇ ਹਨ। ਉਨਹਾਾਂ ਇ ਗਿੱਲ ’ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਵਦਿੱਤਾ ਹੋਇਆ ਵਕ ਭਾਰਤੀ

ਤਰਥਿੱਲੀ ਮ ਾ ਵਦਿੰਦਾ ਹੈ ਤਾਾਂ ਮੈਨੂਿੰ ਧਰਤੀ ਖੜ੍ਹੀ

ੂਰ ਦਾ

ਕਲੋ ਨ ਵਤਆਰ ਕੀਤਾ ੀ। ੂਰ ਦੀ ਵਡ ੈਲਪਮੈਂਟ ੇਲੇ ਮੈਨੂਿੰ ਨਾਲ

ਿੰਬਿੰਧਤ

ੀਰੀਅਲ ਹੀ ਵਦਖਾਏ ਜਾਣ। ਮੈਂ ਉਹਦੇ ਭਾਸ਼ਣ ਤੋਂ ਕਾਇਲ ਨਹੀ ਾਂ ਹੋਇਆ। ਆਪਣਾ

ਰਿੱਵਖਆ

ਵਧਆਨ ਬਾਹਰ ਲੈ ਜਾਾਂਦਾ ਹਾਾਂ। ਵਥਏਟਰ ਹਾਲ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਓਪਨ

ਲੈ ਣੇ। ਇਕ ਮਨੁਿੱ ਖ ਦੀ ਕਾਰਬਨ ਕਾਪੀ ਕਰ ਦੇਣੀ। ਮੈਂ ਪਵਹਲਾਾਂ

ਏਅਰ ਵਥਏਟਰ

ਨਾਟਕ ਦੀ

ੀ ਹੈ। ਵਮਵ ਜ਼ ਦਿੱਤਾ

ਓਪਨ ਏਅਰ ਵਥਏਟਰ ਦੀ

ੀ। ਮੈਂ ਇ

ਖ਼ੋਜ ’ਤੇ ਬਹੁਤ ਖ਼ੁਸ਼ ਹਾਾਂ। ਜੀ ਾਾਂ ਦੀ ਖੇਤੀ

’ਤੇ। ਕਮਾਲ ਦੀ ਖੋਜ ਆ। ਇਕ ਜੀ ਤੋਂ ਅਣਵਗਣਤ ਜੀ ਬਣਾ

ਮੇਤ ਬਹੁਤੇ ਪਰਬਿੰਧਕ

ਟੇਜ ਤੇ ਰੁਿੱਝੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਬਹੁਤੀਆਾਂ

ਕਵਰਪਟ ਵਲਖਣ ਦਾ ਮਨ ਬਣਾਇਆ

ਤੂ ਦੇਖ ਕੇ ਤੇ ਪਲਾਟ ਦੇ ਵ

ੀ। ਵ ਸ਼ਾ

ਥਾਰ ਨੇ ਵਫਲਮ ਦੀ

ਟੋਰੀ

ਔਰਤਾਾਂ ਨੇ। ਮੈਨੂਿੰ ਮਝ ਨਹੀ ਾਂ ਆ ਵਰਹਾ ਵਕ ਇਹ ਲੋ ਕ ਕੀ ਕਰੀ

ਵਲਖ ਾ ਵਦਿੱਤੀ ੀ। ‘ਅਨਬੋਰਨ ਾਈਲਡ’ ਦੇ ਬੈਨਰ ਹੇਠ ਵਫ਼ਲਮ

ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਮੈਂ ਵ ਰਫ਼ ਨਾਟਕ ਦੇਖਣ ਆਇਆਾਂ। ਵ ਸ਼ਾ

ਬਣੀ ਤਾਾਂ ਾਰੇ ਪਾ ੇ ਲਾਅਲਾ-ਲਾਅਲਾ ਹੋ ਗਈ ੀ। ਅਨਬੋਰਨ

ਡਾਇਨਾ ੋਰਾਾਂ ਦੀ ਉਤਪਤੀ, ਵ ਕਾ

ਤੇ ਵ ਨਾਸ਼ ਬਾਰੇ ਹੈ।

ਕਵਰਪਟ ਮੇਰੀ ਵਲਖੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਪਵਹਲਾਾਂ ਇਨਹਾਾਂ ਨੂਿੰ

ਾਈਲਡ’ ਨੇ ਹੀ ਮੈਨੂਿੰ

ਕਵਰਪਟ

ਵਦਿੱਤਾ ੀ।

ਨਾ ਦੇਣ ਦਾ ਮਨ ਬਣਾਇਆ ੀ। ਟੀਮ ਦੇ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਹਰਤੇਸ਼ ਾਂ ੌਧਰੀ ਦੇ ਕਵਹਣ ’ਤੇ ਹੀ ਵਹਮਤ ਹੋਇਆ ੀ। ਉਝ ੀ ਉਹ 33

ਧੀਆ

ਕਵਰਪਟ ਲੇ ਖਕ ਦਾ ਵਖ਼ਤਾਬ

ਪਰੋਫ਼ੈ ਰ ਯਸ਼ਪਾਲ ਸ਼ਰਮਾ ਜੀ ਮਿੰਨੇ-ਪਰਮਿੰਨੇ ਵ ਵਗਆਨੀ ਹਨ। ਪਰ

ਪਾ ਵਰਹਾ ਹੈ। ਕੋਈ ਵਘਉ ਦੇ ਮ ੇ।...ਪਿੰਡਤ ਦੇ ਮਿੰਤਰ ਉਿੱ ੇ ਹੋਏ

ਜੋਸ਼ੀ

ਹਨ ਤਾਾਂ ਬਾਕੀ ਸ਼ਾਮਲ ਲੋ ਕ ੀ ਮਿੰਤਰ ਉਿੱ ੀ ਉਿੱ ੀ ਉ ਾਰਨ ਲਿੱ ਗ

ਾਵਹਬ ਤੇ ਉ ਦੀ

ਰਕਾਰ ਸ਼ਰਮਾ ਜੀ ਦੇ ਵ ਰੁਿੱਧ ਹਨ।

ਇਨਹਾਾਂ ਦੀ ਟ ਲ ਉਦੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ, ਜਦੋਂ

ਰਕਾਰ

ਲੋਂ ਪਰਮਾਣੂ

ਪਏ ਹਨ। ਮੈਨੂਿੰ ਫੇਰ ਹੁਿੱਥੂ ਆਇਆ ਹੈ।

ਵਨਰੀਖਣ ਕੀਤੇ ਗਏ ਨ। ਪਰੋਫ਼ੈ ਰ ਸ਼ਰਮਾ ਨੇ ਪਰਮਾਣੂ ਵਨਰੀਖਣ ਕਰਨ ਦੀ ਵਨਖੇਧੀ ਕੀਤੀ ਅਖ਼ਬਾਰਾਾਂ ਵ

ਛਪੇ

ਹਰਤੇਸ਼ ੌਧਰੀ ਵ

ੀ। ਉਨਹਾਾਂ ਦੇ ਵਨਖੇਧੀ ਵਬਆਨ

ਦੀ ਹੈ। ਵ

ਾਰੇ ਪਰਦੇ ਵਪਿੱਛੇ ਮੇਕਅਿੱਪ ਕਰੀ ੁ ਤਾ ਰਹੇ ਹੋਣੇ ਨੇ। ਾਂ ੀ ਹੈ ਤਾਾਂ ਜੋਸ਼ੀ ਾਵਹਬ ਹਾਲ ’ ੋਂ ਕਲਾਕਾਰਾਾਂ ਦੀ ਆ ਾਜ਼ ਆਉਦ

ਨ। ਮੈਂ ਸ਼ਰਮਾ ਜੀ ਤੋਂ ਕਾਇਲ ਹਾਾਂ। ਹੁਣ

ਵਜਹੜ੍ਾ ਡਾਇਨਾ ੋਰਾਾਂ ਬਾਰੇ ਨਾਟਕ ਮਿੰ ਨ ਹੋਣ ਜਾ ਵਰਹਾ, ਇ ਦੀ ਕਵਰਪਟ

ੀ ਮੈਂ ਉਨਹਾਾਂ ਦੇ ਤੇ ਸ਼ਬਾਨਾ ਦੇ

ਵਲਖੀ ਹੈ। ਮੇਰੀ ਡਾਇਨਾ ੋਰਾਾਂ ਵ

ਵਦਲ

ਪਰੋਫ਼ੈ ਰ ਹੁਰਾਾਂ ਮਰੇ ਹੋਏ ਮਿੱਛਰ ਦੇ ਖ਼ੂਨ ਵ ਡੀ.ਐਨ.ਏ. ਅਲਿੱ ਗ ਕਰਕੇ ਇ

ਜੀ

ਾਰਾ ਬੇ ਿੱ ਬੈਠਾ ਹੈ। ਮੈਨੂਿੰ ਵ ਿੰਤਾ ਕਲਾਕਾਰਾਾਂ

ਵਹਯੋਗ ਨਾਲ ਹੀ

ਦੀਆਾਂ ਅਿੱਖਾਾਂ ਉਨਹਾਾਂ ਦਾ ਵਪਿੱਛਾ ਕਰਦੀਆਾਂ ਹਨ। ਵਮਵ ਜ਼ ਦਿੱਤਾ ਦਾ

ਪੀ ਉਦੋਂ ਬਣੀ ਜਦੋਂ

ਮਿੰਤਰ ਉ ਾਰਨ ਦਾ ੁਰ ਉਿੱ ਾ ਹੋ ਜਾਾਂਦਾ ਹੈ। ੌਧਰੀ ਾਵਹਬ ਕਦੇ

ੋਂ ਡਾਇਨਾ ੋਰ ਦਾ

ਮੇਰੇ ਿੱਲ ੇਖਦੇ ਹਨ, ਕਦੇ ਮੈਂ ਉਨਹਾਾਂ ਿੱਲ। ਮੇਰੇ ਮੋਹਰੇ ਸ਼ਬਾਨਾ ਬੈਠੀ ਹੈ। ਵਕਤੇ ਵਕਤੇ ਮੇਰਾ ਵਧਆਨ ਉਹਦੀ ਵਪਿੱਠ ’ਤੇ ਲਾ ਜਾਾਂਦਾ

ਨੂਿੰ ਲੈ ਬੋਰਟਰੀ ਵ

ਵ ਕਵ ਤ ਕੀਤਾ।

ਹੈ। ਪਰ ਮੈਂ ਝਿੱਟ ਅਿੱਖਾਾਂ ਫੇਰ ਲੈਂ ਦਾ ਹਾਾਂ। ਮੈਨੂਿੰ ਮਵਹ ੂ

ਦਿੱਤਾ ਾਵਹਬ ਦਾ ਭਾਸ਼ਣ ਖ਼ਤਮ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਉਨਹਾਾਂ ਭ ਨੂਿੰ ਹ ਨ

ਉਹਦੀ ਵਪਿੱਠ ’ਤੇ ਅਿੱਜ ਫੇਰ ਅਿੱਖਾਾਂ ਉਿੱਗ ਆਈਆਾਂ ਹਨ। ਮੈਨੂਿੰ ਾਂ ਮੈਂ ਤੇ ਸ਼ਬਾਨਾ ਅਵਜਹੀਆਾਂ ਅਿੱਖਾਾਂ ਤੋਂ ਡਰ ੀ ਲਗਦੈ। ਉਝ

ਯਿੱਗ ਵ

ਇਕਵਮਿੱਕ ਹਾਾਂ।

ਵਦਮਾਗ਼ਾਾਂ ਨੂਿੰ ਕੀ ਹੋ ਵਗਆ ਹੈ। ਦਰਸ਼ਕ ਓਪਨ ਏਅਰ ਵਥਏਟਰ

ਹ ਨ

ਦੀਆ ਪੌੜ੍ਹੀਆਾਂ ’ਤੇ ਜਾ ਬੈਠੇ ਹਨ। ਮਿੰਤਰੀ ਦਾ

ਮਿੰਤਰ ਉ ਾਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਜੋਸ਼ੀ ਾਵਹਬ ਦੀ ੁਰਤੀ ਲਿੱ ਗੀ ਹੋਈ ਹੈ।

ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਦਾ ਿੱਦਾ ਵਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਮੈਂ ਹ ਨ ਯਿੱਗ ਦਾ ੁਣ ਕੇ ਹੈਰਾਨ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਹੋਇਆ ਹਾਾਂ। ਪਤਾ ਨਹੀ ਾਂ ਇਨਹਾਾਂ ਲੋ ਕਾਾਂ ਦੇ ਾਰਾ ਕੋੜ੍ਮਾ,

ਮਾਪਤੀ

ਹੋ ਵਰਹੈ,

ਿੱਲ ਜਾ ਵਰਹੈ। ਪਿੰਡਤ ਜੀ ਪੂਰੇ ਜਲੌ ਅ ਵ

ਵਫ਼ਲਮੀ ਹ ਤੀਆਾਂ ਤੇ ਪਰਬਿੰਧਕ ਟੇਜ ’ਤੇ ਬੈਠ ਗਏ ਹਨ। ਵਮਵ ਜ਼

ਬਾਕੀ ਜਨਤਾ ੀ ਮਿੰਤਰਾਾਂ ਵ

ਦਿੱਤਾ ਤੇ ਹੋਰ ਔਰਤਾਾਂ ਨੇ ਹ ਨ ਕੁਡ ਿੰ ਵਤਆਰ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਹੈ।

ਤੇ ਮੈਂ ਬੇਗਾਵਨਆਾਂ ਾਾਂਗ ਬੈਠੇ ਹਾਾਂ। ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਵਨਗਹਾ ਸ਼ਬਾਨਾ ਦੀ

ਔਰਤਾਾਂ

ਵਪਿੱਠ ’ਤੇ ਗਿੱਡ ਦੇਣੀ

ਿੱਜ-ਧਿੱਜ ਕੇ ਬੈਠੀਆਾਂ ਹੋਈਆਾਂ ਹਨ। ਦੋ ਔਰਤਾਾਂ ਨੇ

ਾਹੁਿੰਨਾ ਪਰ ਉਹਦੀ ਵਪਿੱਠ ਤੇ ਉਿੱਗੀਆਾਂ

ਅਿੱਖਾਾਂ...।

ਮਿੱਗਰੀ ਹ ਨ ਕੁਿੰਡ ਦੇ ਨੇੜ੍ੇ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਪਿੰਡਤ ਜੀ ਨੇ ਹ ਨ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਾਇਆ ਹੈ। ਪਿੰਡਤ ਜੀ ਨੇ ਹ ਨ ਕੁਿੰਡ ਵ

ਮਿੰਤਰ ਮੁਗਧ ਹੈ। ੌਧਰੀ, ਸ਼ਬਾਨਾ

ਆਹੂਤੀ ਪਾਉਣ

ਦਾ ਕਾਰਜ ਆਰਿੰਭ ਕਰਕੇ, ਮਿੰਤਰੀ ਾਵਹਬ ਅਿੱਗੇ ਮਿੱਗਰੀ ਕੀਤੀ

ਪਰੋਫੈ ਰ ਯਸ਼ਪਾਲ ਸ਼ਰਮਾ ਜੀ ਮੇਰੇ ਵਦਮਾਗ਼ ਵ

ਹੈ। ਉਨਹਾਾਂ ਹ ਨ ਕੁਿੰਡ ਵ

ਆਹੂਤੀ ਪਾਈ ਹੈ। ਪਿੰਡਤ ਨੇ ਭ ਨੂਿੰ

ਹਨ। ...ਮੈਂ ਜਦੋਂ ੀ ਉਨਹਾਾਂ ਕੋਲ ਜਾਾਂਦਾ ਹਾਾਂ। ਉਹ ਭਾਰਤੀਆਾਂ ਦੀ

ਮਿੰਤਰ ਉ ਾਰਨ ’ਤੇ ਲਾ ਵਲਆ ਹੈ। ਵਮਵ ਜ਼ ਦਿੱਤਾ ਨੇ ਮਿੰਤਰੀ

ਪਿੱਥਰ ਯੁ ਿੱਗ ਦੀ ਮਾਨਵ ਕਤਾ ’ਤੇ ਵ ਿੰਤਾ ਪਰਗਟਾਉਣਗੇ: ‘‘ਇਕ

ਵਘਉ ਪਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਹ ਨ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਧੂਿੰਆਾਂ ਤੇਜ਼

ਹੋ ਵਗਆ ਹੈ। ਧੂਿੰਏ ਾਂ ਨੇ ਅਿੱਖਾਾਂ ਵ

ਪਿੰਡਤ ਨੇ ਅਿੰਵਤਮ ਮਿੰਤਰ ਉ ਾਵਰਆ ਹੈ। ਵਮਵ ਜ਼ ਦਿੱਤਾ ਤੇ ਾਥਣਾਾਂ

ਪਾਣੀ ਲੈ ਆਾਂਦਾ ਹੈ। ਲੋ ਕਾਾਂ ਦੇ

ਨੇ ਫੁਿੱਲਾਾਂ ਦੀ

ਵ ਰਾਾਂ ਉਿੱਪਰ ਧੂਆ ਿੰ ਾਂ ਹੀ ਧੂਆ ਿੰ ਾਂ ਹੋ ਵਗਆ ਹੈ। ਮੈਨੂਿੰ ਾਹ ਲੈ ਣ ਦੀ

ਰਖਾ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਮਿੰਤਰੀ ਜੀ

ਿੱਲ ਫੁਿੱਲਾਾਂ ਦੀਆਾਂ

ਪਿੱਤੀਆਾਂ ੁਿੱਟੀਆਾਂ ਜਾਾਂ ਰਹੀਆ ਹਨ। ਪਿੰਡਤ ਜੀ ਨੇ ਧਰਮ ਿੰਕਟ

ਮਿੱਵ ਆ ਆ ਰਹੀ ਹੈ।...ਹੁਿੱਥੂ ਆਇਆ ਹੈ। ਹ ਨ ਨਾਲ ਤਾਾਂ ਾਤਾ ਰਣ ਸ਼ੁਿੱਧ ਹੋ ਜਾਾਂਦਾ। ਇਹ ਕੇਹਾ ਹ ਨ ਹੈ? ਵਜ

ੜ੍ੇ

ਪਾ ੇ ਕਲੋ ਨ ਰਗੀਆਾਂ ਖੋਜਾਾਂ ਤੇ ਦੂਜੇ ਪਾ .ੇ ..।

ਾਵਹਬ ਅਿੱਗੇ ਵਘਉ ਾਲਾ ਬਰਤਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਹ ਮ ੇ ਨਾਲ ਕੁਿੰਡ ਵ

ਆਣ

’ਤੇ ਭਾਸ਼ਣ ਵਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਹੁਣ ਾਰੀ ਮਿੰਤਰੀ ਾਵਹਬ ਦੀ ਹੈ। ਉਨਹਾਾਂ ਨੂਿੰ

ਨਾਲ

ਔਖੇ-ਔਖੇ ਾਹ ਆਉਣ ਲਿੱ ਗ ਪਏ ਹਨ।

ਦੁਖ ਹੈ:-‘‘ਭਾਰਤ ਦੇ ਇਵਤਹਾ

ਅਤੇ ਇਥੋਂ ਦੀ

ਿੰ ਵਕਰਤੀ ਨੂਿੰ

ਾਂ ਿੱਲ ਆ ਮੈਂ ਓਪਨ ਏਅਰ ਵਥਏਟਰ ਨੂਿੰ ਅਲਵ ਦਾ ਕਵਹ ਗਰਾਊਡ

ਗਿੱਲ ਦਾ ਹੈ ਵਕ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੁਣ ਤਿੱਕ ਧਰਮ ਵਨਰਪਿੱਖਤਾ

ਜਾਾਂਦਾ ਹਾਾਂ।

ਦੇ ਨਾਾਂ ’ਤੇ ਵ ਦੇਸ਼ੀ

ਇਵਤਹਾ ਕਾਰ ਅਤੇ ਾਵਹਤਕਾਰ ਭੁਿੱਲ ਗਏ ਹਨ। ਿੱਡਾ ਦੁਿੱਖ ਇ ’ਤੇ ਖ਼ੋਜਾਾਂ ਹੋਈਆ ਹਨ।” ਮਿੰਤਰੀ ਾਵਹਬ ਨੇ ਪਰਣ ਵਲਆ ਹੈ:- ‘‘ਅ ੀ ਾਂ ੇਦਾਾਂ ਤੇ ਉਪਵਨਸ਼ਦਾਾਂ ਦੀ ਧਰਤੀ ’ਤੇ ਕੂੜ੍ ਦਾ ਪਰ ਾਰ ਨਹੀ ਾਂ ਹੋਣ ਦੇ ਾਾਂਗੇ।”

ਪਿੰਡਤ ਦੇ ਇਸ਼ਾਰੇ ’ਤੇ ਦਿੱਤਾ ਾਵਹਬ ਦਾ ਪੀ.ਏ., ਮੈਨੂਿੰ ਾਪ ਹ ਨ ਾਂ ਾ ਹੈ। ਕੁਿੰਡ ਵ ਕੁਿੰਡ ਾਲੀ ਜਗਹਾ ਕੋਲ ਲੈ ਆਉਦ ਕੋਈ ਆਹੂਤੀ 34

ਾਵਹਤ ਅਤੇ ਇਵਤਹਾ

ਦਰਸ਼ਕਾਾਂ ਨੇ ਤਾੜ੍ੀਆਾਂ ਨਾਲ ਮਿੰਤਰੀ ਦੇ ਵਬਆਨ ਦਾ

ਾਗਤ

ਹਨ। ਮਿੰਤਰੀ ਾਵਹਬ ਕਲਾਕਾਰਾਾਂ ਦੀਆਾਂ ਅਦਾ ਾਾਂ ਤੇ ਾਰੇ ਾਰੇ

ਕੀਤਾ ਹੈ। ਜੈਕਾਰੇ ਲਿੱ ਗਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਏ ਹਨ।

ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ, ਪਰ ਸ਼ਬਾਨਾ ਦੀ ਵਪਿੱਠ ਬੋਰ ਹੋਣ ਦਾ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰ ਰਹੀ ਐ।

ਦਿੱਤਾ ਾਵਹਬ ਨੇ ਭ ਨੂਿੰ ਹਾਲ ਵ

ਜਾਣ ਦਾ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕੀਤਾ ਹੈ।

ਟੇਜ ’ਤੇ ਘੁ ਿੰਮਦੀ ਹੋਈ ਧਰਤੀ ਦਾ ਵਦਰਸ਼ ਵਦਖਾਇਆ

ਜਾ ਵਰਹੈ। ਮੈਂ ਵਪਿੱਠ ਤੇ ਵਧਆਨ ਗਿੱਵਡਆ। ‘...ਮਿੰਤਰੀ ਾਵਹਬ ਨੇ ਉਬਾ ੀ ਲਈ ਹੈ। ਮੈਨੂਿੰ ਉਹਦੇ ਮੂਹ ਿੰ ਵ

ਲੋ ਕ ਹਾਲ ਵ

ਜਾ ਕੇ ਕੁਰ ੀਆਾਂ ’ਤੇ ਬੈਠ ਗਏ ਹਨ।

ਵਕਰਸ਼ਨ ਿੱਕਰ ਘੁ ਿੰਮਦਾ

ੌਧਰੀ

ਨਜ਼ਰ ਆ ਵਰਹੈ।’ ਵਪਿੱਠ ਉਿੱਤੇ ਉਹਦੇ ਹੋਰ ਮੂਿੰਹ ਅਿੱਡਣ ਦਾ ਵਦਰਸ਼

ਾਵਹਬ ਇਸ਼ਾਰਾ ਵਮਲਦੇ ਹੀ ਕਲਾਕਾਰਾਾਂ ਨੂਿੰ ਵਨਰਦੇਸ਼ ਦੇਣ ਲਿੱ ਗ

ਉਭਵਰਐ। ਮੈਂ ਵਟਕਵਟਕੀ ਲਾ ਕੇ ਖ ੇ ਦਾ ਹਾਾਂ। ‘ਮੈਨੂਿੰ ਜੀਭ ’ਤੇ ਹ ਨ

ਪਏ ਹਨ। ਮਿੰਤਰੀ ਾਵਹਬ, ਉਨਹਾਾਂ ਦਾ ਅਮਲਾ, ਵਫ਼ਲਮੀ ਹ ਤੀਆਾਂ

ਯਿੱਗ ਦੇ ਵਦਰਸ਼ ਵਦ ਦੇ ਪਏ ਹਨ।...ਹ ਨ ਕੁਿੰਡ ਵ

ਵ ਸ਼ੇਸ਼ ਥਾ ਾਾਂ ’ਤੇ ਬੈਠ ਗਏ ਹਨ। ਮਿੰ

ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ।’

ਵਬਲਕੁਲ ਵ

ਾਮਹਣੇ। ਸ਼ਬਾਨਾ

ਬੈਠੀ ਹੈ।

ਇਕ ਖੂਿੰਜੇ ਵ

ਦੇ ਇਕ ਪਾ ੇ। ਮੇਰੇ

ੇਰ ਾਾਂਗ ਮੇਰੇ ਮੋਹਰਲੀ ਕਤਾਰ

ਿੰਗੀਤਕ ਧੁਨਾਾਂ ਦੀ ਆ ਾਜ਼ ਆਈ ਹੈ। ਮਿੰ

ਦੇ

ਪਰ ਮਿੰਤਰੀ ਦਾ ਮੂਿੰਹ ਤਾਾਂ ਬਿੰਦ ਆ। ਇਹ ਮੈਨੂਿੰ ਕੀ ਹੋ ਵਗਆ। ਮੇਰੀਆਾਂ ਅਿੱਖਾਾਂ ਦੇ ਕਲਰ ਤਾਾਂ ਠੀਕ ਨੇ?...ਕੁਝ ਮਝ ਨਹੀ ਾਂ ਆ

ਲਾਈਟ ਫੋਕ ਹੋਈ ਹੈ। ਨਾਟਕ ਦਾ ਮੁਿੱਖ ਪਾਤਰ

ਐ . ਡਾਇਨਾ ੋਰ ਦਰਸ਼ਕਾਾਂ

ਆਹੂਤੀ ਪਾਈ

ਾਹਮਣੇ ਪੇਸ਼ ਹੁਿੰਦਾ ਹੈ। ਉਹ

ਦਹਾਵੜ੍ਆ ਹੈ। ੌਧਰੀ ਨੇ ਡਾਇਨਾ ੋਰਾਾਂ ਦੀ ਆ ਾਜ਼ ਪੈਦਾ ਕਰਨ

ਵਰਹੈ। ਇਹ ਾਰਾ ਰਲਗਿੱਡ ਵਕਉ ਾਂ ਹੋਈ ਜਾ ਵਰਹੈ। ਮੈਂ ਵਮਵਥਹਾ ਦੇ ਭ ਾਗਰ ਵ ਵਕਉ ਾਂ ਡੁ ਿੱ ਬਦਾ ਜਾ ਵਰਹਾ।... ਿੱਲ ਛਿੱਡ ਪਰਹਾਾਂ।

ਲਈ ਡਾਲਵਫਨ, ਕਿੱਛੂ ਅਤੇ ਹਿੰ

ਵਕਉ ਾਂ ਛਿੱਡਾਾਂ? ਮੈਂ ਤਾਾਂ

ਦੀਆਾਂ ਆ ਾਜ਼ਾਾਂ ਵਮਲਾਈਆਾਂ

ਹੋਈਆਾਂ ਹਨ। ਡਾਇਨਾ ੋਰ ਦੇ ਦਹਾੜ੍ਨ ਨਾਲ ਦਰਸ਼ਕਾਾਂ ਦੇ ਮਨਾਾਂ

ਾਇਿੰ

ਦਾ ਵ ਵਦਆਰਥੀ ਹਾਾਂ ਪਰ

ਵਮਵਥਹਾ ...।

ਅਿੰਦਰ ਡਰ ਅਤੇ ਵਹਮ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਹੋਰ ਡਾਇਨਾ ੋਰ ੀ ਮਿੰ ’ਤੇ ਆਏ ਹਨ। ...ਮਿੰ ’ਤੇ ਭਿੱਜ ਨਿੱਠ ਪੈ ਗਈ ਹੈ। ੀਨ ਫੇਡ

ਮੈਂ ਡਾਇਨਾ ੋਰਾਾਂ ਦੇ ਕਰਤਿੱ

ਆਊਟ ਹੁਿੰਦਾ ਹੈ। ਘੁ ਿੱਪ ਹਨੇਰੇ ਵ

ਤਕੜ੍ੇ ਡਾਇਨਾ ੋਰਾਾਂ ਦਾ ਯੁ ਿੱਧ। ਮੈਂ ਮਿੰਤਰੀ ਿੱਲ ੇਖਦਾ ਹਾਾਂ। ਮਿੰਤਰੀ

ਦਰਸ਼ਕ ਹੋਰ ਦਵਹਲ ਜਾਾਂਦੇ

ਹਨ।

ਖ ੇ ਣ ਲਿੱ ਗ ਵਪਆ ਹਾਾਂ। ਮਾੜ੍ੇ ਤੇ

ਕਮਜ਼ੋਰ ਡਾਇਨਾ ੋਰਾਾਂ ਨਾਲ ਹਮਦਰਦੀ ਵਜਤਾ ਵਰਹੈ। ਪਰ ਸ਼ਬਾਨਾ ਦੀ ਵਪਿੱਠ ਕੁਿੱਝ ਹੋਰ ਕਵਹਿੰਦੀ ਆ। ‘-ਉਹਨੇ ਜ਼ੋਰ ਨਾਲ ੋਫ਼ੇ

ਨਾਟਕ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਫਲੈ ਸ਼ ਬੈਕ ਤਕਨੀਕ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁਿੰਦੀ ਹੈ।

ਤੇ ਮੁਿੱਕਾ ਮਾਵਰਐ। ਵਜ ੇਂ ੋਫ਼ਾ ਨਾ ਹੋ ੇ ਗੋਂ ਕਮਜ਼ੋਰ ਡਾਇਨਾ ੋਰ

ਪੈਂਹਠ ਵਮਲੀਅਨ

ਹੋਣ। ਅਿੱਖਾਾਂ ਲਾਲ ਹੋਈਆਾਂ ਪਈਆਾਂ ਹਨ। ਮੂਿੰਹ ਵਕ ੇ ਣਮਾਣ

ਰਹੇ ਪਵਹਲਾਾਂ ਤਿੱਕ ਧਰਤੀ ’ਤੇ ਵ

ਰਦੇ ਰਹੇ

ਜੀ ਾਾਂ ਦੀ ਕਹਾਣੀ। ਇਕ ੌ ਿੱਠ ਵਮਲੀਅਨ ਾਲ ਦਾ ਇਵਤਹਾ । ੌਧਰੀ

ਿੱ ਮੁਿੱ

ਰਗਾ ਬਣਾਇਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਉਿੱ ੀ ਦੇਣੀ ਉਬਾ ੀ ਲਈ ਹੈ।

ਅਿੱਛਾ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਐ। ਵ ਸ਼ਾ ਬੌਵਧਕ ਹੋਣ ਦੇ

ਬਾ ਜੂਦ ਉਹ ਪਲੇ ਅ ਨੂਿੰ ਭਜਾਈ ਵਲਜਾ ਰਹੇ।

ੀਨ ਤੇ

ਵਮਵ ਜ਼ ਦਿੱਤਾ ਪਾਣੀ ਦਾ ਵਗਲਾ ਲੈ ਆਈ ਹੈ। ਮਿੰਤਰੀ ਨੇ ਇਕ

ੀਨ

ਵਮਿੰਟ ਵ

ਬਦਲ ਵਰਹੈ।

ਹੀ ਪਾਣੀ ਪੀ ਕੇ ਵਗਲਾ ਖ਼ਾਲੀ ਕਰ ਵਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਮੈਨੂਿੰ

ਲਗਦੈ ਇਹਨੇ ਮੁਿੰਦਰ ਡੀਕ ਲਾ ਕੇ ਪੀ ਜਾਣੈ। ਿੱ ਮੁਿੱ ਮੇਰੀਆਾਂ ਅਿੱਖਾਾਂ ਅਿੱਗੇ ਧਰਤੀ ਮਾਰੂਥਲ ਬਣੀ ਪਈ ਆ।’

ਮਿੰਤਰੀ

ਾਵਹਬ ਵਬਲਕੁਲ ਮੇਰੇ

ਨਾਟਕ ਦੇਖ ਰਹੇ ਹਨ। ਨਾਟਕ ਵ

ਾਹਮਣੇ ਨੇ। ਸ਼ਾਾਂਤ ਵ ਿੱਤ ਹੋ ਕੇ ਖੁਿੱਭੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਮੇਰੀ ਵਨਗਹਾ

ਮੈਂ ਵਪਿੱਠ ਨੂਿੰ ਨੀਝ ਲਾ ਕੇ ੇਖਦਾ ਹਾਾਂ।

ਸ਼ਬਾਨਾ ਦੀ ਵਪਿੱਠ ’ਤੇ ਗਈ ਹੈ। ਉਿੱਗੀਆਾਂ ਅਿੱਖਾਾਂ ’ਕੁਝ ਹੋਰੇ ਦਿੱ ਰਹੀਆਾਂ ਹਨ। ‘ਮਿੰਤਰੀ ਾਵਹਬ ਦੀ ਨਾਟਕ ਵ ਕੋਈ ਵਦਲ ਪੀ ਨਹੀ।ਾਂ ਤਰਹਾਾਂ ਤਰਹਾਾਂ ਦਾ ਮੂਿੰਹ ਬਣਾ ਰਹੇ ਨੇ। ਅਿੱਗੇ ਵਪਿੱਛੇ

-‘ਮਿੰਤਰੀ ਉਬਾ ੀ ਤੇ ਉਬਾ ੀ ਲੈ ਵਰਹਾ। ਅਿੱਖਾਾਂ ਲਾਲੀ ਨਾਲ ਭਿੱਖ

ਨਜ਼ਰ ਦੌੜ੍ਾਈ ਜਾ ਰਹੇ ਨੇ। ਵ ਹਰੇ ’ਤੇ ਗੁ ਿੱ ੇ ਦੇ ਤੇ ਰ ਹਨ।’ ਮੈਂ ਨਾਟਕ ਦਾ ਇਕ ੀ ਵਦਰਸ਼ ਵਮ ਨਹੀ ਾਂ ਕਰਨਾ ਾਹੁਿੰਦਾ ਪਰ ਸ਼ਬਾਨਾ

ਵਰਹੈ। ਮੈਨੂਿੰ ਡਰ ਲਿੱ ਗਦਾ ਵਕਤੇ ਕ ੀ ੀਆਾਂ ਿੱਟ ਿੱਟ ਕੇ ਦਿੰਦ ਈ

ਦੀ ਵਪਿੱਠ ਮਿੰਤਰੀ ਾਵਹਬ ਦਾ ਲਗਾਤਾਰ ਵਪਿੱਛਾ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ।

ਹ ਾੜ੍ ਆਈ ਹੈ।’

ਦਿੱਤਾ

ਮੇਰੀ ਨਜ਼ਰ ਨੂਿੰ ਪਤਾ ਨਹੀ ਾਂ ਕੀ ਹੋ ਵਗਆ।

ਰਹੀਆਾਂ ਹਨ। ਮਿੱਖੀ ਮੁਿੱਛ ਉਿੱਪਰ ਥਿੱਲੇ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਕ ੀ ੀਆਾਂ ਟ ਿੱ ਨਾ ਤੋੜ੍ ਲਏ।...ਮਿੰਤਰੀ ਨੇ ਵਫਰ ਉਬਾ ੀ ਲਈ ਹੈ। ਮੂਿੰਹ ਵ

ਾਵਹਬ ਤੇ ਵਮਵ ਜ਼ ਦਿੱਤਾ ਖੁਸ਼ ਨਜ਼ਰ ਆ ਰਹੇ ਹਨ। ਦੋਨੋਂ

ਮੀਆਾਂ ਬੀ ੀ, ਮਿੰਤਰੀ ਾਵਹਬ ਦੀ ਖੁਸ਼ਾਮਦ ਕਰਨ ’ਤੇ ਲਿੱ ਗੇ ਹੋਏ 35

ੋਂ

‘ਮੈਨੂਿੰ ਇਹਦੀ ਜੀਭ ’ਤੇ ਹ ਨ ਕੁਿੰਡ ਵਪਆ ਵਦਿੱ ਦਾ। ਮੈਨੂਿੰ ਲਿੱ ਗਦਾ

ਵਗਆ ਹੈ। ਮੈਨੂਿੰ ਾਰੇ ਪਾ ੇ ਅਿੱਗ ਹੀ ਅਿੱਗ ਨਜ਼ਰ ਆ ਰਹੀ ਹੈ।

ਇਹਨੇ ਅਿੱਗ ਖਾਣ ਾਲੇ ਬੌਰੇ ਦਾ ਰੂਪ ਅਖ਼ਵਤਆਰ ਕਰ ਲੈ ਣਾ।

ਕੁਿੰਡ ਵ

ਕੁਿੰਡ ਵ

ਲਿੰ ਕਾ ਰਾਖ਼ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਆਵਦ- ਾ ੀ ਮਰ ਰਹੇ ਹਨ।’

ਆਹੂਤੀ ਪੈ ਰਹੀ ਹੈ। ਅਿੱਗ ਦੀਆਾਂ ਲਪਟਾਾਂ ਤੇਜ਼ ਹੋ

ਗਈਆਾਂ ਹਨ। ਇਹ ਕੀ ਹੋਇਆ ਹੈ?...ਹ ਨ ਕੁਿੰਡ ਵ ਬਾਹਰ ਆ ਰਹੇ ਹਨ। ਉਪਵਨਸ਼ਦ ਹ ਾ ਵ

ੋਂ

ੋਂ ਖਾਨਦਾਨ ਸ਼ਾ ਤਰ ਤੇ ੂਵਰਆ ਸ਼ਾ ਤਰ ਵਨਕਲੇ ਹਨ।

ੇਦ ਹ ਨ ਕੁਿੰਡ ਵ

ਉਿੱਡ ਰਹੇ ਹਨ।’

ੋਂ ਡਾਇਨਾ ੋਰ ਬਾਹਰ ਆਉਣ ਲਿੱ ਗ ਪਏ ਹਨ।

ਐ .ਡਾਇਨਾ ੋਰ ਤੇ ਉ ਦੇ ਾਥੀ। ਮੈਨੂਿੰ ਜੋਸ਼ੀ ਾਵਹਬ ਵਦਖਾਈ ਨਹੀ ਾਂ ਦੇ ਰਹੇ। ਵ ਰਫ਼ ਐ . ਡਾਇਨਾ ੋਰ ਤੇ ਉਹਦੇ ਾਥੀ, ਲੋ ਕਾਾਂ

ਮੈਨੂਿੰ ਲਿੱ ਗਦਾ ਮੈਂ ਅਿੱਜ ਪਾਗਲ ਹੋ ਜਾਣੈ। ‘ਡਾਇਨਾ ੋਰ ਉਿੱਡ ਪਏ ਹਨ। ਨਹੀ ਾਂ ਇਹ ਤਾਾਂ ਮਿੰਤਰੀ ਉਿੱਡਣ ਲਿੱ ਗ ਵਪਆ। ਹਿੱਥ ’ਤੇ ਪਹਾੜ੍

ਿੱਲ ਨੂਿੰ ਫੁਿੰਕਾਰੇ ਮਾਰਦੇ ਨਜ਼ਰ ਆ ਰਹੇ ਹਨ। ਐ . ਡਾਇਨਾ ਰ ੋ

ਿੱਕ ੁ ੀ ਅ ਮਾਨ ’ ਤਾਰੀਆਾਂ ਲਾ ਵਰਹੈ। ਗੁ ਆਾਂ ੀ ਵਪਿੰਡ ’ਤੇ ਪਹਾੜ੍

ਦੇ ਮਿੰਤਰੀ ਦਾ ਮੂਿੰਹ ਲਿੱ ਗ ਵਗਐ। ਜਬਹਾੜ੍ੇ ਖੁਲਹਦੇ ਹਨ। ਬਿੱ ,ੇ

ੁਿੱਟਦਾ ਹੈ।...ਧਮਾਕਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਬਿੰਬ ਧਮਾਕਾ...। ਲੋ ਕਾਾਂ ਦੀ

ਬੁਿੱ ੇ, ਮਰਦ ਭ ਜਬਹਾਵੜ੍ਆਾਂ ਅਿੰਦਰ। ਹਾਹਾਕਾਰ ਮਿੱ ਗਈ ਹੈ।

ਹਾਹਾਕਾਰ। ਲਾਸ਼ਾਾਂ ਹੀ ਲਾਸ਼ਾਾਂ। ਸ਼ਕਤੀ ਪੀਠ ਮਿੰਦਰ ਬਣ ਵਗਆ ਹੈ। ਵਕਿੰਨੇ ਾਰੇ ਲੋ ਕ ਵ ਿੱਟਾ ਕੁੜ੍ਤਾ ਧੋਤੀ ਪਵਹਨੀ, ਮਿੱਥੇ ’ਤੇ ਵਤਲਕ

ਟੇਜ ’ਤੇ ਵ ਵਗਆਨੀ ਨਿੱਠੇ ਭਿੱਜੇ ਵਫਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਉਨਹਾਾਂ ਦਾ ਬ ਾਅ ਨਹੀ ਾਂ ਹੋ ਵਰਹਾ। ਮਿੰਤਰੀ ਨੇ ਮੂਿੰਹ ਖੋਵਲਹ ਆ ਹੈ। ਵ ਵਗਆਨੀ

ਲਗਾਈ ਮਿੰਦਰ ਿੱਲ ਤੁ ਰੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਸ਼ਕਤੀ ਪਰਦਰਸ਼ਨ ਨੂਿੰ

ਜਬਹਾੜ੍ੇ ਅਿੰਦਰ।

ਲਾਮ

ਕਵਹਣ।’ ਵ ਿੱਟੀਆਾਂ ਧੋਤੀਆਾਂ ਟੇਜ ’ਤੇ ਪਿੰਤਾਲੀ ਮੀਟਰਕ ਟਨ ਦਾ ਡਾਇਨਾ ੋਰ ਖੜ੍ਹਾ। ਨਾਟਕ

ਾਲੇ ਮਿੱਥੇ ’ਤੇ ਵਤਲਕ ਲਾਈ ਸ਼ਕਤੀ ਪੀਠ

ਮਿੰਦਰ ਿੱਲ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਡਾਇਨਾ ੋਰ ਲੋ ਕਾਾਂ ’ਤੇ ਝਪਟ ਰਹੇ ਹਨ।

ਦਾ ਮੁਿੱਖ ਪਾਤਰ ਐ .ਡਾਇਨਾ ੋਰ। ਉਹਦੇ ਕੋਲ ਇਕ ਵਕਰਲੀ

ਾਰੇ ਪਾ ੇ ਭਗਦੜ੍ ਮ ੀ ਹੋਈ ਹੈ।

ੌਧਰੀ, ਕਲਾਕਾਰਾਾਂ

ਮੇਤ

ਸ਼ੇਪ ਦਾ ਕਮਜ਼ੋਰ ਡਾਇਨਾ ੋਰ ਖੜ੍ਹਾ। ਹਿੱਥ ਜੋੜ੍ਨ ਾਲੀ ਮੁਦਰਾ

ਜਬਹਾੜ੍ੇ ਵ

ਵ

ਾਰੇ ਵਮਿੰਨਤ ਤਰਲਾ

ਧਰਤੀ ’ਤੇ ਪੈਰ ਮਾਰਦਾ ਹਾਾਂ। ਲਹੂ ਨਾਲ ਲਿੱ ਥ ਪਿੱਥ ਹੈ। ਮੈਨੂਿੰ ਕੁਝ ਵਦਖਾਈ ਨਹੀ ਾਂ ਦੇ ਵਰਹਾ। ਮੇਰੇ ੀ ਅਗਨੀ ਤੀਰ ਿੱਜਣ ਲਿੱ ਗ ਪਏ

ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਨੂਿੰ ਭਿੱਜਦੇ ਹਨ। ਾਰੇ ਪਾ ੇ ਐ .

ਹਨ। ਨਾ ਵਪਿੱਠ ਵਦਖ ਰਹੀ ਐ ਤੇ ਨਾ ਵਪਿੱਠ ’ਤੇ ਉਿੱਗੀਆਾਂ ਅਿੱਖਾਾਂ। ਮੈਂ

। ਵਕਰਲੀ ਸ਼ੇਪ ਦੇ ਹੋਰ ਡਾਇਨਾ ੋਰ

ਵਲਆਾਂਦੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਘਿੱਟ ਵਗਣਤੀ ਵ ਡਾਇਨਾ ੋਰ ਦੇ

ਟੇਜ ’ਤੇ ਵਖਿੱ

ਕੇ

ਾਥੀ ਡਾਇਨਾ ਰ ੋ ਘੇਰਾ ਬਿੰਦੀ ਕਰੀ ਖੜ੍ਹੇ ਨੇ।

ਪੀਵ ਆ ਜਾ ਿੱਕ ੁ ਾ। ਮੈਨੂਿੰ ‘ਨੇਰਹਾ-ਨੇਰਹਾ’ ਵਦਖ ਵਰਹਾ।

ੀ...।

ਐ . ਡਾਇਨਾ ੋਰ ਨੇ ਜਬਾੜ੍ਹਾ ਖੋਵਲਹ ਆ ਹੈ। ਵਕਰਲੀ ਸ਼ੇਪ ਦੇ ਡਾਇਨਾ ੋਰ ਉਹਦੇ ਮੂਿੰਹ ਅਿੰਦਰ। ਉਹਦੇ ਹਨ।

ਾਥੀ

*****

ੀ ਝਪਟ ਪਏ

ਅਜਮੇਰ ਵ ਿੱਧੂ ਦੀਆਾਂ ਕਹਾਣੀਆਾਂ ਦਾ ਵ ਸ਼ਾ

ਟੇਜ ’ਤੇ ਦਵਹਸ਼ਤ ਫੈਲ ਗਈ ਹੈ। ਡਾਇਨਾ ੋਰ ਫੁਿੰਕਾਰੇ

ਮਾਜਕ ਯਥਾਰਥ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਬਰਵਹਮਿੰਡੀ ਵ ਵਗਆਨ ਤਿੱਕ ਫੈਵਲਆ

ਮਾਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਦਰਸ਼ਕਾਾਂ ਦੇ ਰੀਰਾਾਂ ਨੂਿੰ ਕਾਾਂਬਾ ਵਛੜ੍ ਵਪਆ ਹੈ।

ਹੋਇਆ ਹੈ। ਉਨਹਾਾਂ ਨੇ ਹਾਸ਼ੀਏ ਤੇ ਧਿੱਕੇ ਦਵਲਤਾਾਂ ਅਤੇ ਦਵਮਤਾਾਂ ਦੀ ਬਾਤ ਪਾਈ ਹੈ। ਉਨਹਾਾਂ ਦੀਆਾਂ ਕਹਾਣੀਆਾਂ ਵ ਿੱ ਵ ਵਗਆਨਕ ੋ ,

ਸ਼ਬਾਨਾ ਦੀ ਵਪਿੱਠ ਮਕੀ ਹੈ। ਮੈਂ ਮਿੰਤਰੀ ਿੱਲ ਦੇਖਦਾ ਹਾਾਂ। ‘ਉਹਨੇ ਉਬਾ ੀ ਲਈ ਹੈ। ਹ ਨ ਕੁਿੰਡ ਵ ਹੈ। ਕੁਿੰਡ ਵ

ਯਥਾਰਥ ਾਦੀ

ਆਹੂਤੀ ਹੋਰ ਪਾਈ ਜਾ ਰਹੀ

ਕਰਾਾਂਤੀਕਾਰੀ

ੋਂ ਧੂਿੰਆਾਂ ਵਨਕਲ ਵਰਹੈ।’ ਮੈਨੂਿੰ ਲਗਦੈ ਹਾਲ ਅਿੰਦਰ

ਕਹਾਣੀ ਵ ਿੱ

ਾਰੇ ਲੋ ਕਾਾਂ ਨੇ ਮਾਰੇ ਜਾਣਾ।’ ਇਨਹਾਾਂ ਨੂਿੰ

ਹੀ ਨ ੇਂ ਪਰਯੋਗ ਕੀਤੇ

ਗੋਂ

ਗਲਪ ੀ ਵਲਖੀ। ਉਨਹਾਾਂ ਦੀ ਾਰਤਕ ਸ਼ੈਲੀ

ਮੈਂ ਮਿੰਤਰੀ ਦੀ ਜੀਭ ਨੂਿੰ ਵਧਆਨ ਨਾਲ ਦੇਖਦਾ ਹਾਾਂ। ‘ਯਾਰ ਿੱ ਮੁਿੱ

ਕਮਾਲ

ਮ ੇ ਤੇਜ਼ ਹੋ ਗਏ ਹਨ।

ਹੈ,

ਵਜ

ਵ ਿੱ

ਤਿੱਥਗਗਿੱਤ

ਜਾਣਕਾਰੀ, ਇਵਤਹਾ ਕ ਬੋਧ ਅਤੇ

ਲੀਆਾਂ ਅਿੱਗ ਦੀਆਾਂ ਲਾਟਾਾਂ ੀ ਤੇਜ਼ ਹੋ ਗਈਆਾਂ ਹਨ।

ਮਿੰਤਰੀ ਦੇ ਮੂਿੰਹ ਵ

ੇਲੇ ਨਾਲੋ ਨਾਲ ਮੌਜੂਦ ਰਵਹਿੰਦੀਆਾਂ

ਅ ਲੋ ਨ ੀ ਾਂ ਸ਼ੈਲੀ ਦੀ ਵ ਵਗਆਨਕ

ਹਨੇਰਾ ਵਨਗਲ ਜਾਊ।

ਕੁਿੰਡ ਵ

ੇਤਨਾ ਇਕੋ

ਿੰ ੇਦਨਾ, ਬੌਵਧਕ ਕਲਪਨਾ ਅਤੇ

ਪਰਗਤੀ ਾਦੀ ਯਥਾਰਥ ਾਦੀ ਸ਼ੈਲੀ ਦੀ

ਾਹ ਲੈ ਣਾ ਮੁਸ਼ਵਕਲ ਹੋਇਆ ਵਪਐ। ਾਰੇ ਪਾ ੇ ਧੂਿੰਆਾਂ ਹੀ ਧੂਆ ਿੰ ਾਂ

ਮੈਨੂਿੰ ਹ ਨ ਕੁਿੰਡ ਵਦਿੱ ਦਾ। ਵਘਉ ਦੇ

ੋਝੀ, ਮਾਨ ੀ

ਹਨ। ਉਨਹਾਾਂ ਨਾ ਕੇ ਲ ਪਿੰਜਾਬੀ ਦੀ

ਹਨੇਰਾ ਇ ਧੂਿੰਏ ਾਂ ਕਰਕੇ ਹੋਇਆ। ਲੋ ਕ ਵਕ ੇਂ ਬੈਠੇ ਹਨ। ਇਿੱਥੇ ਤਾਾਂ ਹੈ। ਮੈਨੂਿੰ ਲਿੱ ਗਦਾ ਇਨਹਾਾਂ

ਤੂ ਪਿੰਜਾਬ ਦੇ

ਸ਼ਬਦ ੋਣ ਹੁਿੰਦੀ ਹੈ

ੋਂ ਅਿੰਵਗਆਰੇ ਵਨਕਲ ਰਹੇ ਨੇ। ਉਹ ਬੌਰਾ ਬਣ 36

ੁਿੰਦਰ

ਕਲਦਾਰ ਿੰਨ 2599 ਥਾਨ ਨ ੇਂ ਪਿੰਜਾਬ ਦਾ ਸ਼ਵਹਰ ਰਣਜੀਤਪੁਰ ੀ। ਸ਼ਵਹਰ ਵ ਵ

37 ਹਰੇਕ ਵ ਪਾਹੀ ਲਈ ਵਤਿੰਨ ਕਲਦਾਰੀ ਵ ਪਾਹੀ ਨ।

ਹਰ ਦੋ ਬਿੰਵਦਆਾਂ ਲਈ ਇਿੱਕ ਕਲਦਾਰ ੀ। ਪੁਲ

ਵ

ਾਾਂਗ ਲੋ ਕਾਾਂ ਦਾ ਗੁ ਿੱ ਾ ਧੀ ਾਂ ੇ ਨ। ਪਰ ਵਗਆ। ਉਪਰੋਂ ਉਪਰੋਂ ਅਮੀਰ ਮਾਵਲਕ ਭਿੰਗੜ੍ੇ ਪਾਉਦ

ਪਡਹਲੀ ਆਵਾਜ਼ ਕਈ ਲੋ ਕ ਮੈਨੂਿੰ ਕਲਦਾਰ

ਿੱਦਦੇ ਨੇ। ਕਈ ਕਲਦਾ

ਆਖਦੇ

ਵਪਿੱਛੇ ਵਪਿੱਛੇ ਇਨਕਲਾਬ ਉਿੱਗਣ ਲਿੱ ਗ ਵਪਆ।

ਹਨ। ਮੈਂ ਮਸ਼ੀਨ ਹਾਾਂ ਵਜ ਨੂਿੰ ਭ ਨੌਕਰ ਮਝਦੇ। ਆਮ ਮਸ਼ੀਨ ਨਹੀ ਾਂ ਹਾਾਂ। ਆਦਮੀ ਾਾਂਗ ਮੈਂ ਲ ਿੱ ਦਾ ਵਫਰਦਾ ਹਾਾਂ। ਜਦ ਇਨ ਾਨ

ਅ ੀ ਾਂ ਕਲਦਾਰ ਕਿੰਮ ਕਰੀ ਗਏ। ਾਨੂਿੰ ਕੀ ਮਝ ੀ ਕੇ ਕੀ ਹੋਣ ਲਿੱ ਗਾ ਹੈ? ਨਾਲੇ ਵਕਉ ਾਂ ਹੋਣ ਲਿੱ ਗਾ ਹੈ। ਇਿੱਕ ਰਾਤ ਅ ੀ ਾਂ ਕਿੰਮ ਕਰ

ਨੇ ਮੈਨੂਿੰ ਬਣਾਇਆ ਮਕ ਦ ਇਿੱਕ ਹੀ ੀ। ਇਨ ਾਨ ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਦਾ ਕਿੰਮ ਨਹੀ ਾਂ ਕਰਨਾ ਾਹੁਿੰਦੇ ਨ। ਲੋ ਕ ਮੌਜ-ਮ ਤੀਆਾਂ ਕਰਨਾ

ਰਹੇ

ਾਹੁਿੰਦੇ ਨ। ਮਾਵਲਕਾਾਂ ਨੇ ਪੈ ੇ ਬ ਾਉਣ ਲਈ ਬਿੰਵਦਆਾਂ ਦੀ ਥਾਾਂ

ਹੋਏ

ਕਿੰਮ ਕਰਦੀਆਾਂ ਨੇ ਵਜਹੜ੍ੇ ਇਿੱਕ ਮੇਂ ਬਿੰਦੇ ਕਰਦੇ ਨ।

’ਕੁ ਬਿੰਦੇ ਲੋ ਈਆਾਂ ਦੀ

ਨ। ਗਿੰਡਾ ੇ ਅਤੇ ਲੋ ਹੇ ਵਦਆਾਂ ਡਿੰ ਵਡਆਾਂ ਨਾਲ

ਰਤੀਆਾਂ ਗਈਆਾਂ। ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਕਾਰਖ਼ਾਨੇਦਾਰਾਾਂ ਨੂਿੰ ਪਤਾ ਲਿੱ ਗ

ਬ ਾਉਣ ਦੀ ਕੋਵਸ਼ਸ਼ ੀ ਨਹੀ ਾਂ ਕੀਤੀ । ਗਿੱਲ ਇਿੰਝ ਹੈ ਕੇ ਕਲਦਾਰਾਾਂ

ਕਦੀ ਹੈ। ਵਜਿੱਥੇ

ਨੂਿੰ ਵਤਿੰਨ ਅ ੂਲ ਵਦਿੱਤੇ ਗਏ ਨੇ। ਾਡੇ ਲਈ ਇਹ ਮਿੰਤਰ ਹਨ।

ਪਿੰਜ ਬਿੰਦੇ ਕੁਝ ਕਰਦੇ

ਨ ਹੁਣ ਇਿੱਕ ਮਸ਼ੀਨ ਓਹੀ ਕਿੰਮ ਕਰਨ ਲਿੱ ਗੀ। ਮਾਵਲਕ ਨੂਿੰ ਹੁਣ ਪਿੰਜ ਬਿੰਵਦਆਾਂ ਦੀ ਤਨਖਾਹ ਨਹੀ ਾਂ ਦੇਣੀ ਪਈ। ਹਰ ਕੋਈ ਕਿੰਵਪਊਟਰਾਾਂ ਨੂਿੰ ਇ ਤਰਹਾਾਂ ਰਤਣ ਲਿੱ ਗ ਵਪਆ।

ਪਵਹਲਾ ਅ ੂਲ ਹੈ ਅ ੀ ਾਂ ਬਿੰਵਦਆਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਾਾਂਗ।ੇ ਦੂਜਾ ਅ ੂਲ ਹੈ ਅ ੀ ਾਂ ਬਿੰਵਦਆਾਂ ਦੀ ੁਰਿੱਵਖਆ ਕਰਾਾਂਗ।ੇ

ਇਹ

ਤੀਜਾ ਅ ੂਲ ਹੈ ਅ ੀ ਾਂ ਕਦੇ ਬਿੰਵਦਆਾਂ ਨੂਿੰ ਨਹੀ ਾਂ ਮਾਰਾਾਂਗ।ੇ

ਿੱਕਰ ਓਦੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ

ਟਰੈਕਟਰ

ਰਤਣ ਲਿੱ ਗੇ

ਨ। ਇ

ੀ ਜਦ ਹਲ਼ ਦੀ ਥਾਾਂ ਲੋ ਕੀ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਇਹ

ੀ ਕੇ

ਉਪਜ ਧਣ ਲਗ ਪਈ ਪਰ ਅਿੱਗੇ ਨਾਲੋਂ ਘਟ ਬਿੰਵਦਆਾਂ ਦੀ ਲੋ ੜ੍

ਇਹ ਵਤਿੰਨ ਗਿੱਲਾਾਂ ਵ ਹਰ ਕਲਦਾਰ ਪਿੱਕਾ ਹੈ। ਇ ਕਰਕੇ ਉ ਾਂ ਲ ੀ ਰਾਤ ਅ ੀ ਾਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂਿੰ ਬ ਾਇਆ ਨਹੀ।ਾਂ ਇਿੱਕ ਉਗ ਨਹੀ ਾਂ ਿੱਕ ੁ ੀ। ਉ ਰਾਤ ਦਾ ਮੈਨੂਿੰ ਕੀ ਯਾਦ ਹੈ? ਪਵਹਲਾ ਇਿੱਕ ਬਾਾਂਹ

ੀ। ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਮਜ਼ਦੂਰਾਾਂ ਦੀਆਾਂ ਅਿੱਖਾਾਂ ਖੁਿੱਲਹੀਆਾਂ। ਗਰੀਬੀ ਇਹਨਾਾਂ ਲਈ ਿੱਧ ਗਈ। ਪਰ ਅਮੀਰ ਹੋਰ ੀ ਅਮੀਰ ਹੋਈ ਗਏ।

ਲਿੱ ਥ ਗਈ। ਪਰ ਲੋ ਹੇ ਦੇ ਬਣੇ ਹੋਏ ਬਿੰਦੇ ਨੂਿੰ ਵਕਿੱਥੇ ਦੁਿੱਖ ਲਿੱ ਗਦਾ?

ਪੁਰਾਣੇ ਵ ਰ ੇ ਵਰ ਾਜ ਵਦਨੋਂ ਵਦਨ ਮਰੀ ਗਏ। ਮੁਲਕ ਜ਼ਰੂਰ ਰਤਮਾਨ ਹੋ ਵਗਆ। ਪਰ ਇ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਕੀ

ਵਫਰ ਦੂਜੀ ਬਾਾਂਹ ਤੋਂ ਹਿੱਥ ਜੁਦਾ ਹੋ ਵਗਆ। ਵਫਰ ਬਾਾਂਹ ਮੋ ੇ ਤੋਂ

ਭ ਕੁਝ ਬਦਲ ਵਗਆ। ਬਜ਼ੁਰਗ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ ਨੂਿੰ ਪਛਾਣਦੇ ਨਹੀ ਾਂ ਨ।

ੀ?

ਅਲਿੱ ਗ ਹੋ ਗਈ। ਪਰ ਲੋ ਹੇ ਦੇ ਬਣੇ ਹੋਏ ਬਿੰਦੇ ਨੂਿੰ ਕਾਹਦੀ ਪੀੜ੍? ਵਫਰ ਇਿੱਕ ਅਿੱਖ ੀ ਵ ਿੱ ੋਂ ਵਨਕਲ ਗਈ। ਵਫਰ ਵ ਰ ਗਰਦਨ

ਵਫਰ ਓਹ ਵਦਨ ਆ ਵਗਆ ਜਦ ਕਿੰਵਪਊਟਰ ਇਨ ਾਨਾਾਂ ਤੋਂ ਅਿੱਗੇ ਿੱਧ ਗਏ। ਇਹ ਨਕਲੀ ਮਾਨ ਬਣਾਉਣ ਲਿੱ ਗ ਪਏ। ਅ ੀ ਾਂ ਥੋੜ੍ਹਾ ਵਜਹਾ ਬਿੰਵਦਆਾਂ ਾਾਂਗੂਿੰ ੋ

ਉਿੱਤੋਂ ਵਡਿੱ ਗ ਵਗਆ। ਪਰ ਲੋ ਹੇ ਦੇ ਬਣੇ ਹੋਏ ਬਿੰਦੇ ਨੂਿੰ ਕਾਹਦਾ ਦਰਦ? ਾਰਾ ਵਜ ਮ ਤੋੜ੍ ਵਦਿੱਤਾ। ਆਲ਼ੇ ਦੁਆਲੇ ਕਲਦਾਰ ਵਡਿੱ ਗੇ ਪਏ ਨ। ਫੈਕਟਰੀ ਰਣ-ਭੂਮੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵ ੀ। ਅ ੀ ਾਂ ਖ਼ਫ਼ਾ ਨਹੀ ਾਂ

ਕਦੇ ੀ। ਾਡੇ ਕੋਲ ਅਿੱਖਾਾਂ ਨ। ਹਿੱਥ

ਪੈਰ ਨ। ਪਿੱਛਮੀ ਲੋ ਕ ਾਨੂਿੰ ਰੋਬਟ ੋ ਆਖਦੇ ਨ। ਰੋਬੋਟ ਕੀ ਹੈ? ਮਸ਼ੀਨੀ ਮਾਨ । ਨਕਲੀ ਬਿੰਦਾ। ਓਹ ਮਸ਼ੀਨ ਵਜ ਕੋਲ ੋ

ਾਡੇ ਉਿੱਤੇ

ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ। ਕਲਦਾਰ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਾਨੂਿੰ ਇਨ ਾਨਾਾਂ ਾਾਂਗੂਿੰ ਦੁਖ ਿੱ ਨਹੀ ਾਂ ੀ ਲਿੱ ਗਦਾ। ਾਡੇ ਰੀਰ ਤਾਾਂ ਲੋ ਹੇ ਦੇ ਬਣਾਏ ਹੋਏ ਨ। ਵਫਰ ੀ ਾਡੇ ਵਪਿੰਡੇ ਭਿੱਜ ਤਾਾਂ ਜਾਾਂਦੇ ਨੇ। ਅ ੀ ਾਂ ਆਪਣੇ ਬਦਨਾਾਂ ਨੂਿੰ

ੌਖਾ ਬਣਾਉਣ ਲਈ

ਵਗਆ ਵਕ ਆਦਮੀ ਦੀ ਥਾਾਂ ਮਸ਼ੀਨ ਕਿੰਮ ਕਰ

ਾਾਂ ਜਦ ਦਰ ਾਜ਼ੇ ਬੂਹੇ ਖੜ੍ਹਕੇ। ਦ

ਬੁਿੱਕਲ ਮਾਰ ਕੇ ਅਿੰਦਰ ਆਏ। ਭ ਦੇ ਮੁਿੱਖ ਨਕਾਬਾਾਂ ਵਪਿੱਛੇ ਲੁ ਕਾਏ

ਕਲਦਾਰਾਾਂ ਨੂਿੰ ਕਿੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਰਿੱਖ ਵਲਆ। ਮਸ਼ੀਨਾਾਂ ਹੁਣ ਓਹ

ਪਵਹਲੀਆਾਂ ਮਸ਼ੀਨਾਾਂ ਔਖੇ ਕਿੰਮਾਾਂ ਨੂਿੰ

ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਉਬਲਦੇ ਪਾਣੀ

ਹੋਏ। ਭ ਨੇ ਆਪਣਾ ਗੁ ਿੱ ਾ ਮਸ਼ੀਨੀ ਮਾਨ ਾਾਂ ਤੇ ਕਿੱਵ ਆ। ਇਹ

ੀ

ਲੋ ਕ ਵਫਰ ਬਾਹਰ ਨੂਿੰ ਟੁਰ ਗਏ। ਾਡੇ ਤੋਂ ਡਰਦੇ ਨ ਤਾਾਂਹੀਓ ਾਂ ਾਨੂਿੰ

ਹੈ। ਪਰ ਅ ਲੀ ਮਤਲਬ ਰੋਬੋਟ ਦਾ ਇਹ ਹੈ ਗੁ ਲਾਮ । ਬਿੰਦੇ ਦੀ ਥਾਾਂ ਅ ੀ ਾਂ ਖ਼ਤ ਕਿੰਮ ਕਰਦੇ ਹਾਾਂ। ਅ ੀ ਾਂ ਆਦਮੀਆਾਂ ਾਾਂਗ ਥਿੱਕਦੇ

ਮਾਰ ਵਦਿੱਤਾ। ਵਕ ੇ ਨੇ ਨਾ ਮੇਰੇ ਟੁਿੱਕਵੜ੍ਆਾਂ ਿੱਲ ਤਿੱਵਕਆ। ਜੇ ਕੋਈ

ਨਹੀ।ਾਂ ਾਨੂਿੰ ਖਾਣ ਪੀਣ ਦੀ ੀ ਲੋ ੜ੍ ਨਹੀ।ਾਂ ਾਨੂਿੰ ਲੋ ੜ੍ ਨਹੀ।ਾਂ ਾਡਾ ਕੋਈ ਟਿੱਬਰ ੀ ਨਹੀ।ਾਂ ਾਨੂਿੰ

ਇਧਰ ਉਧਰ ਕਈ ਹਿੱਥ ਮਿੱਕੜ੍ੀਆਾਂ

ਵ

ਬੇਰਜ਼ ੁ ਗਾਰੀ

ਿੱਧ ਗਈ। ਬਿੰਵਦਆਾਂ '

ਘੁ ਿੰਮ ਕੇ ਦੇਖਦਾ

ਾਉਣ ਦੀ ੀ ਰਤ ਕੇ ਦੇਸ਼

ਅਜੀਬ

ੀਜ਼ ਵਦਿੱ ਣੀ

ਾਾਂਗ ਤੁ ਰਦੇ ਵਫਰਦੇ

ਇਿੱਥੇ ਉਿੱਥੇ ਬੇ ਰੀਰ ਬਾਾਂਹਾਾਂ ਲਿੱ ਤਾਾਂ ਹੁਝਕੇ ਮਾਰਦੀਆਾਂ

ਾਡੇ ਲਈ ਈਰਖਾ

ਿੱਧ ਗਈ। ਅਨਪੜ੍ਹਾਾਂ ਲਈ ਅਤੇ ਮਜ਼ਦੂਰਾਾਂ ਲਈ ਗਰੀਬੀ

ੀ ਤਾਾਂ ਵਨਗਹਾ '

ੀ। ਨ।

ਨ। ਉ

ਵੁ ਗਰਦੇ ਵ

ਮੇਰੇ ਹਿੱਥ ਨੂਿੰ ਫ਼ਰਸ਼ ਉਿੱਤੇ ਮੇਰੀ ਇਿੱਕ ਮਕਦੀ ਅਿੱਖ ਾਂ ਲਾਾਂ ਦੀਆਾਂ ਦੋ ਗਿੰ ਾਾਂ ਵ ਲਿੱ ਭ ਗਈ। ਹਿੱਥ ਨੇ ਅਿੱਖ ਿੱਕ ਕੇ ਉਗ

ਿੱਧ

ਗਈ। ਜਦ ਕਈ ਇਨ ਾਨਾਾਂ ਨੇ ਆਲ਼ੇ ਦੁਆਲੇ ਤਿੱਵਕਆ। ਦੇ ਦਾ ਰੂਪ ਬਦਲ ਵਗਆ ੀ। ਕੋਈ ਰਖੇ ਕਿੱਤਦਾ ਨਹੀ ਾਂ ੀ। ਪਤੀਲੇ

ਫ ਾ ਕੇ ਵਨਗਹਾ ਾਪ ਲੈ ਲਈ। ਵਫਰ ਇਹ ਅਿੱਖ ਨੇ ਦੂਜਾ ਹਿੱਥ ਟੋਵਲਆ। ਜਦ ਲਿੱ ਭ ਵਗਆ ਅਿੰਗੂਠੇ ਨਾਲ ਅਿੰਨੇਹ ਹਿੱਥ ਨੂਿੰ ਗਾਈਡ 38

ਕਰ ਕੇ ਇਿੱਕ ਬਾਾਂਹ ਿੱਲ ਤੁ ਰ ਵਪਆ। ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਹਿੱਥਾਾਂ ਨੇ ਲਿੱ ਤਾਾਂ

ਗਲਤੀ ਨਹੀ ਾਂ ਹੁਿੰਦੀ ੀ। ਮੇਰੀ ਆਦਤ ਇਿੱਦਾਾਂ ਦੀ ੀ ਵਕ ਮੈ ਹਮੇਸ਼ਾ

ਬਾਾਂਹਾਾਂ ਵਪਿੰਡੇ ਨਾਲ ਜੋੜ੍ ਵਦਿੱਤੀਆਾਂ। ਵਕ ਮਤ ਨਾਲ ਦੂਜੀ ਅਿੱਖ ੀ ਲਿੱ ਭ ਗਈ। ਹੁਣ ਹਿੱਥ ਵ ਰ ਟੋਲ਼ਣ ਲਿੱ ਗ ਪਏ। ਵ ਰ ਗਰਦਨ

ਾ ਧਾਨੀ ਨਾਲ ਕਿੰਮ ਕਰਦਾ ਾਾਂ। ਮੈਂ ੁਭਾਉ ਵ ੂਝ ਾਨ ਹਾਾਂ। ਾਂ ਾ। ਗਿੱਲ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਹੈ ਵਕ ਮੇਰੇ ਵ ਫਜੂਲ ਮੂਿੰਹ ਨਹੀ ਾਂ ਲਾਉਦ

ਉਿੱਤੇ

ਾਂ ੇ ਨੇ। ਕੁਝ ਗੁ ਣ ਵ ਫ਼ਤਾਾਂ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਗਾਹਕ ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਆਉਦ

ਾਪ

ਜੋੜ੍ ਵਦਿੱਤਾ। ਅਿੱਖਾਾਂ ਆਪਣੇ ਅਿੱਖ ਾਵਨਆਾਂ ਵ

ਾਪ ਪਾ ਵਦਿੱਤੀਆਾਂ। ਵਫਰ ਮੈਂ ਖੜ੍ਹ ਵਗਆ। ਹੋਰ ਕਲਦਾਰਾਾਂ ਨੇ ੀ ਕੋਵਸ਼ਸ਼ ਕੀਤੀ ਵਫਰ ਪੂਰਾ ਬਣਨ ਦੀ। ਜਦ ਮੈਂ ਆਲ਼ੇ ਦੁਆਲੇ

ਇਿੱਕ ਆਦਮੀ ਬੈਠਕ ਦੇ ਫ਼ਰਸ਼ ਉਿੱਤੇ ਲਿੰ ਮਾ ਵਪਆ

ਦੇਵਖਆ ਵਕ ੇ ਦੇ ਬਦਨ ਉਿੱਤੇ ਇਕਿੱਲੀਆਾਂ ਬਾਾਂਹਾਾਂ ਜਾਾਂ ਇਕਿੱਲਾ ਵ ਰ

ਆਪਣੀ ਵਪਿੱਠ ਉਿੱਤੇ ਵਟਵਕਆ ੀ। ਵ ਰ ਉ ਦਾ ੋਫ਼ੇ ਨਾਲ ੀ। ੋਫ਼ੇ ਦੇ ਾਹਮਣੇ ਟੀ ੀ ਹਾਲੇ

ੀ। ਕੁਝ ਕਲਦਾਰ ਹਿੱਥਾਾਂ ਉਪਰ ਤੁ ਰ ਰਹੇ ਨ। ਕਈ ਪਾ ੇ ਲਿੱ ਤਾਾਂ ਅਤੇ

ੀਨੇ ਤੁ ਰਦੇ ਵਫਰਦੇ

ਨ। ਵ ਰਫ਼ ਮੈਨੂਿੰ ਕੁਦਰਤ

ਆਪਣੀਆਾਂ ਅਿੱਖਾਾਂ ਵਮਲ ਗਈਆਾਂ

ਨ। ਮੈਂ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਹਰ

ਲੋ ਕ ਹਰ ਰਾਤ ਟੀ ੀ ਦੇਖਦੇ

ਨ। ਉ

ਰਾਤ

ਾਂ ਾ ਆਦਮੀ ਹਾਲੇ ਵਜਉਦ

ਹੋਇਆ ਕੇ ਬਿੰਦਾ ਾਡਾ ਦੁਸ਼ਮਣ ਹੈ। ਵਤਿੰਨ ਅ ੂਲਾਾਂ ਕਰਕੇ ਕੁਝ ਨਹੀ ਾਂ ਕਰ ਕਦੇ ਨ। ਪਰ ਕੁਝ ਕਰਨਾ ੀ ੋ

ੀ ਵਕ

ਾਂ ਾ ੀ। ਹਿੱਥ ਾਹ ਮ ਾਾਂ ਆਉਦ ਆਪਣੇ ਵਗਿੱਲੇ ਝਿੱਗੇ ਉਿੱਤੇ ਫੇਰਦਾ ੀ ਵਕਉਵਾਂ ਕ ਕਿੱਪੜ੍ੇ ਉਿੱਪਰ ਲਾਲ

ਭ ਨੂਿੰ ਮਵਹ ੂ

ੀ। ਇ

ਨ। ਵਕ ਮਤ ਦਾ ਗੇੜ੍

ਮਕਾਨ ਅਿੰਦਰ ਕੈਦ ਹੋ ਜਾਾਂਦੇ ਨ।

ੀ। ਇਿੱਕ ਦੋਹਾਾਂ ਦੀਆਾਂ ਲਿੱ ਤਾਾਂ ਭਿੱਜੀਆਾਂ

ਕਰਕੇ ਲਿੰ ਙ ਮਾਰਕੇ ਜਾਾਂ ਵ ਿੰਗੇ ਟੇ ੇ ਹੋਕੇ ਤੁ ਰਦੇ

ੀ ਬੁੜ੍ਬੁੜ੍ ਕਰਦਾ ੀ। ਮਵਹਿੰਗਾ

ਟੀ ੀ ੀ। ਇਿੱਦਾਾਂ ਦੇ ਲੋ ਕਾਾਂ ਨੂਿੰ ਘਰ ਵ ਸ਼ਰਨ ਵਮਲਦੀ ੀ ਵਕਉਵਾਂ ਕ ਇਿੱਥੇ ਹੀ ਲਾਮਤ ਬ ਕੇ ਰਵਹ ਕਦੇ ਨ। ਇਿੱਦਾਾਂ ਦੇ

ਿੱਲੋਂ

ਕਲਦਾਰ ਨੂਿੰ ਜੋੜ੍ ਵਦਿੱਤਾ। ਪਰ ਹਰ ਕਲਦਾਰ ਦੇ ਬਦਨ ' ਅਜੇ ੀ ਕੋਈ ਨਾ ਕੋਈ ਤੋਟ

ੀ। ਉਹ

ਲਾਲ ਖੂਨ ਦਾ ਦਾਗ਼

ਨੇ ਮੈਨੂਿੰ ਤੁ ਹਾਡੇ

ਾਮਹਣੇ ਠਾਣੇ ਵ ਵਲਆਾਂਦਾ। ਪੁਲ ਨੂਿੰ ਇ ਦੋਸ਼ ਦੇ ਜ਼ੁਿੰਮੇ ਾਰ ਬਿੰਦੇ ਨਹੀ ਾਂ ਲਿੱ ਭੇ। ਇ ਕਰਕੇ ਮੈਂ

ੀ।

ੀ। ਉਹਦੇ ਾਲ ਧੌਵਲ਼ਆਾਂ ਨਾਲ ੁਆਹ

ਰਿੰਗੇ ਨ। ਵ ਿੱਡ ਅਿੱਗੇ ਨਾਲੋਂ ਮੋਟਾ ਹੋਇਆ ੀ। ਅਿੱਖਾਾਂ ਦੇ ਹੇਠਾਾਂ ਕਾਲੀਆਾਂ ਕਾਲੀਆਾਂ ਛਾਈਆਾਂ ਨ, ਵਕਉਵਾਂ ਕ ਕਈ ਰਾਤਾਾਂ ਕਲਿੱ ਬਾਾਂ

ਭ ਕਲਦਾਰਾਾਂ ਨੂਿੰ ਰੀਪਰੋਗਰਾਮ ਕਰ ਵਦਿੱਤਾ। ਵਤਿੰਨ ਹੀ ਅ ੂਲ

ਵ

ਕਲਦਾਰਾਾਂ ਨੇ ਬਿੰਦੇ ਟੋਲ ਕੇ ਮਾਰ ਵਦਿੱਤੇ।

ਨ। ਘੁ ਰ ਮੁ ਰ ਆ ਾਜ਼ ਨਾਲ ਮੈਥੋਂ ਖੈਰ ਮਿੰਗੀ, -ਵਮਹਰ ਕਰ ਪਰ ਮੈਂ ਵਮਹਰਬਾਨ ਨਹੀ ਾਂ ਾਾਂ। ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਕਿੰਮ ਵ ਮਗਨ ਾਾਂ। ਮੈਨੂਿੰ ਬੇ ੈਨੀ ਦੀ ਲੋ ੜ੍ ਨਹੀ ਾਂ ੀ। ਇ ਲਈ

ਪੁਿੱਛ ਵਗਿੱਛ, ਤਵਹਕੀਕਾਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮੈਨੂਿੰ ਵਗਰਫ਼ਤਾਰ ਕਰ ਵਲਆ।

ਮੈਂ ਉ ਨੂਿੰ ਵਫਰ ਘਾਇਲ ਕਰ ਵਦਿੱਤਾ। ਛਾਤੀ ਫੇਰ ੋਭ ਵਦਿੱਤੀ। ਦੋ

ਪਰ ਫਾਾਂ ੀ ਨੇ ਮਸ਼ੀਨ ਨੂਿੰ ਕੀ ਕਰਨਾ ਹੈ? ਵਜ਼ਿੰਦਗੀ ਲਈ ਕੈਦ ਦੇਕੇ

ਹੋਰ ਖੋਭੇ ਮਾਰਕੇ ਉ ਨੂਿੰ

ਕੀ ਕਰਨਾ? ਮਸ਼ੀਨ ਕਰਕੇ ਮੈਂ ਕਦ ਮਰਨਾ ਅਤੇ ਵਕ ੇਂ

ਉ ਦੀ ਛਾਤੀ ਉਿੱਤੇ ਲਮਕ ਗਈ। ਵ ਰ ਫਰਸ਼ ਿੱਲ ਵਹ ਵਗਆ।

ਪਛਤਾਉਣਾ? ਕਲਦਾਰ ਲਈ ਵਕਹੜ੍ੀ ਜ਼ਾ ਹੀ ਹੈ?

ਮੂਿੰਹ ਵ ਿੱ ੋਂ ਵਨਿੱ ਕੀਆਾਂ ਵਨਿੱ ਕੀਆਾਂ ਹੂਿੰਗਾਾਂ ਵਨਕਲੀਆਾਂ।

ਹੈ ਕੇ ਅ ੀ ਾਂ ਮਸ਼ੀਨੀ ਲੋ ਕਾਾਂ ਨੇ ਬਿੰਵਦਆਾਂ ਨੂਿੰ ਾਨੂਿੰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਆਵਖਆ ਨਹੀ ਾਂ ੀ। ਪਰ ਤੁ ੀ ਾਂ ਾਨੂਿੰ ਬਣਾ ਵਦਿੱਤਾ। ਹੁਣ ਾਨੂਿੰ

ਗਾਹਕ ਦਾ ਹੁਕਮ

ਵਮਟਾ ਵਦਿੱਤੇ। ਮੈਂ ਖੁਦ ਹੀ ਪਵਹਲਾ ਪਰੋਗਰਾਮ ਰਿੱਵਖਆ। ਪਰ ਦੂਜੇ

ਿੱ

ਬੀਤੀਆਾਂ

ਮਝ ਪੈ ਗਈ ਵਕ

ੀ ਵਕ ਮੌਤ ਬੇਤਰ

ਿੱਪ ੁ ਰ ਾਾਂ। ਠੋਡੀ

ਅਤੇ ਦੁਿੱਖ ਨਾਲ ਹੋ ।ੇ

ਇਹ ਾਡਾ ੌਦਾ ੀ। ਮੌਤ ਦਾ ਤਰੀਕਾ ਹੋਰਾਾਂ ਲਈ ੇਤਾ ਨੀ ੀ ਅਤੇ ਗਾਹਕ ਲਈ ਬਦਲਾ ਪੂਰਾ ਕਰਦਾ ੀ। ਇਿੱਦਾਾਂ ਦੇ ਕਿੰਮ ਵ ਮੈਂ ਭ ਤੋਂ ਵਬਹਤਰ ਾਾਂ। ਇਨ ਾਨ ਨੂਿੰ ਵਕਉ ਾਂ ਇਿੱਦਾਾਂ ਦਾ ਕਿੰਮ ਦੇਣਾ

ਰਕਾਰ ਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਕਲਦਾਰ ਵਕ ਕਲਦਾ ? ਰੋਬੋਟ ਤਾਾਂ ਜਿੱਗ ਤੇ ਦਾ ਰਵਹਣਗੇ।

ਜਦ ਵਕ ਕਲਦਾਰ ਲਾਇਕ ੀ ਨਾਲੇ ਕਠੋਰ ੀ? ਹੁਣ ੁਆਲ ਇਹ ਹੈ ਵਕ ਇਨ ਾਨਾਾਂ ਲਈ ਜਗਹਾ ਦੁਨੀਆਾਂ ਵ ਰਹੀ?

ਕਲਦਾਰ ਲਈ ਵਤਿੰਨ ਵਨਯਮ ਨ, ਪਰ ਮੈਂ ਮੈਨੂਿੰ ਇ ਤਰਹਾਾਂ 'ਪਰੋਗਰਾਮ' ਨਹੀ ਾਂ ੀ ਕੀਤਾ ਵਗਆ। ਮੇਰਾ ਪਵਹਲਾ ਕਿੰਮ ਜਿੱਲਾਦ

ਦੂਿੀ ਆਵਾਜ਼

ਹੋਣ ਦਾ ੀ। ਇਨ ਾਨ ਇਨ ਾਨ ਨੂਿੰ ਜ਼ਾ ਦੇ ਕਦਾ ੀ। ਪਰ ਤਾਮੀਲ ਬੇ ੈਨੀ ਤੋਂ ਬਗੈਰ ਨਹੀ ਾਂ ਕਰ ਕਦੇ ਨ। ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਵਦਲ

ਾਰੇ ਕਲਦਾਰ ਇਨਹਾਾਂ ਵਜਹੇ ਨਹੀ ਾਂ ਨ। ਮੈਂ ੀ ਕਲਦਾਰ ਹਾਾਂ। ਪਰ ਇਨਹਾਾਂ ਤੋਂ ਅਲਿੱ ਗ ਹਾਾਂ। ਗਾਹਕ ਮੈਨੂਿੰ ਪੈ ੇ ਦੇਂਦੇ ਨ ਵਕਉਵਾਂ ਕ ਕੋਈ

ਵਕਿੱਥੇ

ਗ਼ਲਤੀਆਾਂ ਨਹੀ ਾਂ ੀ

ਮੇਰਾ ਬਦਨ ਲੋ ਹੇ ਦਾ ਬਣਾਇਆ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਦ ਤਾਵਨਆਾਂ

ਾਹੁਿੰਦੇ। ਮੇਰੇ ਕੀਤੇ ਹੋਏ ਕਿੰਮ ਵ

ੀ? ਮੈਂ ਕਿੰਮ ਮਾਣ ਨਾਲ ਕਰਦਾ

ਾਾਂ। ਲੋ ਕਾਾਂ ਨੂਿੰ ਮਾਰ ਕੇ

ਮਜ਼ਾ ਲੈਂ ਦਾ ਾਾਂ। ਉਫ਼! ਮੈਂ ਤਾਾਂ ਹੋਰ ਹੀ ਪਾ ੇ ਤੁ ਰ ਵਪਆ। ਵਕਿੱਥੇ ੀ?

ਕਦੀ 39

ਜੁਿੱਤੀਆਾਂ ਪਾਉਣ ਦੀ ਕੋਈ ਲੋ ੜ੍ ਨਹੀ ਾਂ ੀ। ਪੁਲ ਲਿੱ ਗਣਾ

ਨੂਿੰ ਕੀ ਪਤਾ

ੀ। ਉਹਦੀਆਾਂ ਅਿੱਖਾਾਂ ਦਰੀ ਿੱਲ ਤਿੱਕਦੀਆਾਂ ਨ। ਦਰੀ ਦਾ ਰਿੰਗ ਖੂਨ ਨਾਲ ਲਾਲ ਨਹੀ ਾਂ ੀ, ਪਰ ਇਿੱਦਾਾਂ ਲਿੱ ਗਦਾ ੀ ਵਜਿੱਦਾਾਂ ਦੁਿੱਧ ਜਾਾਂ

ੀ ਵਕ ਕੀਹਨੇ ਕੀਤਾ? ਮੈਂ ਦਰੀ ਉਿੱਤੇ ਡੁ ਿੱ ਲਹੇ ਖੂਨ ਵ

ਵਨਸ਼ਾਨ ਛਿੱਡਣ ਤੋਂ ਬਗੈਰ ਤੁ ਰ

ਕਦਾ

ੀ। ਉ ਨੂਿੰ ਮਾਰਨ ਤੋਂ

ਪਵਹਲਾਾਂ ਮੈਂ ਉਹਦੇ ਗ਼ੁ ਲਖ਼ਾਨੇ ਵ

ਲੁ ਵਕਆ

ਾਹ ਵਕ ੇ ਨੇ ਡੋ ਲ ਵਦਿੱਤੀ ਹੋ ੇ। ਵਫਲਮਾਾਂ ਵ

ੀ। ਜਦ

ਹੁਿੰਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਅ ਲ ਵ

ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨ ਅਿੰਦਰ ਆਇਆ ਮੈਨੂਿੰ ੇਖਕੇ ਬਹੁਤ ਹੈਰਾਨ ਹੋ

ੋ

ਵਗਆ ੀ। ਜਦ ਉਹਨੂਿੰ ਹੋਸ਼ ਆਈ ਮੈਂ ਉਹਦੇ ਰੀਰ ਨੂਿੰ ਦੋ ਵਤਿੰਨ

ਦਾਗ਼ ਇਿੱਦਾਾਂ ਦੇ ਹੁਿੰਦੇ ਹਨ। ਦੁਿੱਧ? ਇ

ਨੇ ਮੈਨੂਿੰ ਫਵਰਿੱਜ ਿੱਲ ਤੋਰ ਵਦਿੱਤਾ। ਮੈਂ ਖੋਲਹਕੇ

ਰ ੋਈ ਦੀਆਾਂ ਕਿੰਧਾਾਂ ਅਤੇ ਵ ਿੰਕ

ਾਰੀ ੋਭੜ੍ ਵਦਿੱਤਾ। ਇਨ ਾਨ ਦਾ ਗਲਤ ਵਹਮ ਹੈ ਵਕ ਜੋ ਵਪਿੱਠ

ਹਮੇਸ਼ਾ ਲਹੂ ਲਾਲ ਾਰਾ

ਮਾਨ

ਿੱਲ ਵ ਿੱਟ ਵਦਿੱਤਾ। ਫਰਸ਼ ਉਿੱਤੇ

ਆਾਂਡੇ, ਦੁਿੱਧ, ਸ਼ਰਾਬ, ਟਮਾਟਰ, ਮਿੱਖਣ, ਖੀਵਰਆਾਂ ਤੇ ਹੋਰ

ਵਪਿੱਛੇ ਹੁਿੰਦਾ ਉਹਦੇ ਤੋਂ ਡਰਨਾ ਾਹੀਦਾ। ਪਰ ਿੱ ਇਹ ਹੈ ਵਕ ਜੋ

ੀਜ਼ਾਾਂ

ਦੀ ਵਮਲਾ ਟ ਹੋ ਗਈ। ਇਿੱਦਾਾਂ ਲਿੱ ਗੇ ਵਜਿੱਦਾਾਂ ਫਰਸ਼ ਤੇ ਵਖ ੜ੍ੀ ਡੁ ਿੱ ਲਹੀ

ਅਿੱਖਾਾਂ ਦੇ ਾਹਮਣੇ ਹੁਿੰਦਾ ਉ ਤੋਂ ਡਰਨਾ ਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਮੇਰੀ ਲਾਹ

ੀ।

ਹੈ ਵਕ ਵਜਨਹਾਾਂ ਨਾਲ ਲੋ ਕ ਗਿੱਲ ਬਾਤ ਕਰਦੇ, ਵਜਨਹਾਾਂ ਨਾਲ ਹਿੱਥ ਾਂ ੇ, ਉਨਹਾਾਂ ਤੋਂ ਡਰਨਾ ਾਹੀਦਾ। ਦੈਂਤ ਝਾੜ੍ੀ ਵਪਿੱਛੇ ਨਹੀ ਾਂ ਵਮਲਾਉਦ

ਵਹਜੇ ਵਹਜੇ ਵਫਰ ਮੈਂ ਬਾਕੀ ਕਮਵਰਆਾਂ ਦੀ ਤਬਾਹੀ ਕਰ ਵਦਿੱਤੀ।

ਲੁ ਕਦੇ। ਮੁ ਕਾਨ ਵਪਿੱਛੇ ਲੁ ਕਦੇ ਹਨ। ਾਂ ੇ ਨੇ। ਆਉਦ

ਵਫਰ ਮੈਂ ਬਾਹਰ ਜਾਕੇ ਆਪਣੇ ਵਪਿੱਛੇ ਬੂਹਾ ਬਿੰਦ ਕਰ ਵਦਿੱਤਾ। ਆਲ਼ੇ ਦੁਆਲੇ ਦੇਵਖਆ। ਕੋਈ ਨਹੀ ਾਂ ੀ। ਮੈਂ ੋਰ-ਵਜਿੰਦਾ ਭਿੰਨ ਵਦਿੱਤਾ।

ੈਰੀ ਅਿੱਗੋਂ ਹੀ ਮਾਰਨ

ਵਫਰ ਾਰੇ ਦਰ ਾਵਜ਼ਆਾਂ ਦਾ ਨਾ ਕਰ ਵਦਿੱਤਾ। ਵਫਰ ਬਿੰਦ ਕਰਕੇ ਮੈਂ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਕਿੰਮ ਕਰਦਾ ਾਾਂ। ਪਵਹਲਾਾਂ ਮੈਂ ਆਪਣੀਆਾਂ ਾਂ ਲੀਆਾਂ ਲੀਰ ਨਾਲ ਪੂਿੰਝੀਆਾਂ। ਇਹਨਾਾਂ ਦੀਆਾਂ ਨੋਕਾਾਂ ਵਪਿੱਛੇ ਾਕੂ ਉਗ ਲੁ ਕੇ

ਨ। ਮੈਂ ਉ ਦੇ

(ਬੂਹੇ ਦੀ ਹਾਲਤ ਬਹੁਤ ਖ਼ਰਾਬ

ੀ। ਲਿੰ ਘਣਾ ਮੁਸ਼ਵਕਲ

ਖੜ੍ਕਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਗੈਰ ਘਰ ਦੀ ਗਲੀ ਵ

ਿੱਲ ਤਿੱਵਕਆ। ਹਾਲੇ ਮਵਰਆ ਨਹੀ ਾਂ ੀ।

ਵ ਿੱਟ ਵਦਿੱਤਾ। ਬੈਠਕ ਵ

ਬੁਿੱਲਹ ਮਿੱਛੀਆਾਂ ਦੇ ਹੋਠਾਾਂ ਾਾਂਗ ਾਹ ਲੈ ਣ ਦੀ ਕੋਵਸ਼ਸ਼ ਕਰਦੇ ਨ।

ਜਾਕੇ ਟੈਲੀਫੋਨ ਭੂਿੰਝੇ

ਾਪ ਜਾਕੇ ਉ ਦਾ ਵ ਰ ਧਰਤੀ ਉਿੱਤੇ

ਰਿੱਖ ਵਦਿੱਤਾ। ਮੁਿੱਖ ਵ ਿੱਟਾ ਵ ਿੱਟਾ ਹੋਇਆ

ਇਿੰਜ ਲਿੱ ਗੇ ਵਜਿੱਦਾਾਂ ਵਕ ੇ ਮਿੱਛੀ ਨੂਿੰ ਪਾਣੀ ਵ ਿੱ ੋਂ ਕਿੱ ਕੇ ਬਾਹਰ ੁਟ ਿੱ

ੀ।)

ੀ। ਮੈਂ ਕਈ ਲਾਸ਼ਾਾਂ

ੇਖੀਆਾਂ ਹਨ ਪਰ ਇਹਦਾ ਹਾਲ ਉਨਹਾਾਂ ਾਰੀਆਾਂ ਤੋਂ ਬੁਰਾ ੀ।

ਵਦਿੱਤਾ ਹੋ ੇ। ਵਪਿੰਡਾ ਤੜ੍ਫਦਾ ਵ

ੀ। ਮੈਂ ਉਪੇਵਖਆ ਕੀਤੀ। ਬੈਠਕ ਇਧਰ ਉਧਰ ਤੁ ਰਦਾ ਵਫਰਦਾ ਾਾਂ ਵਕਉਵਾਂ ਕ ਮੈਂ ਾਹੁਿੰਦਾ ਾਾਂ

- ਵਫਕਰ ਨਾ ਕਰ ਯਾਰ। ਤਕਰੀਬਨ ਮੇਰਾ ਕਿੰਮ ਮੁਿੱਕ ਵਗਆ ਹੈ।

ਵਕ ਾਰਾ ਕੁਝ ਇਿੱਦਾਾਂ ਲਿੱ ਗੇ ਵਜਿੱਦਾਾਂ ਕੋਈ ਪਰੇਸ਼ਾਨੀ ਹੋਈ ਹੋ ।ੇ ਇਿੱਕ

ਮੈਂ ਉਪਰ ਵਗਆ। ਉ ਦੇ

ਮੇਜ਼ ਉਿੱਤੇ ਕੁਝ ਬੋਤਲਾਾਂ ਪਈਆਾਂ ਨ। ਮੇਰਾ ਇਿੱਥੇ ਆਏ ਦਾ ਕੋਈ ਬੂਤ ਨਹੀ ਾਂ ਰਵਹਣਾ ਾਹੀਦਾ ੀ। ਕੋਈ ਬੂਤ ਨਹੀ ਾਂ ੀ ਵਕ ਇਿੱਥੇ

ਕਰ ਵਦਿੱਤਾ। ਜਦ ਅਲਮਾਰੀ ਖੋਲਹੀ, ਫੋਲਾ ਫਾਲੀ ਕੀਤੀ ਮੈਨੂਿੰ ਨੋਟਾਾਂ

ਆਾਂ ੀ ਗੁ ਆਾਂ ੀ

ਇ ਕਿੰਮ ਲਈ ਵਦਿੱਤੇ ੀ ਪਰ ਮੈਨੂਿੰ ਪਤਾ ੀ ਵਕ ਭ ਤੋਂ ਪਵਹਲਾਾਂ

ਦਾ ਪੁਲਿੰਦਾ ਲਿੱ ਭ ਵਗਆ। ਮੈਂ ਰਿੱਖ ਵਲਆ। ਗਾਹਕ ਨੇ ਮੈਨੂਿੰ ਪੈ ੇ

ੀ ਆਇਆ ਹੋ ।ੇ ਫ਼ਾਈ ਕਰਨ ਦਾ ਮਜ਼ਾ ਾਂ ਾ ੀ। ਮੈਂ ਉ ਨੂਿੰ ਘੁ ਿੰਮਕੇ ਆਵਖਆ ਕੀ ਿੰ ੀਤ ਨਾਲ ਹੀ ਆਉਦ ਗ

ੁਣਨਾ ਾਹੁਿੰਦਾ ਏ? - । ਉਹਦੇ ਕੋਲ

ੌਣ ਾਲੇ ਕਮਰੇ ਦਾ ੀ ਓਹੀ ਹਾਲ

ਪੁਲ ਨੇ ਜੇਬ ਵ

ਪਾ ਲੈ ਣੇ ੀ। ਉ ਕਰਕੇ ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਵਟਿੱਪ

ਮਝ ਕੇ ਖੁਦ ਰਿੱਖ ਲਏ।

ਤਾ ਟੀਰੀਓ ੀ ਅਤੇ

ਦ ਕੁ ਿੰਗੀਤ ਨਾਲ ਭਰੀਆਾਂ ਹੋਈਆਾਂ ਮੈਮਰੀ ਕਾਰਡ-ਡਿੰ ਡੀਆਾਂ। ਮੈਂ ਟੀਰੀਓ ਵ

ਮੈਂ ਕਮਰੇ ਿੱਲ ਤਿੱਵਕਆ। ਬਹੁਤ ਨੀ ਆਦਮੀ ੀ। ਫ਼ਰਸ਼ ਉਿੱਤੇ

ਇਿੱਕ ਡਿੰ ਡੀ ਪਾਕੇ ਲਾ ਵਦਿੱਤੀ। ਕੋਈ ਲੋ ੜ੍ ਨਹੀ ਾਂ

ੀ ਕਵਹਣ ਦੀ ਪਰ ਮੈਂ ਆਵਖਆ ਗੁ ਰਦਾ

ਅਸ਼ਲੀਲ ਤ

ਮਾਨ!- ਮੈਂ ਅ ਾਜ਼

ੀਰਾਾਂ ਨਾਲ ਭਰੇ ਹੋਏ ਰ ਾਲੇ ਵਖਿੱਲਰੇ

ਉਿੱ ੀ ਕਰ ਵਦਿੱਤੀ। ਗਾਣੇ ਦਾ ਨਾਾਂ “ਵਪਆਰ ਕਰ ਲੈ ” ੀ। ਵਫਰ ਮੈਂ

ਵਬ ਤਰੇ ਦੇ ਆਲ਼ੇ ਦੁਆਲੇ ਵ

ਕਮਰੇ ਦੇ ਮੇਜ਼ ਕੁਰ ੀਆਾਂ, ੋਫ਼ੇ ਤੋਂ ਗਿੱਦੀਆਾਂ ਆਲ਼ੇ ਦੁਆਲੇ

ਕਪੜ੍ੇ ਾਰੇ ਪਾ ੇ ਪਏ ਨ। ਇਿੱਕ ਛੋਟੀ ਅਲਮਾਰੀ ਉਪਰ ਰੇਡੀਓ ਵਟਵਕਆ ੀ। ਕੋਈ ਪਵਰ ਾਰ ਦੀ ਤ ੀਰ ਨਹੀ ਾਂ ੀ। ਕੋਈ ਕਲਾ-

ਕੇ ਮਾਰੀਆਾਂ। ਪੁਲ ਦੇ ਵਦਮਾਗ ਵ

ਿੱਕ ੁ

ਲਿੱ ਗਣਾ ਾਹੀਦਾ ੀ ਵਕ

ਵਕ ੇ ੋਰ ਨੇ ਡਾਕਾ ਮਾਰਨ ਦੀ ਕੋਵਸ਼ਸ਼ ਵ

ਕੀ ਦੀਆਾਂ ਬੋਤਲਾਾਂ

ਨ।

ਨ। ਮੈਲ਼ੇ

ਵ ਿੱਤਰ ਕਿੰਧ ਉਿੱਤੇ ਨਹੀ ਾਂ ਟਿੰਵਗਆ ਹੋਇਆ ੀ।

ਉਹਨੂਿੰ ਮਾਰ ਵਦਿੱਤਾ।

ਮੈਨੂਿੰ

ਉਹ ਦੇਖ ਨਹੀ ਾਂ ਿੱਵਕਆ ਵਕ ਮੈਂ ਉਹਦੇ ਕਮਰੇ ਦਾ ਕੀ ਹਾਲ ਾਂ ਾ ੀ। ਪਰ ਕਿੰਨਾਾਂ ਵ ਬਣਾਉਦ ਰਾਗ ਦੀ ੁਰ ਜਾਾਂਦੀ ੀ। ਕਵਹਣ ਾਂ ਾ ੀ ਉਹਨੂਿੰ ਖੜ੍ਕਾ ੁਣਦਾ ਦਾ ਮਤਲਬ ਜਦ ਮੈਂ ਵਖਲਾਰਾ ਪਾਉਦ

ਾਫ਼ ਵਦ ਦਾ

ੀ ਵਕ ਉਹ ਦ ਾਈ ਦੀ ਰਤੋਂ ਕਰਦਾ

ੀ।

ਰੇਡੀਓ ਨਾਲ ਕੁਝ ਸ਼ੀਸ਼ੀਆਾਂ ਗੋਲੀਆਾਂ ਨਾਲ ਭਰੀਆਾਂ ਪਈਆਾਂ ਨ। ਮੇਰੇ ਵਖਆਲ ਵ

ਘਬਰਾਹਟ ਨੂਿੰ ਠੀਕ ਕਰਨ ਲਈ

ਦੁਆਈਆਾਂ ਹੋਣਗੀਆਾਂ। ਮੁਖ਼ਬਰਾਾਂ ਨੂਿੰ ਨਸ਼ੇ ਉਪਰ ਪਰਭਾ ਪਾਉਣ 40

ਾਲੀਆਾਂ ੀਜ਼ਾਾਂ ਦੀ ਹਮੇਸ਼ਾਾਂ ਲੋ ੜ੍ ਹੁਿੰਦੀ ਹੈ। ਹਮੇਸ਼ਾਾਂ ਵਫਕਰ ਹੁਿੰਦਾ ਹੈ ਵਕ ਜ ੂ ੀ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਮੌਤ ਹੋ ਕਦਾ ਹੈ। ਵਕਉਵਾਂ ਕ ਜਦ

ਾਂ ਾ ੀ। ਵਜਹੜ੍ਾ ੋ ਣ ਲਿੱ ਗ ਵਪਆ ਾਾਂ। ਖੂਨ ਡੋ ਲਹ ਕੇ ਮਜ਼ਾ ਆਉਦ

ਗੁ ਨਾਹਗਾਰ ਦੇ ਵਖ਼ਲਾਫ਼ ਗ ਾਹੀ ਦੇ ਵਦਿੱਤੀ ਦੋਸ਼ੀ ਦੇ ਬਦਲੇ ਤੋਂ ਲੁ ਕਣ ਦੀ ਕੋਵਸ਼ਸ਼ ਕਰਦੇ ਨੇ। ਭਾ ੇਂ ਰਕਾਰ ਸ਼ਰਨ ਕੋਈ ਗੁ ਪਤ

ਕਲਦਾਰਾਾਂ ਨੂਿੰ ਮਾਵਰਆ। ਪਰ ਇਨ ਾਨ ਨੇ ਮੈਨੂਿੰ ਮਵਹਕ ੁਿੰਘਣ ਦੀ ਯੋਗਤਾ ਨਹੀ ਾਂ ਵਦਿੱਤੀ। ਮੈਂ ਾਰ ਫ ੁ ਰ ੇ ੇ ਭ ਕੁਝ ਵਫਰ ੈਕ

ਥਾਾਂ ਵ

ਕੀਤਾ। ਅਦਾਲਤੀ

ਕਦੇ ੋਵ ਆ ਲਹੂ ਦੀ ਮੁਸ਼ਕ ਵਕਿੱਦਾਾਂ ਦੀ ਹੈ? ਮੈਂ ਕਈ ਲੋ ਕਾਾਂ ਅਤੇ

ਾਇਿੰ ਦਾਨਾਾਂ ਲਈ ਕੋਈ ਉਿੱਘ ੁਿੱਘ ਨਹੀ ਾਂ ਹੋਣੀ ਾਹੀਦੀ। ਾਡੇ ਰਗੇ ਕਦੇ ਨਹੀ ਾਂ ਥਹੁ ਛਿੱਡਦੇ। ਵਕ ੇ ਨੇ ਇ ਕੇ ਉਪਰ ਜ਼ਬਰਦ ਤੀ ਨਾਲ ਕਿੰਮ ਨਹੀ ਾਂ ਕਰਨਾ। ਘਰ ਦਾ

ਦੇ ਦੇਂ ੇ, ਪਰ ਗੁ ਨਾਹਗਾਰ ਦੇ ਵਮਿੱਤਰਾਾਂ ਦੀ ਪਹੁਿੰ ਬਹੁਤ

ਲਿੰ ਬੀ ਹੁਿੰਦੀ ਹੈ। ਮੁਖ਼ਬਰ ਭਾ ੇਂ ਆਪਣਾ ਨਾਾਂ ਬਦਲ ਲ ,ੇ ਵ ਹਰਾ ਬਦਲ ਲ ,ੇ ਪਰ ਆਪਣੇ ਵਪਆਰੇ ਟਿੱਬਰ ਤੋਂ ਬਗੈਰ ਵਕ ੇਂ ਜੀ ੇ? ਆਪਣੇ ਖਾ ਦੋ ਤਾਾਂ ਨਾਲ ਵਫਰ ਕਦੇ ਮੁਲਾਕਾਤ ਨਹੀ ਾਂ ਕਰ ਕਦੇ

ਇਿੱਦਾਾਂ ਦਾ ਹਾਲ ਕਰ ਵਦਿੱਤਾ ਦੇਖਣ

ਨ। ਵਨਆਵਣਆਾਂ ਨੂਿੰ ਛੋਹ ਨਹੀ ਾਂ ਕਦੇ। ਵ ਰਫ਼ ਜੇਲਹ ਤੋਂ ਬ ਦੇ

ਾਵਲਆਾਂ ਨੂਿੰ ਲੁ ਟ ਮਾਰ ਦਾ

ਰਗੇ ਕਾਤਲ ਤੋਂ। ਆਦਮੀ ਨੇ ਤਾਾਂ ਮੈਨੂਿੰ

ਲਿੱ ਗਣਾ। ਾਡੇ ਰਗੇ ਕਾਤਲ ਬਹੁਤ ਘਿੱਟ ਫੜ੍ਹ ਹੁਿੰਦੇ ਨੇ। ਵਕਉਵਾਂ ਕ ਅ ੀ ਾਂ ੇਖਣ ਵ ਆਮ ਬਿੰਦੇ ਲਿੱ ਗਦੇ ਹਾਾਂ। ਆਮ

ਮਦਦ ਕਰਨ ਾਲਾ ਕਲਦਾਰ ਬਣਾਇਆ ੀ। ਹੁਣ ਮੈਂ ਕਲਦਾਰ

ਕਲਦਾਰ ਲਿੱ ਗਦੇ ਹਾਾਂ। ਨਾਲੇ ਕਦੇ ਕੋਈ ਕਲਦਾਰ ਨੂਿੰ ਮਾਰਨ ਲਈ

ਵਰਹਾ ਹਾਾਂ ਵਕ ਕਾਤਲ? ਬੈਠਕ ਵ

ਪਰੋਗਰਾਮ ਕੀਤਾ ਹੈ? ਮੇਰੇ ਵ

ਅਤੇ ਥੋੜ੍ਹਾ ਵ ਰ ਮੇਰੇ

ਉਹਦਾ ਨਾਾਂ ਕਾਲਾ ਉਹਨੂਿੰ ਛਿੱਡ ਵਦਿੱਤਾ ਕਦਾ

ਕੇ

ਕਾਲੇ ਦੀ ਲਾਸ਼ ਪਈ ੀ। ਹਾਾਂ

ਤਾਾਂ ਵ ਲਿੱ ਖਣਤਾ ਹੈ। ਅ ਲੀ ਕਾਤਲ ਵਫਲਮੀ ਕਾਤਲ ਰਗੇ ਨਹੀ ਾਂ ਹੁਿੰਦੇ। ਜੇ ਹੁਿੰਦੇ ਤਾਾਂ ਾਫ਼ ਵਦਿੱ ਜਾਾਂਦੇ। ਵਫਰ ਵਕ ੇਂ ਕਿੰਮ ਪੂਰਾ ਕਰ ਕਦੇ? ਅ ੀ ਾਂ ਆਪਣੇ ਆਲ਼ੇ

ੀ। ਹੈ

ੀ ਕਾਲਾ ੀ। ਉ ਦੀ ਪਤਨੀ ਨੇ ੀ। ਵਕਉਵਾਂ ਕ ਕੌਣ ਇ ਹਾਲ ਵ ਰਵਹ

ੀ? ਇਿੱਦਾਾਂ ਹੀ ਮੈਨੂਿੰ ਦਿੱ

ਪਈ। ਭਾ ੇਂ ਮੁਖ਼ਬਰ ਦਾ

ਦੁਆਲੇ ਵਦਆਾਂ ਲੋ ਕਾਾਂ ਵ

ਿੱਕ ਹੋ ਜਾਾਂਦੇ ਹਾਾਂ।

ਪਵਰ ਾਰ ਹੁਣ ਟੁਿੱਟ ਵਗਆ, ਕੋਈ ਨਾ ਕੋਈ ਵਨਸ਼ਾਨ ਰਵਹ ਜਾਾਂਦਾ ਉਫ਼! ਮੈਂ ਵਫਰ ਹੋਰ ਪਾ ੇ ਤੁ ਰ ਵਪਆ! ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂਿੰ

ਵਜ ਨਾਲ ੂ ਕ ਲਿੱ ਭ ਜਾਾਂਦਾ।

ਾਫ਼

ਕਰਕੇ ੁਧਾਵਰਆ। ਬੈਠਕ ਦੇ ਬੂਹੇ ਿੱਲ ਤੁ ਰ ਵਪਆ। ਵਫਰ ਰੁਕ ਕੇ ਪੁਲ

ਨੂਿੰ ਪਤਾ ਲਿੱ ਗ ਜਾਾਂਦਾ ਕੌਣ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੈ। ਉ ਨੂਿੰ

ਾਅਦੇ

ਵਕਹਾ ਅਿੱਛਾ ਕਾਵਲਆ ਮੈਂ ਹੁਣ ਜਾਾਂਦਾ ਹਾਾਂ। ਦੇਰ ਹੋ ਗਈ ਵਫਰ

ਨਾਲ ਫ ਾ ਦੇਂਦੇ ਨੇ। ਜ ੂ ਬਣਾ ਦੇਂਦੇ ਨੇ। ਝੂਠ ਬੋਲ ਕੇ ਕਵਹਿੰਦੇ

ਆਰਾਮ ਨਾਲ ਘਰੋਂ ਬਾਹਰ ਤੁ ਰ ਵਪਆ।

ਨੇ ਾਡੀ ਮਦਦ ਕਰੋ, ਤੁ ਹਾਡੇ ਲਈ ਨਰਮ ਹੋ ਜਾ ਾਾਂਗੇ। ਦਿੰਡ ਘਿੱਟ ਅਪਰਾਧ ਤੋਂ ਬਾਅਦ

ਜਾਊਗਾ। ਤੁ ਹਾਡੇ ਟਿੱਬਰ ਦੀ ਰਾਖੀ ਕਰਾਾਂਗੇ ਪਰ ਵਜਊਰੀ ਨੇ ਤਾਾਂ

ਭ ਤੋਂ ਖਤਰਨਾਕ ਕਤ ਮੇਰੇ ਲਈ ਇਹ

ਹੁਿੰਦਾ ਐ। ਗੁ ਨਾਹ-ਵਦਰਸ਼ ਤੋਂ ਤੁ ਰਦਾ ਬਿੰਦਾ ਪਛਾਵਣਆ ਜਾ ਕਦਾ

ੋ ਣਾ ਹੈ ਵਕ ਇਹ ੀ ਦੋਸ਼ੀ ਹੈ। ਇ ਦੇ ਵਬਆਨ ਤੇ ਕੀ ਭਰੋ ਾ ਾਰੀ

ਹੈ, ਕਲਦਾਰ ੀ ਪਛਾਣ ਹੋ ਕਦਾ ਹੈ। ਮੈਂ ਵ ਹੜ੍ੇ ਦੀ ਾੜ੍ ਵਪਿੱਛੇ

ਮੁਖ਼ਬਰ ਲਈ ਪੈ ੇ ਕਮਾਉਣ ਦਾ ਤਰੀਕਾ ਬਣ ਜਾਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਈ ਾਰੀ ਨਹੀ।ਾਂ ਕਾਲੇ ਲਈ ਨਹੀ ਾਂ ਬਵਣਆ। ਮੈਂ ਥਿੱਲੇ ਲਾ ਵਗਆ।

ਿੰਗੀ ਤਰਹਾਾਂ ਲੁ ਵਕਆ ਾਾਂ। ਉਹ ਾੜ੍ ਵਜ ਨੂਿੰ ਕਾਲੇ ਨੇ ਦੁਨੀਆ ਤੋਂ

ਏ? ਉਹਨਾਾਂ ਲਈ ਗੁਨਾਹਗਾਰ ਤਾਾਂ ਛੁਿੱਟ ਜਾਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਈ

ਹੋ ਜਾਣਾ ੀ। ਮੈਨੂਿੰ ਵਖਆਲ ਆਇਆ ਵਕ ਮੈਂ ਗਲਤੀ ਕੀਤੀ ਏ।

ਪਰਦਾ ਮਵਝਆ। ਉਹ ਾੜ੍ ਵਜਹੜ੍ੀ ਕਾਲੇ ਲਈ ੁਿੱਖ ੀ ਵਕਉਵਾਂ ਕ ਅਣ ਾਹੀਆਾਂ ਅਿੱਖਾਾਂ ਤੋਂ ਓਹਲੇ ਰਿੱਖਦੀ ੀ। ੜ੍ਕ ਦੀ ਪਟੜ੍ੀ ਉਿੱਤੇ ਮੈਂ ਠਵਹਵਰਆ ਨਹੀ।ਾਂ ਆਲ਼ੇ ਦੁਆਲੇ ਕੋਈ ਨਹੀ ਾਂ ੀ।

ਦਰ ਾਜ਼ਾ ਬਹੁਤ ਛੇਤੀ ਭਿੰਨ ਵਦਿੱਤਾ। ਕੋਈ ਇ

ਜਦ ਮੋੜ੍ ਲਿੰ ਵਘਆ ਇਿੱਕ ਦਮ ਆਪਣੀ ਉਡਣ ਾਲੀ ਗਿੱਡੀ ਵ

ਵ

ਬਵਹਕੇ ਇਿੰਜਣ ਾਲੂ ਕਰਕੇ ਉਡਾਰੀ ਮਾਰੀ।

ਲਾਸ਼ ਉਪਰ ਝੁਕ ਕੇ ਘੋਵਖਆ। ਪਿੰਦਰਾਾਂ ਵਮਿੰਟਾਾਂ ਤਕ ਵਜ ਮ ਠਿੰਡਾ ਨੂਿੰ ਪਿੰਦਰਾਾਂ ਵਮਿੰਟਾਾਂ ਲਿੱ ਭ ਕਦਾ ਹੈ। ਹੁਣ ਹਿੱਥ ਮਲਣ ਦੀ ਕੋਈ ਲੋ ੜ੍ ਨਹੀ ਾਂ ੀ।

ਜੋ ਹੋ ਵਗਆ ੋ ਹੋ ਵਗਆ। ਆਥਣ ੇਲੇ ਮੈਂ ਉ

ਮੈਂ ਬਾਰੀ ਕੋਲ ਖੜ੍ਹ ਵਗਆ। ਜਾਲੀਆਾਂ ਵ ਿੱ ੋਂ ਮੈਂ ਬਾਹਰ ਨਜ਼ਰ ਮਾਰੀ। ਬਿੱਦਲਾਾਂ ਵਪਿੱਛੋਂ ਧੁਿੱਪ ਨੇ ਮੇਰੇ

ਇ

ਿੱਲ ਵਨਿੱ ਘੀਆਾਂ ਵਨਿੱ ਘੀਆਾਂ

ਵਗਆ। ਥਾਾਂ

ੁਿੰਨੀ

ੀ।

ਾਰੀ ਮੈਂ ਮਕਾਨ ਦੇ ਾਹਮਣੇ ਆਪਣੀ ਉਡਣ ਾਲੀ ਗਿੱਡੀ

ਵਜ ੇਂ ਾਰੇ ਬਾਹਰ ਗਏ ਹੋਣ, ੈ ੇ ੀ ਐ ੇ ਗੁ ਆਾਂ ੀ ਹੋਰ ਲੋ ਕਾਾਂ ਦੀਆਾਂ ਗਿੱਲਾਾਂ ਵ ਸ਼ਾਮਲ ਨਹੀ ਾਂ ਹੁਿੰਦੇ ਨ। ਐਤਕੀ ਾਂ ਮੈਂ ਰੇ ਇਿੰਨੇ

ਗਲਤੀ? ਇਨ ਾਨ ਨੇ ਮੈਨੂਿੰ ਇਿੱਦਾਾਂ ਦਾ ਬਣਾਇਆ। ਇਨ ਾਨ ਤਰਹਾਾਂ ਦੇ ਕਾਰਜਾਾਂ ਤੇ ਭੇਜਦੇ

ਾਪ

ਪਾਰਕ ਕਰ ਵਦਿੱਤੀ। ਆਾਂ ੀਆਾਂ ਗੁਆਾਂ ੀਆਾਂ ਦੇ ਘਰ ਖਮੋਸ਼ ਨ।

ਵਕਰਨਾਾਂ ੁਿੱਟੀਆਾਂ। ਹਾਾਂ ਮੈਨੂਿੰ ਇਹ ਕਿੰਮ ਬਹੁਤ ਪ ਿੰਦ ੀ। ਮੇਰੀ ਕੀ ਮੈਨੂਿੰ ਇ

ਹੀ ਥਾਾਂ ਤੇ

ਨ। ਆਮ ਕਲਦਾਰ

ਜ਼ੋਰ ਨਾਲ ਵਦਿੱਤੀ ਵਕ ਇਿੰਜਣ ਵ ਿੰਘਾੜ੍ ਵਪਆ। ਗਿੱਡੀ ਦਾ ਬੂਹਾ ੀ

ਇਨ ਾਨ ਦੀ ਰਿੱਖਸ਼ਾ ਕਰਦਾ। ਪਰ ਮੈਂ ਅਲਿੱ ਗ ਾਾਂ। ਆਪਣੇ ਆਪ

ਜ਼ੋਰ ਦੇਣੀ ਬਿੰਦ ਕੀਤਾ। ਹੁਣ ਮੈਂ ਬਦਨ ਉਿੱਤੇ 41

ਰਦੀ ਪਾਈ ਹੋਈ

ੀ। ਲੋ ਹੇ ਦੀਆਾਂ ਲਿੱ ਤਾਾਂ ਉਪਰ ਪਤਲੂ ਨ। ਹਾਾਂ ਕਲਦਾਰ ਨੂਿੰ ਕਪਵੜ੍ਆਾਂ ਦੀ ਲੋ ੜ੍ ਨਹੀ ਾਂ ੀ, ਅ ੀ ਾਂ ਕਪਵੜ੍ਆਾਂ ਵ ਬੇਤੁਕੇ

ਅਤੇ ਇਨ ਾਨ ਰ ਈ ੋ ਅਤੇ ਪੌੜ੍ੀਆਾਂ ਉਪਰ ਹੇਠਾਾਂ ਤੁ ਰਦੇ ਵਫਰਦੇ ਨ। ਬਹੁਤਾ ਬੋਲਦੇ ਨਹੀ ਾਂ ਨ। ਤੁ ੀ ਾਂ ਮਝ ਕਦੇ ਹੋ ਵਕ ਇਿੱਕ

ਲਿੱ ਗਦੇ ਾਾਂ। ਪਰ ਿੰ ਾਰ ਦੀ ਵਨਯਮਾ ਲੀ ਦੇ ਮੁਤਾਬਕ ਿੱਲਣਾ

ਕਤਲ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਬੁੜ੍ਬੁੜ੍ ਵਕ ਨੇ ਕਰਨੀ ਐ? ਝੁਕੇ ਹੋਇਆਾਂ ੋਂ

ਪੈਂਦਾ ੀ। ਨਾਲੇ ਜੇ ਵਕ ੇ ਨੇ ੀ ਮੈਨੂਿੰ ਦੇਵਖਆ ੀ ਹੋ ੇ ਹੁਣ ਵਕ ੇਂ

ਇਿੱਕ ਕਲਦਾਰ ਖੜ੍ਹ ਵਗਆ। ਮੇਰੇ ਿੱਲ ਦੇਖਦਾ ੀ। ਮੈਂ ਗੁ ਨਾਹ-

ਪਛਾਣਦਾ? ਗ ਾਹ ਨੂਿੰ ਤਕਰੀਬਨ ਕਪਵੜ੍ਆਾਂ ਦੀ ਯਾਦ ਹੁਿੰਦੀ ਹੈ।

ਵਦਰਸ਼ ਦੀ ਜਾਾਂ ਕਰ ਵਰਹਾ ਾਾਂ। ਬੋਤਲਾਾਂ ਆਲ਼ੇ ਦੁਆਲੇ ਡੁ ਿੱ ਲੀਆਾਂ

ਮੁਜਰਮ ਦੀ ਸ਼ਕਲ ਘਿੱਟ।

ਵਖਿੱਲਰੀਆਾਂ ਨ। ਗਿੱਦੀਆਾਂ ੀ ਵਜਿੱਥੇ ਮੈਂ ੁਿੱਟੀਆਾਂ ਨ। ਦਰੀ ਲਹੂ

ੇਰੇ

ੇਰੇ ਮੈਂ ਨਿੰਗਾ ਮਸ਼ੀਨੀ ਮਾਨ

ਾਾਂ। ਹੁਣ ਕਪਵੜ੍ਆਾਂ ਨਾਲ ਮੇਰਾ ਰੂਪ ਬਦਲ ਵਗਆ ੀ। ਭ ਤੋਂ ਹੁਵਸ਼ਆਰ ਹਵਤਆਰੇ ਨਕਲੀ ਮੁਿੱਛਾਾਂ ਅਤੇ ਰਿੰਗੇ ਾਂ ੇ ਹਨ। ਰਤਦੇ। ਆਮ ਕਪੜ੍ੇ ਹੀ ਪਾਉਦ

ਨਾਲ ਵਭਿੱਜੀ ੀ।

ਾਲ ਨਹੀ ਾਂ -ਇਥੇ ਕੀ ਹੋਇਆ ? ਮੈਂ ਪੁਿੱਵਛਆ। ਫਜ਼ੂਲ ੁਆਲ ੀ। -ਇਨ ਪੈਕਟਰ

ਾਵਹਬ ਜੀ, ਲਿੱ ਗਦਾ ਏ ਵਕ ਵਕ ੇ ਨੇ ਕਾਲੇ ਦਾ

ਮੈਂ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਪਿੱਥ ਉਿੱਤੇ ਤੁ ਰਕੇ ਵਗਆ। ਮੇਰੀ ਨਜ਼ਰ ਾਰ ਫ ੁ ਰ ੇ ੇ ਗਈ। ਹਰ ੀਜ਼ ਦੀ ਪੜ੍ਤਾਲ ਕੀਤੀ। ਵਕਉਵਾਂ ਕ ਇਿੱਦਾਾਂ ਲੋ ਕਾਾਂ ਨੂਿੰ

ਬੈਂਡ ਜਾ ਵਦਿੱਤਾ-। ਮੈਨੂਿੰ ਪੁਵਲ ਗੁ ਪਤ ਰ ਨੇ ਜ ਾਬ ਵਦਿੱਤਾ।

ਲਿੱ ਗਣਾ ਾਹੀਦਾ ਵਕ ਮੇਰਾ ਕਿੰਮ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਪੜ੍ਤਾਲ ਕਰਨਾ ਹੈ।

ਤੀਿੀ ਆਵਾਜ਼

ਟੁਿੱਟੇ ਫੁਿੱਟੇ ਬੂਹੇ ਦੀ ੀ ਜਾਾਂ

ਕੀਤੀ। ਦਰ ਾਜ਼ਾ ਬਿੰਦ ੀ। ਜਦ ਮੈਂ

ਉ ਦੇ ਅਿੱਗੇ ਖਲੋ ਇਆ ਵਕ ੇ ਨੇ ਅਿੰਦਰੋਂ ਖੋਲਹ ਵਦਿੱਤਾ। ਦੋ ਆਦਮੀ ਮੇਰੇ ਿੱਲ ਆਏ। ਇਿੱਕ ਬਿੰਦਾ ਰਦੀ ਵ ਇਿੱਦਾਾਂ ਹੀ

ਜਾਇਆ

ਮੈਨੂਿੰ ਦਰਸ਼ਨ ਿੱਦੋ। ਮੈਂ ਰਣਜੀਤਪੁਰ ਦਾ ਭ ਤੋਂ ਿੱਡਾ ਗੁ ਪਤ ਰ

ੀ। ਇਿੱਕ ਕਲਦਾਰ ੀ

ਾਾਂ। ਮੇਰੇ ਮਵਹਕਮੇ '

ੀ। ਮੈਂ ਇਿੱਕ ਪਾ ੇ ਹੋਕੇ ਉਨਹਾਾਂ ਨੂਿੰ ਰਾਹ ਦੇ

ਵਦਿੱਤਾ। ਮੈਂ ਵਫਰ ਘਰ ਵ

ੜ੍ ਵਗਆ। ਟੈਲੀਫੋਨ ਹਾਲੇ

ਕਰਦੇ

ਬਿੰਵਦਆਾਂ ਨਾਲ ਕਲਦਾਰ ਅਫ ਰ ਕਿੰਮ ਨ। ਕਲਦਾਰਾਾਂ ਦੇ ਨਾਾਂ ਨਹੀ ਾਂ ਹੁਿੰਦੇ, ਪਰ ਵਬਿੱਵਲਆਾਂ ਉਿੱਤੇ

ਨਿੰਬਰ ਹੁਿੰਦਾ ੀ। ਮਝ ਲੋ ਵਕ ਇ ਪਰਤੀਕ ਦਾ ਨਿੰਬਰ ਨਾਾਂ ਾਾਂਗ

ੀ ਦਰੀ

ਿੱਲਦਾ

ਉਿੱਤੇ ਵਡਿੱ ਵਗਆ ਵਪਆ ੀ।

ੀ। ਇਿੱਕ ਕਲਦਾਰ ਦਾ ਨਿੰਬਰ 1984

ੀ। ਪਰ

ਪੁਵਲ ੀਆਾਂ ਨੇ 1984 ਨੂਿੰ ਨਾਾਂ ਵਦਿੱਤਾ ੀ। ਭ ਉਹਨੂਿੰ ਭ ਨ ਿੱਦਦੇ ਲਾਸ਼ ਉਿੱਥੇ ਹੀ ੀ ਵਜਿੱਥੇ ਮੈਂ ਛਿੱਡ ਕੇ ਆਇਆ ਾਾਂ। ਉ ਨੇ ਮੇਰੇ ਲਈ ਦਰ ਾਜ਼ਾ ਖੋਵਲਹ ਆ ੀ। ਮੇਰੇ ਹਿੱਥ ਵ

ੇਲੇ ਕਾਲੇ

ੀ। ਦਰਅ ਲ ਵਜਿੰਨੇ ਕਲਦਾਰ ਥਾਣੇ ' ਕਿੰਮ ਕਰਦੇ ੀ, ਭ ਨੂਿੰ

ਥੈਲਾ ੀ।

ਨਾਾਂ ਵਦਿੱਤੇ ਹੋਏ ਨ ।

ਮੈਂ ਉਹਨੂਿੰ ਵਕਹਾ ੀ ਤੁ ਹਾਡਾ ਮੀਟਰ ੈਕ ਕਰਨ ਆਇਆਾਂ ਮੈਂ ਓਦੋਂ ੀ ਪਰ ਮੀਟਰ ਾਲੇ ਦੀ। ਮੈਨੂਿੰ ਤੜ੍ਕੇ ੇਖਕੇ ਓਹ ਹੈਰਾਨ ੀ। ਪਰ ਉਹਨੇ ਆਪਣੀ ਅਕਲ ਨਹੀ ਾਂ ਰਤੀ। ਆਮ

ਮੈਨੂਿੰ ਕਈ ਮਹੀਵਨਆਾਂ ਤੋਂ ਭ ਨ ਉਿੱਤੇ ਸ਼ਕ

ੂਝ, ਬਿੰਦੇ ਨੂਿੰ ਦਿੱ ਦੀ ਏ ਵਕ ਉ ੇਲੇ ਮੀਟਰ ਾਲਾ ਦਰ ਾਜ਼ਾ ਨਹੀ ਾਂ ਖੜ੍ਕਾਊਗਾ। ਨਾਲੇ ਕਾਲਾ ਤਾਾਂ ਮੇਰੇ ਰਵਗਆਾਂ ਤੋਂ ਲੁ ਵਕਆ

ਉ ਦੀ ਲਾਸ਼ ਲਿੱ ਭੀ ੀ। ਦੇਖਣ ' ਤਾਾਂ ੋਰੀ ਹੋਈ ੀ। ਪਰ ਾਨੂਿੰ

ੀ ਰਦੀ ਪਾਈ

ੀ! ਉਨੇ ਮੈਨੂਿੰ ਬੈਠਕ ਵ

ਹਫਤਾ ਪਵਹਲਾ ਕਾਲੇ ( ਾਡੇ ਮਵਹਕਮੇ ਲਈ ਮੁਖ਼ਬਰ ੀ) ਦੇ ਘਰ ਾਫ਼ ਵਦਿੱ ਦਾ

ੀ ਵਕ ਕਾਲੇ ਦਾ ਕਤਲ ਹੋਇਆ

ੀ।

ਾਨੂਿੰ ਸ਼ਿੱਕ

ੀ ਵਕ ਵਕ ੇ ਨੇ ਕਾਲੇ ਦਾ ਖ਼ੂਨ ਕਰ ਾਇਆ ੀ। ਗੁ ਨਾਹ-ਵਦਰਸ਼

ਵਲਜਾਕੇ ਖੜ੍ਹਾ ਕਰ ਵਦਿੱਤਾ। ਵਫਰ ਮੈਂ

ਉਹਨੂਿੰ ਆਵਖਆ ਤੁ ਹਾਡਾ ਗ਼ੁ ਲਖ਼ਾਨਾ

ੀ। ਅਿੱਜ ਤੋਂ ਇਿੱਕ

ਕਦਾ ? ਹੋਰ ਹੈਰਾਨ ਹੋ ਵਗਆ। ਕਲਦਾਰ ਤਾਾਂ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰ ਨਹੀ ਾਂ ਕਦਾ। ਸ਼ਿੱਕ ਉ ਨੂਿੰ ਪਈ ਨਹੀ।ਾਂ ਮੈਨੂਿੰ ਜਾਣ ਦੇ ਵਦਿੱਤਾ। ਉਿੱਥੇ ਮੈਂ ਮੀਟਰ

ਤੇ ਕੁਝ ਦੇਰ ਬਾਅਦ ਭ ਨ ੀ ਆ ਵਗਆ ੀ। ਮੈਨੂਿੰ ਬਾਅਦ '

ਾਲੇ ਦੀ ਰਦੀ ਲਾਹ ਵਦਿੱਤੀ ੀ। -ਮੀਟਰ ਨਹੀ ਾਂ ੈਿੱਕ ਕਰਨਾ ? - ।

ਕਤਲ ਹੋਏ ੀ; ਹਰੇਕ ਾਰੀ ਭ ਨ ਗੁ ਨਾਹ-ਵਦਰਸ਼ ਦੇ ਨੇੜ੍ੇ ਘੁ ਿੰਮਦਾ ਵਫਰਦਾ ੀ। ਬੂਤ ਤਾਾਂ ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਨਹੀ ਾਂ ੀ, ਪਰ ਮੇਰਾ ਵਹਜ

- ਆਹੋ । ਇਿੱਕ ਵਮਿੰਟ ਮੈਂ ਬਾਥਰੂਮ ਵ ਿੱ ੋਂ ਜ ਾਬ ਵਦਿੱਤਾ। ਪਤਾ ਨਹੀ ਾਂ ਵਕਉ ਾਂ ਉਹਨੇ ੋਵ ਆ ਨਹੀ ਾਂ ਬੈਗ ਵ ਕੀ ਹੈ। ਕੀ ਪਤਾ ੋਵ ਆ

ਵਗਆਨ, ਮੇਰੀ ਰੁ ੀ ਦਿੱ ਦੀ

ੀ ਹੋ ੇਗਾ। ਪਰ ਥੈਲੇ ਵ

ਰਤ

ਪਤਾ ਲਿੱ ਗਾ ਵਕ ਇਲਾਕੇ ' ਭ ਨ ੀ, ਤੇ ਰੇਡੀਓ ਤੋਂ ਓਨੇ ੁਵਣਆ ਕਾਲੇ ਦੇ ਘਰ ਕੁਝ ਗੜ੍ਬੜ੍ ਹੋਈ ੀ। ਇ ਤੋਂ ਪਵਹਲਾ ਹੋਰ ੀ

ੀ ਵਕ ਨਮਕ ਹਰਾਮ

ੀ। ਮੈਂ

ਇਰਾਦਾ ਬਣਾ ਵਲਆ ਉ ਦਾ ਵਪਿੱਛਾ ਕਰਨ ਦਾ।

ਕੁਝ ੀ ਹੋ ਕਦਾ ੀ। ਕੁਝ ੀ।

ਉਫ਼! ਵਫਰ ਹੋਰ ਪਾ ੇ ਤੁ ਰ ਵਪਆ। ਹੁਣ ਮੇਰੇ

ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਗਲਾ ੀ ਿੱਲ ਤਿੱਕਦਾ ੀ ਜਦ ਤੁ ਹਾਨੂਿੰ ਭ ਨ ਬਾਰੇ ਦਿੱ ਪਾਈ। ਜੇ ਤੁ ੀ ਾਂ ਇ ਇਤਲਾਹ ਨੂਿੰ ਪੜ੍ਹਦੇ ਹੋ, ਮਝੋ ਮੈਂ ਤਾਾਂ ਰਿੱਬ ਦਾ ਵਪਆਰਾ ਹੋ ਵਗਆ ਹਾਾਂ। ਵਕਉਵਾਂ ਕ ਇ ਖ਼ਤ ਨੂਿੰ ਹਰ ਲ ੇ ੇ

ਾਹਮਣੇ ਦੋ

ਕਲਦਾਰ ਨ। ਦੋਨੇਂ ਲਾਸ਼ ਉਪਰ ਝੁਕੇ ਹੋਏ ਨ। ਹੋਰ ਕਲਦਾਰ 42

ਝਿੱਗੇ ਦੀ ਛਾਤੀ ਾਲੀ ਜੇਬ ' ਰਿੱਖਦਾ ਾਾਂ। ਇ ਖ਼ਤ ' ਮੈਂ ਾਰਾ

ਰਣਜੀਤਪੁਰ ਦੇ ਕਾਰਖ਼ਾਨੇ ਾਲੇ ਇਲਾਕੇ ਪਹੁਿੰ ੇ ਗਏ ੀ। ਇਥੇ ਮੈਨੂਿੰ ਬਿੱ ਕੇ ਰਵਹਣਾ ਵਪਆ ਵਕਉਵਾਂ ਕ ਹੁਣ ਾਡੇ ਵ ਾਲੇ ਕੋਈ ਨਹੀ ਾਂ ੀ। ਮੈਂ ਵਰ ਕ ਲੈ ਕੇ ਆਪਣੀ ਗਿੱਡੀ ਦੀਆਾਂ ਬਿੱਤੀਆਾਂ ਬਿੰਦ

ਹਾਲ ਦਿੱ ਣਾ ਾਹੁਿੰਦਾ ਾਾਂ। ਕਹਾਣੀ ੀ ਗਲਾ ੀ ਨਾਲ ਹੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁਿੰਦੀ…

ਕਰ ਵਦਿੱਤੀਆਾਂ। ਵਕ ੇ ਕਾਰਖ਼ਾਨੇ ਦੇ ਨੇੜ੍ੇ ਉ ਨੇ ਆਪਣੀ ਗਿੱਡੀ ਵਜ

ਰਾਤ ਮੈਂ ਭ ਨ ਦਾ ਵਪਿੱਛਾ ਕਰਨ ਦਾ ਫ਼ੈ ਲਾ ਕਰ ਵਲਆ, ਾਂ ਥਾਣੇ ' ਬੈਠਾ ਹਰਾ-ਜਲ ਗਲਾ ੀ ' ੋਂ ਪੀਦਾ ੀ। ਹਰਾ-ਜਲ

ਖੜ੍ੀ ਕਰ ਵਦਿੱਤੀ। ਮੈਂ ਅਿੱਧੇ ਵਕਲੋ ਮੀਟਰ ਪਰੇ ਧਰਤੀ ਉਿੱਤੇ ਗਿੱਡੀ

ਇਿੱਕ ਰ ਵਜ ਨੂਿੰ

ਵਦਿੱ ਦਾ ੀ। ਮੈਂ ਉ ਨੂਿੰ ਇਿੱਕ ਫੈਕਟਰੀ ਦੇ ਬੂਹੇ ' ੋਂ ਅਿੰਦਰ ਜਾਾਂਦਾ

ਤਾਾਂ ਇ

ਨਾਲ ਿੰਮ ੁ ੀ ਦੇ ਵਦਿੱਤੀ ੀ। ਮੇਰੀ ਦੁਅਿੱਖੀ ਦੂਰਬੀਨ ' ੋਂ ਭ ਨ ਾਫ਼

ਾਵਡਆਾਂ ਕਾਰਖ਼ਾਵਨਆਾਂ ' ਘੜ੍ਦੇ ੀ। ਭਾਰਤ ਬਹੁਤ ਕਾਮਯਾਬ ਹੋ ਵਗਆ, ਪਰ ਵਜਉ ਾਂ ਵਜਉ ਾਂ

ਦੀ '

ਦੇਵਖਆ। ਦੂਰਬੀਨ ਨਾਲ ਮੈਂ ਕਾਰਖ਼ਾਨੇ ਦੇ ਨਾਾਂ ਉਿੱਤੇ ਨਜ਼ਰ ਮਾਰੀ।

ਜਨਤਾ ਿੱਧਦੀ ਗਈ, ਅਨਾਜ ਘਿੱਟਦਾ ਵਗਆ। ਅ ੀ ਾਂ ਹੁਣ ਕੇ ਲ ਸ਼ਵਹਰਾਾਂ '

ਦੇ

ੀ। ਜ਼ਮੀਨੀ

ਮਾਜ ਤਾਾਂ ਇਵਤਹਾ

ਦੇ

ਫ਼ੇ

-ਨਿੰਬਰ ਿੰਨ ਵਟਿੱਕੀ ਫਿੱਟੇ ਉਿੱਤੇ ਵਲਵਖਆ ੀ। ਇਥੇ ਤਾਾਂ ਹਰੀਆਾਂ ਅਤੇ ਾਂ ੇ ੀ। ਮੈਂ ਦੂਰਬੀਨ ਨੂਿੰ ਗਿੱਡੀ ਵ ਲਾਲ ਵਟਿੱਕੀਆਾਂ ਨੂਿੰ ਬਣਾਉਦ ਰਿੱਖ

ਪਿੰਵਨਆਾਂ ' ਗੁ ਿੰਮ ਵਗਆ। ਪਰੋਟੀਨ ਲਈ ਲਾਲ-ਵਟਿੱਕੀ ਕਾਰਖ਼ਾਨੇ ਾਂ ੇ ੀ। ਬਜ਼ੀਆਾਂ ਦੇ ਥਾਾਂ ਹਰੀ-ਵਟਿੱਕੀ ਨੂਿੰ ਉਪਜ ਖਾਣ ਲਈ ਬਣਾਉਦ

ਕੇ ਨਿੰਬਰ ਿੰਨ ਵਟਿੱਕੀ ਿੱਲ ਤੁ ਰ ਵਪਆ।

ਕਰਦੇ ੀ। ਪਾਣੀ ਧਾਣੀ ਦਾ ੀ ਘਾਟਾ ੀ। ਇ ਲਈ ਪੀਣ ਲਈ ਾਂ ਲਾਲ ਅਤੇ ਹਰੇ ਜਲ ਨ। ਮੈਂ ੀ ਪੀਦਾ ੀ, ਹਰੀ-ਵਟਿੱਕੀ ਤੋਂ

ਭ ਨ ਤਾਾਂ ਅਰਾਮ ਨਾਲ ਅਿੰਦਰ ੜ੍ ਵਗਆ ੀ। ਦਰ ਾਜ਼ੇ ਨਾਲ

ਬਣਾਕੇ। ਗਲਾ ੀ ' ਇਹ ਹੀ ਵਤਆਰ ਕੀਤਾ ੀ। ਪਰ ਜਦ ੀ ਾਂ ਾਂ ਾ ਪੀਦਾ ੀ, ਬੁਿੱਲਹਾਾਂ ਨੂਿੰ ਤਾਾਂ ਮਿੱਕੀ ਦੀਆਾਂ ਰੋਟੀਆਾਂ ਦਾ ਯਾਦ ਆਉਦ

ਦੋ ਰਾਖੇ ਖੜ੍ਹੇ ੀ। ਇਿੱਕ ਇਨ ਾਨ ਖਲੋ ਤਾ ੀ ਅਤੇ ਇਿੱਕ ਕਲਦਾਰ

ੀ। ਓਹ ਮਿੱਕੀ ਦੀਆਾਂ ਰੋਟੀਆਾਂ ਵਜ ਮੇਰੇ ਪੜ੍ਦਾਦੇ ਦੇ ੇਲੇ ਲੋ ਕ

ਵਪਆ। ਇਥੇ ਮੈਂ ਾੜ੍ ਦੀਆਾਂ ਤਾਰਾਾਂ ਨੂਿੰ ਪਾ ੇ ਕਰ ਕੇ ਬਾਾਂਹ ਲਿੱ ਤ

ਖਾ ਕਦੇ ੀ। ਇ ਕਰਕੇ ਉਦਾ ਹੋ ਜਾਾਂਦਾ ੀ। ਪਰ ਹੋਰ ਕੁਝ ਖਾਣ ਲਈ ਨਹੀ ਾਂ ੀ। ਇ ਉਜਿੱਡ ਵਡਰਿੰਕ ਦੇ ੁਆਦ ਤੋਂ ਵਧਆਨ

ਲਿੰ ਘਾ ਕੇ ੜ੍ਨ ਦੀ ਕੋਵਸ਼ਸ਼ ਕੀਤੀ। ਵਫਰ ਮੈਂ ਹਿੱਥ ਪੈਰ ਪਾਕੇ ਾੜ੍

ਪਰੇ ਕਰਨ ਲਈ ਮੈਂ ਭ ਨ ਬਾਰੇ ੀ। ਦ

ਦਿੱਵ ਆ। ਠੀਕ ਏ। ਮੈਂ ਉ

ੈਕ ਕੀਤਾ ਉ

ੀ। ਮੈਨੂਿੰ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਾੜ੍ ਘੁ ਿੰਮ ਕੇ ਲੁ ਵਕਆ ਥਾਾਂ ਲਿੱ ਭਣਾ

ੜ੍ਹ ਕੇ ਦੂਜੇ ਪਾ ੇ ਪਹੁਿੰ ਵਗਆ ੀ। ਅਿੱਜ ਕਿੱਲਹ ਕੁਿੱਤੇ ਤਾਾਂ ਦੁਨੀਆ ' ਰਾਖੀ ਕਰਨ ਲਈ ਹੈ ਨਹੀ ਾਂ ੀ। ਵਫਰ ੀ ਵਧਆਨ ਨਾਲ ਤੁ ਰ

ੋ ਣ ਲਿੱ ਗ ਵਪਆ। ਇਿੱਦਾਾਂ

ਵਨਸ਼ ਾ ਬਣਾ ਵਲਆ। ਮੈਂ ਕਿੰਵਪਊਟਰ ' ਵਡਊਟੀ ਕਦ ਮੁਿੱਕਦੀ

ਖੜ੍ਹਾ

ਕੇ ਵਗਆ ੀ। ਇਿੱਕ ਬਾਰੀ ਖੁਿੱਲਹੀ ੀ। ਇ

ਦੀ

ਗਿੱਲ ਨੇ ਮੇਰੀ ਅਿੱਖ

ਫੜ੍ਹ ਲਈ ੀ। ਮੈਂ ਆਲ਼ੇ ਦੁਆਲੇ ਦੇਵਖਆ। ਹਾਲੇ ਵਕ ੇ ਨੂਿੰ ਨਹੀ ਾਂ

ਜੇ ਦਾ ਟਾਈਮ ਕਿੰਵਪਊਟਰ ਨੇ

ਪਤਾ ਲਿੱ ਗਾ ਵਕ ਮੈਂ ਉਲਿੰ ਘਣਾ ਕੀਤੀ

ੇਲੇ ਆਪਣੀ ਉਡਿੱ ਣ ਾਲੀ ਗਿੱਡੀ

ੀ। ਇਿੱਕ ਬਕ ੇ ਨੂਿੰ ਕਿੰਧ

ਭ ਨ ਦੀ ਗਿੱਡੀ ਵਪਿੱਛੇ ਲੁ ਕਾ ਕੇ ਮਗਰ ਜਾ ਾਾਂਗਾ। ਮੈਂ ਬਾਰੀ ' ੋਂ

ਨਾਲ ਘੜ੍ੀ ਕੇ ਬਾਰੀ ਥਿੱਲੇ ਵਟਿੱਕਾ ਵਦਿੱਤਾ। ਉ ਤੇ ੜ੍ਹ ਕੇ ਬਾਰੀ

ਬਾਹਰ

ਾਲੇ

ਵ ਿੱ ੋਂ

ਪਿੰਛੀਆਾਂ ਾਾਂਗ ਬੇਟਾਇਰ ਗਿੱਡੀਆਾਂ ਉਿੱਡ ਰਹੀਆਾਂ ਨ। ਵਕਤੇ ਰੁਖ ਿੱ ਨਹੀ ਾਂ ੀ ਵਦ ਦਾ। ਵਕਤੇ ਅ ਲੀ ਪਿੰਛੀ ਨਹੀ ਾਂ ੀ ਵਦ ਦਾ। ਸ਼ਵਹਰ

ਪੁਲ

ਕਿੰਕਰੀਟ ਕਿੱ

ਨਜ਼ਰ '

ਮੈਂ ਤਾਾਂ

ਦੇਵਖਆ

ੀ। ਮੈਂ ਕੋਈ ਥੜ੍ਹੇ ਦੇ ਨਾਲ

ਾਡੇ ਆਧੁਵਨਕ ਨਗਰ

ਿੱਲ ਤਾਵੜ੍ਆ। ਵਬਜਲੀ

ਭਵਰਆ ਗਲਾ

ੀ। ਮੈਂ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਅਿੱਗੇ ਵਗਆ।

ਦਾ ਅਫ ਰ ਮੈਂ ਭਾ ੇਂ ਹੋ ਾਾਂਗਾ, ਪਰ ਮੇਰੇ ਕੋਲੇ ਮੁਖ਼ਤਾਰਨਾਮਾ ਾਰਿੰਟ ਅਿੰਦਰ ੜ੍ਨ ਲਈ ਨਹੀ ਾਂ ੀ। ਕਾਨੂਿੰ ਨ ਦੀ

ਲੋ ਹੇ ਦਾ ਜਿੰਗਲ

ਹੋ ੇਗਾ। ਕੁਝ

ੜ੍ ਵਗਆ। ਭਿੰਡਾਰ

ੀ। ਵਕਥੇ ਬੈਠਾ ਹਲ਼ ਰੋਂਦਾ ਾਹਣ ਲਈ ਵਰਹਾ ਨਹੀ।ਾਂ ਮੈਂ ਗ਼ੁ ਿੱ ੇ ਵ ਅਿੱਧਾ

ੋਰ

ਾਾਂ। ਭਿੰਡਾਰ ਦਾ ਬੂਹਾ ਖੋਲਹ ਕੇ ਅਿੰਦਰ

ਦੀਆਾਂ ਮਸ਼ੀਨਾਾਂ ਵਦਿੱ ਦੀਆਾਂ

ੁਿੱਟ ਵਦਿੱਤਾ।

ੀ। ਹੇਠਾਾਂ ਮੈਨੂਿੰ ਕਾਰਖ਼ਾਨੇ

ਨ। ਮੈਨੂਿੰ ਭ ਨ

ੀ ਤੁ ਰਦਾ ਵਦਿੱ

ਵਗਆ। ਮੈਂ ਉ ਦਾ ਵਪਿੱਛਾ ਕੀਤਾ, ਪਰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਉਪਰਲੇ ਥੜ੍ਹੇ ਉਿੱਤੇ ਭ ਨ ਦੀ ਗਿੱਡੀ ਹਨੇਰੇ ' (ਅ ਲੀਅਤ ਵ

ਸ਼ਵਹਰ ਦੇ

ਵਰਹਾ। ਕੁਿੱਬਾ ਹੋ ਕੇ ਤੁ ਰਦਾ ੀ। ਵਫਰ ੋਣ ਾਲੀ ਿੱਦਰੀ ਨੇ ਮੇਰੀ

ਮਕਦੇ ਤਾਵਰਆਾਂ

ਅਿੱਖ ਫੜ੍ਹ ਲਈ। ਉਹਦੇ ਉਪਰ ਲਾਲ ਵਟਿੱਕੀਆਾਂ ਨ।

ਉਿੱਡਣ ਾਲੀਆਾਂ ਗਿੱਡੀਆਾਂ ਨ) ' ਸ਼ਾਮਲ

ਹੋ ਗਈ। ਮੈਂ ਥੋੜ੍ਹਾ ਵ ਰ ਬਾਅਦ ਉ ਦੇ ਮਗਰ ਲਾ ਵਗਆ। ਮੈਂ ਬਹੁਤਾ ਨੇੜ੍ੇ ੀ ਨਹੀ ਾਂ ਹੋਣਾ ਾਹੁਿੰਦਾ ੀ। ਜੇ ਉਹਨੇ ਮੈਨੂਿੰ ਦੇਖ

ਮੈਂ

ਵਲਆ, ਮੇਰਾ ਤਾਾਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਵਹਲਾ ਹੀ ਕਾਰਜ ਮੁਿੱਕ ਜਾਣਾ ੀ।

ਮਾਵਲਕ ਨੂਿੰ ਹੀ ਵਮਲਣ ਆਇਆ ਹੋ ੇਗਾ। ਭੇਤ ਤਾਾਂ ਬਾਅਦ ੀ

ੋਵ ਆ ਜੇ ਮੈਂ ਿੱਧਰੀ ਦੇ ਪਿੰਧ ਦੇ ਵਖ਼ਲਾਫ਼ ਜਾ ਾ, ਮੈਨੂਿੰ ਵਦ ਾਂ ੇ ਨੇ। ਭ ਨ ਤਾਾਂ ਇਥੇ ਜਾ ੇਗਾ ਲਾਲ ਵਟਿੱਕੀ ਵਕ ੀਜ਼ ਤੋਂ ਬਣਾਉਦ

ਪਲੈ ਨ ਉਿੱਤੇ ਪਾਣੀ ਵਫਰ ਜਾਣਾ ੀ। ਮੇਰੇ ਅਿੱਗੇ ਦੋ ਕੁ ਵਕਲੋ ਮੀਟਰ ਤੇ

ਿੱਲਦਾ

ੀ।

ਾਡੇ ਵ

ਕਾਰ

ਾਰ ਗਿੱਡੀਆਾਂ

ਕਿੱ ਲ ੇਗਾ। ਮੇਰੀ ਉਤ ੁਕਤਾ ਨੇ ਮੈਨੂਿੰ ਲਾਲ-ਵਟਿੱਕੀ ਦਾ ਰੋਤ

ਨ। ਹਾਰ ਕੇ

ਿੱਲ ਲੈ ਗਈ। ਉਪਰ ਤੋਂ ਮੈਨੂਿੰ ਕਈ ਕਲਦਾਰ ਕਿੰਮ ਕਰਦੇ ਵਦ ਦੇ 43

ੀ। ਸ਼ਵਹਰ ਵ ਮਾਨ ਾਾਂ ਨੇ

ਬੇਕਾਰੀ ਹੈ, ਪਰ ਇਹ ਅਿੱਗ ਲਾਣੇ ਮਸ਼ੀਨੀ

ਹੋ ੇਗੀ। ਬੂਤ ੀ। ਭ ਨ ਰੋਬੋਟ ਕਰ ਕੇ ਤਕੜ੍ਾ ੀ। ਮੈਂ ਆਪਣੇ

ਭ ਦੀਆਾਂ ਨੌਕਰੀਆਾਂ ਖੋਹ ਲਈਆਾਂ! ਝਿੱਟ ਮੈਂ ਰੋਤ

ਨਾਲ ਇਿੱਕ ਦੋ ਕਲਦਾਰ ਲੈ ਕੇ ਜਾ ਾਾਂਗਾ। ਬਿੰਦੇ ੀ ਨਾਲ ਲੈ ਕੇ

ਿੱਲ ਪਹੁਿੰਵ ਆ, ਮੈਂ ਤਾਾਂ ਇਿੱਕ ਦਮ ਹੈਰਾਨ ਹੋ ਵਗਆ

ੀ। ਲਾਲ

ਜਾ ਾਾਂਗਾ। ਇਿੱਦਾਾਂ ਦੀਆਾਂ ੋ ਾਾਂ ਮਨ ਵ

ਵਟਿੱਕੀ ਿੱ ਮੁਿੱ ਮਾ ਦੀ ਬਣਾਈ ੀ। ਿੰ ਾਰ ਅਿੱਗੇ ਨਾਲੋਂ ਖਾਲੀ ੀ। ਕੋਈ ਭੇਡ, ਗਾਾਂ ਜਾਾਂ ੂਰ ਦੁਨੀਆ ਵ ਨਹੀ ਾਂ ੀ। ਇਨ ਾਨਾਾਂ

ੋਂ ਲਿੰ ਘ ਰਹੀਆਾਂ ਨ।

ਉ ਰਾਤ ਜਦ ਭ ਨ ਨੇ ਆਪਣੇ ਵਟਕਾਣੇ ਦਾ ਦਰ ਖੋਵਲਹ ਆ, ਮੈਂ ਉ ਦੀ ਕੁਰ ੀ ਉਿੱਤੇ ਬੈਠਾਾਂ ਾਾਂ। ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਦੋ ਕਲਦਾਰ ਖੜ੍ਹੇ ਨ ਅਤੇ ਵਤਿੰਨ ਬਿੰਦੇ। ਓਨੇ ਨਿੱਠਣ ਦੀ ਕੋਵਸ਼ਸ਼ ਨਹੀ ਾਂ ਕੀਤੀ, ਨਾ ਹੀ ਾਨੂਿੰ

ਨੇ ਾਰੇ ਖਾਾਂ ਲਏ। ਹੁਣ ਮੇਰੇ ਾਹਮਣੇ ਕਲਦਾਰ ਵਕ ੇ ਹੋਰ ਰੀਰ ਦਾ ਕਤਲਾਮ ਕਰਦਾ ੀ। ਕਲਦਾਰ-ਕ ਾਈ ਵਪਿੰਵਡਆਾਂ ਦੇ ਟੁਕੜ੍ੇ ਾਂ ਾ ੀ। ਇਨ ਾਨਾਾਂ ਦੇ ਟੁਕੜ੍ੇ! ਟੁਕੜ੍ੇ ਬਣਾਉਦ

ਮਾਰਨ ਦੀ। ਅਰਾਮ ਨਾਲ ਦਰ ਾਜ਼ਾ ਬਿੰਦ ਕਰ ਕੇ ਮੇਰੇ ਾਹਮਣੇ ਖੜ੍ਹ ਵਗਆ।

ਮੈਨੂਿੰ ਉਲਟੀ ਆ ਗਈ ੀ । ਕੁਝ ਦੇਰ ਲਈ ਕੋਈ ਗਿੱਲ ੁਿੱਝੀ ਨਹੀ।ਾਂ ਲਿੰ ਬੇ ਲਿੰ ਬੇ ਾਹ ਭਰੇ। ਇਹ ਕਾਰਖ਼ਾਨਾ ਤਾਾਂ ਰਕਾਰ ਦਾ ੀ। ਮੈਂ ਉਨਹਾਾਂ ਨੂਿੰ ਕੁਿੱਝ ਨਹੀ ਾਂ ਕਵਹ ਕਦਾ। ਮੈਂ ੋਵ ਆ ਭ ਨ ਦਾ

- ਕੀ ਗਿੱਲ ਦਰਸ਼ਨ। ਇਿੰਨੇ ਪੁਲ ੀਆਾਂ ਦੀ ਲੋ ੜ੍ ਵਕਉ?ਾਂ ਮੈਥੋਂ

ਵਪਿੱਛਾ ਕਰ ਕੇ ਹੋਰ ਕੁਝ ਹੋ ੇਗਾ, ਪਰ ਗਿੱਲ ਤਾਾਂ ਹੋਰ ਹੀ ਵਨਕਲ

ਡਰਦਾ ਕਰ ਕੇ?- ਨਹੀ ਾਂ ਭ ਨ। ਤੇਰੇ ਲੋ ਹੇ ਦੇ ਹਿੱਥ ਨਾਲ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨਾ

ਗਈ! ਹੁਣ ਕੀ ਕਰੇਗਾ? ਮੇਰੀਆਾਂ ਅਿੱਖਾਾਂ ਦੇ

ਕਮਲਾਪਨ ਹੈ

ਾਹਮਣੇ ਇਿੱਕ

ਰੀਰ '

ਟੋਕਾ ਮਾਵਰਆ।

- ਵ ਿੰਗ ਵਮਲਾਉਣ ਤੋਂ ਤੂ ਿੰ ਡਰਦਾ ਹੀ ਹੈ।ਵਫਰ ਦੋਸ਼ ਕੀ ਹੈ?-

ਮੇਰਾ ਜੀ ਕੀਤਾ ਉ ਨੂਿੰ ਭਿੰਨ ਦੇ ਾਾਂ। ਪਰ ਮੈਂ

ਾਹ ਭਰ ਕੇ ਹੋਰ

- ਕਾਲੀਏ ਦਾ ਕਤਲ। ਨਾਲੇ ਨਿੰਬਰ ਿੰਨ ਵਟਿੱਕੀ ਕੋਈ ਇਨ ਾਨਾਾਂ

ਕਲਦਾਰ ਨੇ ਵਕ ੇ ਬਿੰਦੇ ਦੀ ਲੋ ਥ ਦੇ

ਫ਼ੈ ਲਾ ਬਣਾ ਵਲਆ। ਮੈਂ ਕਾਰਖ਼ਾਨੇ ਦੇ ਦਫ਼ਤਰ ' ੀ। ਬਹੁਤਾ ਦੇਰ ਨਹੀ ਾਂ ਲਿੱ ਵਗਆ ਉ ਨੂਿੰ ਲਿੱ ਭਣ ਵ

ੜ੍ ਵਗਆ

ਦੀਆਾਂ ਲਾਸ਼ਾਾਂ ਹਨ। ਲਿੱ ਗਦਾ ਕਾਲਾ ਭ ਕੁਝ ਾਨੂਿੰ ਦਿੱ ਣ ਲਿੱ ਗਾ

। ਬਾਰੀ ' ੋਂ

ੀ। ਕਾਰਖ਼ਾਨੇ ਦੇ ਮਾਲਕ ਤੇ ਇਲਜ਼ਾਮ ਲਾਉਣ ਲਿੱ ਗਾ ੀ। ਤੈਥੋਂ

ਅਿੰਦਰ ਬਾਹਰ ਵਦਿੱ ਦਾ ੀ। ਬਾਹਰ ਰਾਖੇ ਤੁ ਰਦੇ ਵਫਰਦੇ ੀ। ਜਦ

ਮਾਲਕ ਨੇ ਮਰ ਾ ਵਦਿੱਤਾ।

ਲਿੰ ਘ ਗਏ, ਮੈਂ ਕਿੰਵਪਊਟਰ ਲਾ ਵਦਿੱਤੇ। ਤੇਜ ਕਿੰਮ ਕਰਨਾ ਵਪਆ।

ਇ ਨੂਿੰ ਪਕੜ੍ ਲੋ ।

ਜਦ ਮੈਨੂਿੰ ਮੀਟ ਮਾ ਅਤੇ ਲਾਲ ਵਟਿੱਕੀਆਾਂ ਬਾਰੇ ਬੂਤ ਵਮਲ ਪਏ,

- ਮੈਨੂਿੰ ਕੋਈ ਫਰਕ ਨਹੀ।ਾਂ ਧ ਿੱ ਤੋਂ ਿੱਧ ਮੇਰੀ ਮੈਮਰੀ ਨੂਿੰ

ਇਿੱਕ ਵਡ ਕ ਉਿੱਤੇ ਕਾਪੀ ਕਰ ਕੇ ਜੇਬ ਵ

ਪਾ ਲਈ ੀ। ਵਫਰ ਮੈਂ ਭ ਨ ਨੂਿੰ ਟੋਲ਼ਨ ਵਗਆ। ਉਹ ਵਦਵ ਆ ਨਹੀ।ਾਂ

ਕਰੋਗੇ। ਯਾਦਾਸ਼ਤ ਰਿੱਦ ਕਰ ਦੇ ਗ ੋ ੇ। ਮੈਂ ਤਾਾਂ ਤੇਰੇ ਮਰਨ ਬਾਅਦ ਾਂ ਹੋ ੇਗਾ? ਹਾਲੇ ੀ ਜੀਦਾ

ਕਾਰਖ਼ਾਨੇ ਵ

ਮੈਥੋਂ ਛੁਿੱਟ ਕੋਈ ਇਨ ਾਨ ਨਹੀ ਾਂ ੀਗਾ। ਰਾਖੇ ੀ

ਰੋਬੋਟ

ਾਰੇ

ਕਾਰਖ਼ਾਨੇ ਦਾ ਮਾਲਕ ਤੇਜ ਵਤਿੱਖਾ ਆਦਮੀ ੀ। ਾਰਿੰਟ ਕਾਮਯਾਬ ਨਹੀ ਾਂ ਹੋਇਆ। ਭ ਨ ਦੀ ਯਾਦਾਸ਼ਤ ਵਮਟਾ ਕੇ ਅਦਾਲਤ ਨੇ ੇ

ਨ।

ਾਲੇ ਕਲਦਾਰ ਨ। ਬਾਹਰ ਇਿੱਕ ਦੋ ਇਨ ਾਨ ਹੀ ਰਾਖੇ ੀ। ਪਤਾ ਨਹੀ ਾਂ ਵਕ ਹਕੂਮਤ ਦਾ ਮੁਖੀਆ ਕਾਰਖ਼ਾਵਨਆਾਂ ਦਾ ਜ਼ੁਿੰਮੇ ਾਰ ੀ। ਉਹਨੂਿੰ ਭ ਪਤਾ ੀ ਵਕ ਨਹੀ?ਾਂ

ਭ

ਬੂਤ ਵਡ ਕ '

ਭਵਰਆ ਹੈ। ਾਇਪ

ਵਦਿੱਤਾ। ਨਿੰਬਰ ਿੰਨ ਵਟਿੱਕੀ ਦੇ ਮਾਲਕ ਨੇ ਖਰੀਦ ਵਲਆ। ਮੈਨੂਿੰ ਪੂਰੀ ਮਝ ੀ ਵਕ ਜੇ ਮੈਂ ਹੁਣ ਕੁਝ ਨਹੀ ਾਂ ਕੀਤਾ, ਓ ਆਦਮੀ ਨੇ ਮੇਰਾ

ਪਤਾ ਨਹੀ ਾਂ ਕੋਣ ਇ ਕਾਰਖ਼ਾਨੇ ਦਾ ਮਾਲਕ ੀ, ਪਰ ਪੜ੍ਤਾਲ

ਜੀਣਾ ਹਰਾਮ ਕਰ ਦੇਣਾ ੀ। ਮੈਨੂਿੰ ੀ ਕੈਦ ਕਰ ਕਦੇ ੀ। ਮਾਰ

ਕਰਾਏਗਾ ਅਤੇ ਜਰੂਰ ਓਹ ਾਲੇ ਭ ਨ ਨੂਿੰ ਵਗਰਫ਼ਤਾਰ ਕਰੇਗਾ।

ੀ ਕਦੇ ੀ। ਇ ਲਈ ਮੈਂ ਫੈ ਲਾ ਬਣਾ ਵਲਆ ਵਕ ਕੁਝ ਕਰਨਾ

ਪਰ ਵਕ ਦੋਸ਼ੀ, ਵਕ

ਹੈ। ਵਡ ਕ ਦੀ ਕਾਪੀ ਹਾਲੇ ਮੇਰੇ ਕੋਲੇ ੀ। ਮੈਂ ਤਾਾਂ ਜਾਣਦਾ ੀ ਵਕ

ਾਰਜ 'ਤੇ ਕੈਦ ਕਰੇਗਾ? ਵਡ ਕ ੀ ਘਰ

ਜਾਕੇ ਪਰਖ ਕਰਨੀ ਹੈ। ਜਰੂਰ ਕੁਝ ਨਾ ਕੁਝ ਹੋ ੇਗਾ। ਓਹ ਲਾਸ਼ਾਾਂ

ਪਵਹਲੀ ਕਾਪੀ ਗ ਾਹੀ

ਵਕ

ਵਦਿੱਤੀ

ਦੀਆਾਂ

ਨ? ਕੋਈ ਆ ਾਰਾ, ਕੋਈ

ੈਲਾਨੀ ਵਜ

ਨੂਿੰ

ਕੇ ਇਥੇ ਵਲਆਾਂਦਾ

ਘਰ ਜਾਕੇ ਪਤਾ ਲਿੱ ਗ ਜਾ ੇਗਾ। ਇਿੱਦਾਾਂ

ੀ?

ਕਰਕੇ ਉਨਹਾਾਂ ਨੇ ਤਾਾਂ ਉਜਾੜ੍

ੀ। ਮੈਂ ਵ ਰਫ਼ ਵਜਨਹਾਾਂ ਦਾ ਯਕੀਨ ਕਰਦਾ

ਇਿੱਕ ਖ਼ਾਲੀ ਅਣ ਰਵਤਆ

ਗਲੀਆਾਂ ' ੋਂ ਿੱਕ ਵਲਆ? ਸ਼ਵਹਰ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਜਾਕੇ ਕੋਈ ਵਕ ਾਨਾਾਂ ਜਾਾਂ ਪੇਂਡੂਆਾਂ ਨੂਿੰ ਜਬਰਦ ਤੀ ਕਿੱ

ੀ। ਇ ਾਬੇ '

ੀ, ਓਨਹਾਾਂ ਨੂਿੰ ,

ਮੀਵਟਿੰਗ ਲਈ ਬੁਲਾ ਵਦਿੱਤੇ

ੀ। ਪਿੰਦਹਰਾ ਹੀ ਬਿੰਦੇ ਨ।

ਭ

ੋ ਦਾ ਓਥੋਂ ਵਨਕਲ ਕੇ

ਘਰ ਿੱਲੇ ਵਗਆ ੀ। ਵਡ ਕ ਦੀ ੂ ੀ ੇਖ ਕੇ ਬਹੁਤ ਹੈਰਾਨ ਹੋ

- ਵਫਰ ਹੁਣ ਕਰਨਾ ਕੀ ਏ?- ਇਿੱਕ ਨੇ ਆਵਖਆ। ਮੇਰੇ ਕੋਲੇ ਇਿੱਕ

ਵਗਆ। ਬ

ਲੈ ਪ-ਟਾਪ

ਹਿੱਦ ਹੋ ਗਈ

ੀ। ਹੁਣ ਭ ਨ ਦੀ ਵਗਰਫਤਾਰੀ 44

ੀ। ਮੈਂ ਵਡ ਕ ਉਹਦੇ '

ਪਾ ਵਦਿੱਤੀ।

ਾਰੀਆਾਂ

ਫ਼ਾਈਲਾਾਂ ਭ ਨੂਿੰ ਵਦਖਾ ਵਦਿੱਤੀਆਾਂ। ਾਰੇ ਵਜਿੱਦਾਾਂ ਇਿੱਕ ਦਮ ਗੂ ਿੰਗੇ ਹੋ

ਵਰਸ਼ਤੇਦਾਰ ਵਪਿੰਡ ' ਵਪਿੱਛੇ ਰਵਹ ਕੇ ਝਟਕਾ ਬਣ ਗਏ, ਮੇਰੇ ਨਾਲ

ਗਏ ਨ, ਓਦਾਾਂ ਖਮੋਸ਼ੀ ' ਖੜ੍ਹੇ ਖਲੋ ਤੇ ਰਵਹ ਗਏ। - ਮੈਨੂਿੰ ਹਾਲੇ ੀ ਪੂਰੀ ਮਝ ਨਹੀ ਾਂ - ਵਕ ੇ ਨੇ ਕਵਹ ਕੇ

ਆਕੇ ਓ ਕਾਰਖ਼ਾਨੇ ਨੂਿੰ ਨਾ ਕਰੀਏ!- ਗ਼ੁ ਿੱ ੇ ਦੇ ਰੂਰ ' ਅ ੀ ਾਂ ਭ ਦੀ

ਭ ੀ। ਵਫਰ ੀ ਾਨੂਿੰ ਇਿੰਨਾਾਂ ਤਾਾਂ ਪਤਾ ੀ ਵਕ ਮੁਿੱਖ ਉਿੱਤੇ ਨਕਾਬ

ਖਮੋਸ਼ੀ ਨੂਿੰ ਉਡਾ ਵਦਿੱਤਾ।

ਪਾਕੇ ਬੁਿੱਕਲ਼ ' ਜਾਕੇ ਕਿੰਮ ਕਰਨਾ ਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਜਦ ਤਕ ਨਿੰਬਰ

- ਗਿੱਲ ੌਖੀ ਏ ਮੈਂ ਜ ਾਬ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ, - ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ ਗੋਵਰਆਾਂ ਦੇ

ਿੰਨ ਵਟਿੱਕੀ ਦੇ ਫਾਟਕ ਤਕ ਪਹੁਿੰ ੇ ੀ, ਵਕ ੇ ਨੇ ਵਡ ਕ ਦਾ ਡੇ ਟਾ

ਦੇਸ਼

ਾਰੇ ਸ਼ਵਹਰ ਦੇ ਕਿੰਵਪਊਟਰਾਾਂ ਨੂਿੰ ਭੇਜ ਵਦਿੱਤਾ

ਾਾਂਗ ਅਿੱਗੇ

ਿੱਲੇ ਗਏ। ਪਰ ਅਿੱਗੇ ਜਾਣ ਲਈ ਵਜਿੱਦਾਾਂ

ੀ। ਉ

ਰਾਤ ਤੋਂ

ਪਰਜੀ ੀ ਕੋਈ ਮੇਜ਼ਬਾਨ ਤੋਂ ਭ ਕੁਝ ਵਨ ੋੜ੍ ਦੇਂਦਾ, ਇਨ ਾਨਾਾਂ

ਬਾਅਦ ਵਜਹੜ੍ੇ ਲੋ ਕ ਉਦਯੋਗ- ਟੈਕਿੱਨਾਲੌ ਜੀ ਦੇ ਵਖ਼ਲਾਫ਼

ਨੇ ਧਰਤੀ ਤੋਂ ਾਰਾ ਬਾਲਣ, ਾਰੇ ਰੋਤੇ ਾਧਨ ੂ ਕੇ ਰਤ ਲਏ ਹਨ। ਅ ੀ ਾਂ ਿੰ ਾਰ ਲਈ ਪਰਜੀ ੀ ਹੋ ਗਏ ਹਾਾਂ। ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ

ਅਤੇ ਜਬਰਦ ਤੀ ਨਾਲ ਮਸ਼ੀਨਾਾਂ ਉਜਾੜ੍ ਕਰਦੇ ੀ, ਜਨਤਾ ਉਨਹਾਾਂ ਨੂਿੰ ਕਲ ਾਰਦਾਰ ਆਖਣ ਲਿੱ ਗ ਪਏ। ਾਨੂਿੰ ਕਲ ਾਰਦਾਰ ਦਦੇ

ਧਰਤੀ ' ੋਂ ਕੁਝ ੀ ਨਹੀ ਾਂ ਉਿੱਗਦਾ ੀ। ਜਮੀਨ 'ਤੇ ਵਕ ਾਨਾਾਂ ਦੀ ਲੋ ੜ੍ ਨਹੀ ਾਂ ਰਹੀ। ਕਾਵਮਆਾਂ ਦੇ ਥਾਾਂ ਕਲਦਾਰ ਬਣਾ ਵਦਿੱਤੇ ੀ। ਵਕ ੇ ਕੋਲੇ ਕਿੰਮ ਨਹੀ ਾਂ ਵਰਹਾ। ਲੋ ਕ ਸ਼ਵਹਰਾਾਂ ' ਆ ਗਏ ਨ। ਸ਼ਵਹਰਾਾਂ ਤੋਂ ਇਹ ਹੜ੍ਹ

ਹਾਰ ਨਹੀ ਾਂ ਹੋਇਆ। ਲੋ ਕਾਾਂ ਦੇ ਵ ਿੱਡ ਭਰਨੇ

ਲੋ ਕਾਾਂ ਨੂਿੰ ਮਾ

ਖਾਣਾ ਵਪਆ; ਭਾ ੇਂ ਗਾਊ ਦਾ, ੂਰ ਦਾ ਜਾਾਂ ਕੁਿੱਤੇ

ਨ

ੀ; ਕਵਹਣ ਦਾ ਮਤਲਬ ਕਲਦਾਰ

ਾਰ ਕਰਨ

ਾਲੇ । ਮੈਂ,

ਦਰਸ਼ਨ ਇਿੰਨਾਾਂ ਦਾ ਲੀਡਰ ਬਣ ਵਗਆ ੀ। ਕਿੰਮ ਓਹਲੇ ਓਹਲੇ ਕਰਦਾ ਾਾਂ ਵਕਉਵਾਂ ਕ ਹਾਲੇ ਪੁਲੀ ੀ ੀ। ਹਾਰ ਕੇ ਮੇਰਾ ਮਕ ਦ

ੀ।

ੀ ਓ ਮਾਲਕ ਨੂਿੰ ਮਾਰਨ ਵਜ ਨੇ ਵਕ ਾਨਾਾਂ ਨਾਲ ਇਿੱਦਾਾਂ ਕੀਤਾ। ਹੁਣ ਲਈ ਕਾਰਖ਼ਾਨੇ ਦੇ ਕਲਦਾਰ ਕਾਫ਼ੀ ੀ।

ਦਾ। ਹਾਰ ਕੇ ਸ਼ੇਰ ਤਕ ਖਾਣ ਲਿੱ ਗ ਪਏ। ਵਮਹਨਤ ਨਾਲ ਟੀ ੀ ਓਹ ਰਾਤ ਅ ੀ ਾਂ ਨਿੰਬਰ ਿੰਨ ਵਟਿੱਕੀ ' ੜ੍ ਗਏ। ਐਤਕੀ ਲੁ ਕ ਕੇ ਨਹੀ,ਾਂ ਪਰ ਖੁਲਹ ਕੇ ਮੂਿੰਹ ਵਦਿੱਖਾ ਕੇ ਾਹਮਣਾ ਕਰਕੇ ਵਗਆ। ਅ ੀ ਾਂ

ਗਿੱਡੀ ਖੁਲਹੇ ਮਕਾਨ ਵਮਲ ਗਏ। ਪਰ ਜਨਤਾ ਿੱਧ ੀ, ਖਾਣਾ ਘਿੱਟ। ਨਿੰਬਰ

ਿੰਨ ਵਟਿੱਕੀ

ਰਵਗਆਾਂ ਨੇ ਲਾਲ 'ਤੇ ਹਰੀਆਾਂ ਵਟਿੱਕੀਆਾਂ

ਰਾਵਖਆਾਂ ਨੂਿੰ ਕੁਿੱਵਟਆ। ਮੈਂ ਤਾਾਂ ਤੁ ਹਾਨੂਿੰ ਪਵਹਲਾ ਹੀ ਦਿੱਵ ਆ ੀ ਵਕ ਰਾਖੀ ਕਰਨ ਾਲੇ ਕੁਿੱਤੇ ਨਹੀ ਾਂ ੀ। ਕਾਰਖ਼ਾਨੇ ਦਾ ਦਰ ਖੋਲਹੇ। ਾਰੇ

ਬਣਾਉਣੀਆਾਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਵਦਿੱਤੀਆਾਂ। ਭ ਇ ਨੂਿੰ ਖਾਣ ਲਿੱ ਗ ਪਏ। ਕਲਦਾਰ ਾਡੇ ਲਈ, ਾਡੇ ਥਾਾਂ ਕਿੰਮ ਕਰੀ ਗਏ। ਇਨ ਾਨ ਵਨਿੱ ਤ ਵਨਿੱ ਤ ਅਰਾਮ ਕਰਨ ਲਿੱ ਗ ਵਗਆ। ਵਜਉ ਾਂ ਵਜਉ ਾਂ ਸ਼ਵਹਰ ਧਦਾ

ਪਾ ੇ ਮਸ਼ੀਨਾਾਂ ਨ। ਾਰੇ ਪਾ ੇ ਕਲਦਾਰ ਕਾਰਜ ਕਰ ਰਵਹ ਨ। ਾਂ ੇ ੀ। ਕੋਈ ਿੱਲਦੀ ਿੱਧਰੀ ਕੋਈ ਵਟਿੱਕੀਆਾਂ ਨੂਿੰ ਬੈਗਾਾਂ ਵ ਪਾਉਦ ਾਂ ੇ ੀ। ਦੀ ਰਾਖੀ ਕਰਦੇ ੀ। ਕੋਈ ਲੋ ਥਾਾਂ ਨੂਿੰ ਿੱਡੇ ਪਤੀਲੇ ' ਪਾਉਦ

ੋਵ ਆ ਨਹੀ ਾਂ ਬਾਹਰਲੇ ਲੋ ਕਾਾਂ ਦਾ ਹਾਲ ਕੀ ਹੋ ਗ ੇ ਾ। ਵਜਹੜ੍ੇ ਲੋ ਕ ਸ਼ਵਹਰ ' ਨਹੀ ਾਂ ਪਹੁਿੰ ੇ ਜਾਾਂ ਭੀੜ੍ ਕਰਕੇ ਵਗਆ, ਵਕ ੇ ਨੇ

ਇਿੱਕ ਲੋ ਹੇ ਾਲਾ ਪਿੰਜਾ ਲਾਸ਼ਾਾਂ ਨੂਿੰ ਿੱਕ ੁ ਕੇ ਕਿੱਟਣ ਾਲੀ ਮਸ਼ੀਨ ਾਂ ਾ ੀ। ਕਲਦਾਰ ਇ ਕਿੰਮ ਨਾਲ ਹਿੱਥ ਨਹੀ ਾਂ ਗਿੰਦੇ ਕਰਦੇ ' ਪਾਉਦ ੀ, ਵਕਉਵਾਂ ਕ ਉਨਹਾਾਂ ਨੂਿੰ ਆਦਮੀ ਨੂਿੰ ਮਾਰਨ ਲਈ ਪਰੋਗਰਾਮ ਨਹੀ ਾਂ

ਅਿੰਦਰ ਨਾ ੜ੍ ਿੱਕ,ੇ ਉਨਹਾਾਂ ਦਾ ਕੀ ਹੋਇਆ? ਵਕ ਾਨ ਲਈ ਹਲ਼ ਾਉਣ ਲਈ ਿੰਗੀ ਵਮਿੱਟੀ ਤਾਾਂ ਨਹੀ ਾਂ ਰਹੀ। ਵਫਰ ਇ ਕਾਰਜ ਹੁਣ ਕੌਣ ਕਰਦਾ ਹੈ? ਕਿੰਵਪਊਟਰ ਕਰਦੇ? ਹੁਣ ਵਕ ਾਨ ਦੁਨੀਆ ' ਕੀ ਕਰਦੇ ਹੋਣਗੇ? ਜੇਕਰ ਵਕ ੇ ਨੇ ਇ

ਗਿੱਲ ਨੂਿੰ

ੋਵ ਆ

ਕੀਤਾ ੀ। ਪਰ ਜੋ ਕਰਦੇ ੀ ਉਹ ਕਤਲ ਤੋਂ ਵਕਿੰਨਾ ਕੁ ਦੂਰ ਏ?

ੀ

ਹੋ ੇਗਾ, ਪਲੇ ਪੈਣਾ ੀ ਵਕ ਹਰੇਕ ਇਿੱਕ ਆਦਮੀ ਵਜਹੜ੍ਾ ਸ਼ਵਹਰ ਵ

ਦਾ; ਹਜ਼ਾਰ ਗੁ ਣਾ ਬਿੰਦੇ ਸ਼ਵਹਰ ' ੋਂ ਬਾਹਰ ਹਾਲੇ

ਬ

ੀ

ਨਹੀ ਾਂ ੀ ਕਰਕੇ, ਉਨਹਾਾਂ ਨੂਿੰ ਲਿੱ ਗਦਾ ੀ ਵਕ ਅ ੀ ਾਂ ਵਨਯਮ ਤਾਾਂ ਤੋਵੜ੍ਆ ਨਹੀ।ਾਂ ਜੋ ਮਰਜ਼ੀ। ਾਡੇ ਗਿੰਡਾ ੇ, ਡਾਾਂਗ ਿੱਲੇ। ਅ ੀ ਾਂ ਭ

ਦਿੱ ਣਾ ਹੈ ਵਕ ਉਹ ਵਕ ਾਨਾਾਂ ਨੂਿੰ , ਓਹ ਪੇਂਡੂਆਾਂ ਨੂਿੰ ਮਾਰ ਮਾਰ ਕੇ ਲਾਲ-ਵਟਿੱਕੀਆਾਂ ਬਣਾ ਕੇ

ੀ। ਕਲਦਾਰ ਦਾ ਕਿੰਮ

ਬਿੰਦੇ ਦੀ ਰਾਖੀ ਕਰਨੀ ੀ। ਇਹ ਵਕਿੱਦਾਾਂ ਦੀ ਵਘਰਨਾ ੀ? ਕੀ ਪਤਾ ਾਂ ਾ ਬਿੰਦਾ ਲਾਸ਼ ਵ ਰਫ਼ ਮਾ ਕਰਕੇ, ਕਹਵਣ ਦਾ ਮਤਲਬ ਵਜਉਦ

ਰਵਹਿੰਦੇ ਨੇ। ਉਨਹਾਾਂ ਨਾਲ ਕੀ ਬੀਤਦਾ? ਸ਼ਵਹਰ ਾਵਲਆਾਂ ਨੇ ਵਕ ਾਨ ਦਾ ਭ ੇਤਾ ਭੁਲਾ ਵਦਿੱਤਾ। ਪਰ ਹੁਣ ਾਨੂਿੰ ਪਤਾ। ਅ ੀ ਾਂ ਭ ਨੇ ਕਾਰਖ਼ਾਨੇ ਵ

ਾਨੂਿੰ ਤਾਾਂ ਬਹੁਤ ਗੁ ਿੱ ਾ ਆ ਵਗਆ

ਾਡੇ ਸ਼ਵਹਰ ਰਹਵਣ

ਕੁਝ ਨਾ ਕਰ ਵਦਿੱਤਾ ੀ। ਆਲ਼ੇ ਦੁਆਲੇ ਵਕ ੇ ਥਾਾਂ ਕਲਦਾਰ ਦਾ

ਾਵਲਆਾਂ ਦੇ ਵ ਿੱਡ ਭਰ ਕੇ ਖ਼ੁਸ਼ ਰਿੱਖਦੇ ਹਨ! ਲੋ ਕ ਬੇਕ ੂਰ ਆਦਮ ਖੋਰ ਬਣ ਗਏ। ਹੁਣ ਅ ੀ ਾਂ ਇ ਬਾਰੇ ਕੀ ਕਰਨਾ ਏ?-

ਹਿੱਥ ੀ। ਵਕ ੇ ਥਾਾਂ ੀ

ੀ। ਜਦ ਾਨੂਿੰ ਤੁ ਸ਼ਟੀ ਵਮਲ ਗਈ ਵਕ

ਾਰੇ ਮਾਰ ਵਦਿੱਤੇ, ਅ ੀ ਾਂ ਬਾਹਰ ਤੁ ਰ ਪਏ।

- ਇਨਕਲਾਬ!- ਵਜਿੰਦਾਬਾਦ!-

- ਅਿੱਗ ਲਾਉਣੀ ਾਹੀਦੀ ਏ?- ਵਕ ੇ ਨੇ ਪੁਿੱਵਛਆ।

- ਦੋ ਤੋ ਗਿੰਡਾ ੇ ਿੱਕ ੁ ੋ! ਅਿੱਜ ਰਾਤ ਵਜ ਨੂਿੰ ਇ ਗਿੱਲ 'ਤੇ ਗੁ ਿੱ ਾ

- ਲਾ ਦੇ। ਹੁਣ ਮੈਂ ਮਾਲਕ ਨੂਿੰ

ਹੈ, ਵਜਨਹਾਾਂ ਦੀਆਾਂ ਨੌਕਰੀਆਾਂ ਕਲਦਾਰ ਲੈ ਗਏ, ਵਜਨਹਾਾਂ ਦੇ

- ਹਰੀ ਵਟਿੱਕੀ ਵਕ 45

ਨੇਹਾ ਭੇਜਾਾਂਗਾ - ਮੈਂ ਉਿੱਤਰ ਵਦਿੱਤਾ। ਾਂ ੇ ਹੋਣਗੇ?ੀਜ਼ ਤੋਂ ਬਣਾਉਦ

ਤਕੜ੍ੀ ਹੋਈ ਜਾਾਂਦੀ ਹੈ। ਅ ੀ ਾਂ ਥਾਾਂ ਨੂਿੰ ਅਿੱਗ ਲਾ ਕੇ ਘਰ ਤੁ ਰ ਪਏ। ਵਕ ੇ ਨੇ ਮੈਨੂਿੰ ਮਾਰਨ ਦੀ ਕੋਵਸ਼ਸ਼ ਨਹੀ ਾਂ ਕੀਤੀ। ਬਾਅਦ ਵ

ਕਰਨ ਦੀ ਲੋ ੜ੍ ਹੈ। ਪਰ ਕਲਦਾਰ ਨੂਿੰ ਨਾ ਹੀ ਖਾਣ ਦੀ, ਨਾ ਹੀ ੌਣ ਦੀ ਲੋ ੜ੍ ਹੈ। ਜ਼ਮੀਨੀ

ਪਤਾ

ਾਰੇ ਕਾਰਖ਼ਾਨੇ ਨੂਿੰ

ਕਲਦਾਰ ਬਿੱ

ੀ। ਇਿੱਕ ਹੁਵਸ਼ਆਰ ਰੋਬੋਟ ਨੇ ਤਾਾਂ ਵਜਹੜ੍ੇ

ਮਾਜ ਾਡੇ ਥਾਾਂ ਪਿੰਜਾਬ ਦਾ ਕਬਜਾ ਕਰੇਗਾ। ਮੇਰੇ ਮਨ ਦੇ ਵਕ ੇ ਖੂਿੰਜੇ ਵ

ਬਣ ਕੇ ਾਵਰਆਾਂ ਨੂਿੰ ਮੇਰੇ ਥਾਣੇ ਲੈ ਕੇ ਆ ਖਲੋ ਇਆ ੀ। ਪੁਕਾਰ

ਵਜਿੰਨੇ, ਵਪਿੰਡਾਾਂ ਦੇ ਇਲਾਵਕਆਾਂ ' ੋਂ ਪੇਂਡੂਆਾਂ ਨੂਿੰ ਖਤਮ ਕਰਕੇ ਸ਼ਵਹਰ

ਵਕਹਾ ਾਨੂਿੰ ਟਾਈਮ ਲਿੱ ਗੇਗਾ ਆਦਮੀਆਾਂ ਨੂਿੰ ਟੋਲ਼ਨ ਾ ਤੇ ਵਕਉਵਾਂ ਕ ਾਵਰਆਾਂ ਦੇ ਨਕਾਬ ਪਾਏ ਹੋਏ ੀ। ਕਲਦਾਰ ਨੇ ਮੈਨੂਿੰ ਪਛਾਵਣਆਾਂ ਨਹੀ।ਾਂ ਪੁਲੀ ਨੇ ਕਲਦਾਰਾਾਂ ਦਾ ਤਰਲਾ ਕੀਤਾ। ਵਫਰ

ਾਵਲਆਾਂ ਲਈ ਮੀਟ ਬਣਾਇਆ? ਵਕ ਇਨ ਾਨ ਨੇ ਧਰਤੀ ਨੂਿੰ , ਿੰ ਾਰ ਨੂਿੰ ਪਰਜੀ ੀ

ਨੂਿੰ ਵਗਰਫ਼ਤਾਰ ਕਰ ਵਲਆ ਵਗਆ। ਮੀਡੀਏ ਨੇ ਾਰੇ ਰਣਜੀਤਪੁਰ ਬਗਾ ਤ ਅਤੇ ਫ ਾਦ ਹੋਏ।

ਿੱਲ

ਾਲੇ । ਕਲਦਾਰ

ਮਿੰਤਰੀਆਾਂ ਨੂਿੰ ਮਾਰਨ ਲਿੱ ਗ ਪਏ। ਸ਼ਵਹਰ '

ਾਰੇ

ਹੈ।

ਰਕਾਰ ਦੇ

ਜੇ ਤੁ ੀ ਾਂ ਇਹ ਖ਼ਤ ਪੜ੍ਹ ਰਹੇ ਹੋ, ਮਝੋਂ ਮੈਂ ਤਾਾਂ ਮਰ ਵਗਆ। ਹੁਣ ਤੁ ੀ ਾਂ ਵਕ ੇ ਰਾਹ ਬ ੋ।

ਤੂ ਫਾਨ ਆ ਵਗਆ

ੀ। ਪਵਹਲਾ ਤਾਾਂ ਘਰਾਾਂ ਦੇ ਟਿੱਬਰਾਾਂ ਨੂਿੰ ਕਲਦਾਰਾਾਂ ਨੇ ਰਾਖੀ ਕੀਤੀ (ਗਰੀਬਾਾਂ ਨੂਿੰ

ੀ

ਹਾਇਤਾ ਵਦਿੱਤੀ, ਪਰ ਿੱਧ ਅਮੀਰਾਾਂ ਨੂਿੰ ਵਦਿੱਤੀ)

ਖਤਮ *****

ਵਫਰ ਵਕ ੇ ਨੇ ਭ ਕਲਦਾਰਾਾਂ ਨੂਿੰ ਭ ਨ ਰਗੇ ਬਣਾ ਵਦਿੱਤਾ। ਉਹ ਾਰੇ ਘਾਤਕ ਬਣਾ ਵਦਿੱਤੇ ਗਏ ਨ ।

ਰੁਵਪਿੰਦਰਪਾਲ ਵ ਿੰਘ ਵ ਿੱਲੋਂ (ਰੂਪ ਵ ਿੱਲੋਂ) ਕਹਾਣੀ, ਨਾ ਲ ਅਤੇ ਕਵ ਤਾ ਵਲਖਦਾ, ਇਿੱਕ ਬਰਤਾਨ ੀ

ਉ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬਿੰਦੇ ਅਤੇ ਕਲਦਾਰ ਦੀ ਲੜ੍ਾਈ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ। ਰਣਜੀਤਪੁਰ

ਿੱ

ਮੁਿੱ

ਰਣ-ਖੇਤਰ ਬਣ ਵਗਆ। ਓਹ

ਕਲਦਾਰ ਵਜ ਨੇ ਇਤਲਾਹ ਭਰੀ ੀ,

ਕਲਯੁ ਗ ਨੂਿੰ

ਹੈ ਵਕ ਵਜਹੜ੍ਾ ਬਿੰਦਾ ਨਾਲ ਖਵੜ੍ਹਆ ਭੁਿੱਖ ਨਾਲ ਮੇਰੇ ਿੱਲ ਤਾੜ੍ਦਾ

ਵਤਰ ਕਾਰ ਕਰਨ ਲਿੱ ਗ ਪਏ। ਾਰੇ ਕਲਦਾਰ ਲੋ ਕਾਾਂ ਨੂਿੰ ਭ ਨ ਰਗੇ ਜਾਪਦੇ ੀ, ਵਕਉਵਾਂ ਕ ਓਨਹਾਾਂ ਦੇ ਅਿੱਖਾਾਂ ਵ ਕਾਤਲ ਨ ਅਤੇ ਵਟਿੱਕੀਆਾਂ ਬਣਾਉਣ

ਕੇ ਇ

ਹੁਣ ਤਾਾਂ ਮੌਤ ਤਿੱਕ ਰੋਜ਼ ਲੜ੍ਦੇ ਨੇ। ਭੁਿੱਖ ਨਾਲ ਕੋਈ ਆਦਮੀ ਮਾਣ ਖਾਣੇ ਬਣ ਜਾਾਂਦੇ ਨੇ। ਪਤਾ ਨਹੀ ਾਂ ਦੁਸ਼ਮਣ ਹੁਣ ਕਲਦਾਰ

ਾਰੇ ਪਾ ੇ ਹੜ੍ਤਾਲ,

ਾਰੇ ਲੋ ਕ ਕਲਦਾਰਾਾਂ

ਾਾਂਗ ਬਾਲਣ ਕਿੱ

ਆਪਣੇ ਉਿੱਤੇ ਵਲਆਾਂਦਾ?

ਿੱਲੇ ਵਗਆ ਆਪਣੇ ਟੋਲੇ ਨਾਲ। ਉ ਰਾਤ ਕਾਰਖ਼ਾਨੇ ਦੇ ਮਾਲਕ ਵਦਿੱਤੀ।

ਹਿੱਲ ਅਤੇ ੜ੍ਕਾ ਦੀ ਯਾਦ ਰੋਂਦੀ ਹੈ। ਮੇਰੇ ਪਿੱਖਪਾਤ ਨੇ

ਇਹ ਹਾਲ ਵਲਆਾਂਦਾ ਏ? ਮੇਰੀ ਹਰਕਤ ਨੇ? ਵਕ ਓਹ ਮਾਲਕ

ਕੀਤੀ, ਵਸ਼ਕਾਇਤ ਕੀਤੀ। ਹਮਲੇ ਬਾਰੇ ਇਤਲਾਹ ਵਦਿੱਤੀ। ਅ ੀ ਾਂ

ਿੱ ਾਈ ਦਿੱ

ਿੰਬਿੰਧੀ

ਕਲ ਾਰਦਾਰਾਾਂ ਨੇ ਾਰ ਵਦਿੱਤਾ। ਵਦਨੋਂ ਵਦਨ ਲਿੱ ਗਦਾ ਵਕ ਕਲਦਾਰ

ਹਾਲੇ ਕਿੰਮ ਕਰਦੇ ੀ ਨੂਿੰ ਵਫਰ ਬਣਾ ਵਦਿੱਤਾ। ਇਹ ਕਲਦਾਰ ਲੀਡਰ

ਨੂਿੰ ਵਟਿੱਕੀਆਾਂ ਦੀ

ਮਾਜ, ਕਵਹਣ ਦਾ ਮਤਲਬ ਖੇਤੀ

ਿੰਬਿੰਧੀ, ਅਮੀਰਾਾਂ ਨੇ ਮਾਰ ਵਦਿੱਤਾ। ਹੁਣ ਉਿੱਦਮ

ਾਵੜ੍ਆ ਨਹੀ।ਾਂ ਕੁਝ

ਲਿੱ ਗਾ ਵਕ ਅਿੱਗ ਨੇ ਗਏ

ਾਨੂਿੰ ਤਾਾਂ ਖਾਣ ਦੀ ਲੋ ੜ੍ ਹੈ। ਆਰਾਮ

ਮਕਾਲੀ ਪਿੰਜਾਬੀ ਲੇ ਖਕ ਹੈ। ਰੂਪ ਵ ਿੱਲੋਂ

ਾਲਾ

ਇਿੰਗਲੈਂ ਡ ਦਾ ਜਿੰਮਪਲ ਅਤੇ ਅਿੰਗਰੇਜ਼ੀ

ਭ ਮਸ਼ੀਨਾਾਂ ਦਾ ਮੋਹਰੀ

ਾਵਹਤ ਦਾ ਿੰਗਾ ਜਾਣੂ ਹੈ। ਉ ਨੇ

ਬਣ ਵਗਆ।

ਔਕ ਫੋਡ ਯੂ ਨੀ ਰਵ ਟੀ ਤੋਂ ਉ ੇਰੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਹਾ ਲ ਕੀਤੀ ਹੈ।

ਇਨ ਾਨ ਹੁਣ ਵਨਤ ਵਨਤ ਮਸ਼ੀਨਾਾਂ ਨਾਲ ਲੜ੍ਦਾ ਹੈ। ਲਿੱ ਗਦਾ ਹੈ ਜਿੰਗ ਟੈਕਨਾਲੋ ਜੀ ਨੇ ਵਜਿੱਤ ਲੈ ਣੀ ਹੈ। ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਕਲਦਾਰ ਫੌਜ

ਹਰ ਪਾ ੇ ਾਰੇ ਲੋ ਕਾਾਂ ਕੋਲ਼ ਮੁਫ਼ਤ ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ੋਮੈ ਹੋਣੇ ਾਹੀਦੇ ਹਨ - ਵਬਜਲਈ ਸ਼ਕਤੀ ਹਰ ਪਾ ੇ ਮੌਜੂਦ ਹੈ ਤੇ ਿੰ ਾਰ ਦੀਆਾਂ ਮਸ਼ੀਨਾਾਂ ਨੂਿੰ ਵਬਨਾ ਕੋਲੇ, ਗੈ ਤੇ ਤੇਲ ਦੇ ਲਾ ਕਦੀ ਹੈ। - ਵਨਕੋਲਾ ਟੈ ਲਾ - ਇਿੱਕ ਵ ਵਗਆਨਕ ਵਜ ਨੇ ਵਬਜਲੀ ਦੀ ਖੋਜ ਕੀਤੀ ੀ। 46

ਕੀ ਪਤਾ

ਨੀਲੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਅਮਨਦੀਪ ਡਸੰਘ ਭਾਗ ਪਡਹਲਾ ਹਨੇਰੇ ਦੀ ਕਾਲੀ ਨ ੁ ਰੀ ਆਪਣਾ ਦਾਮਨ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਫੈਲਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਮਕਾਨ ਦੀ ਛਿੱਤ ਤੇ ਖੜ੍ਾ ਦੂਰ ਪੂਰਬ ਲਹ ਨੀਝਹ ਲਾਈ ਤਿੱਕ ਵਰਹਾ ਹਾਾਂ - ਰਾਤ ਦੇ ਸ਼ਵਹਜ਼ਾਦੇ ਿੰਦਰਮਾ ਦੀ ਉਡੀਕ ਵ ਿੱ । ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਪੂਰਬ ਲਹ ਫੈਲੇ ਹੋਏ ਗੂ ੜ੍ਹੇ ਹਰੇ ਰਿੰਗ ਦੇ ਦਰਖ਼ਤ (ਜੋ ਹੁਣ ਘੁ ਮੁ ੇ ਕਾਰਣ ਕਾਲੇ ਹੋ ਗਏ ਨ), ਮਕਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਏ ਹਨ। ਇਿੰਝ ਲਗਦਾ ਹੈ ਵਜ ੇਂ ਾਾਂਦਨੀ ਦੀਆਾਂ ਾਾਂਦੀ ਰਿੰਗੀ ਅਿੱਗ ਦੀਆਾਂ ਲਪਟਾਾਂ ਉਿੱ ੀਆਾਂ ਉਿੱਠਦੀਆਾਂ ਜਾ ਰਹੀਆਾਂ ਹਨ ਅਤੇ ਾਰੇ ਅਿੰਬਰ ਨੂਿੰ ਆਪਣੇ ਕਲਾ ੇ ਾਂ ਾ ਹੈ। ਮੈਂ ਇਿੱਕ ਨਜ਼ਰ ਉ ਨੂਿੰ ਤਿੱਕਦਾ ਹਾਾਂ ਅਤੇ ਵਫਰ ਾਰੀ ਵ ਭਰ ਰਹੀਆਾਂ ਹੋਣ । ਹੌਲ਼ੀ ਹੌਲ਼ੀ ਿੰਦਰਮਾ ਆਪਣੇ ਮੁਿੱਖ ਤੋਂ ਹਨੇਰੇ ਦਾ ਪਰਦਾ ਰਕਾਉਦ ਆਕਾਸ਼ਗਿੰਗਾ ਨੂਿੰ , ਵਜ ਦੀ ਗੋਦ ਵ ਹਜ਼ਾਰਾਾਂ ਵਭਅਤਾ ਾਾਂ

ਅਰਬਾਾਂ ਖਰਬਾਾਂ ਵ ਤਾਰੇ ਪਲ਼ ਰਹੇ ਹਨ। ਉ ਤੋਂ ਪਰਾਾਂ ਹੋਰ ਕਈ ਅਵਜਹੀਆਾਂ ਆਕਾਸ਼ਗਿੰਗਾ ਹਨ, ਵਜਨਾਾਂ ਦੇ ਗਰਭ ਵ ਿੱ

ਰਹੀਆਾਂ ਹੋਣਗੀਆਾਂ। ਵਜਿੱਥੋਂ ਦੇ ਲੋ ਕਾਾਂ ਦਾ ਮ ਤਕ ਸ਼ਾਇਦ ਾਥੋਂ ੀ ਵਕਤੇ ਵਜ਼ਆਦਾ ਵ ਕਵ ਤ ਹੋ ੇਗਾ!

ਅ ਾਡਾ ਬਰਵਹਮਿੰਡ ਕੇਡਾ ਵ ਸ਼ਾਲ ਏ, ਇ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਕਰਨੀ ਬਹੁਤ ਮੁਸ਼ਵਕਲ ਹੈ। ਮੈਨੂਿੰ ਆਪਣਾ ਵਦਮਾਗ਼ ੁਿੰਨ ਹੁਿੰਦਾ ਜਾਪਦਾ ਹੈ। ਰਾਤ ਦੇ ਬੀਤਣ ਨਾਲ, ਾਂ ਭਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਪਰ ਮੈਂ ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਇਹਨਾਾਂ ਹ ੀਨ ਨਜ਼ਾਵਰਆਾਂ ਤੋਂ ਆਪਣੀਆਾਂ ਪਲਕਾਾਂ ਬਿੰਦ ਨਹੀ ਾਂ ਕਰਨੀਆਾਂ ਾਹੁਿੰਦਾ। ਮੇਰੀਆਾਂ ਪਲਕਾਾਂ ਵ ਿੱ ਨੀਦ ਮੇਰੀ ਨਜ਼ਰ ਦਿੱਖਣ ਿੱਲਹ ਨੂਿੰ 80 ਵਡਗਰੀ ਤੇ ਉਠ ਜਾਾਂਦੀ ਹੈ। ਾਹਮਣੇ ਪਰਥਮ ਵਕਿੰਨਰ (Alpha Centauri), ਭ ਤੋਂ ਨੇੜ੍ੇ ਦਾ ਵ ਤਾਰਾ, ਬੁਲਿੰਦ ਖੜ੍ਾ ਮਕ ਵਰਹਾ ਹੈ। ਹਰ ਪਲ ਅਨਿੰਤ ਊਰਜਾ ਖਾਵਰਜ ਕਰ ਵਰਹਾ ਹੈ। ਉ ਨੂਿੰ ਅਕ ਰ ੇਖਣਾ ਮੈਨੂਿੰ ਿੰਗਾ ਲਗਦਾ ਹੈ, ਵਜਹੜ੍ਾ ਆਪਣੇ ਪਵਰ ਾਰ ਵ ਿੱ ਵਪਰਥ ੀ ਰਗੇ ਅਨੇਕਾਾਂ ਗਰਵਹ ਮੋਈ ਬੈਠਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਾਂਵਕ ਸ਼ਾਇਦ ਜੀ ਨ ਦੀ ਵ ਣਗ ਵਕ ੇ ਤੇ ੀ ਨਹੀ ਾਂ ਭਖੀ, ਜਾਾਂ ਭਖਕੇ ਧਰਤੀ ਦੇ ਉਤਪਿੰਨ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਵਹਲਾਾਂ ਹੀ ਬੁਝ ਗਈ ਹੋ ੇਗੀ! ਮੈਂ ਆਪਣੀਆਾਂ ਨਜ਼ਰਾਾਂ ਉ ਤੋਂ ਹਟਾ ਕੇ ਆਪਣੀ ੋ ਨੂਿੰ

ਾਂ ਾ ਹਾਾਂ। ਅ ਾਨਕ ਮੈਂ ਅਕਾਸ਼ ਵ ਿੱ ਬਹੁਤ ਨੇੜ੍ੇ ਨੀਲੇ ਰਿੰਗ ਦੀ ੁਿੰਦਰ ਧਰਤੀ ਤੇ ਾਵਪ ਵਲਆਉਦ

ਮਕਦੀ ਹੋਈ ਰੌਸ਼ਨੀ ਦੇਖਦਾ ਹਾਾਂ। ਮੈਂ ਆ ਪਾ ਨਜ਼ਰ ੁਿੱਟਦਾ ਹਾਾਂ, ਰਾਤ ਦੇ ਵਗਆਰਾਾਂ ਿੱਜ ਿੱਕ ੁ ੇ ਹਨ ਅਤੇ ਭ ਲੋ ਕ ਨੀਦ ਦੀ ਗੋਦ ਦਾ ਵਨਘਾ ਅਨਿੰਦ ਮਾਣ ਰਹੇ ਹਨ। ਮੇਰੀਆਾਂ ਨਜ਼ਰਾਾਂ ਫੇਰ ਉ ਨੀਲੇ ਰਿੰਗ ਦੇ ਮਕਦੇ ਗੋਲ਼ੇ ਤੇ ਵਥਰ ਹੋ ਜਾਾਂਦੀਆਾਂ ਹਨ। ਮੈਂ ਪਹਲਾਾਂ ਕਦੇ ਅਕਾਸ਼ ਵ ਇਹੋ ਵਜਹੀ ਨੀਲੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਨਹੀ ਾਂ ੇਖੀ! ਉਹ ਕੀ

ਤ ਹੈ? ਕੀ ਉਹ ਕੋਈ ਉਪਗਰਵਹ ਹੈ? ਪਰ ਉਹ ਤਾਾਂ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਧਰਤੀ ਲਹ ਨੂਿੰ ਆ ਵਰਹਾ ਹੈ। ਵਜ ਤਰਾਾਂ ਉਹ ਨੇੜ੍ੇ ਆ ਵਰਹਾ ਹੈ, ਉਹ ਗੋਲਾ ਹੋਰ

ਿੱਡਾ ਹੁਿੰਦਾ ਲਿੱ ਗ ਵਰਹਾ ਹੈ। ਕੀ ਉਹ ਕੋਈ ਦੂ ਰੀ ਦੁਨੀਆਾਂ ਦਾ ਯਾਨ ਹੋ ਕਦਾ ਹੈ ? ਮੇਰੇ ਵਜਹਨ ਵ ਿੱ ਇਹੋ ਵਜਹੇ ਵ ਹਨ।

47

ਾਰਾਾਂ ਦੀਆਾਂ ਕਰੂਿੰਬਲਾਾਂ ਫੁਿੱਟਣ ਲਗਦੀਆਾਂ

ਅ ਾਨਕ ਮੈਂ ਦੇਖਦਾ ਹਾਾਂ, ਉਹ ਲਹ ਦਰਖਤਾਾਂ ਦੇ ਵ

ਮਕਦਾ ਗੋਲਾ ਪੂਰਬ

ਜਾਾਂਦੇ ਹਨ। ਉਹਨਾਾਂ ਦੋ ਾਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਹਿੱਥਾਾਂ ਵ

ਕਾਰ ਉਿੱਤਰ ਵਰਹਾ ਹੈ। ਮੈਂ ਹੈਰਾਨੀ ਨਾਲ

ਵਜਹਾ ਫਵੜ੍ਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਜੋ ਸ਼ਾਇਦ ਕੋਈ ਹਵਥਆਰ

ਅਿੱਖਾਾਂ ਅਿੱਡੀ ਉ ਨੂਿੰ ਤਿੱਕ ਵਰਹਾ ਹਾਾਂ। ਮੇਰੇ ਤੇ ਵਜ ੇਂ ਉ ਦੇ ਨੀਲੇ ਪਣ

ਹੋ ੇਗਾ। 'ਵਪਰਥ ੀ ਾ ੀ ਾਹਮਣੇ ਆ ਜਾ !ੋ ਅ ੀ ਾਂ ਤੈਨੂਿੰ ਦੇਖ ਰਹੇ

ਦਾ ਿੰਮੋਹਨ ਹੋ ਵਗਆ ਹੋ ੇ ਅਤੇ ਫੇਰ ਮੈਂ ਆਪਮੁਹਾਰੇ ਹੀ ਆਪਣੇ ਮਕਾਨ ਦੀ ਛਿੱਤ ਤੋਂ ਉਿੱਤਰ ਕੇ, ਦਰਖਤਾਾਂ ਦੇ ਝੁਿੰਡ ਲਹ ਨੂਿੰ

ਇਿੱਕ ਮੁਗਦਰ

ਧਣ

ਹਾਾਂ !' ਇ ਤਰੀ ਦੇ ਮੂਹੋਂ ਘਿੰਟੀਆਾਂ ਰਗੀ ਆ ਾਜ਼ ਛਣਕਦੀ ਹੈ।

ਲਗਦਾ ਹਾਾਂ, ਵਜਿੱਥੇ ਉਹ ਨੀਲੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਉਿੱਤਰੀ ਹੈ। ਥੋੜ੍ੀ ਦੇਰ

ਮੇਰੀਆਾਂ ਅਿੱਖਾਾਂ ਅਤੇ ਮੂਿੰਹ ਹੈਰਾਨੀ ਨਾਲ ਅਿੱਵਡਆ ਰਵਹ

ਬਾਅਦ ਮੈਂ ਦਰਖਤਾਾਂ ਦੇ ਝੁਿੰਡ ਕੋਲ ਪੁਿੱਜ ਜਾਾਂਦਾ ਹਾਾਂ। ਉਹ ਗੋਲਾ

ਜਾਾਂਦਾ ਹੈ। ਉ ਔਰਤ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵ ਿੱ ਬੋਲ ੁਣ ਕੇ ਮੈਂਨੂਿੰ ਵਬਲਕੁਲ ਯਕੀਨ ਨਹੀ ਾਂ ਹੋ ਵਰਹਾ। ਪਲ ਭਰ ਲਈ ਮੈਂ ਆਪਣੇ

ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਜ਼ਮੀਨ ਤੇ ਅਜੇ ੀ ਉਿੱਤਰ ਵਰਹਾ ਹੈ। ਮੈਂ ਇਿੱਕ ੜ੍ ੌ ੇ ਤਣੇ

ਾਲੇ ਦਰਖ਼ਤ ਦੇ ਉਹਲੇ ਖੜ੍ਾ ਹੋ ਜਾਾਂਦਾ ਹਾਾਂ। ਹੁਣ ਉਹ

ਗੋਲ਼ਾ ਜੋ ਕੇ ਅ ਲ ਵ ਿੱ

ਥਾਨ ਤੇ ੀਤ ਬਰਫ਼ ਾਾਂਗ ਜਿੰਮ ਜਾਾਂਦਾ ਹਾਾਂ।

ਇਿੱਕ ਉੜ੍ਨ-ਤਸ਼ਤਰੀ ਲਿੱ ਗ ਰਹੀ ਹੈ,

'ਘਬਰਾਓ ਨਾ, ਾਹਮਣੇ ਆ ਜਾਓ!' ਾਤਾ ਰਣ ਵ ਿੱ

ਜ਼ਮੀਨ ਤੇ ਪੂਰੀ ਉਿੱਤਰ ਕ ਿੱੁ ੀ ਹੈ। ਅਕਾਰ ਵ ਿੱ ਉਹ ਕੋਈ ਬਹੁਤ ਵਜ਼ਆਦਾ ਿੱਡੀ ਨਹੀ ਾਂ ਵਦਖ ਰਹੀ ਪਰ ਵਫਰ ੀ ਉ ਦੀ

ਘਿੰਟੀਆਾਂ ਵਜਹੀਆਾਂ ਗੂ ਿੰਜਦੀਆਾਂ ਹਨ।

ਅਜੀਬੋਗ਼ਰੀਬ ਬਣਤਰ ਬੜ੍ੀ ਹੈਰਾਨ ਕਰਨ

ਹੈ।

ਮੇਰੇ ਰੋਮ ਰੋਮ ਵ

ਾਲੀ ਹੈ। ਉ ਦੇ

ਹਰ ਪਾਵ ਓ ਾਂ ਪਰਕਾਸ਼ ਦੀਆਾਂ ਨੀਲੀਆਾਂ ਲਵਹਰਾਾਂ ਪਰਦੀਪਤ ਹੋ

ਉ ਦੇ ਬੋਲਾਾਂ ਦਾ ਿੰਮੋਹਨ ਛਾ ਜਾਾਂਦਾ

ੁਿੱਤੇ ਵ ਿੱਧ ਹੀ ਮੈਂ ਉਹਨਾਾਂ ਦੋ ਾਾਂ

ਾਾਂਗ ਜਾ ਖੜ੍ਾ ਹੁਿੰਦਾ ਹਾਾਂ। ਇ

ਰਹੀਆਾਂ ਹਨ। ਮੇਰੀਆਾਂ ਅਿੱਖਾਾਂ ਵਜ ੇਂ ਉ ਦੇ ਿੰਮੋਹਨ ਵ ਿੱ ਬਿੰਨਹ ਕੇ

ਾਹਮਣੇ ਇਿੱਕ ਕਠਪੁਤਲੀ

ੇਲੇ ਮੈਨੂਿੰ ਵ ਰਫ਼ ਉਹ ਦੋ ੇਂ ਹੀ

ਨਜ਼ਰ ਆ ਰਹੇ ਨੇ।

ਰਵਹ ਗਈਆਾਂ ਨੇ। ਮੇਰਾ ਰੀਰ ਵਜ ੇਂ ਜੜ੍ਹ ਹੋ ਿੱਵੁ ਕਆ ਹੈ। ਇਹ ਵਨਸ਼ ੇ ਹੀ ਇ ਧਰਤੀ ਦੀ ਨਹੀ ਾਂ ਗੋਂ ਵਕ ੇ ਦੂ ਰੀ ਦੂਨੀਆਾਂ ਤੋਂ

ਹੈ। ਅ ੀ ਾਂ ਤੁ ਹਾਡੀ ਵਪਰਥ ੀ ਤੇ ਜੀ ਨ ਦੀ ਝਲਕ ੇਖਣ ਆਏ ਹਾਾਂ

ਹੈ! ਸ਼ਾਇਦ ਆਪਣੇ

ਅਤੇ ਾਨੂਿੰ ਇਿੱਕ ਵਪਰਥ ੀ ਾ ੀ ਮਨੁਿੱ ਖ ਦੀ ਜ਼ਰੁਰਤ ਹੈ ਤਾਾਂ ਵਕ ਅ ੀ ਾਂ

ਰਗੀ ਕੋਈ ਵ ਕਵ ਤ

'ਮੇਰਾ ਨਾਾਂ ਫ਼ੀਨ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਮੇਰਾ ਵਹਯੋਗੀ ਰਾ ਜ

ਵਭਅਤਾ ਲਭਣ

ਾ ਤੇ ਭੇਜੀ ਗਈ ਹੋ ੇਗੀ।

ਉ ਤੋਂ ਵਪਰਥ ੀ ਦਾ ਜੀ ਨ

ਅ ਾਨਕ ਉ ਉੜ੍ਨ-ਤਸ਼ਤਰੀ ਦਾ ਦਰ ਾਜ਼ਾ ਖੁਿੱਲਦਾ

ਮਝ

ਕੀਏ!'

ਫ਼ੀਨ ਦੀ ਆ ਾਜ਼

ਮਧਮ ਪਰ ਵਤਿੱਖੀ ਅਤੇ ਅ ਰ ਭਰਪੂਰ ਹੈ।

ਹੈ। ਉ ਦੇ ਅਿੰਦਰ ਗਰਮ ਿੰਗਤਰੀ ਰਿੰਗ ਦਾ ਪਰਕਾਸ਼ ਪਰ ਾਵਹਤ ਹੋ

'ਤੇਰਾ ਕੀ ਨਾਾਂ ਹੈ? ਕੀ ਤੂ ਿੰ ਾਡੇ ਨਾਲ ਿੱਲੇਂਗਾ?'

ਵਰਹਾ ਹੈ। ਅਿੰਦਰ ਦਾ ਨਜ਼ਾਰਾ ਵਬਲਕੁਲ ਪਸ਼ਟ ਵਦਖ ਵਰਹਾ ਹੈ।

ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂਿੰ

ਇਿੱਕ ਪੁਰਸ਼ ਅਤੇ ਨਾਰੀ ਦੋ ਹਨ।

ਉਹਨਾਾਂ ਦੀਆਾਂ ਨਜ਼ਰਾਾਂ

ੀਟਾਾਂ ਤੇ ਬੈਠੇ ਵਦਖਾਈ ਦੇ ਰਹੇ ਾਹਮਣੇ ਲਿੱ ਗੀ

ਹੈ - ' ਮੇਰਾ ਨਾਾਂ ੁਜਾਨ ਹੈ ਅਤੇ ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਧਰਤੀ ਨੂਿੰ ਛਿੱਡ ਕੇ ਨਹੀ ਾਂ ਜਾ ਕਦਾ ...'

ਕੇਂਵਦਰਤ ਹਨ, ਵਜ ਉਿੱਤੇ ਆ ਪਾ ਦਾ ਵਦਰਸ਼ ਵਕ ੇ ਵਫ਼ਲਮ ਾਾਂਗ ਉਿੱਠਦੇ ਹਨ। ਉਹਨਾਾਂ ਦੋ ਾਾਂ ਦੇ

ਧ ਦਾ

ਮਵਹ ੂ ਕਰ ਵਰਹਾ ਹਾਾਂ। ਮੇਰੇ ਮੂਿੰਹੋਂ ਆਪ ਮੁਹਾਰੇ ਹੀ ਵਨਿੱ ਕਲ ਜਾਾਂਦਾ

ਕਰੀਨ 'ਤੇ

ਵਦਖਾਈ ਦੇ ਵਰਹਾ ਹੈ । ਹੌਲ਼ੀ ਵਜਹੇ ਉਹ ਆਪਣੀਆਾਂ

ਮੇਂ ਦੀ ਦਲਦਲ ਵ ਿੱ

' ੁਜਾਨ, ਅ ੀ ਾਂ ਤੈਨੂਿੰ ਇਿੱਕ ਵਬਲਕੁਲ ਨ ੀ ਾਂ ਦੁਨੀਆ

ੀਟਾਾਂ ਤੋਂ

ਰੀਰ ਤੇ ਵ ਿੱਟੇ ਰਿੰਗ ਦੇ ਵਲਬਾ

ਵ ਿੱ

ਹਨ, ਜੋ ਵਕ ੇ ਧਾਤ ਦੇ ਬਣੇ ਹੋਏ ਲਿੱ ਗ ਰਹੇ ਹਨ। ਪੁਰਸ਼ ਦੇ ਵ ਰ ਤੇ ਕੋਈ ਾਲ ਨਹੀ,ਾਂ ਜਦ ਵਕ ਇ ਤਰੀ ਦੇ ਵ ਰ ਤੇ ਵਪਰਥ ੀ ਦੀਆਾਂ

ਲੈ ਜਾ ਾਾਂਗੇ ਵਜਿੱਥੇ ਵਪਰਥ ੀ ਤੋਂ ਵਕਤੇ ਵਜ਼ਆਦਾ

ੁਖ- ਾਧਨ

ਹਨ! ਾਡੀ ਦੁਨੀਆਾਂ ਇਿੱਕ ਆਦਰਸ਼ ਦੁਨੀਆਾਂ ਹੈ ਜੋ ਜਨਮ ਮਰਨ ਤੋਂ ੀ ਰਵਹਤ ਹੈ।' 'ਨਹੀ ਾਂ ...!' ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਪੂਰੀ ਸ਼ਕਤੀ ਨਾਲ ੀਕਦਾ ਹਾਾਂ।

ਔਰਤਾਾਂ ਾਾਂਗ ਲਿੰ ਬੇ ਲਿੰ ਬੇ ਾਲ ਹਨ। ਪਰ ਉ ਦੇ ਾਲ਼ਾਾਂ ਦਾ ਰਿੰਗ ਨੀਲਾ ਹੈ। ਇ ਤਰੀ ਦਾ ਰਿੰਗ ਪੁਰਸ਼ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਜ਼ਆਦਾ ਬਦਾਮੀ ਹੈ। ਉਹਨਾਾਂ ਦੇ ਵ ਹਰੇ ਬੜ੍ੇ ਗਿੰਭੀਰ ਵਦਖ ਰਹੇ ਨੇ ਅਤੇ

ਮੈਂ ਉਿੱਥੋਂ ਦੂਰ ਭਿੱਜ ਜਾਣ ਦੀ ਕੋਵਸ਼ਸ਼ ਕਰਦਾ ਹਾਾਂ ਪਰ ਮੇਰਾ ਵਜ ਮ ਵਹਲ ਨਹੀ ਾਂ ਵਰਹਾ ਹੈ। ਉਹ ਦੋ ੇਂ ਆਪਣਾ ਮੁਗਦਰ ਉਿੱ ਾ ਉਠਾ ਕੇ

ਇਿੱਕ ਰਹਾ ਮਈ ਨੂ ਰ ਨਾਲ ਮਕ ਰਹੇ ਨੇ। ਉਹ ਲੋ ਕ ਵਪਰਥ ੀ

ਮੇਰੇ

ਾ ੀਆਾਂ

ਾਾਂਗ ਵਕਓ ਾਂ ਵਦਖ ਰਹੇ ਨੇ? ਸ਼ਾਇਦ ਉਨਹਾਾਂ ਨੇ ਵਪਰਥ ੀ

ਵਹਿੰਮਤ ਕਰਦਾਾਂ ਹਾਾਂ ਤਾਾਂ ਵਕ ਮੈਂ ਉਹਨਾਾਂ ਤੋ ਮੁਗਦਰ ਖੋ ਕਾਾਂ। ਪਰ

ਾ ੀਆਾਂ ਦਾ ਵ ਰਫ਼ ਰੂਪ ਹੀ ਧਵਰਆ ਹੋ ੇ ਅਤੇ ਉਹਨਾਾਂ ਦੀ ਅ ਲ

ਮੈਂ ਮੁਗਦਰ ਵ

ਸ਼ਕਲ ਕੁਝ ਹੋਰ ਹੀ ਹੋ ੇ। ਉੜ੍ਨ-ਤਸ਼ਤਰੀ ਦੇ ਦਰ ਾਜ਼ੇ ਵ

ਾਂ ੇ ਹਨ। ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਹਿੱਥ ਉਠਾਉਣ ਦੀ ਿੱਲਹ ਨੂਿੰ ਘੁ ਮਾਉਦ

ਜਾਾਂਦਾ ਹਾਾਂ। ਮੇਰੇ ੋਂ ਇਿੱਕ ਪਲੈ ਟਫ਼ਾਰਮ

ੋਂ ਵਨਕਲਣ ਾਲੀਆਾਂ ਤਰਿੰਗਾਾਂ ਦੀ ਪੇਟ ਵ ਿੱ ਆ ਰੀਰ ਦੇ ਵਗਰਦ

ਿੰਘਣੀ ਨੀਲੀ ਧੁਿੰਧ ਵਜਹੀ

ਪ ਰ ਜਾਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਮੈਂ ਉ ਧੁਿੰਧ ਵ ਿੱ ਧ ਦਾ ਜਾ ਵਰਹਾ ਹਾਾਂ ...

ਬਾਹਰ ਨੂਿੰ ਵਨਕਲਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਦੋ ੇਂ ਉ ਤੇ ਿੱਲ ਕੇ ਬਾਹਰ ਆ

(ਬਾਕੀ ਅਗਲੇ ਅਿੰਕ ਵ ਿੱ ) 48

ਮੈਂ ਨਹੀ ਾਂ ਹਾਰਾਾਂਗੀ ਗੁ ਰਸ਼ਰਨ ਵ ਿੰਘ ਰਾਤ ਦੇ 11

ਜੇ ਨ। ਅਿੱਜ ਅਿੱਤ ਦੀ ਰਦੀ ਦੀ ਰਾਤ ੀ। ਸ਼ਵਹਰ ਦੇ ਭ ਤੋਂ ਿੱਡੇ ਨਰਵ ਿੰਗ ਹੋਮ ਦੇ ਓਪਰੇਸ਼ਨ ਥੀਏਟਰ ਵ

ਦਾ ਿੱਡਾ ਓਪਰੇਸ਼ਨ

ਇ

ਲ ਵਰਹਾ ੀ। ਉਹ ਵਜ਼ਿੰਦਗੀ ਅਤੇ ਮੌਤ ਦੀ ਲੜ੍ਾਈ ਲੜ੍ਹ ਰਹੀ ੀ। ਓਪਰੇਸ਼ਨ ਥੀਏਟਰ ਦੇ ਬਾਹਰ ਉ

ਮੇਂ ਕੁਲਵ ਿੰਦਰ ਦਾ ਪਤੀ ਗੁ ਣ ਿੰਤ

ੇਵਟਿੰਗ ਰੂਮ ਵ

ਇਕਿੱਲਹਾ ਬੈਠਾ ਵਹਵੈਮਆ ਵਜਹਾ ਾਵਹਗੁ ਰੂ ਾਵਹਗੁ ਰੂ ਕਰ ਵਰਹਾ ੀ। ਡਾਕਟਰਾਾਂ ਨੇ ਾਫ ਕਵਹ ਵਦਿੱਤਾ ੀ ਵਕ ਇ ਉਮਰ ਵ ਅਵਜਹੇ ਓਪਰੇਸ਼ਨ ਨਾਲ ਕੁਲਵ ਿੰਦਰ ਦੀ ਜਾਨ ਨੂਿੰ ਖ਼ਤਰਾ ੀ। ਅਵਜਹਾ ਖ਼ਤਰਾ ਮੁਿੱਲ ਨਹੀ ਾਂ ੀ ਲੈ ਣਾ ਾਹੀਦਾ ਪਰ ਉਨਹਾਾਂ ਇਹ ਖ਼ਤਰਾ ਮੁਿੱਲ ਲੈ ਹੀ ਵਲਆ। ਕੁਲਵ ਿੰਦਰ ਤਾਾਂ ਰਿੱਬ ਨਾਲ ਹੀ ਲੜ੍ਣ ਨੂਿੰ ਵਤਆਰ ੀ। ਜੋ ੀਜ਼ ਰਿੱਬ ਨੇ ਉ ਨੂਿੰ ਨਹੀ ਾਂ ੀ ਵਦਿੱਤੀ, ਉਹ ਉ ਤੋਂ ਖੋਹ ਕੇ ਹਾ ਲ ਕਰਨਾ ਾਹੁਿੰਦੀ ੀ। ਓਪਰੇਸ਼ਨ ਥੀਏਟਰ ਦੇ ਬਾਹਰ ਉਡੀਕ ਕਰਵਦਆਾਂ ਗੁ ਣ ਿੰਤ ਨੂਿੰ ਬੇਹੋਸ਼49 ੀ ਵਜਹੀ ਆ ਗਈ ਅਤੇ ਉ ਦੀ ਵਪਛਲੀ ਵਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਫਲਮ ਦੀ ਰੀਲ ਦੀ ਤਰਹਾਾਂ ਉ ਦੇ ਾਹਮਣੇ ਿੱਲਣ ਲਿੱ ਗੀ-ਗੁ ਣ ਿੰਤ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਨਾਲ ਬੈਠਾ ਆਪਣੀ ਬੇਟੀ ਰਾਣੋ ਦੇ ਘਰ ਆਉਣ ਦੀ ਉਡੀਕ ਕਰ ਵਰਹਾ ੀ। ਰਾਣੋ ਦਫ਼ਤਰ ਦਾ ਟੂਰ ਕਵਹ ਕੇ ਘਰੋਂ ਵਤਿੰਨ ਵਦਨ ਤੋਂ ਗਾਇਬ ੀ। ਅਿੱਜ ਉ ਦੀ ਾਪ ੀ ੀ। ਅ ਾਨਕ ਕੁਲਵ ਿੰਦਰ ਦੇ ਫੋਨ ਦੀ ਘਿੰਟੀ ਿੱਜੀ।

“ਹੈਲੋ”

“ਨੀ ਾਂ ਤੂ ਿੰ

ਾਡੀ ਾਰੀ ਉਮਰ ਦੇ ਵਪਆਰ ਅਤੇ ਕੁਰਬਾਨੀ ਨੂਿੰ ਇਕ

“ਹੈਲੋ”

ਵਦਨ ਵ

ਹੀ ਠੋਕਰ ਮਾਰ ਕੇ ਕੁਝ ਵਦਨਾਾਂ ਦੀ ਜਾਨ ਪਛਾਣ ਾਲੇ

“ਮਿੰਮੀ ਮੈਂ ਰਾਣੋ ਬੋਲ ਰਹੀ ਹਾਾਂ”

ਮੁਿੰਡੇ ਨੂਿੰ ਆਪਣੀ ਵਜ਼ਿੰਦਗੀ

“ਹਾਾਂ ਪੁਿੱਤ ਬੜ੍ੀ ਦੇਰ ਕਰ ਵਦਿੱਤੀ। ਮੈਂ ਤੇ ਤੇਰੇ ਡੈ ਡੀ ਬਹੁਤ ਵਫਕਰ

ਘਰ ਦੇ ਦਰ ਾਜ਼ੇ ਤੇਰੇ ਲਈ ਦਾ ਲਈ ਬਿੰਦ ਹਨ। ਾਡੇ ਲਈ ਤੂ ਿੰ ਮਰ ਗਈ। ਾਨੂਿੰ ਦੁਖੀ ਕਰ ਕੇ ਤੂ ਿੰ ਕਦੀ ੀ ੁਿੱਖੀ ਨਹੀ ਾਂ ਰਵਹ

ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਾਂ” “ਹਾਾਂ ਮਿੰਮੀ ਕੁਝ ਦੇਰ ਹੋ ਹੀ ਗਈ। ਕਿੰਮ ਜੋ ਬਹੁਤ ਨ ਕਰਨ ਾਲੇ ”

ੋਂਪ ਵਦਿੱਤੀ। ਯਾਦ ਰਿੱਖ ਅਿੱਜ ਤੋਂ ਾਡੇ

ਕਦੀ।” ਇਨਾਾਂ ਕਵਹ ਕੇ ਕੁਲਵ ਿੰਦਰ ਨੇ ਮੋਬਾਇਲ ਬਿੰਦ ਕਰ ਵਦਿੱਤਾ

“ਐਡੇ ਵਕਹੜ੍ੇ ਕਿੰਮ ਨ ਕਰਨ ਾਲੇ ? ਹੁਣ ਵਕਿੰਨੀ ਦੇਰ ਤਿੱਕ ਘਰ

ਅਤੇ ਵ ਰ ੁਿੱਟ ਕੇ ਰੋਣ ਲਿੱ ਗ ਪਈ।

ਪਹੁਿੰ ਰਹੀ ਹੈ?” “ਮਿੰਮੀ ਮੈਂ ਤੁ ਹਾਨੂਿੰ ਇਕ ਗਿੱਲ ਦਿੱ ਣੀ ੀ”

ਅ ਾਨਕ ਕੁਝ ਖੜ੍ਕਾ

ੁਣ ਕੇ ਗੁ ਣ ਿੰਤ ਦੀ

“ਦਿੱ ਪੁਿੱਤਰ?”

ਪਰਤੀ। ਇਕ ਨਰ

“ਮਿੰਮੀ ਮੈਂ ਪਰਵਮਿੰਦਰ ਨਾਲ ਕੋਰਟ ਮੈਵਰਜ ਕਰ ਲਈ ਹੈ। ਤੁ ੀ ਾਂ ਦਿੱ ੋ ਜੇ ਅ ੀ ਾਂ ਘਰ ਆਈਏ ਤਾਾਂ ਕੀ ਤੁ ੀ ਾਂ ਾਨੂਿੰ ਅਸ਼ੀਰ ਾਦ ਵਦਉਗੇ ਜਾਾਂ

ਵ ਿੱਧਾ ਹਾਲ ੋਂ ਬਾਹਰ ਲੀ ਗਈ। ਗੁ ਣ ਿੰਤ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂਿੰ

ਾਂ ਨਹੀ?”

ਗਈ। ਬੀਤੀ ਵਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਵਫਲਮ ਵਫਰ ਉ

“ਹੈਂ ਇਹ ਕੀ ਕਵਹ ਰਹੀ ਹੈਂ ਤੂ ਿੰ? ਕੁਲ ਿੰਤ ਦੇ ਹਿੱਥੋਂ ਮੋਬਾਇਲ ਛੁਿੱਟ

ਘੁ ਿੰਮਣ ਲਿੱ ਗੀ - ਇਕ ਾਰੀ ਗੁ ਣ ਿੰਤ ਨੂਿੰ ਹਾਰਟ ਅਟੈਕ ਆਇਆ

ਕੇ ਥਿੱਲੇ ਵਡਿੱ ਗ ਵਪਆ। ਕੋਲ ਬੈਠੇ ਗੁ ਣ ਿੰਤ ਨੇ ਮੋਬਾਇਲ ਿੱਕ ੁ ਕੇ

ਅਤੇ ਉ

ਨੂਿੰ ਰਾਵਜਿੰਦਰਾ ਹ ਪਤਾਲ ਦਾਖਲ ਕਰਾਉਣਾ ਵਪਆ

ਗਿੱਲ ਕਰਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ-“ਰਾਣੋ ਬੇਟੇ ਕੀ ਗਿੱਲ ਹੈ?

ਵਜਿੱਥੇ ਉ

ਦੇ ਇਕ

ਓਪਰੇਸ਼ਨ ਥੀਏਟਰ ਵ

ਿੰਭਾਲਣ ਦੀ ਕੋਵਸ਼ਸ਼ ਕੀਤੀ ਪਰ ਉ

ਟਿੰਟ ਵਪਆ। ਉ

ੂਰਤ

ਾਪ

ੋਂ ਬਾਹਰ ਵਨਕਲੀ

ਦੀ ਵਫਰ ਝਿੱਪਕੀ ਲਿੱ ਗ ਦੇ ਵਦਮਾਗ਼ ਵ

ਦੀ ਵਬਮਾਰੀ ਦੀ ਖ਼ਬਰ

ੁਣ ਕੇ ਰਾਣੋ ਪਰਵਮਿੰਦਰ ਨੂਿੰ ਲੈ ਕੇ ਉਨਹਾਾਂ ਦੇ ਘਰ ਆ ਗਈ। ਉਨਹਾਾਂ

ਤੇਰੀ ਮਿੰਮੀ ਦੇ ਹਿੱਥੌਂ ਮੋਬਾਇਲ ਥਿੱਲੇ ਵਡਿੱ ਗ ਵਗਆ ੀ। ਹਾਾਂ ਤੁ ਿੰ ਕੀ ਗਿੱਲ ਕਰ ਰਹੀ ੀ?”

ਨੂਿੰ ਰਾਣੋ ਤੇ ਪਰਵਮਿੰਦਰ ਦਾ ਆਉਣਾ ਿੰਗਾ ਨਾ ਲਿੱ ਗਾ ਪਰ ਹਾਲਾਤ

“ਡੈ ਡੀ ਮੈਂ ਕਵਹ ਰਹੀ

ੀ ਵਕ ਮੈਂ ਪਰਵਮਿੰਦਰ ਨਾਲ ਕੋਰਟ ਮੈਵਰਜ ਕਰ ਲਈ ਹੈ। ਜੇ ਤੁ ੀ ਾਂ ਾਨੂਿੰ ਅਸ਼ੀਰ ਾਦ ਵਦਉ ਤਾਾਂ ਹੀ ਅ ੀ ਾਂ ਘਰ

ਹੀ ਐ ੇ ਨ ਵਕ ਉਹ ਉਨਹਾਾਂ ਨੂਿੰ ਦੁਰਕਾਰ ਕੇ ਘਰੋਂ ਨਾ ਕਿੱ

ਆਈਏ।”

ਆਪਣੇ ਾਲੇ ਰਾਜੇ ਨਾਲ ਖ਼ੂਬ ਘੁ ਲ ਵਮਲ ਕੇ ਰਵਹਣ ਲਿੱ ਗਾ। ਕਈ

ਿੱਕ।ੇ

ਇ ੇ ਬਹਾਨੇ ਉਨਹਾਾਂ ਦੀ ਬੋਲ ਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ। ਪਰਵਮਿੰਦਰ ਾਰੀ ਦੋ ੇਂ ਇਕਿੱਠੇ ਹੋਟਲ ਤੇ ਰੋਟੀ ਖਾਣ ਲੇ ਜਾਾਂਦੇ। ਪਰਵਮਿੰਦਰ

ਗੁ ਣ ਿੰਤ ਕੜ੍ਵਕਆ-“ਕੀ ਵਕਹਾ? ਪਰਵਮਿੰਦਰ ਨਾਲ ਵ ਆਹ ਕਰਾ

ਨੇ ਰਾਜੇ ਨੂਿੰ ਸ਼ਰਾਬ ਪੀਣ ਦੀ ੀ ਆਦਤ ਪਾ ਵਦਿੱਤੀ।

ਵਲਆ ਹੈ ਤੂ ਿੰ? ਵਜਹੜ੍ਾ ਹਿੱਦ ਦਰਜੇ ਦਾ ਨਸ਼ੇੜ੍ੀ ਮੁਿੰਡਾ ਹੈ? ਇਹ ਤੂ ਿੰ ਮਾਾਂ ਆਪਣੀ

ਕੀ ਜ਼ੁਲਮ ਕੀਤਾ?” ਕੁਲਵ ਿੰਦਰ ਨੇ ਗੁ ਣ ਿੰਤ ਤੋਂ ਫੋਨ ਫੜ੍ਦੇ ਹੋਏ

ਾਲੇ

ਲਦਾ ਵਰਹਾ। ਪਵਟਆਲੇ ਵ

ਗੁ ਣ ਤ ਿੰ

ਵਕਹਾ-“ਇਹ ਕੀ ਤੂ ਿੰ ਿੰਨ ਾੜ੍ਹ ਵਦਿੱਤਾ ਹੈ? ਤੈਨੂਿੰ ਸ਼ਰਮ ਨਾ ਆਈ ਾਂ ੇ ਜੀਅ ਵਪਉ ਦੀ ਪਿੱਗ ਨੂਿੰ ਦਾਗ ਲਾਉਵਾਂ ਦਆਾਂ? ਾਨੂਿੰ ਤਾਾਂ ਤੂ ਿੰ ਵਜਉਦ

ਦੀ ਆਪਣੀ ਕੋਠੀ ੀ ਅਤੇ ਉ ਨੇ ਹੂਲਤ ਲਈ ਕਾਰ ੀ ਰਿੱਖੀ

ਹੀ ਮਾਰ ੁਿੱਵਟਆ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਛੋਟੇ ਭਰਾ ਦਾ ਜੀ ਨ ੀ ਹਨੇਰਾ ਕਰ ਛਿੱਵਡਆ ਹੈ। ਅ ੀ ਾਂ ਤੈਨੂਿੰ ਐਡੇ ਵਪਆਰ ਨਾਲ ਪਾਵਲਆ

ਪਿੰਜਾਬ ਰਕਾਰ ਤੋਂ ੁਪਰਡੈਂ ਟ ਦੀ ਪੋ ਟ ਤੋਂ ਬੜ੍ੇ ਮਾਣ ਨਮਾਣ

ਪੋਵ ਆ ਅਤੇ ਪੜ੍ਹਾ ਵਲਖਾ ਕੇ ਆਪਣੇ ਪੈਰਾਾਂ ਤੇ ਖੜ੍ਹਾ ਕੀਤਾ ਤੇ ਤੂ ਿੰ

ਲਿੱ ਖ ਰੁਪਏ ਵਮਲ ਗਏ ਅਤੇ 45000/- ਰੁਪਏ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਪੈਨਸ਼ਨ

ਹੋਈ ੀ। ਗੁ ਣ ਿੰਤ ਦੀ ਉਮਰ 58 ਾਲ ਦੀ ਹੋ ਗਈ ਅਤੇ ਉਹ ਨਾਲ ੇ ਾ ਮੁਕਤ ਹੋ ਵਗਆ।

ੇ ਾ ਮੁਕਤੀ ਤੇ ਉ

ਨੂਿੰ 25/30

ੀ ਲਿੱ ਗ ਗਈ। ਜਦ ਪਰਵਮਿੰਦਰ ਨੂਿੰ ਇ ਦਾ ਪਤਾ ਲਿੱ ਗਾ ਤਾਾਂ ਉ

ਅਿੱਜ ਾਡੇ ਵ ਰ ਇਹ ੁਆਹ ਪਾਈ ਹੈ?” “ਮਿੰਮੀ ਹਰ ਮਾਾਂ ਵਪਉ ਆਪਣੇ ਬਿੱਵ ਆਾਂ ਨੂਿੰ ਪਾਲਦਾ ਹੈ। ਤੁ ੀ ਾਂ ਮੈਨੂਿੰ

ਨੇ ਆਪਣੇ ਰਿੰਗ ਵਦਖਾਉਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਵਦਿੱਤੇ। ਉ ਨੇ ਰਾਣੋ ਨੂਿੰ ਤਿੰਗ

ਪਾਲ ਕੇ ਆਪਣਾ ਫ਼ਰਜ਼ ਹੀ ਪੂਰਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਮੇਰੇ ਤੇ ਕੋਈ ਖ ਿੱ ਰਾ ਅਵਹ ਾਨ ਨਹੀ ਾਂ ਕੀਤਾ। ਮੈਂ ਇ ਮੇਂ 22 ਾਲ ਦੀ ਹੋ ਗਈ ਹਾਾਂ

ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਵਦਿੱਤਾ। ਉਹ ਬਾਰ ਬਾਰ ਰਾਣੋ ਨੂਿੰ ਕਵਹਿੰਦਾ ਵਕ ਮੈਂ ਤੇਰੇ ਨਾਲ ਐ ੇਂ ਹੀ ਫ ਵਗਆ। ਮੈਨੂਿੰ ਤਾਾਂ ਿੱਡੇ ਿੱਡੇ ਘਰਾਾਂ ਤੋਂ ਾਂ ੇ ਨ ਵਜਿੰਨਹਾਾਂ ਨੇ ਖ ਵਰਸ਼ਤੇ ਆਉਦ ੋ ਾ ਿੰਗਾ ਦਾਜ ੀ ਦੇਣਾ ੀ। ਮੈਂ

ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਫੈ ਲੇ ਆਪ ਲੈ

ਕਦੀ ਹਾਾਂ। ਮੈਂ ਜੋ ਕੁਝ ੀ ਕੀਤਾ ਹੈ ਭ ੋ ਮਝ ਕੇ ਹੀ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਤੁ ੀ ਾਂ ਦਿੱ ੋ ਹੁਣ ਤੁ ੀ ਾਂ ਾਡੇ ਾਂ ਵ ਆਹ ਨੂਿੰ ਮਾਣਤਾ ਵਦਿੰਦੇ ਹੋ ਵਕ ਨਹੀ?”

ਵਕਿੱਥੇ ਨਿੰਗਾਾਂ ਦੇ ਘਰ ਫ

ਵਗਆ। ਜੇ ਤੇਰੇ ਮਾਾਂ ਵਪਉ ਆਪ

ਾਡਾ

ਵ ਆਹ ਕਰਦੇ ਤਾਾਂ ੀ ਘਿੱਟੋ ਘਿੱਟ ਉਨਹਾਾਂ ਦਾ 50 ਕੁ ਲਿੱ ਖ ਖ਼ਰ ਾ ਹੋਣਾ ਹੀ ੀ। ਰਾਣੋ ਿੱਪ ੁ ਕਰ ਕੇ ਭ ੁਣ ਲੈਂ ਦੀ। ਉਹ ਰੋਜ਼ ਸ਼ਰਾਬ 50

ਨਾਲ ਗੁ ਿੱਟ ਹੋ ਕੇ ਅਿੱਧੀ ਰਾਤੀ ਘਰ ੜ੍ਦਾ ਅਤੇ ਕਲੇ ਸ਼ ਕਰਦਾ।

ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਤੁ ੀ ਾਂ ਫੋਰਨ ਮਿੰਡੀ ਸ਼ਵਹਰ ਪਹੁਿੰ ੋ। ਦੋ ੇਂ

ਵਬਨਾ ਕ ੂਰ ਤੋਂ ਰਾਣੋ ਦੀ ਕੁਿੱਟ ਮਾਰ ੀ ਕਰਦਾ। ਉਹ ਰਾਣੋ ਨੂਿੰ ਾਂ ਾ ਹੈ। ਜੇ ਵ ਿੱਧੀ ਉਗ ਾਂ ਲੀ ਕਵਹਿੰਦਾ ਮੈਨੂਿੰ ਆਪਣਾ ਹਿੱਕ ਲੈ ਣਾ ਆਉਦ

ਜਣੇ ਟੈਕ ੀ ਕਰ ਕੇ ਵਕ ੇ ਤਰਹਾਾਂ

ੇਰੇ ਪਿੰਜ ਜੇ ਘਟਨਾ ਥਾਨ

ਤੇ ਪੁਿੱਜੇ। ਪਤਾ ਲਿੱ ਗਾ ਵਕ ਪਰਵਮਿੰਦਰ ਤਾਾਂ ਵਕ ੇ ਤਰਹਾਾਂ ਤੈਰ ਕੇ ਬਾਹਰ ਵਨਕਲ ਆਇਆ ੀ ਪਰ ਰਾਜੇ ਦਾ ਕੋਈ ਪਤਾ ਨਹੀ ਾਂ ੀ ਲਿੱ ਗ

ਾਂ ਲੀ ਟੇਡੀ ੀ ਕਰਨੀ ਨਾਲ ਵਘਉ ਨਾ ਵਨਕਲੇ ਤਾਾਂ ਮੈਨੂਿੰ ਉਗ ਾਂ ੀ ਹੈ। ਇਹ ਰਾਣੋ ਲਈ ਵ ਿੱਧੀ ਧਮਕੀ ਅਤੇ ਉ ਦੇ ਮਾਾਂ ਵਪਉ ਆਉਦ

ਵਰਹਾ। ਸ਼ਿੱਕ ਦੀ ੂਈ ਪਰਵਮਿੰਦਰ ਦੁਆਲੇ ਹੀ ਘੁ ਿੰਮਦੀ ੀ। ਵਕ ੇ

ਲਈ ਵ ਿੱਧਾ ਖ਼ਤਰਾ ੀ। ਉਨਹਾਾਂ ਨੂਿੰ ਡਰ ੀ ਵਕ ਉਹ ਉਨਹਾਾਂ ਦੇ ਬੇਟੇ

ਤਰਹਾਾਂ ਕਰੇਨ ਨਾਲ ਕਾਰ ਨੂਿੰ ਬਾਹਰ ਕਿੱਵ ਆ ਵਗਆ। ਡਰਾਇ ਰ

ਰਾਜੇ ਨੂਿੰ ਹੀ ਕੋਈ ਨੁ ਕ ਾਨ ਨਾ ਪਹੁਿੰ ਾ ੇ ਪਰ ਉਹ ਇ ਬੁ ਾਪੇ ਵ ਕਰ ਕੁਝ ਨਹੀ ਾਂ ਨ ਕਦੇ।

ਦੀ

ਵਫਰ ਦਰ ਾਜ਼ਾ ਖੁਲਣ ਦੀ ਆ ਾਜ਼ ਆਈ। ਗੁ ਣ ਿੰਤ ਆਪਣੇ

ਬੇਟੇ ਦੇ ਗਮ ਕਾਰਨ ਹੁਣ ਉਹ ਵਜ਼ਆਦਾ ਵਦਨ ਜੀਅ ਿੱਕਣ।

ੁਪਵਨਆਾਂ

ੋਂ ਬਾਹਰ ਪਰਵਤਆ। ਵ ਿੱਟੇ ਕਿੱਪਵੜ੍ਆਾਂ ਵ

ੀਟ ਤੇ ਰਾਜੇ ਦੀ ਲਾਸ਼ ਫ ੀ ਹੋਈ ਵਮਲੀ। ਗੁ ਣ ਿੰਤ ਅਤੇ

ਕੁਲਵ ਿੰਦਰ ਦੀ ਦੁਨੀਆਾਂ ਹਮੇਸ਼ਾਾਂ ਲਈ ਹਨੇਰੀ ਹੋ ਗਈ। ਉਨਹਾਾਂ ਦੇ ਬੁ ਾਪੇ ਦਾ ਹਾਰਾ ੀ ਖਤਮ ਹੋ ਵਗਆ। ਲਿੱ ਗਦਾ ਨਹੀ ਾਂ ੀ ਵਕ

ਇਕ

ਡਾਕਟਰ ਬਾਹਰ ਵਨਕਵਲਆ। ਗੁਣ ਿੰਤ ਨੇ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਉਿੱਠ ਕੇ

ਵਗਰਜਾ ਘਰ ਦੇ ਟਿੱਲ ਨੇ ਟਿੱਨ ਟਿੱਨ ਕਰ ਕੇ ਦੋ ਜਾਏ। ਇਕ ੀਤ

ਪੁਿੱਵਛਆ-“ਡਾਕਟਰ ਾਵਹਬ ਕੀ ਹਾਲ ਹੈ?”

ਲਵਹਰ ਗੁ ਣ ਿੰਤ ਦੇ ਵਪਿੰਡੇ ਨੂਿੰ

“ਓਪਰੇਸ਼ਨ ਿੱਲ ਵਰਹਾ ਹੈ। ਉਡੀਕ ਕਰੋ”

ਹਾਲੀ ੀ ਉਹ ਓਪਰੇਸ਼ਨ ਥੀਏਟਰ ਦੇ ਬਾਹਰ ਹੀ ਬੈਠਾ ੀ। ਾਰੇ ਪਾ ੇ ਮੌਤ

ਰਗੀ ਖਾਮੌਸ਼ੀ

ੀਰ ਗਈ। ਉ

ਨੇ ਦੇਵਖਆ ਵਕ

ੀ। ਹੁਣੇ ਹੁਣੇ ਦੇਖੇ ਹੋਏ ਵਭਆਨਕ

ਗੁ ਣ ਿੰਤ ਨੇ ਘੜ੍ੀ ਦੇਖੀ ਾ ੇ ਬਾਰਾਾਂ ਜੇ ਨ। ਉਹ ਵਫਰ ਆ ਕੇ

ਮਿੰਜਰ ਨੂਿੰ ਯਾਦ ਕਰ ਕੇ ਉ ਉਿੱਤੇ ਵਫਰ ਬੇਹੋਸ਼ੀ ਛਾ ਰਹੀ ੀ। ਵਫਰ

ਆਪਣੀ ਕੁਰ ੀ ਤੇ ਬੈਠ ਵਗਆ। ਉ ਨੇ ਜਾਗਦੇ ਰਵਹਣ ਦੀ ਬੜ੍ੀ ਾਂ ਨਾਲ ਵਫਰ ਵਮਟਣ ਕੋਵਸ਼ਸ਼ ਕੀਤੀ ਪਰ ਉ ਦੀਆਾਂ ਅਿੱਖਾਾਂ ਨੀਦ

ਉ ਨੇ ਦੇਵਖਆ-ਉਹ ਭ ਕੁਝ ਲੁ ਟਾ ਕੇ ਰੋ ਧੋ ਕੇ ਹਾਰ ਗਏ ਨ। ਾਂ ੀ ਰਵਹਿੰਦੀ ੀ। ਰਿੱਬ ਨੂਿੰ ਉ ਦੀ ਪਤਨੀ ਹਰ ਮੇਂ ਕੀਰਨੇ ਪਾਉਦ

ਾਂ ਵ ਲਿੱ ਗੀਆਾਂ। ਵਫਰ ਉ ਨੇ ਅਿੱਧ ਨੀਦਰੇ

ਦੇਵਖਆ ਵਕ ਉ ਦਾ

ੀ ਉਹ ਬਾਰ ਬਾਰ ਉਲਹ ਾਾਂਭੇ ਹੀ ਵਦਿੰਦੀ ਰਵਹਿੰਦੀ ੀ ਵਕ ਅ ੀ ਾਂ ਵਕ ੇ

ਬੇਟਾ ਰਾਜਾ ਭਾ ਰਜਵ ਿੰਦਰ ਹੁਣ 22

ਾਲ ਦਾ ੋਹਣਾ ਜ ਾਨ

ਦਾ ਕੀ ਵ ਗਾਵੜ੍ਆ ੀ। ਪਵਹਲਾਾਂ ਕੁੜ੍ੀ ਹਿੱਥੋਂ ਵਨਕਲ ਗਈ। ਵਫਰ

ਹੋ ਵਗਆ ਵ

ੀਉ

ਨੂਿੰ ਦੇਵਖਆਾਂ ਭੁਿੱਖ ਲਵਹਿੰਦੀ

ੀ। ਉਹ ਪੜ੍ਾਈ

ਰਿੱਬ ਨੇ ਉਨਹਾਾਂ ਦਾ ਹੋਣਹਾਰ ਜ ਾਨ ਪੁਿੱਤਰ ਖੋਹ ਵਲਆ। ਕਦੀ ਕਦੀ ਾਂ ੀ ੀ। ਅਖੇ-ਤੈਨੂਿੰ ਾਡਾ ਉਹ ਰਿੱਬ ਨਾਲ ਲੜ੍ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਆਉਦ

ੀ ਬਹੁਤ ਹੁਵਸ਼ਆਰ ੀ। ਬੀ.ਏ. ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉ ਨੇ

ਆਈ. ਏ. ਐ .ਦਾ ਇਮਵਤਹਾਨ ਵਦਿੱਤਾ। ਵਜ ਵ ਭਾਰਤ ਵ

ੋਂ ਉ ਦਾ ਾਰੇ

ਪੁਿੱਤਰ ਾਪ ਕਰਨਾ ਹੀ ਪ ੇਗਾ।

ੋਂ ਪਿੰਜ ਾਾਂ ਥਾਨ ਆਇਆ। ਹੁਣ ਉਹ ਭਾਰਤ ਦਾ ਭ

ਤੋਂ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਦਾ ਆਈ. ਏ. ਐ . ਅਫ਼ ਰ ਬਣਨ ਦਾ ਮਾਣ

ਆਖਰ ਰਿੱਬ ਦੇ ਭਾਣੇ ਨੂਿੰ ਤਾਾਂ ਮਿੰਨਣਾ ਹੀ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਦੋਹਾਾਂ ਨੇ ਰੋਜਾਨਾ

ਹਾ ਲ ਕਰਨ ਜਾ ਵਰਹਾ ੀ। ਗੁਣ ਿੰਤ ਅਤੇ ਕੁਲਵ ਦ ਿੰ ਰ ਉ ਦੀ ਕਾਮਯਾਬੀ ਤੋਂ ਫੁਿੱਲੇ ਨਹੀ ਾਂ ਨ ਮਾ ਰਹੇ। ਹਰ ਪਾ ੇ ਰਜਵ ਿੰਦਰ ਦੇ ਹੀ ਰ ੇ ਨ।ਪਰ ਪਰਵਮਿੰਦਰ ਨੂਿੰ ਇਹ ਭ ਿੰਗਾ ਨਹੀ ਾਂ ੀ

ਗੁ ਰਦ ਾਰੇ ਜਾਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਵਦਿੱਤਾ। ਭਾਈ ਜੀ ਰੋਜ਼ ਕਥਾ ਕਰਦੇ।

ਲਿੱ ਗ ਵਰਹਾ। ਉਹ ਇਕ ਵਦਨ ਉਨਹਾਾਂ ਦੇ ਘਰ ਆਇਆ ਅਤੇ ਰਾਜੇ

ਉਹ ਰਿੱਬ ਦੇ ਭਾਣੇ ਵ

ਨੂਿੰ ਮਨਾਲੀ ਘੁ ਿੰਮ ਕੇ ਆਉਣ ਦਾ ਕਵਹ ਕੇ ਕਾਰ ਵ

ਵਬਠਾ ਕੇ

ਾਂ ੀ: ਘਵਰ ਤ ਤੇਰੈ ਭੁ ਵਕਛ ਹੈ ਵਜ ਦੇਵਹ ੁ ਦੀ ਇਹ ਤੁ ਿੱਕ ਆਉਦ

ਨਾਲ ਲੈ ਵਗਆ। ਗੁ ਣ ਿੰਤ ਅਤੇ ਕੁਲਵ ਿੰਦਰ ਰਾਜੇ ਨੂਿੰ ਪਰਵ ਿੰਦਰ ਨਾਲ ਇਕਿੱਲੇ ਭੇਜਣਾ ਨਹੀ ਾਂ ਨ ਾਹੁਿੰਦੇ ਪਰ ਉਹ ਜ ਾਨ ਪੁਿੱਤਰ

ਪਾ ਏ॥ ਕੁਲਵ ਿੰਦਰ ੋ ਦੀ ਵਕ ਜੇ ਰਿੱਬ ਕੋਲ ਭ ਕੁਝ ਹੈ ਤਾਾਂ ਕੀ

ਨੂਿੰ ਰੋਕ ਨਾ ਿੱਕ।ੇ

ਦੇ ਮਨ ਵ

ਕਥਾ ੁਣਵਦਆਾਂ ੀ ਉਨਹਾਾਂ ਦੇ ਮਨ ਵ ਹੁਿੰਦੇ। ਭਾਈ ਜੀ ਦਿੱ ਦੇ ਵਕ ਦੁਨੀਆਾਂ ਵ

ਪਤਾ ਉਹ ਾਨੂਿੰ

ਦਾ ਡਰ

ੀ। ਉਨਹਾਾਂ ਲਈ ਉਹ ਇਕ

ਜੋ ਕੁਝ ੀ ਹੋ ਵਰਹਾ ਹੈ

ਹੀ ਾਪਰ ਵਰਹਾ ਹੈ। ਵਫਰ ਅਨਿੰਦ ਾਵਹਬ

ੀ ਦਾਤ ਦੇ ਹੀ ਦੇ ੇ। ਪਰ ਵਕ ੇਂ? ਇਕ ਵਦਨ ਉ

ਇਕ ਨ ਾਾਂ ਵ

ਲੀਕ ਵਦਖਾਈ ਵਦਿੱਤੀ। ਉ ਗਿੱਲ ਉਹ ਹੀ ਹੋਈ ਵਜ

ਕਈ ਾਰੀ ਸ਼ਿੰਕੇ ਉਿੱਠ ਖੜ੍ਹੇ

ਾਰ ਆਇਆ ਅਤੇ ਾਨਣ ਦੀ ਇਕ ਨੇ ਆਪਣੇ ਵ

ਾਰ ਗੁ ਣ ਿੰਤ ਨਾਲ

ਾਾਂਝੇ ਕੀਤੇ। ਪਵਹਲਾਾਂ ਤਾਾਂ ਗੁ ਣ ਿੰਤ ਨਾ ਮਿੰਵਨਆ ਪਰ ਬਾਅਦ ਵ

ਬਹੁਤ ਹੀ ਵਭਆਨਕ ਰਾਤ ੀ। ਗੁਣ ਿੰਤ ਨੂਿੰ ਰਾਤੀ 12 ਜੇ ਮਿੰਡੀ

ਉਹ ਆਪਣੇ ੈਕ ਅਿੱਪ ਲਈ ਰਾਜੀ ਹੋ ਵਗਆ। ਦੋ ੇਂ ਜਣੇ ਡਾਕਟਰ

ਸ਼ਵਹਰ ਦੇ ਪੁਵਲ

ਕੋਲ ਗਏ ਅਤੇ ਆਪਣੀ

ਟੇਸ਼ਨ ਤੋਂ ਫੋਨ ਆਇਆ ਵਕ ਰਾਜਵ ਿੰਦਰ ਅਤੇ

ਪਰਵਮਿੰਦਰ ਦੀ ਕਾਰ ਬਰੇਕ ਫੇਲਹ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਵਬਆ ਨਦੀ ਵ ਜਾ ਵਡਿੱ ਗੀ ਹੈ।

ਮਿੱਵ ਆ

ਵਕਹਾ ਵਕ ਗੁ ਣ ਿੰਤ ਦੀ ਉਮਰ ਇ

ਾਰੀਆਾਂ ਨੂਿੰ ਬਾਹਰ ਕਿੱ ਣ ਲਈ ਬ ਾਅ ਕਾਰਜ਼ 51

ਾਾਂਝੀ ਕੀਤੀ। ਡਾਕਟਰ ਨੇ ਮੇਂ 65 ਾਲ ਅਤੇ

ਕੁਲਵ ਿੰਦਰ ਦੀ 62 ਾਲ ੀ ਇ ਲਈ ਇ ਉਮਰ ਵ ਬਿੱ ਾ ਹੋਣ ਦੇ ਕੋਈ ਾਾਂ ਨਹੀ।ਾਂ ਹਾਾਂ ਟੈ ਟ ਵਟਊਬ ਬੇਬੀ ਦੀ ਤਕਨੀਕ

ਤੇ ਪੁਿੱਵਛਆ-“ਡਾਕਟਰ

ਨਾਲ ਕੋਵਸ਼ਸ਼ ਕੀਤੀ ਜਾ ਕਦੀ ਹੈ ਵਜ ਦਾ ਖ਼ਰ ਾ ੀ ਬਹੁਤ ਹੈ

ਓਪਰੇਸ਼ਨ ਕਾਮਯਾਬ ਵਰਹਾ। ਤੁ ਹਾਡੇ ਜੁੜ੍ ਾਾਂ ਲੜ੍ਕੇ ਪੈਦਾ ਹੋਏ

ਅਤੇ ਫ਼ਲਤਾ ਦੇ ਾਾਂ

ੀ ਬਹੁਤ ਘਿੱਟ ਹੈ।ਜੇ ਕੋਈ ਅੜ੍ ਣ ਆ

ਹਨ। ਮਾਾਂ ਬਿੱ ੇ ਭ ਠੀਕ ਠਾਕ ਹਨ।” ਗੁ ਣ ਤ ਿੰ ਨੇ ਹਿੱਥ ਜੋੜ੍ ਕੇ

ੀ ਖ਼ਤਰਾ ਹੋ ਕਦਾ ਹੈ। ਇਹ ੁਣ ਕੇ

ਪਰਮਾਤਮਾ ਦਾ ਸ਼ੁਕਰਾਨਾ ਕੀਤਾ। ਉ ਦੀ ਪਤਨੀ ਕੁਲਵ ਿੰਦਰ ਨੇ

ਜਾ ੇ ਤਾਾਂ ਮਾਾਂ ਦੀ ਜਾਨ ਨੂਿੰ

ਾਵਹਬ ਕੀ ਹੋਇਆ ਹੈ?” ਡਾਕਟਰ ਨੇ

ਮੁ ਕਰਹਟ ਵਬਖੇਰਦੇ ਹੋਏ ਵਕਹਾ-“ਗੁ ਣ ਿੰਤ

ਉਨਹਾਾਂ ਦੇ ਅਿੰਦਰ ਇਕ ਨ ੀ ਾਂ ਉਮੀਦ ਜਾਗੀ। ਉਨਹਾਾਂ ਨੇ ਡਾਕਟਰ ਨੂਿੰ

ਰਿੱਬ ਕੋਲੋਂ ਲੜ੍ਾਈ ਵਜਿੱਤ ਲਈ

ਹਾਾਂ ਕਰ ਵਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਦੋਹਾਾਂ ਦੇ ਟੈ ਟ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਗਲੇ

ਉਨਹਾਾਂ ਨੂਿੰ ਦੋ ਪੁਿੱਤਰ ਦੇ ਵਦਿੱਤੇ ਨ।

ਹਫਤੇ ਡਾਕਟਰ ਨੇ ਆਪਣਾ ਕਿੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਵਦਿੱਤਾ। ਪਰਯੋਗ ਫ਼ਲ ਵਰਹਾ। ਕੁਲਵ ਿੰਦਰ ਹੁਣ ਹਰ

ਮੇਂ ਮਾਾਂ ਬਣਨ ਦੇ

ੀ। ਰਿੱਬ ਨੇ ਇਕ ਪੁਿੱਤਰ ਲੈ ਕੇ

*****

ੁਪਨੇ ਦੇਖਣ

. ਗੁ ਰਸ਼ਰਨ ਵ ਿੰਘ ਕੁਮਾਰ ਜੀ

ਲਿੱ ਗੀ। ਦੋਹਾਾਂ ਨੇ ਇਹ ਮਾਾਂ ਬਹੁਤ ਾ ਧਾਨੀ ਨਾਲ ਗੁ ਜ਼ਾਵਰਆ।

ਮੁਕਤ

ਬਾਹਰ ਵਕ ੇ ਨੂਿੰ ਇ ਦੀ ਭਣਕ ਨਾ ਪੈਣ ਵਦਿੱਤੀ। ਮਾਾਂ ਪੂਰਾ ਹੋਣ

ਕਲਗੀਧਰ ਟਰ ਟ ਬੜ੍ੂ

ਤੋਂ ਵਤਿੰਨ ਵਦਨ ਪਵਹਲਾਾਂ ਕੁਲਵ ਿੰਦਰ ਨੂਿੰ ਨਰਵ ਿੰਗ ਹੋਮ ਵ

ਧਾਈ ਹੋ ।ੇ

ਦਾਖਲ

ੀਨੀਅਰ

ਆਵਡਟ

ੇ ਾ-

ਅਫ਼ ਰ,

ਾਵਹਬ ਤੇ ਹੋਰ

ਿੰ ਥਾ ਾਾਂ ਨਾਲ਼ ੇ ਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਵਲਖਣ ਦੇ

ਕਰਾਇਆ ਵਗਆ ਅਤੇ ਅਿੱਜ ਉ ਦਾ ਿੱਡਾ ਓਪਰੇਸ਼ਨ ਹੋ ਵਰਹਾ

ਕਾਰਜਾਾਂ ਵ ਿੱ

ੀ।

ੀ ਜੁਟੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਉਹ ਦੋ

ਕਹਾਣੀਆਾਂ ਤੇ ਅਿੱਠ ਪਰੇਣਾਮਈ ਲੇ ਖਾਾਂ ਦੀਆਾਂ ਵਕਤਾਬਾਾਂ ਪਾਠਕਾਾਂ ਦੀ ਝੋਲ਼ੀ ਪਾ ਿੱਕ ੁ ੇ ਹਨ।

ਇਕ ਦਮ ਦਰ ਾਜ਼ਾ ਖੁਲਣ ਦੀ ਆ ਾਜ਼ ਆਈ। ਡਾਕਟਰ ਯਾਦ ਬਾਹਰ ਆਇਆ। ਗੁ ਣ ਤ ਿੰ ਭਿੱਜ ਕੇ ਡਾਕਟਰ ਕੋਲ ਵਗਆ

ਸਟੀਫ਼ਨ ਹਾਡਕੰਗ ਦੀ ਭਡਵਿੱਖਬਾਣੀ ਟੀਫ਼ਨ ਹਾਵਕਿੰਗ (1942-2018), ਇ

ਦੀ ਦਾ ਮਹਾਨ ਭੌਵਤਕ ਵ ਵਗਆਨੀ, ਆਪਣੇ ਵਪਿੱਛੇ ਮਨੁਿੱ ਖਤਾ

ਦੇ ਭਵ ਿੱਖ, ਧਰਤੀ ਦੇ ਬਦਲਦੇ ਾਤਾ ਰਣ, ਬਰਵਹਮਿੰਡ ਵ ਿੱ ਵਕਤੇ ਹੋਰ ਬੁਿੱਧੀਮਾਨ ਜੀ ਨ, ਨਕਲੀ ਬੁਿੱਧੀ ਆਵਦ ਾਰੇ ਵਦਲ

ਪ ਤੇ ੇਤਾ ਨੀ ਭਰੀਆਾਂ ਭਵ ਿੱਖਬਾਣੀਆਾਂ ਛਿੱਡ ਵਗਆ ਹੈ।

ਡਪਰਥਵੀ ਦਾ ਧੁਦ ੰ ਲਾ ਭਡਵਿੱਖ, ਿੀਨ ਸੰਪਾਦਨ, ਤੇ ਮਹਾਾਂ ਮਾਨਵ ਬੁਰੀ ਖਬਰ: ਅਗਲੇ 1000 ਵਰਹਆਾਂ ਤਿੱਕ ਪਰਮਾਣੂ ਜਿੰਗ ਜਾਾਂ ਾਤਾ ਰਣੀ ਆਫ਼ਤਾਾਂ ਵਪਰਥ ੀ ‘ਤੇ ਤਬਾਹੀ ਮ ਾ ਕਦੀਆਾਂ ਹਨ। ਪਰ ਉਦੋਂ ਤਿੱਕ ਤੁ ਰ ਮਨੁਿੱ ਖਤਾ ਵਪਰਥ ੀ ਦਾ ਪਿੰਘੂੜ੍ਾ ਛਿੱਡ ਕੇ ਪੁਲਾੜ੍ ਵ ਿੱ ਹੋਰ ਗਰਵਹਆਾਂ ‘ਤੇ ਤੋਂ ਬ ਜਾਏਗੀ। ਵਪਰਥ ੀ ਦੀਆਾਂ ਹੋਰ ਪਰਜਾਤੀਆਾਂ ਤੇ ਜੀ ਨਹੀ ਾਂ ਬ ਕਣਗੇ!

ਜਾ ੇਗੀ ਤੇ ਬਰਬਾਦੀ

ਵਜਹੜ੍ੇ ਮਨੁਿੱ ਖ ਵਪਰਥ ੀ ਤੋਂ ਬ ਕੇ ਵਨਿੱ ਕਲਣਗੇ ਉਹ ਮਹਾਾਂ ਮਾਨ ਹੋਣਗੇ ਜੋ ਆਪਣੇ ਜੀਨ ਿੰਪਾਵਦਤ (CRISPR ਰਗੀ ਤਕਨੀਕ ਨਾਲ਼) ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂਿੰ ਦੂਵਜਆਾਂ ਤੋਂ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਬਣਾ ਲੈ ਣਗੇ। ਅਵਜਹਾ ਉਹ ਜੈਨੇਵਟਕ ਇਿੰਜੀਵਨਅਵਰਿੰਗ ਦੇ ਵਨਯਮਾਾਂ ਨੂਿੰ ਪਛਾੜ੍ ਕੇ, ਆਪਣੀਆਾਂ ਯਾਦਸ਼ਕਤੀਆਾਂ ਤੇਜ਼ ਕਰ ਕੇ, ਵਬਮਾਰੀਆਾਂ ਨੂਿੰ ਰੋਕ ਕੇ ਤੇ ਆਪਣੀ ਉਮਰ ਧਾਕੇ ਕਰਨਗੇ। ਮਾਾਂ ਨਹੀ,ਾਂ ਜਦੋਂ ਅਵਜਹੇ ਮਹਾਾਂ ਮਾਨ ਉਿੱਭਰਨਗੇ ਤਾਾਂ ਆਮ ਕਮਜ਼ੋਰ ਲੋ ਕਾਾਂ ਦੇ ਨਾਲ਼ ਉਹਨਾਾਂ ਨੂਿੰ ਰਾਜਨੀਤਕ ਮੁਸ਼ਕਲਾਾਂ ਪੇਸ਼ ਆਉਣਗੀਆਾਂ ਜੋ ਉਹਨਾਾਂ ਨਾਲ਼ ਮੁਕਾਬਲਾ ਨਹੀ ਾਂ ਕਰ ਕਣਗੇ। ਕਮਜ਼ੋਰ ਲੋ ਕ ਜਾਾਂ ਤਾਾਂ ਅਲੋ ਪ ਹੋ ਜਾਣਗੇ ਜਾਾਂ ਉਹਨਾਾਂ ਦਾ ਕੋਈ ਮਹਿੱਤ ਨਹੀ ਾਂ ਹੋ ੇਗਾ। ਉਹ ਕਵਹਿੰਦਾ ਹੈ ਵਕ ਡਾਰਵ ਨ ਦੇ ਵ ਕਾ

ਦਾ ਇਿੰਤਜ਼ਾਰ ਕਰਨ ਲਈ ਕੋਈ

ਫੋਟੋ: ਵ ਕੀਪੀਡੀਆ ਪੇਸ਼ਕਸ਼: ਅਮਨਦੀਪ ਵ ਿੰਘ

52

ਮੁਲਾਕਾਤ - ਡਪਰਸ ੰ ੀਪਲ ਹਰੀ ਡਕਰਸ਼ਨ ਮਾਇਰ ਡਾ. ਦੇਡਵੰਦਰ ਪਾਲ ਡਸੰਘ, ਕਨੇਡਾ ਵਪਛਲੇ ਵਦਨਹੀ ਵਪਰਿੰ ੀਪਲ ਹਰੀ ਵਕਰਸ਼ਨ ਮਾਇਰ ਦੀ ਕੈਨੇਡਾ ਫੇਰੀ ਦੌਰਾਨ ਉਨਹਾਾਂ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਹੋ ਗਈ। ਵਕਿੱਤੇ ਜੋਂ ਅਵਧਆਪਨ ਦੇ ਖੇਤਰ ਨਾਲ ਿੰਬਿੰਧਤ ਹਰੀ ਵਕਰਸ਼ਨ ਮਾਇਰ ਦਾ ਵ ਵਗਆਨ ਪਰ ਾਰ ਕਾਰਜਾਾਂ ਵ

ਯੋਗਦਾਨ ਵ ਲਿੱ ਖਣ ਵਰਹਾ ਹੈ। ਵ ਵਗਆਨ ਦੇ ਔਖੇ

ਤੇ ਨੀਰ ਵ ਵ੍ ਆਾਂ ਨੂਿੰ

ਰਲ ਭਾਸ਼ਾ ਵ

ਵਬਆਨ ਕਰਨਾ ਉਨਹਾਾਂ ਦੀ ਵ ਸ਼ੇਸ਼ ਮੁਹਾਵਰਤ

ਹੈ। ਉਨਹਾਾਂ ਨੇ ਬਾਲਾਾਂ ਵ

ਵ ਵਗਆਨ ਪਰ ਾਰ ਕਾਰਜਾਾਂ ਵ

ਖ਼ਾ ਵਦਲ

ਪੀ ਲੈਂ ਦੇ ਹੋਏ

ਅਵਜਹੇ ਕਾਰਜਾਾਂ ਲਈ ਕਹਾਣੀ, ਕਵ ਤਾ ਤੇ ਾਰਤਕ ਵ ਧਾ ਨੂਿੰ ਆਪਣੀਆਾਂ ਰ ਨਾ ਾਾਂ ਦਾ ਅਧਾਰ ਬਣਾਇਆ। ਉਨਹਾਾਂ ਦੀਆਾਂ ਹੁਣ ਤਕ ਲਗਭਗ ਡੇ

ਦਰਜਨ ਵਕਤਾਬਾਾਂ ਤੇ 125

ਰ ਨਾ ਾਾਂ ਦੇਸ਼ ਵ ਦੇਸ਼ ਦੀਆਾਂ ਪਰਵ ਿੱਧ ਅਖ਼ਬਾਰਾਾਂ ਤੇ ਮੈਗ਼ਜ਼ੀਨਾਾਂ ਵ

ਛਿੱਪ ਿੱਕ ੁ ੀਆਾਂ ਹਨ।

ਉਨਹਾਾਂ ਦੀਆਾਂ ਰ ਨਾ ਾਾਂ ਪਿੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਤੋਂ ਇਲਾ ਾ ਵਹਿੰਦੀ, ਸ਼੍ਾਹਮੁਖੀ ਵਲਿੱ ਪੀ ਤੇ ਅਿੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵ ੀ ਛਪੀਆਾਂ ਹਨ। ਮੌਵਲਕ ਰ ਨਾ ਾਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾ ਾਾਂ ਉਨਹਾਾਂ ਿੰਪਾਦਨ, ਤੇ ਹੋਰਨਾਾਂ ਭਾਸ਼ਾ ਾਾਂ ਤੋਂ ਪਿੰਜਾਬੀ ਵ

ਅਨੁ ਾਦ ਕਾਰਜ ੀ ਫਲਤਾਪੂਰਣ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਉਨਹਾਾਂ ਦੀ ਾਵਹਤਕ ਯਾਤਰਾ

ਬਾਰੇ ਹੋਰ ਧੇਰੇ ਵ

ਥਾਰ ਨਾਲ ਜਾਨਣ ਦੀ ਇਿੱਛਾ ਵ ਰਾਾਂ ਤੋਂ ੀ, ਜੋ ਇ ਮੁਲਾਕਾਤ ਦੌਰਾਨ

ਪੂਰੀ ਹੋ ਕੀ। ਮੁਲਾਕਾਤ ਦੌਰਾਨ ਹੋਏ ਵ

ਾਰ- ਟਾਾਂਦਰੇ ਦਾ ੇਰ ਾ ਕੁਝ ਇਿੰਝ ਵਰਹਾ:

ਡਾ. ਡਸੰਘ: ਹਰੀ ਡਕਰਸ਼ਨ ਮਾਇਰ ਿੀ, ਤੁ ਸੀ ਾਂ ਲੰ ਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਡਵਿੱਡਦਅਕ ਖੇਤਰ ਡਵਿੱ ਸੇਵਾ

ਕਾਰਿ ਕੀਤੇ ਹਨ, ਇਨਹਾਾਂ ਕਾਰਿਾਾਂ ਵਿੱਲ ਰੁ ੀ ਡਕਵੇਂ ਅਤੇ ਕਦੋਂ ਸ਼ੁ ਰੂ ਹੋਈ? ਹਰੀ ਡਕਰਸ਼ਨ ਮਾਇਰ: ਜਦੋਂ ਮੈਂ

ਕੂਲ ਵ ਿੱ

ਪੜ੍ਹਦਾ

ਾਾਂ, ਤੇ ਵਫਰ ਕਾਲਜ ਅਤੇ

ਯੂ ਨੀ ਰਵ ਟੀ ਵ ਿੱ ਪੜ੍ਹਦੇ ਮੇਂ ਲੋ ਕਾਾਂ ਨੂਿੰ ਫੋਕੇ ਅਿੰਧ ਵ ਸ਼ ਾਸ਼ਾਾਂ ਵ ਿੱ ਗਰਿੱ ੇ, ਟੂਣੇ ਤਬੀਤ, ਾਂ ,ੇ ਅਖੌਤੀ ਬਾਵਬਆਾਂ ਦੇ ਡੇ ਵਰਆਾਂ ਦੇ ਿੱਕਰ ਲਾਉਦ ਾਂ ੇ ਦੇਖਦਾ ਾਾਂ (ਭਾ ੇ ਅਿੱਜ ਜਾਾਂ ਹਿੱਥੌਲੇ ਕਰਾਉਦ ੀ ਲੋ ਕ ਇ ਦਲਦਲ ਵ ੋਂ ਬਾਹਰ ਨਹੀ ਾਂ ਵਨਕਲ ਕੇ।) ਉਦੋਂ ਮੈਂ ੋ ਦਾ ਹੁਿੰਦਾ ਾਾਂ ਵਕ ਮੈਂ ਪੜ੍ਹਨ ਉਪਰਿੰਤ ਵ ਵਗਆਨ ਦਾ ਅਵਧਆਪਕ ਬਣਾਾਂਗਾ ਅਤੇ ਲੋ ਕਾਾਂ ਨੂਿੰ ਇ ਰੁਝਾਨ ਵ ੋਂ ਬਾਹਰ ਕਿੱ ਣ ਲਈ ਕਿੰਮ ਕਰਾਾਂਗਾ। ੋ ਮੈਂ ਵ ਵਗਆਨ ਦਾ ਅਵਧਆਪਕ ਬਣ ਵਗਆ ਅਤੇ ਬਿੱਵ ਆਾਂ ਵ ਵ ਵਗਆਨਕ ੋ ਦੇ ਬੀਜ ਬੀਜਦਾ ਵਰਹਾ ਹਾਾਂ। ਉਨਹਾਾਂ ਨੂਿੰ ਹੀ ਗ਼ਲਤ ਪਵਹ ਾਨਣ ਦਾ ਬਕ ਵਦਿੱਤਾ ਹੈ।

ਡਾ. ਡਸੰਘ:

ਆਪਣੇ ਪਰੀਵਾਰਕ ਡਪਛੋਕੜ੍ ਅਤੇ ਡਵਿੱਡਦਅਕ ਪਰਾਪਤੀਆਾਂ ਬਾਰੇ

ਿਾਣਕਾਰੀ ਡਦਉ? ਹਰੀ ਡਕਰਸ਼ਨ ਮਾਇਰ: ਮੈਂ ਪਿੰਜਾਬ ਦੇ ਵਜਲਾ ਲੁ ਵਧਆਣਾ ਵ ਿੱ ਪੈਂਦੇ ਵਪਿੰਡ ਬਗਲੀ ਕਲਾਾਂ ਦਾ ਜਿੰਮਪਲ ਹਾਾਂ। ਇਕ ਭਰਾ ਮੇਰਾ ਗਵਣਤ ਦਾ ਪਰੋਫੈ ਰ ਇਿੰਜੀਨੀਅਰ, ਮੈਂ ਵਫਵਜ਼ਕ ਦੀ ਐਮ. ਐ

ੀ., ਬੀ. ਐ

ੀ ਅਤੇ ਛੋਟਾ ਇਲੈ ਕਟਰੀਕਲ

ੀ. (ਆਨਰਜ਼ ਵਫਵਜ਼ਕ ), ਪਿੰਜਾਬੀ

ਦੀ ਐਮ. ਏ, ਪੀ.ਜੀ. ਵਡਪਲੋ ਮਾ ਇਨ ਜਰਨਵਲਜ਼ਮ ਐਾਂਡ ਮਾ

ਕਮਨੀਕੇਸ਼ਨ ਰਗੀਆਾਂ

ਯੋਗਤਾ ਾਾਂ ਰਿੱਖਣ ਾਲਾ ਇਕ ਆਮ ਵਜਹਾ ਇਨ ਾਨ ਹਾਾਂ।

53

ਬਿੱਡ ਆਾਂ ਦੀਆਾਂ ਲੋ ੜ੍ਾਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝ ਕੇ ਸਰਲ ਭਾਸ਼ਾ ਡਵ ਬਾਲ ਸਾਡਹਤ ਡਸਰਿਨਾ ਦੀ ਲੋ ੜ੍ - ਹਰੀ ਡਕਰਸ਼ਨ ਮਾਇਰ

ਡਾ. ਡਸੰਘ: ਕੀ ਤੁ ਸੀ ਾਂ ਅਿੱਿ ਡਲਖੇ ਿਾ ਰਹੇ ਪੰਿਾਬੀ ਸਾਡਹਤ ਦੇ ਡਵਸ਼ਾ ਵਸਤੂ ਅਤੇ ਡਮਆਰ ਤੋਂ ਸੰਤੁਸ਼ਟ ਹੋ? ਿਾਾਂ ਡਕਸੇ ਸੁ ਧਾਰ ਦੀ ਲੋ ੜ੍ ਹ। ਿੇ ਸੁ ਧਾਰ ਦੀ ਲੋ ੜ੍ ਹ ਤਾਾਂ ਬਾਲ ਸਾਡਹਤ ਡਲਖਣ ਵਾਡਲਆਾਂ ਨੂੰ ਡਕਨਹਾਾਂ ਗਿੱਲਾਾਂ ਵਿੱਲ ਡਧਆਨ ਦੇਣ ਦੀ ਲੋ ੜ੍ ਹ? ਹਰੀ ਡਕਰਸ਼ਨ ਮਾਇਰ: ਪਿੰਜਾਬੀ ਬਾਲ ਾਵਹਤ ਰ ਨਾ ਾਾਂ ਦੇ ਵ ਸ਼ਾ ਤੂ ਅਤੇ ਵਮਆਰ ਤੋਂ ਮੈਂ ਬਹੁਤਾ ਿੰਤੁਸ਼ਟ ਨਹੀ ਾਂ ਹਾਾਂ। ਾਡੀਆਾਂ ਬਾਲਾਾਂ ਲਈ ਵਲਖੀਆਾਂ ਕਵ ਤਾ ਾਾਂ, ਕਹਾਣੀਆਾਂ ਵ ਕਈ ਾਰ ਤਾਾਂ ਬਿੱ ਾ ਹੀ ਪਾਤਰ ਨਹੀ ਾਂ ਹੁਿੰਦਾ। ਬਹੁਤੇ ਲੇ ਖਕ ਰ ਨਾ ਾਾਂ ਵ ਿੱ ਮਝੌਣੀਆਾਂ ਹੀ ਵਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਬਾਲ ਾਵਹਤ ਰ ਨਾ ਬਿੱ ੇ ਦੁਆਲੇ ਘੁ ਿੰਮਣੀ ਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਜੇ ਕੋਈ ਲੇ ਖਕ ਆਪਣੀਆਾਂ ਯਾਦਾਾਂ ਨੂਿੰ ਾਵਹਤਕ ਰੂਪ ਦੇ ਦੇ ੇ ਤਾਾਂ ਉਹ ਬਾਲ ਾਵਹਤ ਨਹੀ ਾਂ ਬਣ ਜਾਦਾ। ਤਕਨੀਕ ਦੇ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਹੋ ਰਹੇ ਾਧੇ ਕਰਕੇ, ਬਿੱ ਾ ਹਰ ਰੋਜ ਕੁਝ ਨਾਾਂ ਕੁਝ ਨ ਾਾਂ ਮਿੰਗਦਾ ਹੈ। ਵ ਿੱਖਣਾ ਾਹੁਿੰਦਾ, ਜਾਨਣਾ ਾਹੁਿੰਦਾ ਹੈ। ਲੇ ਖਕ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂਿੰ ਅਪਡੇ ਟ ਕਰੇ ਤੇ ਨ ਾਾਂ ਕੁਝ ਵ ਰਜੇ। ਜੇ ਤੁ ੀ ਾਂ ਉ ਨੂਿੰ ਧੀਆ ਾਵਹਤ ਨਹੀ ਾਂ ਵਦਓਗੇ, ਵਕਨਹਾਾਂ ਲੋ ਕ ਉਨਹਾਾਂ ਨੂਿੰ ਾਂ ਲੀ ਲਾਕੇ ਗਲਤ ਪਾ ੇ ਮੋੜ੍ ਵਲਜਾਣਗੇ। ਤੁ ਹਾਨੂਿੰ ਪਛਤਾਉਣਾ ਉਗ ਪੈ ਜਾ ੇਗਾ।

ਡਾ. ਡਸੰਘ: ਸਾਡਹਤ ਪੜ੍ਹਨ ਅਤੇ ਡਸਰਿਨਾ ਦੀ ਲਗਨ ਕਦੋਂ ਅਤੇ ਡਕਵੇਂ ਲਿੱ ਗੀ? ਹਰੀ ਡਕਰਸ਼ਨ ਮਾਇਰ: ਾਵਹਤ ਵ ਰਜਨਾ ਦੀ ਲਗਨ ਮੈਨੂਿੰ ਪਰਾਇਮਰੀ ਕੂਲ ਤੋਂ ਹੀ ਲਿੱ ਗ ਗਈ ੀ। ਸ਼ਵਨ ਰ ਾਰ ਦੇ ਵਦਨ ਾਂ ਾ ਹੁਿੰਦਾ ਾਾਂ। ਬਾਲ ਦਰਬਾਰ ਵ ਮੈਂ ਆਪ ਜੋੜ੍ੀਆਾਂ ਤੁ ਿੱਕਾਾਂ ੁਣਾਉਦ ਮੈਨੂਿੰ ਟੇਜ ਤੇ ਆਉਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਵਮਲਦਾ ਰਵਹਿੰਦਾ ੀ। ਾਵਹਤ ਪੜ੍ਹਨ ਦੀ ੇਟਕ ਮੈਨੂਿੰ ਹਾਈ ਕੂਲ ਵ ਜਾ ਕੇ ਲਿੱ ਗੀ। ਾਡੇ ਪਿੰਜਾਬੀ ਦੇ ਅਵਧਆਪਕ ਸ਼ਰੀ ਸ਼ਾਮ ਲਾਲ ਨਾਰਦ ਹੁਿੰਦੇ ਨ, ਉਨਹਾਾਂ ਾਨੂਿੰ ਧਨ ਤ ਿੰ ਵ ਿੰਘ ੀਤਲ ਦੀਆਾਂ ਵਨਿੱ ਕੀਆਾਂ ਵਨਿੱ ਕੀਆਾਂ ਪੁ ਤਕਾਾਂ ਪੜ੍ਹਨ ਦੀ ਆਦਤ ਪਾਈ। ਫੇਰ ਿੱਲ ੋ ਿੱਲ। ਇ ਨਾਲ ਮੈਨੂਿੰ ਵਕਤਾਬਾਾਂ ਪੜ੍ਹਨ ਦੀ ਆਦਤ ਪੈ ਗਈ। ਡਾ. ਡਸੰਘ: ਤੁ ਸੀ ਾਂ ਸਾਡਹਤਕ ਖੇਤਰ ਡਵਿੱ ਡਵਲਿੱ ਖਣ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ ਹ। ਹੁਣ ਤਿੱਕ ਡਕੰਨੀਆਾਂ ਕੁ ਡਕਤਾਬਾਾਂ ਡਲਖ ਕੇ ਛਪਵਾ ੁਿੱਕੇ ਹੋ? ਹਰੀ ਡਕਰਸ਼ਨ ਮਾਇਰ: ਹੁਣ ਤਿੱਕ ਮੇਰੀਆਾਂ ਪਿੰਦਰਾਾਂ ਵਕਤਾਬਾਾਂ ਛਪ ਿੱਕ ੁ ੀਆਾਂ ਹਨ। ਕੁਝ ਪਰਕਾਸ਼ਨ ਅਧੀਨ ਹਨ। ਨੇੜ੍ ਭਵ ਖ ਿੱ ਵ ਿੱ ਜਲਦੀ ਹੀ ਛਪ ਜਾਣਗੀਆ।

ਡਾ. ਡਸੰਘ: ਪੰਿਾਬੀ ਬਾਲ ਸਾਡਹਤ ਡਹੰਦੀ, ਬੰਗਾਲੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਭਾਸ਼ਾਵਾਾਂ ਦੀ ਤੁ ਲਨਾ ਕਰਡਦਆਾਂ ਡਕਹੜ੍ਾ ਸਥਾਨ ਰਿੱਖਦਾ ਹ? ਹਰੀ ਡਕਰਸ਼ਨ ਮਾਇਰ: ਪਿੰਜਾਬੀ ਬਾਲ ਾਵਹਤ ਵਹਿੰਦੀ, ਬਿੰਗਲਾ, ਅਤੇ ਹੋਰ ਭਾਰਤੀ ਭਾਸ਼ਾ ਾਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵ ਅਜੇ ਵਪਿੱਛੇ ਹੈ। ਪਿੰਜਾਬੀ ਵ ਿੱ ਬਾਲ ਾਵਹਤ ਵ ਿੱ ਲੇ ਖਕ ਨ ੇਂ ਪਰਯੋਗ ਨਹੀ ਾਂ ਕਰਦੇ। ਨਾਾਂ ਹੀ ਬਹੁਤੇ ਲੇ ਖਕ ਹੋਰਨਾਾਂ ਭਾਸ਼ਾ ਾਾਂ ਦਾ ਬਾਲ ਾਵਹਤ ਪੜ੍ਹਦੇ ਹਨ। ਇਥੇ ਬਾਲ ਾਵਹਤ ਨੂਿੰ ਵਲਖਣਾ ੌਖਾ ਵਜਹਾ ਕਿੰਮ ਮਵਝਆ ਜਾਦਾ ਹੈ। ਜਦ ਵਕ ਇਹ ਬੜ੍ਾ ਔਖਾ ਕਾਰਜ ਹੈ। ਤਾਾਂਹੀ ੇਰਾਾਂ ਵਕਤਾਬਾਾਂ ਛਪ ਰਹੀਆਾਂ ਹਨ ਅਤੇ ਬਾਲ ਪਾਠਕ ਉਨਹਾਾਂ ਿੱਲ ਮੂਿੰਹ ਨਹੀ ਾਂ ਕਰਦੇ। ਡਾ. ਡਸੰਘ: ਅੰਤਰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪਿੱਧਰ ਦੇ ਤੁ ਲਨਾਤਡਮਕ ਨਜ਼ਰੀਏ ਤੋਂ ਮੌਿੂਦਾ ਪੰਿਾਬੀ ਬਾਲ ਸਾਡਹਤ ਦਾ ਡਵਸ਼ਾ ਵਸਤੂ ਅਤੇ ਡਮਆਰ ਡਕਿੱਥੇ ਕੁ ਖਲੋ ਤਾ ਹ? ਹਰੀ ਡਕਰਸ਼ਨ ਮਾਇਰ: ਅਿੰਤਰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪਿੱਧਰ ਤੇ ਹੋਰਨਾਾਂ ਭਾਸ਼ਾ ਾਾਂ ਨਾਲ ਪਿੰਜਾਬੀ ਬਾਲ ਾਵਹਤ ਦੀ ਤੁ ਲਨਾ ਕਰੀਏ ਤਾਾਂ ਇਹ ਾਂ ਬਿੱਵ ਆਾਂ ਦੇ ਮਨ ਨੂਿੰ ਟੁਿੱਬਣ ਵ ਬਹੁਤਾ ਫਲ ਨਹੀ ਾਂ ਹੋ ਵਰਹਾ। ਉਝ ਕੁਝ ਲੇ ਖਕ ਪੂਰੀ ਵਮਹਨਤ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਪਿੰਜਾਬੀ ਬਾਲ ਾਵਹਤ ਲ ਾਾਂ ਵਕ ਮ ਦਾ ਿੱਧ ਹੈ, ਵਮਆਰੀ ਬਹੁਤ ਘਿੱਟ। ਇਹ ਬਿੱਵ ਆ ਦੇ ਅਿੰਤਰੀ ਨੂਿੰ ਨਹੀ ਾਂ ਵ ਤ ਦਾ। ਉਨਹਾਾਂ ਦੀ ਮਾਨਵ ਕ ਭੁਿੱਖ ਨੂਿੰ ਵਤਰਪਤ ਨਹੀ ਾਂ ਕਰ ਵਕਆ।

ਡਾ. ਡਸੰਘ: ਤੁ ਸੀ ਾਂ ਸਾਡਹਤ ਡਸਰਿਨ ਲਈ ਡਕਹੜ੍ੇ ਡਵਸ਼ੇ ਣ ੁ ੇ ਅਤੇ ਡਕਉ?ਾਂ ਹਰੀ ਡਕਰਸ਼ਨ ਮਾਇਰ: ਾਵਹਤ ਵ ਰਜਨਾਾਂ ਲਈ ਮੈਂ ਵਗਆਨ ਵ ਵਗਆਨ ਦੇ ਵ ਸ਼ੇ ਣ ੁ ੇ ਹਨ। ਬਾਲਾਾਂ ਲਈ ੀ ਅਤੇ ਿੱਡੀ ਉਮਰ ਦੇ ਪਾਠਕਾਾਂ ਲਈ ੀ। ਡਾ. ਡਸੰਘ: ਤੁ ਸੀ ਾਂ ਡਵਸ਼ੇਸ਼ ਕਰਕੇ ਡਕਹੜ੍ੀਆਾਂ ਸਾਡਹਤਕ ਡਵਧਾਵਾਾਂ ਡਵਿੱ ਰ ਨਾ ਕਾਰਿ ਕੀਤੇ ਹਨ? ਹਰੀ ਡਕਰਸ਼ਨ ਮਾਇਰ: ਮੈਂ ਵ ਵਗਆਨਕ ਵਨਬਿੰਧ, ਜੀ ਨੀਆਾਂ, ਕਹਾਣੀਆਾਂ, ਕਵ ਤਾ ਾਾਂ, ਬਾਲ ਾਵਹਤ ਵ ਕਹਾਣੀ, ਕਵ ਤਾ, ਗੀਤ ਅਤੇ ਬੁਝਾਰਤਾਾਂ ਦੀ ਮੌਵਲਕ ਵ ਰਜਨਾ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਡਾ. ਡਸੰਘ: ਤੁ ਹਾਡਾ ਬਹੁਤਾ ਕੰਮ ਬਾਲ ਸਾਡਹਤ ਡਵਿੱ ਹ।ਬਾਲ ਸਾਡਹਤ ਦੇ ਖੇਤਰ ਦੀ ੋਣ ਕਰਨ ਡਪਿੱਛੇ ਕੀ ਕਾਰਨ ਸੀ? ਹਰੀ ਡਕਰਸ਼ਨ ਮਾਇਰ: ਬਾਲ ਾਵਹਤ ਵ ਮੇਰਾ ਰ ਨਾ ਕਾਰਜ ਵਜ਼ਆਦਾ ਹੈ।ਆਪਣੀ ਵ ਰਜਨਾ ਦਾ ਆਧਾਰ ਮੈਂ ਵ ਵਗਆਨਕ ਨਜ਼ਰੀਏ ਨੂਿੰ ਬਣਾਇਆ ਹੈ। ਇ ਖੇਤਰ ਨੂਿੰ ਣ ੁ ਨ ਵਪਿੱਛੇ ਕਾਰਨ ਇਹ ਹੈ ਵਕ ਮੈਂ ਬਾਲ ਮਨਾਾਂ ਦੀ ਵਮਿੱਟੀ ਵ ਤਰਕ ਦਾ ਬੀਜ ਬੀਜਣਾ ਾਹੁਿੰਦਾ ਹਾਾਂ ਤਾਾਂ ਵਕ ਿੱਡੇ ਹੋਕੇ ਉਹ ਿੰਤੁਲਤ ੋ ਾਲੇ ਮਨੁਿੱ ਖ ਬਨਣ। ਉਹ ਹੀ ਗ਼ਲਤ ਦਾ ਫੈ ਲਾ ਕਰਨ ਜੋਗੇ ਹੋ ਜਾਣ। ਇ ੇ ਕਰਕੇ ਮੈਂ ਬਾਲ ਾਵਹਤ ਦੇ ਖੇਤਰ ਨੂਿੰ ਵੁ ਣਆਾਂ ਹੈ।

ਡਾ. ਡਸੰਘ:. ਤੁ ਸੀ ਾਂ ਪੰਿਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਡਵਿੱ ਸੰਪਾਦਨ ਅਤੇ ਅਨੁ ਵਾਦ ਦਾ ਕਾਰਿ ਵੀ ਕੀਤਾ ਹ। ਮੌਡਲਕ ਰ ਨਾ, ਸੰਪਾਦਨ

54

ਾਂ ਕਾਰਿ ਡਕਹੜ੍ਾ ਅਤੇ ਅਨੁ ਵਾਦ ਡਵਿੱ ੋਂ ਤੁ ਹਾਡਾ ਮਨ-ਭਾਉਦਾ ਹ ਤੇ ਡਕਉ?ਾਂ ਹਰੀ ਡਕਰਸ਼ਨ ਮਾਇਰ: ਮੇਰਾ ਮਨ ਭਾਉਦਾ ਕਾਰਜ ਮੌਵਲਕ ਾਵਹਤ ਵ ਰਜਨਾ ਹੀ ਹੈ। ਿੰਪਾਦਨ ਦੌਰਾਨ ਅਿੱਛੀਆਾਂ ਰ ਨਾ ਾਾਂ ਣ ੁ ਕੇ ਪਾਠਕਾਾਂ ਤੀਕਰ ਪਹੁਿੰ ਦੀਆਾਂ ਕਰਕੇ ਮੇਰਾ ਮਨ ਿੰਤੁਸ਼ਟ ਹੁਿੰਦਾ ਹੈ। ਅਨੁ ਾਦ ਨਾਲ ਮੈਂ ਦੂਜੀਆਾਂ ਭਾਸ਼ਾ ਾਾਂ ਦੇ ਸ਼ਰੇਸ਼ਟ ਾਵਹਤਕ ਕਿੰਮ ਨੂਿੰ ਪਿੰਜਾਬੀ ਬਾਲ ਾਵਹਤ ਵ ਲੈ ਕੇ ਆਉਣ ਦਾ ਉਪਰਾਲਾ ਕਰਦਾ ਹਾਾਂ। ਤਾਾਂ ਜੋਂ ਪਤਾ ਲੇ ਵਕ ਾਡੇ ਲੇ ਖਕ (ਅਤੇ ਮੈਂ ੀ) ਹੋਰਨਾਾਂ ਭਾਸ਼ਾ ਾਾਂ ਦੀ ਤੁ ਲਨਾ ਕਰਵਦਆਾਂ ਵਕਿੱਥੇ ਕੁ ਖੜ੍ੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਪਿੰਜਾਬੀ ਲੇ ਖਕ ਹੋਰ ਵਮਆਰੀ ਾਵਹਤ ਵਲਖਣ ਲ ਪਰੇਵਰਤ ਹੋਣ।

ਹਰੀ ਡਕਰਸ਼ਨ ਮਾਇਰ: ਮੈਨੂਿੰ ਕੋਈ ਰਨਣਯੋਗ ਮਾਨ ਨਮਾਨ ਨਹੀ ਾਂ ਵਮਵਲਆ।ਮੇ ਰੀਆਾਂ ਰ ਨਾ ਾਾਂ ਪਿੰਜਾਬ ਕੂਲ ਵ ਿੱਵਖਆ ਬੋਰਡ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰੀ ਵ ਿੱਵਖਆ ਬੋਰਡ ਦੀਆਾਂ ਕੁਝ ਪੁ ਤਕਾਾਂ ਵ ਿੱ ਸ਼ਾਵਮਲ ਕੀਤੀਆਾਂ ਗਈਆਾਂ ਹਨ। ਡਾ. ਡਸੰਘ: ਤੁ ਸੀ ਾਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਡਕਹੜ੍ੇ ਲੇ ਖਕ ਤੋਂ ਪਰਭਾਡਵਤ ਹੋਇਆ ਮੰਨਦੇ ਹੋ? ਹਰੀ ਡਕਰਸ਼ਨ ਮਾਇਰ: ਮੈਂ ਵਕ ੇ ਇਕ ਲੇ ਖਕ ਤੋਂ ਪਰਭਾਵ ਤ ਨਹੀ ਾਂ ਹੋਇਆ। ਮੇਂ ਮੇਂ ਿੱਖ ਿੱਖ ਲੇ ਖਕਾਾਂ ਦੀਆਾਂ ਮਾਜ ਨੂਿੰ ਹੀ ਵਦਸ਼ਾ ਵ ੇਧ ਦੇਣ ਾਲੀਆਾਂ ਰ ਨਾ ਾਾਂ ਮੈਨੂਿੰ ਿੰਗੀਆਾਂ ਲਿੱ ਗਦੀਆਾਂ ਰਹੀਆਾਂ ਹਨ। ਮੈਂ ਵ ਵਗਆਵਨਕ ਤੇ ਤਰਕ ਾਲੇ ਾਵਹਤ ਤੋ ਪਰਭਾਵ ਤ ਹੁਿੰਦਾ ਵਰਹਾ ਹਾਾਂ।

ਡਾ. ਡਸੰਘ: ਤੁ ਸੀ ਾਂ ਡਵਡਗਆਡਨਕ ਕਡਵਤਾਵਾਾਂ ਵੀ ਡਲਖੀਆਾਂ ਹਨ। ਡਵਡਗਆਨ ਵਰਗੇ ਖੁਸ਼ਕ ਡਿਹੇ ਡਵਸ਼ੇ ਤੇ ਕਡਵਤਾਵਾਾਂ ਡਲਖਣਾ ਡਾਢਾ ਔਖਾ ਕੰਮ ਹੁੰਦਾ ਹ। ਤੁ ਸੀ ਾਂ ਇਸ ਕੋਡਸ਼ਸ਼ ਡਵਿੱ ਡਕੰਨੇ ਕੁ ਸਫਲ ਰਹੇ ? ਕੀ ਤੁ ਸੀ ਾਂ ਇਨਹਾਾਂ ਕਡਵਤਾਵਾਾਂ ਦੀ ਕੋਈ ਡਕਤਾਬ ਵੀ ਪਰਕਾਸ਼ਤ ਕਰਵਾਈ ਹ? ਹਰੀ ਡਕਰਸ਼ਨ ਮਾਇਰ: ਮੈਂ ਵ ਵਗਆਵਨਕ ਵ ਵਸ਼ਆਾਂ ਤੇ ੀ, ਖਾ ਕਰਕੇ ਜੀ ਜਿੰਤੂਆਾਂ ਬਾਰੇ ਲਿੰ ਬੀਆਾਂ ਕਵ ਤਾ ਾਾਂ ਵਲਖੀਆਾਂ ਹਨ।ਇਹ ਬੜ੍ੀਆਾਂ ਵਦਲ ਪ ਹਨ।ਬਿੱ ੇ ਇਨਹਾ ਨੂਿੰ ਅਖਬਾਰਾਾਂ ਵ ੋਂ ਪੜ੍ਹਦੇ ਤੇ ਪ ਿੰਦ ਕਰਦੇ ਰਹੇ ਹਨ।ਇਨਹਾ ਕਵ ਤਾ ਾਾਂ ਦੀਆਾਂ ਦੋ ਪੁ ਤਕਾਾਂ: ਅ ੀ ਾਂ ਜੀ ਜਿੰਤੂ-1 ਅਤੇ -2 ਪਰਕਾਸ਼ਤ ਹੋ ਿੱਕ ੁ ੀਆਾਂ ਹਨ।

ਡਾ. ਡਸੰਘ: ਬਿੱਡ ਆਾਂ, ਮਾਡਪਆਾਂ ਅਤੇ ਨਵੇਂ ਉਿੱਭਰ ਰਹੇ ਲੇ ਖਕਾਾਂ ਨੂੰ ਕੋਈ ਸੁ ਨੇਹਾ ਦੇਣਾ ਾਹੋਗੇ? ਹਰੀ ਡਕਰਸ਼ਨ ਮਾਇਰ: ਮੈਂ ਨ ੇਂ ਉਿੱਭਰਦੇ ਲੇ ਖਕਾਾਂ ਨੂਿੰ ਲਾਹ ਦੇਣੀ ਾਹਾਾਂਗਾ ਵਕ ਬਿੱਵ ਆਾਂ ਦੀ ਲੋ ੜ੍ਾਾਂ ਨੂਿੰ ਮਝ ਕੇ ਰਲ ਭਾਸ਼ਾ ਵ ਾਵਹਤ ਦੀ ਵ ਰਜਨਾ ਕਰੋ। ਐ ੇ ਬੇਮਤਲਬਾ ਨਾਾਂ ਵਲਖੀ ਜਾਓ। ਵ ਾਰ ਕਰੋ ਵਕ ਐਨੀਆਾਂ ਵਕਤਾਬਾਾਂ ਛਪਦੀਆਾਂ ਹਨ, ਬਿੱ ੇ ਵਕਤਾਬਾਾਂ ਿੱਲ ਨੂਿੰ ਮੂਿੰਹ ਵਕਉ ਾਂ ਨਹੀ ਾਂ ਕਰਦੇ ? ਮਾਵਪਆਾਂ ਤੇ ਅਵਧਆਪਕਾਾਂ ਨੂਿੰ ਮੈਂ ਲਾਹ ਦੇਣੀ ਾਹਾਾਂਗਾ ਵਕ ਬਿੱਵ ਆਾਂ ਨੂਿੰ ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ ਵਮਆਰੀ ਤੇ ਲਾਭਕਾਰੀ ਪੁ ਤਕਾਾਂ ਦੀ ੋਣ ਕਰਨ ਵ ਿੱ ਉਨਹਾਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਨ। ਵਜਹੋ ਵਜਹਾ ਾਵਹਤ ਬਿੱ ਾ ਪੜ੍ਹੇਗਾ ਉ ਦੀ ਸ਼ਖਸ਼ੀਅਤ ਦੀ ਉ ਾਰੀ ੀ ਉ ੇ ਤਰਾਾਂ ਦੀ ਹੀ ਹੋ ੇਗੀ। ਬਿੱਵ ਆਾਂ ਦੀ ਗੇਮਾਾਂ ਖੇਡਣ ਅਤੇ ਇਿੰਟਰਨੈਿੱਟ ਦੀ ਰਤੋਂ ਕਰਨ ਮੇਂ ਨਜਰ ਾਨੀ ਕਰਨ ਵਕ ਉਹ ਵਕਹੜ੍ੀ ਗੇਮ ਖੇਡਦੇ ਹਨ ਜਾਾਂ ਵਕਹੜ੍ਾ ੀਰੀਅਲ ਦੇਖਦੇ ਹਨ।

ਡਾ. ਡਸੰਘ: ਤੁ ਹਾਡੀਆਾਂ ਰ ਨਾਵਾਾਂ ਪੰਿਾਬੀ ਡਵਿੱ ਹੀ ਛਪੀਆਾਂ ਹਨ ਿਾਾਂ ਹੋਰ ਭਾਸ਼ਾਵਾਾਂ ਡਵਿੱ ਵੀ? ਹਰੀ ਡਕਰਸ਼ਨ ਮਾਇਰ: ਮੇਰੀਆ ਬਹੁਤੀਆਾਂ ਰ ਨਾ ਾਾਂ ਪਿੰਜਾਬੀ ਵ ਹੀ ਛਪੀਆਾਂ ਹਨ। ਪਰ ਬਾਲ ਕਹਾਣੀਆਾਂ ਦੀ ਇਕ ਪੁ ਤਕ: ‘Red Butterflies’ ਅਿੰਗਜ਼ ਰੇ ੀ ਵ ਛਪੀ ਹੈ। ਕੁਝ ਕਹਾਣੀਆ, ਬਾਲ ਕਵ ਤਾ ਾਾਂ ਅਤੇ ਵਨਬਿੰਧ ਵਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਉਰਦੂ ਵ ੀ ਛਪੇ ਹਨ।

ਡਾ ਡਸੰਘ: ਧੰਨਵਾਦ! ਹਰੀ ਡਕਰਸ਼ਨ ਮਾਇਰ ਿੀ, ਆਪ ਨਾਲ ਡਮਲ ਕੇ ਤੇ ਆਪ ਦੇ ਸਾਡਹਤਕ ਕਾਰਿਾਾਂ ਬਾਰੇ ਿਾਣ ਕੇ ੰਗਾ ਲਿੱ ਡਗਆ। ਹਰੀ ਡਕਰਸ਼ਨ ਮਾਇਰ: ਡਾ. ਡੀ. ਪੀ ਵ ਿੰਘ ਜੀ ਮੈਂ ਤੁ ਹਾਡਾ ਸ਼ੁਕਰਗੁ ਜ਼ਾਰ ਹਾਾਂ ਵਕ ਤੁ ੀ ਾਂ ਮੇਰੀ ਜਾਣ ਪਵਹ ਾਣ ਲੋ ਕਾਾਂ ਨਾਲ ਕਰ ਾਈ।

ਡਾ. ਡਸੰਘ: ਸਾਡਹਤਕ ਖੇਤਰ ਡਵਿੱ ਕੋਈ ਮਾਨ ਸਨਮਾਨ ਡਮਡਲਆ ਹੋਵੇ ਿਾਾਂ ਕੋਈ ਹੋਰ ਡਵਸ਼ੇਸ਼ ਪਰਾਪਤੀ ਹੋਵੇ ਤਾਾਂ ਿਾਣਕਾਰੀ ਸਾਾਂਝੀ ਕਰੋ।

ਮੈਂ ਉਹ ਨਹੀ ਾਂ ਹਾਾਂ ਿੋ ਮੇਰੇ ਨਾਲ਼ ਬੀਡਤਆ ਹ, ਮੈਂ ਉਹ ਹਾਾਂ ਿੋ ਮੈਂ ਆਪ ਬਡਣਆ ਹਾਾਂ। - ਕਾਰਲ ਿੰਗ (1875-1961), ਸਡਵਸ ਮਨੋਡਵਡਗਆਨੀ, ਡਿਸਨੇ ਡਵਸ਼ਲੇ ਸ਼ਣਾਤਮਕ ਮਨੋਡਵਡਗਆਨ ਸ਼ੁ ਰੂ ਕੀਤਾ। ਆਪਣੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਪਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਸ਼ਖਸੀਅਤ, ਡਸਗਮੰਡ ਫਰਾਇਡ ਦਾ ਡਮਿੱਤਰ, ਡਿਸਨੇ ਫਰਾਇਡ ਨਾਲ਼ ਪਿੱਤਰ-ਡਵਹਾਰ ਕਰਕੇ, ਮਨੁਿੱ ਖੀ ਮਨੋਡਵਡਗਆਨ ਦਾ ਇਕਿੱਠੇ ਅਡਧਐਨ ਕੀਤਾ। ਡਵਸ਼ਲੇ ਸ਼ਣਾਤਮਕ ਮਨੋਡਵਡਗਆਨ ਅਵ ਤ ੇ ਨ ਮਨੁਿੱ ਖੀ ਮਨ ਨੂੰ ਸਮਝ ਕੇ ਮਾਨਡਸਕ ਰੋਗਾਾਂ ਦੇ ਇਲਾਿ ਲਈ ਵਰਡਤਆ ਿਾਾਂਦਾ ਹ।

55

ਪੁਸਤਕ ਡਰਡਵਊ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਨਾਮ:

ਇਿੱਥੋਂ ਰੇਡਗਸਤਾਨ ਡਦਸਦਾ ਹ (ਨਾਵਲ)

ਲੇ ਖਕ:

ਿਸਵੀਰ ਡਸੰਘ ਰਾਣਾ

ਪਰਕਾਸ਼ਕ :

ਆਟੁਮ ਆਰਟ, ਇੰਡੀਆ।

ਪਰਕਾਸ਼ ਸਾਲ :

2017, ਕੀਮਤ: 250 ਰੁਪਏ ; ਪੰਨੇ: 160

ਡਰਡਵਊ ਕਰਤਾ:

ਡਾ. ਦੇਡਵੰਦਰ ਪਾਲ ਡਸੰਘ, ਡਵਡਗਆਨ

ਲੇ ਖਕ ਤੇ ਸੰ ਾਰਕ, ਡਮਸੀਸਾਗਾ, ਓ ਾਂਟਾਰੀਓ, ਕਨੇਡਾ। "ਇਿੱਥੋਂ ਰੇਵਗ ਤਾਨ ਵਦ ਦਾ ਹੈ" ਨਾ ਲ ਦਾ ਲੇ ਖਕ ਜ

ੀਰ ਵ ਿੰਘ

ਰਾਣਾ ਵਕਿੱਤੇ ਜੋਂ ਅਵਧਆਪਕ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਪਿੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਨਾਮ ਰ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਬਾਲਕ ਜ

ੀਰ ਨੂਿੰ ,

ੀ ਹੈ।

ਿੰਨ 1968 ਵ

ਜਨਮੇ

ਕੂਲੀ ਵਦਨਾਾਂ ਦੌਰਾਨ ਹੀ

ਾਵਹਤਕ

ਰ ਨਾ ਾਾਂ ਪੜ੍ਹਣ ਦੀ ਰੁ ੀ ਪੈਦਾ ਹੋ ਗਈ। ਮੇਂ ਦੇ ਬੀਤਣ ਨਾਲ

ਹੋਇਆ ਹੈ। ਹੁਣ ਉਹ ਆਪਣੀ ਨ ੀ ਾਂ ਪੁ ਤਕ "ਇਿੱਥੋਂ ਰੇਵਗ ਤਾਨ

ਉ ਨੇ ਬੀ. ਏ., ਬੀ. ਐਿੱਡ. ਅਤੇ ਐਮ. ਏੇ. (ਪਿੰਜਾਬੀ) ਕਰ ਲਈ। ਵ ਿੱਵਦਅਕ

ਫ਼ਰ ਦੌਰਾਨ

ੀ ਉ

ਦੇ

ਵਦ ਦਾ ਹੈ" ਲੈ ਕੇ ਪਾਠਕਾਾਂ ਦੀ ਿੱਥ ਵ

ਾਵਹਤਕ ਲਗਾਉ ਦੀ

"ਇਿੱਥੋਂ ਰੇਵਗ ਤਾਨ ਵਦ ਦਾ ਹੈ" ਜ

ਵਨਰਿੰਤਰਤਾ ਬਣੀ ਰਹੀ। ਪਰੌਫੈਸ਼ਨਲ ਜੀ ਨ ਦੇ ਮੁਿੱ ਲੇ ਦੌਰ ਦੌਰਾਨ ਹੀ, ਜ

ੀਰ ਦੇ

ਾਵਹਤਕ ਲਗਾਉ ਨੇ ਉ

ਕਾਰਜਾਾਂ

ਿੱਲ ਪਰੇਵਰਤ ਕਰ ਵਲਆ।

ਦਾ ਪਲੇ ਠਾ ਨਾ ਲ ਹੈ। ਵਜ

ਨੂਿੰ ਕਹਾਣੀ ਰ ਣ

ਿੰਨ 1999 ਵ

,ਉ

ਪਵਹਲੀ ਕਹਾਣੀ ਪਰਵ ਿੱਧ

ਾਵਹਤਕ ਰ ਾਲੇ "ਨਾਗਮਣੀ" ਵ

ਛਿੱਪੀ। ਤਦ ਤੋਂ ਹੀ ਉਹ

ਾਵਹਤਕ ਵ ਰਜਣਾ ਕਾਰਜਾਾਂ ਵ

ਨਾ ਲ

ਦੀ

ਨਾਲ

ਜ

ੀਰ ਵ ਿੰਘ ਰਾਣਾ। ਇ ੇ ਲਈ ਉ

ਫ਼ਲ ਵਰਹਾ

ਤਿੱਕ" ਦੇ ਵ ਰਲੇ ਖ ਹੇਠ ਲੇ ਖਕ ਨੇ ਆਪਣੇ ਵਨਸ਼ਾਨਦੇਹੀ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇ ਲੇ ਖ ਵ ਵਦਿੱਤਾ ਵਗਆ ਹੈ। ਜ

ਦੀ ਕਹਾਣੀ-ਕਲਾ ਦੀ

ਉਿੱਭਰੇ

ਪਿੰਜਾਬ ਦੇ ਪਰਮੁਿੱਖ ਕਾਲਜਾਾਂ ਦੇ ਵ ਲੇ ਬ ਹਨ। ਕਹਾਣੀ-ਵ ਰਜਣਾ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵ

ਦੀਆਾਂ ਰ ਨਾ ਾਾਂ

ਦਾ ਅਿੰਗ ਬਣ

ਜਾ

ਿੱਕ ੁ ੀਆਾਂ

ਫ਼ਰ ਦੀ

ਨਾ ਲਕਾਰ ਨੂਿੰ ਪਰਭਾਵ ਤ

ੀਰ ਦਾ ਕਵਹਣਾ ਹੈ ਵਕ ਉ ਦੇ ਮਨ ਵ

ਾਲ ਵਕ "ਕੀ ਵ ਵਦਆਰਥੀਆਾਂ ਨੂਿੰ

ਾਤਾ ਰਨ ਤੇ ਭਾਸ਼ਾ

ਕਦਾ ਹੈ?" ਦਾ ਜ ਾਬ ਹੀ ਹੈ ਇਹ ਨਾ ਲ। "ਇਿੱਥੋਂ

ਰੇਵਗ ਤਾਨ ਵਦ ਦਾ ਹੈ" ਜ

ਅਨੇਕ ਪੁਰ ਕਾਰਾਾਂ

ੀਰ ਦੁਆਰਾ ਨਾ ਲ, ਭਾਸ਼ਾ,

ਾਤਾ ਰਣ ਤੇ ਲੋ ਕਧਾਰਾ ਬਾਰੇ ਕੀਤੀ ਕਈ ਾਲ ਲਿੰ ਮੀ ਖੋਜ ਦੀ ਾਂ ਜ਼ਵਹਰ ਖਾਾਂਦੀ, ਕਹਾਣੀ ਹੈ। ਲੇ ਖਕ ਦਾ ਵਬਆਨ ਹੈ ਵਕ ਧੂਿੰਆਾਂ ਪੀਦੀ,

ਨਾਲ ਨਮਾਵਨਤ ਜ ਵਜ

ਾਵਹਤਕ

ਨਾਲ ਜੋੜ੍ਨ ਲਈ, ਇ ਵ ਸ਼ੇ ਨੂਿੰ ਤਕਨੀਕੀ ਸ਼ਬਦਾ ਲੀ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ੌਖੀ ਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਕਥਾ-ਵ ਧੀ ਰਾਹੀ ਾਂ ਵਦਲ ਪ ੀ ਬਣਾਇਆ

ਤਕ ਪਿੰਜ ਵਕਤਾਬਾਾਂ ਛਾਪ ਿੱਕ ੁ ੇ ਹਨ। ਜੋ ਉ ਲਈ ਬਹੁਤ ਹੀ ਮਾਣ ਮੇਂ ਦੌਰਾਨ, ਉ

ੇ ਣ

ਕਰਨ ਾਲੇ ਲੇ ਖਕਾਾਂ ਅਤੇ ਾਵਹਤਕ ਰ ਨਾ ਾਾਂ ਦਾ ਿੰਖਪ ੇ ਵਬਓਰਾ

ਾਲਾ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਹੈ -

ਪੜ੍ ੋਲ ਤੇ ਮੁਲਾਾਂਕਣ ਬਾਰੇ ਪਿੰਜਾਬੀ ਦੇ ਵ ਵਭਿੰਨ ਵ ਦ ਾਨ ਹੁਣ ਾਲੀ ਗਿੱਲ ਹੈ। ਅਜੋਕੇ

ਾਲਾਾਂ ਦੌਰਾਨ,

ਮਰਪਣ, ਉ ਦੇ ਇ ੇ ਦਰਦ ਦੀ ਵਨਸ਼ਾਨਦੇਹੀ ਕਰਦਾ ਾਂ ਾ ਹੈ। "21 ਕਹਾਣੀਆਾਂ ਤੋਂ ਪਵਹਲਾ ਨਾ ਲ ਵਲਖਣ ਨਜ਼ਰ ਆਉਦ

ੀ ਇਕ-ਇਕ ਵਕਤਾਬ ਛਾਪੀ। ਪਿੰਜਾਬੀ ਕਹਾਣੀ ਕਲਾ ਵ ਿੱ ਿੱਖਰੀ ਪਵਹ ਾਣ ਰਿੱਖਣ

ਰਨਣ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਜੀ ਨ ਦੇ ਮੁਿੱ ਲੇ

ਦਾ

ਹੈ। ਇ ੇ ਮੇਂ ਦੌਰਾਨ, ਉ ਨੇ ਿੰਪਾਦਨ ਅਤੇ ਸ਼ਬਦ ਵ ਿੱਤਰ ਵ ਧਾ ਆਪਣੀ

ਾਤਾ ਰਣੀ ਤੇ ਭਾਸ਼ਾਈ ਮ ਵਲਆਾਂ ਅਤੇ

ਦਾ ਦਰਦ ਉਹ ਅਿੱਜ ੀ ੀਨੇ ਅਿੰਦਰ ਦਿੱਬੀ ਬੈਠਾ ਹੈ। ਇ ਨਾ ਲ

ਿੰਨ 1999 ਤੋਂ ਿੰਨ 2017 ਦੇ ਅਰ ੇ ਦੌਰਾਨ, ਉਹ ਾਰ ਕਹਾਣੀ

ਵ

ਕੁਿੱਲ 32 ਕਾਾਂਡ ਹਨ। ਇਹ

ਆਰਵਥਕ ਤਿੰਗੀ ਦੇ ਦੈਂਤ ਦਾ ਮੂਿੰਹ ਭਰਣ ਲਈ ਵਪਿੱਤਰੀ ਭੌਂ ਨੂਿੰ

ਰਹੀਆਾਂ ਵਕਤਾਬਾਾਂ ਦੀ ਵਨਰਿੰਤਰਤਾ ' ੋਂ ਭਲੀ-ਭਾਾਂਤ ਪਰਗਟ ਹੁਿੰਦਾ ਹੈ। ਪਾਣ ਵ

ਮਕਾਲੀ

ਵ

ੀਰ ਵ ਿੰਘ ਰਾਣਾ

ਉਨਹਾਾਂ ਦੇ ਮਾੜ੍ੇ ਪਰਭਾ ਾਾਂ ਦਾ ਬੜ੍ੇ ਰਲ, ਪਿੱਸ਼ਟ ਤੇ ਰੋ ਕ ਿੰਗ

ਲਗਾਤਾਰ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਹੈ। ਵਜ ਦਾ ਪਰਗਟਾ ਾ ਉ ਦੀਆਾਂ ਛਿੱਪ

ਿੰਗਰਵਹ ਮਾਾਂ-ਬੋਲੀ ਪਿੰਜਾਬੀ ਦੀ ਝੋਲੀ ਵ

ਹਾਵਜ਼ਰ ਹੈ।

ੀਰ ਵ ਿੰਘ ਰਾਣਾ ਇਕ ਅਵਜਹਾ ਸ਼ਖਸ਼ ਹੈ ਨੇ ਆਪਣਾ ਜੀ ਨ, ਆਪਣੇ ਲੇ ਖਣ ਕਾਰਜਾਾਂ ਰਾਹੀ,ਾਂ

ਅਿੱਗ ਫਿੱਕਦੀ ਮਾਾਂ-ਬੋਲੀ ਤੋਂ ਪਾ ਾ ਿੱਟ ਕੇ ਲਿੰ ਘਦੀ ਪਿੰਜਾਬੀ ਜੀ ਨ

ਮਾਵਜਕ ਰੋਕਾਰਾਾਂ ਦਾ ਹੀ ਰੂਪ ਵ ਿੱਤਰਣ ਲਈ ਅਰਪਣ ਕੀਤਾ 56

ਰਵਹਤਲ ਵ

ਪ ਰੀ " ਿੱਪ ੁ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ" ਵ

ਖਿੱਲਲ ਪਾਉਣ

ਾਤਾ ਰਣੀ ੁਰਿੱਵਖਅਣ ਬਾਰੇ ਹੋਰ ਧੇਰੇ ੇਤਿੰਨਤਾ ਬਖ਼ਸ਼ਦਾ ਹੈ।

ਲਈ ਇ ਤਰਹਾਾਂ ਦਾ ਕਥਾ-ਪਰਯੋਗ ਜ਼ਰੂਰੀ ੀ। ਇਥੇ ਇਹ ਕਵਹਣਾ

ਹਰਦੇ ਤਾਇਆ, ੀਰੀ ਰਾਮੂ, ਪਰਦੀਪ ਮੋਦੀ, ਤਾਈ ਕਰਤਾਰ ਕੌਰ,

ੀ ਵਬਲਕੁਲ ਉਵ ਤ ਹੈ ਵਕ ਜ

ੀਰ ਵ ਿੰਘ ਰਾਣਾ ਦੀ ਵ ਿੰਤਤ ਤੇ

ਵਭਿੰਦਰ ਕਾਮਰੇਡ, ਤੇ ਵ ਕਾ ਜੈਨ ਆਵਦ ਵਭਿੰਨ ਵਭਿੰਨ ਪਾਤਰ ਆਪੋ-

ਾਰਥਕ ਕਲਮ ਦੀ ਕੁਿੱਖੋਂ ਜਨਮੇ ਇਹ ਨਾ ਲ ਨੂਿੰ ਪੜ੍ਹਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਤੁ ੀ ਾਂ ਵਹਜ ਨਹੀ ਾਂ ਰਵਹ ਕੋਗੇ, ਗਵਹਰੀ ਵ ਿੰਤਾ ਨਾਲ

ਆਪਣੇ ਰਿੰਗਾਾਂ ਨਾਲ ਨਾ ਲ ਦੇ ਕੈਨ ਿੰ ਾਰਦੇ ਤੇ ਵਨਖਾਰਦੇ ਹਨ।

ਮਾਾਂ-ਬੋਲੀ ਪਿੰਜਾਬੀ ਿੰਬਧ ਿੰ ੀ ਪਿੰਜਾਬੀਆਾਂ ਦੀ ਉਦਾ ੀਨਤਾ

ਭਰ ਜਾ ੋਗੇ। ......... ਤੇ ਹੋਰ ੀ ਵਦਰੜ੍ਤਾ ਨਾਲ ਮਾਾਂ-ਬੋਲੀ ਪਿੰਜਾਬੀ, ਿੱਵਭਆ ਾਰ ਤੇ ਾਤਾ ਰਣ ਦੀ ੇ ਾ ਵ

ਨੂਿੰ ਹੋਰ ਧੇਰੇ ਵਸ਼ਿੰਗਾਰਦੇ,

ਅਤੇ

ਜੁਿੱਟ ਜਾਓਗੇ।

ਾਤਾ ਰਣੀ ਮ ਵਲਆਾਂ ਦੀ

ਗਿੰਭੀਰਤਾ ਨੂਿੰ

ਨਾ ਲ ਦਾ ਆਗਾਜ਼ ਵਫ਼ਲਮੀ ਕਵਰਪਟ ਦੀ ਤਰਹਾ ਹੁਿੰਦਾ

ੂਖੈਨਤਾ ਨਾਲ

ਮਕਾਲੀ ਤੇ ਭਵ ਿੱਖਮਈ

ਮਝਣ

ਾ ਤੇ ਜ

ੀਰ ਵ ਿੰਘ

ਹੈ। ਨਾ ਲ ਦੀ ਨਾਇਕਾ ਨੀਤੀ ਤੇ ਉ ਦਾ ਮਿੰਗੇਤਰ ਹੁ ਨ ੀਰ,

ਰਾਣਾ ਲੋਂ ਰਵ ਤ ਨਾ ਲ "ਇਿੱਥੋਂ ਰੇਵਗ ਤਾਨ ਵਦ ਦਾ ਹੈ" ਇਕ

ਪਿੰਜਾਬੀ, ਗੁ ਰਮੁਖੀ, ਤੇ

ਸ਼ਲਾਘਾ ਯੋਗ ਕਦਮ ਹੈ। ਇ

ਿੱਵਭਆ ਾਰ ਨੂਿੰ ਵਪਆਰ ਕਰਨ

ਜੋੜ੍ਹੀ ਹੈ। ਉਹ ਦੋਨੋਂਹ ਅਿੱਖਰ, ਸ਼ਬਦ, ਵਗਆਨ ਤੇ ਵ

ਾਲੀ

ਹੁਿੰਦਾ ਹੈ ਵਕ ਜ

ਾਰ ਦੇ

ਨਾ ਲ ਨੁਿੰ ਪੜ੍ਹਵਦਆਾਂ ਮਵਹ ੂ

ੀਰ ਰਾਜ ੀ ਪਰਬਿੰਧ ਦੇ ੌਖਟੇ ' ਅਨੇਕ ਮਾਨ ੀ

ਮਤ ਾਲੇ ਹਨ। ਹ ਾ, ਪਾਣੀ, ਰੁਖ ਿੱ ਾਾਂ ਤੇ ਧਰਤੀ ਦੇ ਦਰਦ ਪਰਵਤ

ਤੇ ਅਮਾਨ ੀ ਪਿੱਖਾਾਂ ਦੀ ਵਨਸ਼ਾਨਦੇਹੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਮਾਨ -

ਬਹੁਤ ਹੀ

ਵ ਰੋਧੀ

ਿੰ ੇਦਨਸ਼ੀਲ ਹਨ। ਨਾ ਲ ਵ

ਰਤਾਵਰਆਾਂ ਦੇ ਬੁਰੇ ਪਰਭਾ ਾਾਂ ਨੂਿੰ ਰਨਣ ਕਰਵਦਆਾਂ ਾਂ ਲ ਰਿੱਖਦਾ ਹੈ, ਵਜ ਕਾਰਣ ਮਾਜ ਿੱਤਾਧਾਰੀ ਜਮਾਤ ਉਿੱਪਰ ਉਗ

, ਨੀਤੀ ਦੀ ਮਾਾਂ -

ਗੁ ਰਮੁਖਵਤਆਰ ਕੌਰ ਦਾ ਵਕਰਦਾਰ ਇਕ ੁਲਝੀ ੁਆਣੀ ਜੋਂ ਵ

ਉਿੱਭਰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਅਿੱਖਰ/ਸ਼ਬਦ ਰ ਨਾ ਦੀ ਸ਼ੁਿੱਧਤਾ ਦਾ ਮਹਿੱਤ ਇਿੰਝ

ਪਾ ਾਰ ੀ ਇ ਨਾ ਲ ਵ ਿੱ ੋਂ ਪਰਗਟ ਹੁਿੰਦੇ ਹਨ, ਵਜਨਹਾਾਂ ਨੇ ਮਾਜ

ੁਝਾਾਂਦੀ ਹੈ: "ਇਕ ਵਬਿੰਦੀ ਵਕ ੇ ਸ਼ਬਦ-ਅਿੱਖਰ 'ਤੇ ਲਿੱ ਗੀ ਹੁਿੰਦੀ ਐ!..........ਇਕ ਵਬਿੰਦੀ ਵਕ ੇ

ਦੂਜੈਲਾਪਣ ਛਾਇਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਿੰਝ ਹੀ ਅਨੇਕ ਹੋਰ

ਅਿੰਦਰ ਉਥਲ-ਪੁਥਲ ਮ ਾਈ ਹੋਈ ਹੈ। ਨਾ ਲ ਅਿੰਦਰ ਰਵਨਤ

ੁਹਾਗਣ ਦੇ ਮਿੱਥੇ 'ਤੇ ਲਿੱ ਗੀ ਹੁਿੰਦੀ

ਐ!.........ਵਜਹੜ੍ਾ ਕਿੰਮ ਸ਼ਬਦ-ਅਿੱਖਰ 'ਤੇ ਲਿੱ ਗੀ ਵਬਿੰਦੀ ਕਰਦੀ

ਮਾਨ ੀ ਮ ਵਲਆਾਂ ਵ ਿੱ

ਐ!..........ਉਹੀ ਕਿੰਮ ੁਹਾਗਣ ਦੇ ਮਿੱਥੇ 'ਤੇ ਲਿੱ ਗੀ ਵਬਿੰਦੀ ਕਰਦੀ

ਿੰਕਲਪ ਕੇਂਦਰੀ ਮਹਿੱਤ

ਐ.......!" "ਵਜ ੇਂ ਵਕ ੇ

ਰੂਪ ਵ

ਾਲਾ ਜ਼ਾਵਹਰ ਹੁਿੰਦਾ ਹੈ। ਮਾਨ ੀ ਹੋਂਦ

ਮਾਵਜਕ ਤੇ ਾਤਾ ਰਣੀ ਰਤਾਵਰਆਾਂ ਨਾਲ ਮੁਿੱਖ ਾਂ ਾ ਹੈ। ਵਜ ਦੇ ਫਲ ਰੂਪ ਉਨਹਾਾਂ ਜੁਵੜ੍ਆ ਨਜ਼ਰ ਆਉਦ

ਰਤਾਵਰਆਾਂ ਦੀ ਥਾਹ ਪਾਉਣ ਦੀ ਪਰਵਕਰਆ ਆਪ ਮੁਹਾਰੇ ਪਰਗਟ

ਹੋਰ ਐ!.......ਉ ੇਂ ਵਕ ੇ ਸ਼ਬਦ-ਅਿੱਖਰ 'ਤੇ ਵਬਿੰਦੀ ਲਾਉਣ ਦਾ

ਹੁਿੰਦੀ ਹੈ। ਅ ਾ ੇਂ ਵ ਕਾ

ਤੋਂ ਵਬਿੰਦੀ ਲਾਹ ਦੇਣ ਦਾ ਅਰਥ ਹੋਰ

ਐ.........!" ਨਾ ਲ ਦੇ ਹੋਰ ਪਾਤਰਾਾਂ ਵ

ਰੋਕਾਰਾਾਂ ਦਾ

ਦਾ ੁਆਲ

ੁਹਾਗਣ ਦੇ ਮਿੱਥੇ 'ਤੇ ਲਿੱ ਗੀ ਵਬਿੰਦੀ ਦਾ

ਅਰਥ ਹੋਰ ਐ!.......ਉਹਦੇ ਮਿੱਥੇ ਤੋਂ ਵਬਿੰਦੀ ਲਵਹ ਜਾਣ ਦਾ ਅਰਥ ਅਰਥ ਹੋਰ ਐ!........ਉ

ਮਾਵਜਕ ਤੇ ਕੁਦਰਤੀ

ਾਲੇ ਮੁਲਕ '

ਿੱ

ਤੇ ਹਿੱਕ ਦੀ

ਆ ਾਜ਼ ਨੂਿੰ ਕੁ ਲਣਾ ਹਾਕਮ ਜਮਾਤ ਦਾ ਮੁਿੱਖ ਵਕਰਦਾਰ ਪਰਗਟ

, ਨੀਤੀ ਦਾ ਬਾਪੂ -

ਗੁ ਰਮੁਖ ਵ ਿੰਘ, ਸ਼ਬਦ ਨੂਿੰ ਵਪਆਰ ਕਰਨ ਾਲੀ ਸ਼ਖਸ਼ੀਅਤ ਹੈ ।

ਹੁਿੰਦਾ ਹੈ। ਨਾ ਲ ਅਿੰਦਰ ਮਾਜ ਵ

ਉ

ਾਡਾ ਗੁ ਰੂ ਹੈ !........ਸ਼ਬਦ ਾਡੀ ਸ਼ਕਤੀ ਹੈ !........ ਸ਼ਬਦ ਵਬਨਹਾਾਂ ਅ ੀ ਾਂ ਅਧੂਰੇ ਹਾਾਂ!........ ਸ਼ਬਦ ਾਨੂਿੰ

ਹੋ ਰਹੀ ਬੇਵਕਰਕ ਲੁਿੱ ਟ-ਖ ੁਿੱਟ ਅਤੇ ਲੋ ਟੂ ਿੱਤਾ ਦਾ ਵ ਹਰਾ-ਮੁਹਰਾ

ਪੂਰੇ ਕਰਦਾ ਹੈ........!'' ਅਤੇ ਇ ੇ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਸ਼ੁਿੱਧਤਾ ਬਣਾਈ

ਅਿੰਦਰ ਬੇ ੈਨੀ ਤੇ ਪਰੇਸ਼ਾਨੀ ਪੈਦਾ ਹੁਿੰਦੀ ਹੈ। ਲੇ ਖਕ ਅਨੁ ਾਰ

ਰਿੱਖਣ ਲਈ ਉਹ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ੀ ਕੁਰਬਾਨ ਕਰ ਜਾਾਂਦਾ ਹੈ। ਇ ੇ

ਅਵਜਹੇ ਹਲਾਤਾਾਂ ਨੇ

ਤਰਾਾਂ ਨਾ ਲ ਦੇ ਹੋਰ ਪਾਤਰ ਆਪਣੇ ਆਪਣੇ

ਹਰ

ਦਾ ਯਕੀਨ ਹੈ: "ਸ਼ਬਦ

ਕਾਰਪੋਰੇਟ ਜਗਤ ਦੁਆਰਾ

ਪਰਗਟ ਹੁਿੰਦਾ ਹੈ, ਵਜਨਹਾਾਂ ਦੇ ਤਾਨਾਸ਼ਾਹੀ

ਿੱਖੋ- ਿੱਖਰੇ

ਮਾਜ ਵ

ਹਲ ਲ ਮ ਾਈ ਹੋਈ ਹੈ, ਜੋ

ਿੰ ੇਦਨਸ਼ੀਲ ਮਨੁਿੱ ਖ ਨੂਿੰ ਝਿੰਜੋੜ੍ ਰਹੀ ਹੈ। ਪਰ ਪੂਿੰਜੀ ਾਦ ਦੇ

ਵਕਰਦਾਰਾਾਂ ਨਾਲ ਨਾ ਲ ਦੇ ਵ ਿੱਤਰਪਟ ਉਿੱਤੇ ਹਾਵਜ਼ਰ ਹੁਿੰਦੇ ਹਨ।

ਧ ਰਹੇ ਪਰਭਾ

ਹੇਠ ਆਮ ਲੋ ਕ ਤੇ

ਨੀਤੀ ਦੀ ਭਾਬੀ - ਰੂਪਰੇਖਾ, ਇਕ ਖੁਦਗਰਜ਼

ਮਾਵਜਕ ਅਤੇ

ਾਤਾ ਰਣੀ ਹਾਲਾਤਾਾਂ ਦੇ

ੁਭਾਅ

ਾਲੀ,

ਰਤਾਓ ਕਾਰਨ ਲੋ ਕਾਾਂ

ਮੇਂ ਦੀਆਾਂ

ਰਕਾਰਾਾਂ

ੁਧਾਰ ਲਈ ਉਵ ਤ

ਖਿੱਪਤ ਾਦੀ ਤੇ ਰਲਗਿੱਡ ਕਲ ਰ ਦੀ ਪਰਤੀਕ ਔਰਤ ਹੈ। ਨੀਤੀ

ਉਪਰਾਲੇ ਕਰਨ ਲਈ ਅਜੇ ਵਤਆਰ ਨਹੀ ਾਂ ਹਨ। ਬਹੁ-ਵਗਣਤੀ

ਦਾ ਭਰਾ - ਰੁਵਪਿੰਦਰ ਵ ਿੰਘ ਉਰਫ਼ ਰੌਕੀ, ਗੁ ਲਾਮ ਤਬੀਅਤ ਦਾ

ਲੋ ਕਾਾਂ ਅਤੇ

ਰਤਾਵਰਆਾਂ ਨਾਲ

ਾਾਂਝ ਪੁਆ,

ਾਪਰਣ

ਾਰ/ਫੁਰਮਾਨ

ਮਾਜ ਲਈ ਘਾਤਕ ਵ ਿੱਧ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ।

ਮਾਵਲਕ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਪਿੰਜਾਬੀ ਕਲ ਰ ਦਾ ਭਗੌੜ੍ਾ ਨਜ਼ਰ ਾਂ ਾ ਹੈ। ਡਾ. ਵਤਰਪਾਠੀ, ਵ ਵਗਆਨ ਦਾ ਅਵਧਆਪਕ ਤਾਾਂ ਹੈ ਆਉਦ ਹੀ ਪਰ ਉਹ ਨਾਇਕਾ ਨੂਿੰ ਭਵ ਿੱਖ ਵ

ਮੇਂ ਦੇ ਹਾਕਮਾਾਂ ਦੇ ਤਰਕਹੀਣ ਵ

ਨਾ ਲਕਾਰ ਜ

ੀਰ ਵ ਿੰਘ ਰਾਣਾ

ਮੁਨਾਫ਼ਾਖੋਰ/ਲੋ ਟੂ ਜਮਾਤ ਦੇ ਵ

ਾਲੇ

ਉ ਦੀ ਅਿੰਤਰੀ ੀ ੋ

ਮਾਵਜਕ ਕਦਰਾਾਂ-ਕੀਮਤਾਾਂ ਤੇ 57

ਮਾਜ ਵ ਿੱ ਲੀ

ਹਾਰ ਤੋਂ ਭਲੀ-ਭਾਾਂਤ ਜਾਣੂ ਹੈ।

' ਮਾਨ -ਪਿੱਖੀ ਲ ਲੇ ਜਨਮ ਲੈ ਕੇ

ਇ

ਨਾ ਲ ਦੇ ਰੂਪ '

ਪਰਗਟ ਹੋਏ ਹਨ। ਇ ੇ ਲਈ ਇਹ

ਲੁਿੱ ਟ-ਕੀਤੀ ਹੈ।

ਵਭਆ ਾਰਕ ਲੁਿੱ ਟ ਲਈ ਲਿੱ ਰ- ਵਭਆ ਾਰ

ਨਾ ਲ ਮਾਾਂ-ਬੋਲੀ ਦੀ ਦੁਰਗਤੀ, ਸ਼ਬਦ/ਵਗਆਨ ਦੀ ਮਹਾਨਤਾ ਤੋਂ

ਪਰਫਵੁ ਲਿੱ ਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇ

ਅਣਜਾਣਤਾ, ਮੋਬਾਇਲ ਤੇ ਇਿੰਟਰਨੈਿੱਟ ਦੇ

ਖ਼ਤਮ ਕਰਕੇ ਮਾਨਵ ਕ ਤੌਰ ਤੇ ਮਨੁਿੱ ਖ ਨੂਿੰ ਮਿੰਡੀ ਦਾ ਗੁ ਲਾਮ ਬਣਾ

ਰਹੇ/ਤੇ ਹੋਣ

ਕੇ ਕਾਰਣ ਪੈਦਾ ਹੋ

ਾਲੇ ਵਬਖ਼ੜ੍ੇ ਹਾਲਾਤਾਾਂ, ਪਰ ਾ

ਤੇ ਆਈ. ਈ.

ਵਭਆ ਾਰ ਨੇ ਮਾਨ ੀ ਕੀਮਤਾਾਂ ਨੂਿੰ

ਵਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਮਨੁਿੱ ਖ ਦਾ ਵਰਸ਼ਤਾ ਕੁਦਰਤ ਤੇ ਵ ਰ ੇ ਨਾਲੋਂ ਤੋੜ੍, ਪੈ ੇ

ਐਿੱਲ. ਟੀ. ਐਿੱ . ਦੀ ਦੌੜ੍, ਧਰਤੀ ਉਿੱਤੋਂ ਪਾਣੀ ਦੇ ਲਗਾਤਾਰ ਘਿੱਟਣ

ਅਤੇ

ਕਾਰਣ ਪੈਦਾ ਹੋ ਰਹੇ/ਹੋਣ ਾਲੇ ਹਾਲਾਤਾਾਂ, ਨਵਸ਼ਆਾਂ ਦੀ ਭਰਮਾਰ,

ਮੀਡੀਆ ਵ ਿੱ ਮਨੁਿੱ ਖ ਆਪਣਾ ਨ ਾਾਂ ਿੰ ਾਰ ਵ ਰਜਦਾ ਹੋਇਆ,

ਤੀਬਰ ਸ਼ਵਹਰੀਕਰਨ ਕਾਰਨ ਿੱਡੇ ਪਿੱਧਰ ਉਿੱਤੇ ਾਪਰ ਰਹੀ ਰੁਿੱਖਾਾਂ

ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂਿੰ ਆਧੁਵਨਕ ਮਨੁਿੱ ਖ ਹੋਣ ਦਾ ਭਰਮ ਪਾਲੀ ਬੈਠਾ

ਦੀ ਕਟਾਈ, ਤੇ ਉਦਯੋਗਾਾਂ ਤੋਂ ਵਨਕਲ ਰਹੇ ਮਾਰੂ ਗੈ ੀ ਵਨਕਾ ਾਾਂ ਤੋਂ

ਹੈ। ਅਵਜਹੀ ਪਰਵ ਰਤੀ, ਉ ਨੂਿੰ ਪਵਰ ਾਰ ਤੇ ਮਾਜ ਨਾਲ ਜੋੜ੍ਨ

ਪੈਦਾ ਹੋਏ/ਹੋਣ

ਦੀ ਬਜਾਏ

ਾਲੇ ਹਾਲਾਤਾਾਂ ਦਾ ਵਜ਼ਕਰ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਰਾਜਨੀਤਕ ਵਨਸ਼ਠੁ ਰਤਾ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ, ਕਾਰਪੋਰੇਟ ਜਗਤ ਦੀ ਮੁਨਾਫਾਖੋਰੀ

ਾਲੀ ਅਿੰਨਹੀ ਦੌੜ੍ ਦੀ

ਮੋਏ ਹੋਏ ਹਨ। ਇ ਨਾ ਲ ਦਾ ਇਿੱਕ ਰੋਕਾਰ ਲੋ ਕਾਾਂ ਦੀ ਾਂ ਾ ਹੋਇਆ, ਆਪ ੀ ਾਾਂਝ, ਮੁਹਿੱਬਤ-ਵਪਆਰ ਦੀ ਬਾਤ ਪਾਉਦ

ਿੰਬਿੰਧੀ ਆਪਣੇ ਵਪਆਰ ਦਾ ਇਜ਼ਹਾਰ ਨਾਇਕਾ ਨੀਤੀ ਦੇ ਬੋਲਾਾਂ ਰਾਹੀ ਾਂ ਇਿੰਝ ਪਰਗਟ ਕਰਦਾ ਹੈ: "ਜਦੋਂ

ਜਿੰਗਬਾਜ਼ਾਾਂ ਨਾਲ ਨਫ਼ਰਤ ਤੇ ਅਮਨ ਲਈ ਦੁਆ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਦੁਨੀਆਾਂ ਦੇ ਾਰੇ ਵ ਿੱਵਖਆ ਸ਼ਾਸ਼ਤਰੀ ਤੇ ਮਨੋ -ਵ ਵਗਆਨੀ ਇਕ

ਇਹ ਨਾ ਲ ਵ

ਲੇ ਖਕ, ਮਾਾਂ-ਬੋਲੀ, ਪਿੰਜਾਬੀ ਾਂ ਾ ਹੋਇਆ, ਵਭਆ ਾਰ ਤੇ ਇਨ ਾਨੀਅਤ ਪਰਵਤ ਮੋਹ ਵਦਖਾਉਦ

ਮਿੱਤ ਹਨ ਵਕ ਬਿੱ ੇ ਦੀ ਮੁ ਲੀ ਵ ਿੱਵਖਆ ਉ ਦੀ ਮਾਤਭਾਸ਼ਾ ਵ ਹੋਣੀ ਾਹੀਦੀ ਹੈ!.........ਆਪਣੇ ਲੋ ਕ ਵਫਰ ੀ ਵਕਉ ਾਂ ......?'' ਡਾ.

ਖੁਰ ਰਹੇ ਵਰਸ਼ਵਤਆਾਂ, ਪਰਦਵੂ ਸ਼ਤ ਹੋ ਰਹੇ ਾਤਾ ਰਨ ਅਤੇ ਪੈ ੇ ਲਈ ਾਂ ਾ ਨਜ਼ਰ ਆਉਦ ਾਂ ਾ ਹੈ। ਵ ਕ ਰਹੀ ਜ਼ਮੀਰ ਪਰਤੀ ਦੁਿੱਖ ਪਰਗਟਾਉਦ

ਾਲ ਦਾ ਜ ਾਬ ਮਝ ਲੈ ਵਕ

ਪੂਰ -ਪੂਿੰਜੀ ਾਦ ਪਰਬਿੰਧ ਅਤੇ ਪੂਿੰਜੀ ਾਦੀ ਪਰਬਿੰਧ ਦਾ ਤੁ ਲਨਾਤਮਕ

ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ੀ ਇਕ ਵ ਆ ਤ ਹੁਿੰਦੀ ਹੈ!........ਪੂਿੰਜੀ ਔਰ ਿੱਤਾ ਉਪਰ ਕਾਬਜ਼ ਹੋਣ ਲਈ

ਰੋਕਾਰਾਾਂ ਨਾਲੋਂ ਅਿੱਡ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ।

ਵ ਿੱ

ਨਾ ਲਕਾਰ, ਮਾਾਂ-ਬੋਲੀ

ਇਿੰਝ ਵਬਆਨ ਕਰਦਾ ਹੈ; "......ਵਫਲਹਾਲ ਐਨਾ

ਮਾਵਜਕ

ੋਸ਼ਲ

ਮਕਾਲੀ ਮਨੁਿੱ ਖ ਨਾਲ ਜੁੜ੍ੇ ਅਵਜਹੇ ਅਨੇਕ ਵ ਸ਼ੇ ਇ ਨਾ ਲ

ੀ ਗਿੱਲ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਵਤਰਪਾਠੀ ਦੇ ਬੋਲਾਾਂ ਰਾਹੀ ਾਂ ਨਾ ਲਕਾਰ ਇ

ਤੂ ਪਰਾਪਤੀ ਦੀ ਦੌੜ੍ ਨਾਲ ਜੋੜ੍ ਵਦਿੱਤਾ ਹੈ।

ਪਿੱਖ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ

ਮੇਂ ਦੀ ਵ ਆ ਤ ਆਪਣੀ ਕੌਮ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ

ਵਭਆ ਾਰਕ ਅਤੇ

ਾਤ ਰਣੀ

ਮੁਿੱ ਾ ਨਾ ਲ

ਮਾਵਜਕ,

ਰੋਕਾਰਾਾਂ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਵ ਿੱਧੇ

ਵਡਜ਼ਾਈਨ ਕਰਦੀ ਹੈ......!''......."ਦੁਨੀਆਾਂ ਦਾ ਹਰ ਦੇਸ਼ ਆਪਣੇ

ਰੂਪ ਵ ਿੱ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ ਮਨੁਿੱ ਖਤਾ ਦੇ ਹਿੱਕ ਵ ਿੱ

ਬਿੱਵ ਆਾਂ ਨੂਿੰ ਮਾਤ-ਭਾਸ਼ਾ ਵ

ਹੈ। ਲੇ ਖਕ ਮਾਜ ਵ ਿੱ ਦੁਖਾਾਂਤਕ ਦਸ਼ਾ ' ਵਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬ ਰ ਕਰ

ਪਰਾਇਮਰੀ ਵ ਿੱਵਖਆ ਦੇ ਵਰਹਾ

ਹੈ!.......ਵ ਰਫ ਆਪਣੇ ਲੋ ਕਾਾਂ ਨੂਿੰ ਹੀ ਕੋਈ ਜਾਦੂਗਰ ਓਪਰੀ ਭਾਸ਼ਾ

ਰਹੇ ਲੋ ਕਾਾਂ ਪਰਤੀ ਵ ਿੰਵਤਤ ਹੁਿੰਦਾ ਹੈ। ਉਹ

ਦਾ ਜਾਦੂ ਵ ਖਾ ਵਗਆ ਹੈ......!''

ੁਰ ਅਲਾਪਦਾ

ਮਾਜ ਦੀ ਅਵਜਹੀ

ਵਥਤੀ ਲਈ ਜੁਿੰਮੇ ਾਰ ਕਾਰਨਾਾਂ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਹ

ਲੇ ਖਕ ਜ

ੀਰ ਵ ਿੰਘ ਰਾਣਾ ਦੀ ਇਹ ਰ ਨਾ ਨ ੇਂ ਾਂ ੀ ਹੋਈ ਵਤਿੱਖੇ ਸ਼ਬਦਾਾਂ ਰਾਹੀ ਾਂ ਆਪਣੇ ਵਦ ਹਿੱਵਦਆਾਂ ਦੀ ਦਿੱ ਪਾਉਦ

ੋਹਣੇ

ਮਾਜ ਨੂਿੰ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦੀ ਇਿੱਛਾ ਪਾਲਦਾ ਹੋਇਆ

ੇਤਿੰਨਮਈ ਰਾਹਾਾਂ ਦਾ ਖੁਰਾ ਨਿੱਪਦਾ ਹੈ। ਮਾਵਜਕ, ਵਭਆ ਾਰਕ

ਭਾ ਾਾਂ ਨੂਿੰ ਪਰਗਟ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਨਾ ਲ ਮਾਜ ਵ ਿੱ ਲੁਿੱ ਟੇ ਜਾ

ਤੇ ਾਤਾ ਰਣੀ ਕੁਰੀਤੀਆ ਨੂਿੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰਕੇ ਮਾਨਤਾ, ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ

ਰਹੇ ਰਗ ਦੀ ਪੈਰ ੀ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ, ਹਾਕਮ ਜਮਾਤ ਦੇ ਘੜ੍ੇ

ਤੇ ਕੁਦਰਤੀ

ਿੰਕਲਪਾਾਂ ਦਾ ਸ਼ਾਬਵਦਕ ਵ

ਫ਼ੋਟ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਰ ਨਾਕਾਰ ਦੀ

ੁਮੇਲਤਾ

ਾਲਾ

ਮਾਜ ਵ ਰਜਣ ਦੇ ਰਾਹਾਾਂ ਦੀ

ਤਲਾਸ਼ ਕਰਦਾ ਨਾ ਲਕਾਰ, ਹਰ ਅਮਾਨ ੀ ਅਿੰਸ਼ ਦਾ ਰਨਣ

ਵਫਕਰਮਿੰਦੀ ਇ ਪਿੱਖੋਂ ੀ ਜ਼ਾਵਹਰ ਹੁਿੰਦੀ ਹੈ ਵਕ ਾਹੂ ਕੀਮਤਾਾਂ, ਵਜ

ਇ ਨਾ ਲ ' ਪੂਰੀ ਬੇਬਾਕੀ ਨਾਲ ਕਰ ਜਾਾਂਦਾ ਹੈ। ਲੇ ਖਕ ਲੋਂ

ਦਾ ਪਰ ਾਰ ਖਿੱਪਤ ਾਦੀ

ਇ ਰ ਨਾ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਨਾ ਲੀ ਵ ਧਾ ਦਾ ਵਨ ੇਕਲਾ ਮਾਡਲ

ਵਭਆ ਾਰ ਕਰ ਵਰਹਾ ਹੈ, ਉਹ

ਇਨਕਲਾਬੀ ਤੇ ਲੋ ਕ ਪਿੱਖੀ ਕੀਮਤਾਾਂ ਨੂਿੰ ਲੇ ਖਕ, ਇ ਪੂਿੰਜੀ ਾਦੀ ਵ

ਾਹ ਲਗਾ ਰਹੀਆਾਂ ਹਨ।

ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇ

ਾਰਧਾਰਾ ਦੇ ਪਰਛਾ ੇਂ ਹੇਠ ਪਲ ਰਹੇ

ਵ

ਉ

ਨੇ ਕਈ

ਿੰਗਾਾਂ ਵਜ ੇਂ ਵਫਲਮਾਾਂ,

ੁਪਨੇ, ਡਾਇਰੀ, ਖਿੱਤ, ਨੋਟ , ਖੋਜ, ਪਰਯੋਗਸ਼ਾਲਾਈ ਵਰ ਰ

ਅਮਾਨ ੀ ਅਿੰਸ਼ਾਾਂ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਫੇਰ ਉਨਹਾਾਂ ਦੇ ਵ ਰੁਿੱਧ

ਜੁਗਤਾਾਂ, ਨਾਟਕਾਾਂ ਵ

ਅ ਾਜ਼ ਬਣਦਾ ਹੈ। ਲੇ ਖਕ ਦਾ ਮਿੰਨਣਾ ਹੈ ਵਕ ਇ

ਵ ਧਾ

ਪੂਿੰਜੀ ਾਦੀ

ਰਤਾਰੇ ਨੇ ਆਪਣੇ ਵਹਿੱਤਾਾਂ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਲਈ, ਤੀਜੀ ਦੁਨੀਆਾਂ ਦੇ

ਰਤੋਂ,

ਰਤੀ ਜਾਾਂਦੀ

ਾਤਰਾਲਾਪੀ

ਿੰ ਾਦ, ਵ ਵਗਆਨ-ਗਲਪੀ ਕਥਾ

ਵਬਰਤਾਾਂਤ, ਕਹਾਣੀ ਵ ਧਾ ਦੀਆਾਂ

ਮੁਲਕਾਾਂ ਨੂਿੰ ਆਪਣੇ ਵਸ਼ਕਿੰਜੇ ਵ ਿੱ ਫ਼ ਾ ਕੇ, ਬਹੁ-ਕੌਮੀ ਕਿੰਪਨੀਆਾਂ ਰਾਹੀ ਾਂ ਉਤਪਾਦ ਦੇ ਬਹਾਨੇ ਆਰਵਥਕ, ਭੁਗੋਵਲਕ, ਤੇ ਮਾਵਜਕ

ਵ

ੂਤਰਧਾਰ ਦੀ ਆ ਾਜ਼-

ਿੰਕੇਤਕ ਤੇ ਨਾ ਲੀ ਵ ਧਾ ਦੇ

ਥਾਰ-ਵ ਸ਼ਲੇ ਸ਼ਣ ਆਵਦ ਦੀ ਬਾਖੂਬੀ ਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਲੇ ਖਕ

ਨੇ ਫ਼ਲੈ ਸ਼-ਬੈਕ ਦੀ ਵ ਧੀ ਦੀ ਉਵ ਤ ਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਪੁਰਾਤਨ 58

ਵਭਆ ਾਰ, ਕੁਦਰਤ ਨਾਲ

ਵਹਹੌਂਦ, ਤੇ ਅਮੀਰ ਮਨੁਿੱ ਖੀ

ਕਰਨ ਦੇ

ਵ ਰਾ ਤ ਨਾਲ ਪਾਠਕਾਾਂ ਨੂਿੰ ਰੁਬਰੂ ਕਰ ਾਇਆ ਹੈ।

ਵ ਵਭਿੰਨ ਪਵਹਲੂ ਆਾਂ ਉਿੱਤੇ ਵ

ਿੱਵਭਆ ਾਰ ਅਤੇ

ੂਝ-ਬੂਝ ਤੇ ਵ ਦ ਤਾ

ਨਾਲ ਪਾਠਕ ਨੂਿੰ ਵ ਸ਼ੈ ਨਾਲ ਜੋੜ੍ੀ ਰਿੱਖਣ ਵ

"ਇਿੱਥੋਂ ਰੇਵਗ ਤਾਨ ਵਦ ਦਾ ਹੈ" ਇਕ ਧੀਆ ਨਾ ਲ ਹੈ ਜੋ ਮਾਾਂ-ਬੋਲੀ, ਪਿੰਜਾਬੀ

ਮਰਥ ਹੈ। ਲੇ ਖਕ ਆਪਣੀ

ਹੁ-ਰਿੰਗੇ

ਾਤਾ ਰਣ ਦੇ

ਰ ਰਕ ਨਾਲ ਡੀਲਕ

ਫਲ ਵਰਹਾ ਹੈ।

ਬਾਇਵਡਿੰ ਗ

ਾਲੀ ਤੇ

ਧੀਆ ਗੁ ਣਤਾ ਾਲੇ ਕਾਗਜ਼ ਉਿੱਤੇ ਛਪੀ, ਇਹ ਰ ਨਾ, ੁਿੰਦਰ

ਤਾਵਰਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਛਪਾਈ

ਾਲੀ ਹੈ ਅਤੇ ਟਾਇਵਪਿੰਗ ਦੀਆਾਂ ਉਕਾਈਆਾਂ ਤੋਂ ਮੁਕਤ

ਮਕਾਲੀ ਮਾਵਜਕ ਹਾਲਾਤਾਾਂ ਅਤੇ ਾਤਾ ਰਣ ਦੇ ਅਨੇਕ ਅਿੰਗਾਾਂ

ਹੈ। ਇ

ਵਕਤਾਬ ਦੀ ਛਪਾਈ ਦਾ ਉਿੱਦਮ ਪਰ ਿੰ ਾਾਂ ਯੋਗ ਹੈ ਜੋ

ਬਾਰੇ ਵ ਲਿੱ ਖਣ ੂਝ ਪਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪਾਠਕਾਾਂ ਨੂਿੰ ਪਿੰਜਾਬੀ ਬੋਲੀ

ਨਾ ਲ ਵ ਧਾ ਦੀ

ਨਾਲ ਵਪਆਰ, ਸ਼ਬਦ/ਵਗਆਨ ਪਰਵਤ

ਭਾਸ਼ਾਈ ਹਾਲਾਤਾਾਂ ਬਾਰੇ ਉਵ ਤ ਾਵਹਤ ਦੀ ਉਪਲਬਧੀ ਲਈ ਾਂ ਾ ਨਜ਼ਰ ਆਉਦ ਾਂ ਾ ਹੈ। ਆ ਹੈ ਹੋਰ ਲੇ ਖਕ ਨ ੀ ਾਂ ਵਪਰਤ ਪਾਉਦ

ੇਤਨਾ ਤੇ

ਾਤਾ ਰਣੀ

ਾਾਂਭ ਿੰਭਾਲ ਕਾਰਜਾਾਂ ਲਈ ਪਰੇਵਰਤ ਕਰਨ ਦੇ ਆਸ਼ੇ ਨਾਲ, ਲੇ ਖਕ ਨੇ

ਮਾਵਜਕ ਤੇ ਾਤਾ ਰਣੀ ਮ ਵਲਆਾਂ ਦਾ ਵ ਵਖਆਨ ਕਰਦੇ

ੀ ਇ

ਹੋਏ, ਉਨਹਾਾਂ ਨੂਿੰ ਮਨੁਿੱ ਖੀ ਜੀ ਨ ਦੇ ਹੀ ਮਨੋਰਥ ਬਾਰੇ ੇਤਿੰਨ ਹੋਣ

ਿੱਵਭਆ ਾਰ ਤੇ

ਉਪਲਬਧ ਕਰ ਾਈ ਗਈ ਜਾਣਕਾਰੀ ਤੋਂ ਲਾਭ ਉਠਾਉਣਾ ਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਜ

ਾਤਾ ਰਣੀ ਤੇ

ਾਵਹਤ ਦੀਆਾਂ

ਰਤੋਂ ਨਾਲ, ਮਾਾਂ-ਬੋਲੀ, ਪਿੰਜਾਬੀ

ਾਤਾ ਰਣ ਦੇ ਵ ਵਭਿੰਨ ਪਵਹਲੂ ਆਾਂ ਬਾਰੇ ਨ ਾਾਂ,

ਨਰੋਆ ਅਤੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਭਰਭੂਰ

ਾਵਹਤ ਆਮ ਪਾਠਕਾਾਂ ਤਕ

ਨੀ,

ਪਹੁਿੰ ਾਣ ਲਈ ਆਪਣਾ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਣਗੇ। "ਇਿੱਥੋਂ ਰੇਵਗ ਤਾਨ

ਾਰਤਾਲਾਪੀ ਅਿੰਦਾਜ਼ ਾਲੀ, ਰਲ ਅਤੇ ਪਸ਼ਟਤਾਪੂਰਣ ਹੈ।

ਵਦ ਦਾ ਹੈ" ਇਕ ਅਵਜਹਾ ਨਾ ਲ ਹੈ ਜੋ ਹਰ ਲਾਇਬਰੇਰੀ ਦਾ ਵਸ਼ਿੰਗਾਰ ਬਨਣ ਦਾ ਹਿੱਕਦਾਰ ਹੈ। ਤਾਾਂ ਜੋ ਾਡੀ ਨ ੀ ਾਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਤੇ ਹੋਰ

ਜ

ੀਰ ਵ ਿੰਘ ਰਾਣਾ ਦੀ ਲੇ ਖਣ ਸ਼ੈਲੀ ਮਨੋ

ਮਕਾਲੀ

ਉਿੱਦਮ ਦਾ ਅਨੁ ਰਣ ਕਰਦੇ ਹੋਏ,

ਵ ਵਭਿੰਨ ਵ ਧੀਆਾਂ ਦੀ

ਦੀ ਦਿੱ ਪਾਈ ਹੈ। ਪਿੰਜਾਬੀ ਪਾਠਕਾਾਂ ਨੂਿੰ ਇਹ ਨਾ ਲ ਪੜ੍ਹ ਕੇ, ਇ ਵ

ਰਤੋਂ ਨਾਲ,

ੀਰ ਨੇ ਹਿੱਥਲੇ ਨਾ ਲ ਵ

ਗੁ ਰਬਾਣੀ ਦੇ ਉਵ ਤ ਹ ਾਲੇ ਜ ਮ ਵਲਆਾਂ ਦੇ

ਕੁਦਰਤ ਨਾਲ ੁਮੇਲਤਾ ਿੰਬਿੰਧੀ ੀ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਹਨ।

ੀਰ ਵ ਿੰਘ ਰਾਣਾ

ਮਾਵਜਕ ਤੇ

ਿੰ ਾਰਕ/ਨਾ ਲਕਾਰ

ਪਾਠਕ ਾਤਾ ਰਣੀ

ਅਮਲੀ ਕਾਰਜਾਾਂ ਨੂਿੰ ਆਪਣੇ ਜੀ ਨ

ਮਾਡਲ ਹੈ। ਉ ਦਾ ਇਹ ਨਾ ਲ ਮਾਵਜਕ ਤੇ ਿੱਵਭਆ ਾਰਕ ਾਦਗੀ ਭਰੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵ

ਵਿੱ ਭਆ ਾਰਕ ਤੇ

ਾਤਾ ਰਣੀ

ਹਾਲਾਤਾਾਂ ਦਾ ਹੀ ਰੂਪ ਮਝ, ਉਨਹਾਾਂ ਦੀ ਉਵ ਤ ਾਾਂਭ ਿੰਭਾਲ ਦੇ

ਜੋਂ ਅਨੁ ਰਣਯੋਗ

ਰੋਕਾਰਾਾਂ ਤੇ ਾਤਾ ਰਣ ਦੀਆਾਂ ਜਵਟਲ ਧਾਰਨਾ ਾਾਂ ਨੂਿੰ

ਮਕਾਲੀ ਭਾਸ਼ਾਈ,

ਧਰਤੀ ਉਿੱਤੇ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਮਨੁਿੱ ਖੀ

ਰਲ ਤੇ

ਲਣ ਦਾ ਅਿੰਗ ਬਣਾ ਕੇ,

ਮਾਜ ਵ ਰਜਣ ਵ

ਆਪਣਾ

ਉਵ ਤ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾ ਕਣ।

ਪਰਗਟਾਉਣ ਕਾਰਣ, ਪਾਠਕਾਾਂ ਦੇ

ਵਗਆਨ ਦੇ ਦਾਇਰੇ ਨੂਿੰ ਮੋਕਲਾ ਕਰਣ ਵ

ਅਵਹਮ ਰੋਲ ਅਦਾ

ਇਿੱਕ ਦੂਰ ਦੇ ਗਰਡਹ ਉਿੱਪਰ ਛਾਏ ਹੋਏ ਡਸਲੀਕੇਟ ਦੇ ਬਿੱਦਲ ਨਾ ਾ ਦੇ ਅਨੁ ਾਰ, ਬ ੈਿੱ ਦੂਰਬੀਨ ਦੁਆਰਾ ਲਏ ਵ ਿੱਤਰਾਾਂ ਦਾ ਅਵਧਐਨ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਵ ਵਗਆਨਕਾਾਂ ਦੀ ਇਿੱਕ ਟੀਮ ਨੇ, 40 ਪਰਕਾਸ਼ ਰਹੇ ਦੂਰ ਇਿੱਕ ਗਰਵਹ VHS 1256 b ਦੇ ਾਯੂ ਮਿੰਡਲ ਵ ਿੱ ਵ ਲੀਕੇਟ ਦੇ ਬਿੱਦਲ ਖ ੇ ੇ ਹਨ। ਉਹ ਗਰਵਹ ਇਿੱਕ ਨਹੀ ਾਂ ਗੋਂ ਦੋ ੂਰਜਾਾਂ ਦੇ ਵਗਰਦ 10000 ਾਲਾਾਂ ਦੇ ਵ ਿੱ ਇਿੱਕ ਿੱਕਰ ਕਿੱਟਦਾ ਹੈ! ਆਪਣੇ 22-ਘਿੰਟੇ ਦੇ ਵਦਨ ਦੌਰਾਨ, ਾਯੂ ਮਿੰਡਲ ਲਗਾਤਾਰ ਉਿੱਪਰ ਉਿੱਠਦਾ ਹੋਇਆ, ਗਰਮ ਮਾਦਾ ਉਿੱਪਰ ਨੂਿੰ ਤੇ ਠਿੰਡਾ ਮਾਦਾ ਜ਼ਮੀਨ ਿੱਲ ਨੂਿੰ ਾਂ ਾ ਹੈ, ਵਜ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਜੋਂ ਆਏ ਬਦਲਾਅ ਇਿੰਨੇ ਨਾਟਕੀ ਹਨ ਵਕ ਰਲਾਉਦ ਉਹ ਹੁਣ ਤਿੱਕ ਦਾ ਭ ਤੋਂ ਪਵਰ ਰਤਨਸ਼ੀਲ ਗਰਵਹ ਹੈ! ਡ ਿੱਤਰ: ਨਾ ਾ ਤੋਂ ਵਤਕਾਰ ਵਹਤ

ਡਜ਼ੰਦਗੀ ਦੇ ਡਵਿੱ ਡਰਨ ਲਈ ਕੁ ਿੱਝ ਨਹੀ ਾਂ ਹੁੰਦਾ, ਡਸਰਫ਼ ਸਮਝਣ ਲਈ ਹੁੰਦਾ ਹ। ਹੁਣ ਹੋਰ ਸਮਝਣ ਦਾ ਸਮਾਾਂ ਹ ਤਾਾਂ ਿੋ ਅਸੀ ਾਂ ਘਿੱਟ ਡਰੀਏ! - ਮਰੀ ਡਕਊਰੀ 59

ਉਡਾਣ ਪਿੰਜਾਬੀ ਵ ਵਗਆਨ ਗਲਪ ਮੈਗ਼ਜ਼ੀਨ

ਬਿੱਡ ਆਾਂ ਦਾ ਕੋਨਾ ਡਪਆਰੇ ਬਿੱਡ ਓ, ਉਮੀਦ ਹੈ ਆਪਜੀ ਨੂਿੰ “ਉਡਾਣ” ਦਾ ਵਪਛਲਾ ਅਿੰਕ ਪ ਿੰਦ ਆਇਆ ਹੋ ੇਗਾ ਤੇ ਅ ੀ ਾਂ ਆ ਕਰਦੇ ਹਾਾਂ ਵਕ ਇ ਅਿੰਕ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਤੇ ਕਵ ਤਾ ਾਾਂ ੀ ਪ ਿੰਦ ਆਉਣਗੀਆਾਂ। ਆਪਣੇ ਡਮੁਿੱਲੇ ੁਝਾਅ ਜ਼ਰੂਰ ਭੇਜਣਾ ਤਾਾਂ ਜੋ ਅ ੀ ਾਂ ਤੁ ਹਾਡੇ ਾ ਤੇ ਤੁ ਹਾਡੀ ਪ ਿੰਦ ਦੇ ਵ ਵਗਆਨ ਿੰਬਿੰਧੀ ਲੇ ਖ, ਕਹਾਣੀਆਾਂ, ਕਵ ਤਾ ਾਾਂ ਤੇ ਹੋਰ ਮਗਰੀ ਪਰਕਾਵਸ਼ਤ ਕਰ ਕੀਏ, ਵਜ ਤੋਂ ਤੁ ਹਾਡੇ ਵਗਆਨ ਵ ਿੱ ਹੋਰ ਾਧਾ ਹੋ ੇ। ਇਿੱਕ ੀਨੀ ਕਹਾ ਤ ਹਮੇਸ਼ਾਾਂ ਯਾਦ ਰਿੱਖੋ - “ ਾਨੂਿੰ ਦਿੱ ੋਂਗੇ ਤਾਾਂ ਅ ੀ ਾਂ ਭੁਿੱਲ ਜਾ ਾਾਂਗ,ੇ ਾਨੂਿੰ ਵਦਖਾ ੋਗੇ ਤਾਾਂ ਸ਼ਾਇਦ ਾਨੂਿੰ ਯਾਦ ਰਵਹ ਜਾ ੇ, ਾਨੂਿੰ ਪਰੈਕਟੀਕਲ ਕਰਨ ਲਈ ਦੇ ੋਗੇ ਤਾਾਂ ਾਨੂਿੰ ਮਝ ਆ ਜਾ ੇਗੀ!” ਪੜ੍ਹਾਈ ਦੇ ਵ ਿੱ ਵਕ ੇ ੀ ਵ ਸ਼ੇ ਨੂਿੰ ਯਾਦ ਕਰਨ ਲਈ ਪਰਕ ੈ ਟੀਕਲ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ, ਪਰ ਜ਼ਰੂਰੀ ਨਹੀ ਾਂ ਵਕ ਉਹ ਪਰੈਕਟੀਕਲ ਪਰਖਨਲੀਆਾਂ ਦੇ ਨਾਲ਼ ਹੀ ਹੋ ੇ, ਤੁ ੀ ਾਂ ਵਲਖ ਕੇ, ਵਡਜ਼ਾਇਨ ਕਰਕੇ ਜਾਾਂ ਕੋਈ ਪਰੇਜ਼ੇਂਟੇਸ਼ਨ ਬਣਾ ਕੇ ਜਾਾਂ ਆਪਣੇ ਅਵਧਆਪਕਾਾਂ, ਮਾਤਾ ਵਪਤਾ ਜਾਾਂ ਾਥੀਆਾਂ ਨਾਲ਼ ਗਿੱਲਬਾਤ ਕਰ ਕੇ ੀ ਉ ਵ ਸ਼ੇ ਨੂਿੰ ਪਿੱਕਾ ਕਰ ਕਦੇ ਹੋ ਤੇ ਹਮੇਸ਼ਾਾਂ ਲਈ ਯਾਦ ਰਿੱਖ ਕਦੇ ਹੋ। ਤੁ ੀ ਾਂ ਉ ਵ ਸ਼ੇ ਾਰੇ ਾਲਜ ਾਬ ਕਰਕੇ ੀ ਆਪਣੀ ਮਝ ਹੋਰ ਪਿੱਕੀ ਕਰ ਕਦੇ ਹੋ। ਉ ਵ ਸ਼ੇ ਨੂਿੰ ਆਪਣੇ ਸ਼ਬਦਾਾਂ ਵ ਿੱ ੌਖਾ ਕਰਕੇ ਤੇ ਵਕ ੇ ਨੂਿੰ ਵ ਖਾ ਕੇ ੀ ਫਾਇਦਾ ਲੈ ਕਦੇ ਹੋ। ਜੇ ਤੁ ਹਾਨੂਿੰ ਫੇਰ ੀ ਵਦਿੱਕਤ ਆ ਰਹੀ ਹੈ ਤਾਾਂ ਤੁ ੀ ਾਂ ਉ ਨੂਿੰ ਾਰ- ਾਰ ਦੁਹਰਾ ਕੇ ਅਵਭਆ ਕਰ ਕਦੇ ਹੋ। ਪਰ ਅਵਭਆ ਹੁਵਸ਼ਆਰੀ ਨਾਲ਼ ਕਰਨਾ ਹੈ, ਨਾ ਵਕ ਰਿੱਟਾ ਲਗਾਉਣਾ ਹੈ! ਉਦੋਂ ਤਿੱਕ ਅਵਭਆ ਕਰਦੇ ਰਵਹਣਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਤਿੱਕ ਤੁ ੀ ਾਂ ਉ ਨੂਿੰ ਇਿੱਕ ਕਹਾਣੀ ਾਾਂਗ ਨਹੀ ਾਂ ਦਿੱ ਦਕਦੇ। ਜੇ ਤੁ ੀ ਾਂ ਰਿੱਟਾ ਨਹੀ ਾਂ ਲਗਾਉਗੇ ਗੋਂ ਅਰਾਮ ਨਾਲ਼ ਲਗਾਤਾਰ ਰੋਜ਼ ਅਵਭਆ ਕਰੋਗੇ ਤਾਾਂ ਤੁ ੀ ਾਂ ਉ ਵ ਸ਼ੇ ਨੂਿੰ ਲਿੰ ਬੇ ਮੇਂ ਤਿੱਕ ਯਾਦ ਰਿੱਖ ਕਦੇ ਹੋ। ਤੇ ਤੁ ਹਾਨੂਿੰ ਇਮਵਤਹਾਨ ਤੋਂ ਇਿੱਕ ਰਾਤ ਪਵਹਲਾਾਂ ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ ਜਾਗਣਾ ਨਹੀ ਾਂ ਪਏਗਾ! ਧਿੰਨ ਾਦ, ਅਮਨਦੀਪ ਵ ਿੰਘ [email protected] 60

ਲਾਲ ਡਤਤਲੀਆਾਂ ਹਰੀ ਡਕਰਸ਼ਨ ਮਾਇਰ

ਆਪਣੇ

ਿੱਲੋਂ ਤਾਾਂ ਮੀਤ ਘਰ ਦਾ ਕਿੰਮ, ਬੜ੍ੀ ਰੀਝ ਨਾਲ ਕਰਕੇ ਲੈ ਜਾਾਂਦਾ ੀ। ਵਲਖਾਈ ਾਫ਼ ਅਤੇ ੋਹਣੀ ਵਲਖਦਾ। ਗਵਣਤ ਦੀ ਕਾਪੀ

ਵ ਿੱ ਰਫ਼ ਕਿੰਮ ਲਈ, ਲਕੀਰ ਮਾਰ ਕੇ ਜਗਹਾ ਛਿੱਡ ਲੈਂ ਦਾ। ਪਿੰਜਾਬੀ ਦੀ ਕਾਪੀ ਤੇ ਉ ਨੂਿੰ ਕਈ ਾਰ ‘ਗੁਿੱਡ’ ੀ ਵਮਲ ਿੱਕ ੁ ਾ ੀ। ਪਰ ਾਇਿੰ ਾਲਾ ਅਵਧਆਪਕ ਤਾਾਂ ਮੀਤ ਦੀ ਕਾਪੀ ਨੂਿੰ ਬਹੁਤਾ ਹੀ ਪੜ੍ਹਨ ਲਿੱ ਗ ਪੈਂਦਾ ੀ। ਲਾਲ ਵ ਆਹੀ ਦੀ ਦ ਾਤ ਵ ਿੱ ੋਂ, ਵਨਿੱ ਬ ਾਲੇ ਪੈਿੱਨ ਦਾ ਾਂ ਾ ਜਾਾਂ ਕਾਟੇ ਮਾਰਦਾ। ਕਦੀ ਕੁਝ ਵਲਖ ੀ ਵਦਿੰਦਾ ੀ,ਕਾਪੀ ‘ਤੇ। ਕਦੇ ਕੋਈ ਡੋਬਾ ਲੈਂ ਦਾ,ਲਿੱ ਗ ਜਾਾਂਦਾ ਗਲਤੀਆਾਂ ਕਿੱ ਣ।ਠੀਕੇ ਲਾਉਦ ੂਤਰ ਠੀਕ ਨਾਾਂ ਵਲਵਖਆ ਹੁਿੰਦਾ,ਵ ਿੱਤਰ ਠੀਕ ਨਾਾਂ ਬਣਾਇਆ ਹੁਿੰਦਾ। ਗਲਤੀਆਾਂ ਕਿੱ ਕੇ ਉਹ ਕਾਪੀ ਗਾਹ ਕੇ ਮੀਤ ਿੱਲ ੁਿੱਟਦਾ ਅਤੇ ਆਖਦਾ,” ਮੀਤ, ਪੁਿੱਤ ਕਿੱਲਹ ਐਨੀਆਾਂ ਗਲਤੀਆਾਂ ਨਾਾਂ ਹੋਣ।” 61

ਮੀਤ ਕਾਪੀ ਵ ਿੱ

ਨੇ ਆਪਣੇ ਮਨ ਦੀ ਗਿੱਲ ਕਵਹ ਵਦਿੱਤੀ।“ਹੋਰ ਅਵਧਆਪਕ ਨਹੀ ਾਂ

ਿੱਕ ੁ ਦਾ, ਵਬਨਾ ਗਲਤੀਆਾਂ ਦੇਵਖਆਾਂ, ਆਪਣੇ ਬੈਗ

ਪਾ ਲੈਂ ਦਾ।ਉ

ਦੇ

ਾਥੀ ਕਵਹਿੰਦੇ,” ਯਾਰ! ਕਾਪੀ ਤਾਾਂ ਵਦਖਾ

ਕਿੱ ਦੇ ਗਲਤੀਆਾਂ?” ਮਾਾਂ ਨੇ ਪੂਰੀ ਛਾਣਬੀਣ ਕੀਤੀ।

ਦੇ, ਦੇਖੀਏ ਗਲਤੀਆਾਂ ਵਕਹੜ੍ੀਆਾਂ ਨੇ?”

“ਕਈ ਤਾਾਂ ਠੀਕੇ ਈ ਲਾ ਵਦਿੰਦੇ ਨੇ, ਕਈ ਭੋਰਾ ਕੁ ਦ ਤਖ਼ਤ ਕਰ

ਮੀਤ ਸ਼ਰਮ ਮਿੰਨਦਾ। ਅਿੱਜ ੀ ਉਨਹਾ ਦੇ ਾਰ ਾਰ ਕਵਹਣ ਤੇ ੀ ਮੀਤ ਨੇ ਆਪਣੀ ਕਾਪੀ ਉਨਹਾ ਨੂਿੰ ਨਹੀ ਾਂ ਵਦਖਾਈ ੀ। ਖੁਿੰਦਕ ਗਏ

ਮੀਤ ਦੇ ਜਮਾਤੀ, ਇਹ

ਾਰੀ

ਗੁ ਲਾਲ

ਕਰ

ਕਿੱ ੀਆਾਂ।” ਕੂਲੋਂ ਆਕੇ ਉ

ਵਦਿੱਤੀ,

ਾਇਿੰ

ਐਨੀਆਾਂ

“ਥੋਨੂਿੰ ਠੀਕਾ ਮਾਰਨ ਾਲੇ ਮਾ ਟਰ ਿੰਗੇ ਲਿੱ ਗਦੇ ਹੋਣੇ ਨੇ?” ਮਾਾਂ

ਾਲੇ ਨੇ,

ਭਰੀ ਪੀਤੀ ਬੋਲੀ। ਮੀਤਾ ਪ ਿੱੁ ਾਪ ੁਣੀ ਜਾ ਵਰਹਾ ੀ। “ਕੋਈ ਜੋਖ਼ਮ ਨੀ ਾਂ ਉਠਾਉਣਾ ਪੈਂਦਾ ਨਾਾਂ, ਅਵਧਆਪਕ ੀ ੌਖੇ , ਤੁ ੀ ਾਂ ੀ ੌਖੇ, ਠੀਕਾ ਮਾਰੋ, ਵਮਤੀ ਪਾ ਵਦਉ।” ਮਾਾਂ ਤਾਾਂ ਲਾਲ ਪੀਲੀ

ਗਲਤੀਆਾਂ

ਦੇ ਜਮਾਤੀਆਾਂ ਨੇ ਮੀਤ ਦੀ ਮਾਾਂ ਨੂਿੰ

ਦਿੱਵ ਆ।

ਹੋ ਗਈ ੀ। “ ਧੀਆ ਅਵਧਆਪਕ ਹੈ, ਥੋਡਾ ਮਾਾਂ ਨੇ ਮੀਤ ਨੂਿੰ

“ਆਾਂਟੀ ਅਿੱਜ ਉ ਦੇ ਅਵਧਆਪਕ ਨੇ ਕਿੰਨ ੀ ਮਰੋੜ੍ੇ ੀ।” ਇਕ ਘਰ ਵੜ੍ਆ ਹੀ

ੀ ਵਕ ਉ

ਦੀ ਮਾਾਂ ਅਿੱਗੇ ਪੇਸ਼ੀ ਪੈ ਗਈ

ੁਣਾਉਵਦਆ ਵਕਹਾ।

ਵਦਿੰਵਦਆਾਂ ਵਕਹਾ।ਮਾਾਂ ਨੇ ਕਾਪੀ ਮੀਤ ਨੂਿੰ ਫੜ੍ਾ ਵਦਿੱਤੀ ਕਿੱ ਣ ਲਿੱ ਗਾ। ਉ

ਝੂਠੀ

ਮੁਿੱਠੀ

ਕਵਹ

“ਤੇਰੇ ਾਥੀ ਦਿੱ ਕੇ ਗਏ ਨੇ ਮੈਨੂਿੰ।” ਮਾਾਂ ਨੇ ਮੋੜ੍ ਾਾਂ

ਨੇ ਬਲੇ ਡ

ਵਿੱੁ ਕਆ ਅਤੇ ਗਲਤੀਆਾਂ ਾਲੇ

ਰਕੇ ਕਾਪੀ ਵ ਿੱ ੋਂ ਕਿੱਟ ਕੇ ਫਾੜ੍ ਵਦਿੱਤੇ। ਭੋਰਾ ਭੋਰਾ ਕਰਕੇ, ਕੂੜ੍ੇ

ਵਦਿੱਤਾ।

ਵ ਿੱ

ਾਲ ਕੀਤਾ।

ੁਿੱਟ ਆਇਆ। ਅਗਲੇ ਪਿੰਵਨਆਾਂ ਉਿੱਤੇ ਉ

ਵਮਵਲਆ

ਕਿੰਮ

ਕਰ

ਵਲਆ

“ਮਾਾਂ, ਉਹ ਮੈਥੋਂ ਵ ੜ੍ਹਦੇ ਨੇ, ਮੈਂ ਹੁਵਸ਼ਆਰ ਹਾਾਂ, ਉਹ ਕਮਜ਼ੋਰ।” ਮੀਤ

ਦੂਜੇ ਵਦਨ ਮੀਤ

ਨੇ ਗਿੱਲ ਘੜ੍ ਲਈ ੀ।

ਆਇਆ ਤਾਾਂ ਅਵਧਆਪਕ ਨੇ, ਹੋਮ ਕਾਪੀਆਾਂ,ਮੇਜ਼

“ਅਿੱਛਾ, ਵਦਖਾ ਤਾਾਂ ਜ਼ਰਾ ਗਲਤੀਆਾਂ ਾਲੀ ਕਾਪੀ।” ਮਾਾਂ ਨੇ ਮੀਤ

ਕਾਪੀਆਾਂ

ਤੋਂ ਕਾਪੀ ਮਿੰਗੀ। ਪਰ ਮੀਤ ਤਾਾਂ ਗਲਤੀਆਾਂ ਾਲੀ ਕਾਪੀ, ਕੂਲੋਂ

ਉਿੱਡ ਵਗਆ। ਮਾਾਂ ਨੂਿੰ

ੀ। ਮੀਤ ਦਾ ਰਿੰਗ

ਰਕ

ਾਲੀਆਾਂ

ਲਈਆਾਂ

ਨ।

ੈਿੱਕ ਕਰਨੀਆਾਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀਆਾਂ ਤਾਾਂ ਪਵਹਲੀ ਹੀ ਕਾਪੀ ੇਤੇ ਆਇਆ ਵਕ ਮੀਤ

“ਵਕਉ?ਾਂ “, ਅਵਧਆਪਕ ਨੇ ਪੁਿੱਵਛਆ। ਮੀਤ

ਿੱਪ ੁ - ਾਪ ਖਲੋ ਤਾ

ਵਰਹਾ।

ਕਾਪੀ ਦੇ ਪਿੰਨੇ ਉਲ਼ਿੱ ਦੇ, ਦੇਵਖਆ ਵਕ ਲਾਲ ਵ ਆਹੀ ਾਲੇ ਪੈਿੱਨ ਦੇ

“ਏਦਾਾਂ ਪਿੰਨੇ ਫਾੜ੍ ਕੇ ਗਲਤੀਆਾਂ ਦੂਰ ਹੋ ਜਾਣਗੀਆਾਂ?”

ਡੁ ਬਕੇ ਵਡਿੱ ਗਣ ਨਾਲ, ਪਿੰਵਨਆਾਂ ਦੇ ਦੋ ੇਂ ਪਾ ,ੇ ਲਾਲ ਆਵਕਰਤੀਆਾਂ

ਅਵਧਆਪਕ ਨੇ ਮੀਤ ਕੋਲੋਂ ਪੁਿੱਵਛਆ।ਮੀਤ ਤਾਾਂ ਕੁਝ ਬੋਲ ਹੀ ਨਹੀ ਾਂ ੀ ਵਰਹਾ। ਬਿੱ ਨੀ ੀ ਾਂ ਪਾਈ ਖੜ੍ਾ ਵਰਹਾ।

ਬਣ ਗਈਆ ਨ। ਜੋ ਦੇਖਣ ‘ ਲਾਲ ਵਤਤਲੀਆਾਂ ਲਿੱ ਗਦੀਆਾਂ ਨ।

“ਕਿੱ ੀਆਾਂ ਗਲਤੀਆਾਂ ਅਿੱਗੇ ਪਈਆਾਂ ਹੋਣਗੀਆਾਂ, ੇਤੇ ਰਹੂਗਾ, ਮੁੜ੍ ਕੇ ਉਹ ਗਲਤੀਆਾਂ ਨਹੀ ਾਂ ਹੋਣਗੀਆਾਂ। ਜੇ ਗਲਤੀਆਾਂ ਾਲੇ

“ਮੀਤ, ਐਨੀਆਾਂ ਗਲਤੀਆਾਂ ਤੇਰੀਆਾਂ?” ਮਾਾਂ ਨੇ ਮੀਤ ਨੂਿੰ ਪੁਿੱਵਛਆ। “ਉਹ ਾਇਿੰ

ਦਾ ਪੀਰੀਅਡ

“ਪਾੜ੍ ਵਦਿੱਤੇ”, ਮੀਤ ਨੇ ਵਕਹਾ।

ੀ ਪਹੁਿੰ

ੀ ਵਲਖੀਆਾਂ ਹੋਈਆਾਂ

ਰਖ ਾ

ੀ।

ਪਿੰਨੇ ਵਕਿੱਥੇ ਨੇ?”

ਾਰੀ ਕਹਾਣੀ ਮਝ ਆ ਗਈ ੀ। ਮਾਾਂ ਨੇ

ਨ। ਗਲਤੀਆਾਂ ਠੀਕ ਕਰਕੇ

ਉਿੱਪਰ

ਾਇਿੰ

ਕੂਲੋਂ

ਨੇ ਮੀਤ ਨੂਿੰ ਕੋਲ ਬੁਲਾ ਕੇ ਪੁਿੱਵਛਆ,” ਕਿੱਲਹ ਦੀਆਾਂ ਗਲਤੀਆਾਂ ਾਲੇ

ਬਣਾਇਆ।

ਗਈ।” ਮਾਾਂ ਨੇ ਮੀਤ ਦਾ ਝੂਠ ਪਕੜ੍ ਵਲਆ

ਲਾ ਵਗਆ।

ਨੇ

ਦੀਆਾਂ ਤਾਾਂ ਪਵਹਲੇ ਵਦਨ ਕਾਫ਼ੀ ਗਲਤੀਆਾਂ ਵਨਕਲੀਆਾਂ ਨ।ਉ

ਲਈ।” ਮੀਤ ਨੇ ਬਹਾਨਾ

“ਕਾਪੀ ਤਾਾਂ ਕੂਲੋਂ ਤੁ ਰ ਕੇ, ਤੈਥੋਂ ਪਵਹਲਾਾਂ ਵਬ ਤਰੇ ਵ ਿੱ

ਕੂਲ

ਮੀਤ ਦੀ ਆ ਗਈ। ਅਵਧਆਪਕ ਨੂਿੰ

ਆਉਦੇ ਾਰ, ਵਬ ਤਰੇ ਵ ਿੱ ਲੁ ਕੋ ਆਇਆ ੀ। ਮੀਤ ਝੂਠੀ ਮੁਿੱਠੀ ਬੈਗ ਫਰੋਲਣ ਲਿੱ ਗਾ।ਬੋਵਲਆ,” ਮਾਾਂ ਕਾਪੀ ਤਾਾਂ ਲਿੱ ਭਦੀ ਨਹੀ।ਾਂ ਕੂਲੇ ਰਵਹ ਗਈ ਜਾਾਂ ਵਕ ੇ ਨੇ ਕਿੱ

ੀ।

ਮੀਤ ਹੁਣ ਾਰਾ ਗ਼ੁ ਿੱ ਾ, ਕਾਪੀ ਦੇ ਗਲਤੀਆਾਂ ਾਲੇ ਪਿੰਵਨਆਾਂ ਉਿੱਤੇ

ਪੁਿੱਵਛਆ। ਨੇ

ਾਲਾ।”

ਗਲਤੀਆਾਂ ਘਿੱਟਣੀਆਾਂ ਾਹੀਦੀਆਾਂ ਨੇ।” ਮਾਾਂ ਨੇ ਮੀਤ ਨੂਿੰ ਅਕਲ

ੀ।

“ਮੀਤ, ਅਿੱਜ ਤੇਰੀ ਕਾਪੀ ‘ ੋਂ ਗਲਤੀਆਾਂ ਵਨਕਲੀਆਾਂ ਨੇ?” ਮਾਾਂ ਨੇ

ਮੀਤ

ਾਇਿੰ

“ਮੀਤ ਅਿੱਜ ਦੀਆਾਂ ਗਲਤੀਆਾਂ ਨੂਿੰ , ਵਧਆਨ ਨਾਲ ਦੇਖ, ਅਿੱਗੇ ਤੋਂ

ਹੋਰ ਨੇ ਰਵਹਿੰਦੀ ਕ ਰ ੀ ਪੂਰੀ ਕਰ ਵਦਿੱਤੀ ੀ। ਮੀਤ ਅਜੇ ਕੂਲੋਂ

“ਨਹੀ”ਾਂ

ਿੱਡੀ ਕਰਕੇ ਤਾਰੀਖ਼ ਪਾ

ਵਦਿੰਦੇ।” ਮੀਤ ਨੇ ਖੋਲਹ ਕੇ ਦਿੱ ਵਦਿੱਤਾ ੀ।

ੂ ਨਾ ਘਰ ਤਿੱਕ ਲੈ

ਨ।“ ਆਾਂਟੀ ਮੀਤ ਦੀ ਕਾਪੀ ਤਾਾਂ ਅਿੱਜ

ਲਾਲ

ਵਦਿੰਦੇ ਨੇ, ਕਈ ਠੀਕਾ ਮਾਰ ਕੇ ਥਿੱਲੇ

ਾਲਾ, ਗਲਤੀਆਾਂ ਕਿੱ ਦਾ ਹੀ ਬਾਹਲੀਆਾਂ।” ਮੀਤ 62

ਪਿੰਨੇ ਹੀ ਉਡਾ ਵਦਿੱਤੇ,ਫੇਰ ਤੂ ਿੰ ਕੀ ਵ ਿੱਖਣੈਂ? ਵਜਹੋ ਵਜਹਾ ਹੁਣ ਏਾਂ,ਓਦਾਾਂ

ਅਵਧਆਪਕ ਦੀਆਾਂ ਅਿੱਖਾਾਂ ਵ ਿੱ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਅਤੇ ਤ ਿੱਲੀ ਦੇ ਅਿੱਥਰੂ ਆ

ਦਾ ਹੀ ਰਵਹ ਜਾ ੇਂਗਾ। ”ਅਵਧਆਪਕ ਦੁਖੀ ਮਨ ਨਾਲ ਵਕਿੰਨਾ ਕੁਝ

ਗਏ।

ਕਵਹ ਵਗਆ। “ਮੈਂ ਮੁੜ੍ ਕੇ ਅਵਜਹੀ ਗਲਤੀ ਨਹੀ ਾਂ ਕਰਾਾਂਗਾ।” ਮੀਤ ਨੇ

ਕੂਲ ਤੋਂ ਮੂਿੰਹ ਮੋੜ੍ਨ ਾਲਾ ਮੀਤ, ਬੋਰਡ ਦੀਆਾਂ ਪਰੀਵਖਆ ਾਾਂ ਵ ਿੱ

ਅਵਧਆਪਕ ਨੂਿੰ ਵਕਹਾ। “ਪਿੱਕਾ” ਅਵਧਆਪਕ ਨੇ ਪੁਿੱਵਛਆ।

ਕਲਾ ਵ ਿੱ ੋਂ ਪਵਹਲੇ

ਥਾਨ ਤੇ ਵਰਹਾ ੀ। ਮੀਤ ਨੇ ਵਫਰ ਵਪਛਾਾਂਹ

ਮੁੜ੍ ਕੇ ਨਾਾਂ ਦੇਵਖਆ।

ਕੂਲੋਂ ਕਾਲਜ, ਮੁਕਾਬਲੇ ਦੀ ਪਰੀਵਖਆ

ਦੁਆਇਆ।

ਵ ਿੱ ਉਹ ਵ ਦੇਸ਼ੀ ੇ ਾ ਾਾਂ ਲਈ ਵੁ ਣਆਾਂ ਵਗਆ ੀ। ਉਹੀ ਮੀਤ

ਵਦਨ ਤੋਂ ਬਾਦ ਮੀਤ ਨੇ ਕਦੀ ਕਾਪੀ ‘ ੋਂ ਗਲਤੀਆਾਂ ਾਲਾ ਪਿੰਨਾ ਨਹੀ ਾਂ ੀ ਫਾਵੜ੍ਆ। ਲਾਲ ਵ ਆਹੀ ਦੇ ਕਾਟੇ, ਡੁ ਬਵਕਆਾਂ ਤੋਂ

ਅਿੱਜ ਵਕ ੇ ਅਿੰਗਰੇਜ਼ੀ ਮੁਲਕ ਵ ਿੱ , ਉਿੱ ੇ ਆਹੁਦੇ ਤੇ ਵਬਰਾਜਮਾਨ

“ਹਾਾਂ ਜੀ.. ਦੇਖ ਵਲਓ।” ਮੀਤ ਨੇ ਵ ਸ਼ ਾ ਉ

ੀ।

ਬਣਦੀਆਾਂ ਲਾਲ ਵਤਤਲੀਆਾਂ, ਕਈ ਾਰ ਉ ਦੀ ਕਾਪੀ ਤੇ ਾਂ ੀਆਾਂ ਰਹੀਆਾਂ। ਹਰ ਗਲਤੀ ਨੂਿੰ ਮੀਤ ਗਹੁ ਨਾਲ ਦੇਖਦਾ। ਆਉਦ ੇਤੇ ਰਿੱਖਦਾ ਅਤੇ ਮੁੜ੍ ਕੇ ਗਲਤੀ ਨੂਿੰ ਦੁਹਰਾਾਂਦਾ ਨਹੀ ਾਂ ੀ। ਉ

ਹੁਣ

ਰਕ ਦੀ ਕਾਪੀ ਉਿੱਤੇ ਮਾਰੇ ਲਾਲ ਕਾਟੇ, ਲਾਲ

ਵ ਆਹੀ ਦੇ ਵਡਿੱ ਗੇ ਤੁ ਪਵਕਆਾਂ ਤੋਂ ਬਣੀਆਾਂ ਲਾਲ ਵਤਤਲੀਆਾਂ, ਉ

ਦੀਆਾਂ ਗਲਤੀਆਾਂ ਘਟਣ ਲਿੱ ਗੀਆ ਨ। ਇਕ ਵਦਨ ਅਵਜਹਾ ੀ

ਨੂਿੰ

ਆ ਵਗਆ, ਵਜ ਵਦਨ, ਾਇਿੰ

ਾਲੇ ਅਵਧਆਪਕ ਨੂਿੰ , ਾਰ ਾਰ ਿੰਡ ੂ ਣ ਤੇ ੀ ਮੀਤ ਦੀ ਕਾਪੀ ‘ ੋਂ ਕੋਈ ਗਲਤੀ ਨਹੀ ਾਂ ਲਿੱ ਭੀ ੀ।

ੇਤੇ ਆ ਜਾਾਂਦੀਆਾਂ ਹਨ। ਉਹ ਲਾਲ ਵਤਤਲੀਆਾਂ, ਜੋ ਉ

ੋਨਾ ਬਣ ਵਗਐਾਂ।” ਲਾਲ ਵਕਰਨ ਕਰ ਲੈਂ ਦੀ ਪੂਰੀ ਇਿੱਕੋ ੇਧ ‘

ਫਿੱਟਾ ਫਟ

ਦੌੜ੍ੀ ਜਾ ੇ ਫੈਲੇ ਘਿੱਟ

ਹਰੀ ਵਕਰਸ਼ਨ ਮਾਇਰ

ਲੇ ਜਰ ਦੀ ਿੱਧ ਗਈ ਮਸ਼ਹੂਰੀ ਇ ਨੇ ਲਿੱ ਭੀ ਿੰਨ ਦੀ ਦੂਰੀ

ਲਾਲ ਵਕਰਨ ਲੇ ਜ਼ਰ ਅਖ ਾਏ

ਹੀਰੇ ‘ ੋਂ ਮੋਰੀ ਗਏ ਕਿੱ

ਾਨਣ ਨਾਲ ਮੇਲ਼ ਨਾਾਂ ਖਾ ੇ ੂਰਜ ਤੋਂ

ਨੂਿੰ

ਆਪਣੇ ਖਿੰਭਾਾਂ ਉਿੱਤੇ ਵਬਠਾ ਕੇ, ਮੁਕਿੱਦਰ ਦੇ ਦਰ ਾਜ਼ੇ ਤੇ ਲੈ ਾਂ ੀਆਾਂ ਅਤੇ ਭਾਗਾਾਂ ਦੇ ਬੂਹੇ ਪਿੱਟ ਖੁਿੱਲਹ ਜਾਾਂਦੇ ਹਨ। ਆਉਦ

ਅਵਧਆਪਕ ਨੇ ਮੀਤ ਨੂਿੰ ਕੋਲ ਬੁਲਾ ਕੇ ਆਪਣੀ ਬੁਿੱਕਲ਼ ਵ ਿੱ ਘੁ ਿੱਟ ਵਲਆ, ਕਵਹਿੰਦਾ,”ਮੀਤ ਪੁਤ ਿੱ ਤੂ ਿੰ ਹੁਣ ਖਰਾ

ੀ ਹੋਮ

ਧਾਤਾਾਂ ਦੀ ਕਰਦੀ ਕਿੱਟ- ਿੱ

ਿੱਧ ਮਕੀਲੀ

ਾਂ ੀ ਜਿੰਗ ਦੇ ਅਿੰਦਰ ਜੌਹਰ ਵਦਖਾਉਦ ਾਂ ੀ ਵਮਜਾਈਲਾਾਂ ਨੂਿੰ ਰ ਤੇ ਪਾਉਦ

ਲਾਲ ਵਕਰਨ ਬੜ੍ੀ ਛੈਲ ਛਬੀਲੀ ‘ਰੂਬੀ’ ਦੀ ਇਕ ਲੈ ਕੇ ਛੜ੍

ਐਨਹ ਵਨਸ਼ਾਨੇ ਵਡਿੱ ਗਣ ਬਿੰਬ

ਲੈਂ ਪ ਵਲਆ ‘ਮੇਮਨ’ ਨੇ ਫੜ੍ਹ

ੈਰੀ ਜਾਾਂਦੇ ਥਰ ਥਰ ਕਿੰਬ

ਲਾਲ ਵਕਰਨ ‘ਮੇਮਨ’ ਨੇ ਖੋਜੀ

ਟੀ. ੀ ਰੇਡੀਉ ਛਾਪਾਖਾਨੇ

ਵਕਰਨ ਜਗਾਈ ਾਡੀ ੋਝੀ

ਕਿੰਵਪਊਟਰ ਜਾਾਂ ਹੋਣ ਦ ਾਖ਼ਾਨੇ

ਗਿੱਲਾਾਂ ਤੁ ਰੀਆਾਂ ਥਾਾਂ ਪੁਰ ਥਾਾਂ

ਜਦ ਰੋਗਾਾਂ ਦਾ ਕਰੇ ਇਲਾਜ

ਲੇ ਜ਼ਰ ਇ ਦਾ ਰਿੱਵਖਆ ਨਾਾਂ

ਾਡੇ ਵਦਲ ਤੇ ਕਰਦੀ ਰਾਜ

ਆਓ ਰਲ ਕੇ ਲਈਏ ੁਣ

ਰਿੱਵਖਆ ਖੇਤਰ ਜਾਾਂ ਿੰ ਾਰ

ਲਾਲ ਵਕਰਨ ਦੇ ਵਕਿੰਨੇ ਗੁ ਣ

ਲੇ ਜ਼ਰ ਦੀ ਹੈ ਜੈ ਜੈ ਕਾਰ

ਲਿੱ ਖਾਾਂ ਮੀਲਾਾਂ ਤਿੱਕ ਦੀ ਦੂਰੀ

63

ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਅਵਹਮ ਅਿੰਸ਼ “ ਿੰਨ” ਬਾਰੇ ਇਕ ਕਵ ਤਾ

ੰਨ

ਿੁਗਨੂੰ ਅਮਨਦੀਪ ਵ ਿੰਘ

ਡਾ. ਦੇਵ ਿੰਦਰ ਪਾਲ ਵ ਿੰਘ, ਕੈਨੇਡਾ ਰਾਤ ਹਨੇਰੀ ਅਿੰਬਰ ਵਟਿੱਕਾ, ਹਰ ਗੋਸ਼ਾ ਰੁਸ਼੍ਨਾ ਾਾਂ, ਵਟਮ ਵਟਮ ਕਰਦੇ ਲਿੱ ਖਾਾਂ ਤਾਰੇ, ਮੋਤੀਆਾਂ ਾਾਂਗ ਮਕਾ ਾਾਂ। ਬਦਲ ਬਦਲ ਕੇ ਰੂਪ ਆਪਣਾ, ਜਦ ਅਿੰਬਰ ਵ

ਆ ਾਾਂ,

ਹਰ ਵਕ ੇ ਦੇ ਵਦਲ ਨੂਿੰ ਟੁਿੰਬ ਜਾਾਂ, ਮਨ ੀਤਲ ਕਰ ਜਾ ਾਾਂ। ਪੁਿੰਵਨਆ ਦੀ ਰਾਤ ਹੋ ੇ, ਜਾਾਂ ਕੋਈ ਵ ਆਹ ਦੇ ਸ਼ਗਨ ਮਨਾ ੇ। ਦੁਲਹਨ ਦੇ ਮਿੱਥੇ ਦਾ ਵਟਿੱਕਾ, ਮੈਥੋਂ ਰਸ਼ਕਾਾਂ ਖਾ ੇ । ਾਨਣ ਦੀਆਾਂ ਰੇਸ਼ਮੀ ਪਰੀਆਾਂ, ਜਦ ਧਰਤੀ ਿੱਲ ਆ ਣ। ਹਰ ਕੋਈ ਅਸ਼ ਅਸ਼ ਕਰ ਉਿੱਠੇ, ਬਿੱ ੀਆਾਂ ਵਗਿੱਧਾ ਪਾ ਣ। ਬਿੱਵ ਆਾਂ ਦਾ ਿੰਨ ਮਾਮਾ ਮੈਂ, ਖੂਬ ਇਹ ਵਰਸ਼ਤਾ ਫਿੱਬ।ੇ ਮਿੱਵ ਆ ਾਲੀ ਰਾਤ ਹਨੇਰੀ, ਹਰ ਕੋਈ ਮੈਨੂਿੰ ਲਿੱ ਭੇ। ਤੀਹ ਵਦਨ ਅਿੰਦਰ ਧਰਤ ਦੁਆਲੇ , ਇਕ ਿੱਕਰ ਮੈਂ ਲਾ ਾਾਂ। ਾਗਰਾਾਂ ਵ

ਉਭਾਰ ਬਣਾ ਕੇ, ਇ ਦਾ ਣਜ ਧਾ ਾਾਂ।

ਾਨਣ ਪੈਦਾ ਕਰ ਨਾ ਕਾਾਂ, ਵਫਰ ੀ ਾਨਣ ਿੰਡਾਾਂ। ੂਰਜ ਦੀ ਇਹ ਵਪਆਰੀ ਵਨਹਮਤ, ਿੰਡਾਾਂ ਾਰੇ ਖਿੰਡਾਾਂ।

ਜੁਗਨੂਿੰ ਵਕਓ ਾਂ ਮਕਦੇ ਨੇ? ਆਪਣੇ ਹਮ ਫ਼ਰ ਲਿੱ ਭਦੇ ਨੇ ਜਾਾਂ ਵਸ਼ਕਾਰੀਆਾਂ ਤੋਂ ਬ ਦੇ ਨੇ। ਅਕ ਰ ਹੁਿੰਦਾ ਹੈ ਭੌਰੇ ਤਾਾਂ ਸ਼ਮਾਾਂ ਵ ਿੱ ਜਲ਼ਦੇ ਨੇ ਪਰ ਜੁਗਨੂਿੰ ਉਹ ਭੌਰੇ ਨੇ ਜੋ ਸ਼ਮਾਾਂ ਆਪਣੇ ਅਿੰਦਰ ਬਾਲ਼ਦੇ ਨੇ 'ਲੂ ੀਫਰਨ' ਰ ਤੇ ਆਕ ੀਜਨ ਜਦੋਂ ਵਮਲ਼ਦੇ ਨੇ ਤਾਾਂ ਰ ਾਇਵਣਕ ਵਕਵਰਆ ਕਰਕੇ ਜੁਗਨੂਿੰ ਮਕਦੇ ਨੇ ਕਈ ਜੁਗਨੂਿੰ ਮਕਦੇ ਨਹੀ ਾਂ ਵ ਰਫ਼ ਮਵਹਕਦੇ ਨੇ ਆਪਣੇ ਫੈਰਾਮੌਨ ਦੀ ਖ਼ੁਸ਼ਬੂ ਾਂ ੇ ਨੇ! ਹਰ ਪਾ ੇ ਫੈਲਾਉਦ ਜੇ ਉਹਨਾਾਂ ਦੇ ਘਰੌਂਦੇ ਟੁਿੱਟ ਜਾਣ ਤਾਾਂ ਉਹਨਾਾਂ ਦੇ ਜੀ ਨ ਵਮਟ ਜਾਾਂਦੇ ਨੇ ਆਦਮੀ ਦੀ ਅਣਗਵਹਲੀ ਕਰਕੇ ਅਿੱਜ-ਕਿੱਲਹ ਜੁਗਨੂਿੰ ਘਟਦੇ ਜਾਾਂਦੇ ਨੇ ਆਓ ਇਿੱਕ ਨਜ਼ਰ ਆਪਣੇ ਆਲੇ -ਦੁਆਲੇ ੇਖੀਏ ਜੁਗਨੂਿੰ ਆਾਂ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਤੇ ਉਹਨਾਾਂ ਦੇ ਿੰਕੇਤ ਮਝੀਏ!... ਲੂ ੀਫਰਨ (Luciferin) - ਪਰਕਾਸ਼ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਾਲ਼ਾ ਰ ਾਇਣ ਫੈਰਾਮੌਨ (Pheromone ) - ਹਾਰਮੌਨ

64

ਸਪੇਸ ਹੋਟਲ ਪੁਲਾੜ੍ ਯਾਤਾਯਾਤ ਇਿੱਕ ਨ ਾਾਂ ਪਰ ਲਨ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਇਲੋ ਨ ਮ ਕ, ਜੈਿੱਫ ਬੇਜ਼,ੋ ਵਰ ਰਡ ਬਰੈਨ ਨ ਰਗੇ ਅਰਬਾਾਂਪਤੀ ਆਪਣੇ ਆਪਣੇ ਰੌਕੇਟਾਾਂ ਵ ਿੱ ਪੁਲਾੜ੍ ਦੀ ੈਰ ਕਰ ਆਏ ਹਨ। ਉਹ ਆਪ ਹੀ ਨਹੀ ਾਂ ਗੋਂ ਆਪਣੇ ਨਾਲ਼ ਹੋਰ ਉਿੱਘੀਆਾਂ ਹ ਤੀਆਾਂ ਨੂਿੰ ੀ ਲੈ ਕੇ ਜਾ ਿੱਕ ੁ ੇ ਹਨ, ਵਜ ੇਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਟੀ. ੀ. ੀਰੀਅਲ ਟਾਰ ਟਰੈਕ ਦਾ ਹੀਰੋ ਕੈਪਟਨ ਕਰਕ (ਵ ਲੀਅਮ ਸ਼ੈਟਨਰ) ਆਵਦ। ਪਰ ਹੁਣ ਪੇ ਪਰ ਪੇਕਵਟ

ਰਗੀਆਾਂ ਕਿੰਪਨੀਆਾਂ ਆਮ ਯਾਤਰੀਆਾਂ ਨੂਿੰ

ਟਰੈਟੋ ਫੀਅਰ

( ਾਤਾ ਰਣ ਦੀ ਦੂਜੀ ਪਰਤ) ਤਿੱਕ ਲੈ ਜਾਣ ਦੀ ਵਤਆਰੀ ਕਰ ਰਹੀਆਾਂ ਹਨ। ਪੇ ਵਸ਼ਿੱਪ ਨੇਪਵ ਊਨ ਗ਼ੁ ਬਾਰੇ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ 1,00,000 ਫੁਿੱਟ ਦੀ ਉ ਾਈ ਤਿੱਕ ਜਾਏਗਾ। ਜੇ ਤੁ ੀ ਾਂ ਉ ਵ ਿੱ ਪੁਲਾੜ੍ ਦੀ ੈਰ ਕਰਨਾ ਾਹੁਿੰਦੇ ਹੋ ਤਾਾਂ 1,25,000 ਡਾਲਰ ਵਤਆਰ ਰਿੱਖੋ। ਇਿੱਕ ਹੋਰ ਕਿੰਪਨੀ ਆਰਵਬਟਲ ਅ ਿੰਬਲੀ ਪੁਲਾੜ੍ ਵ ਿੱ

ਪਰਾਈ ੇਟ ਪੇ

ਟੇਸ਼ਨ/ਹੋਟਲ ਬਣਾਉਣ ਦਾ

ਉਪਰਾਲਾ ਕਰਨ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਉਹ ਪੇ ਐਕ ਕਿੰਪਨੀ ਦੇ ਟਾਰ ਵਸ਼ਿੱਪ ਦੀ ਹਾਇਤਾ ਨਾਲ਼ ਯਾਤਰੀ ਵਪਰਥ ੀ ਤੋਂ ਪੇ ਹੋਟਲ ਤਿੱਕ ਲੈ ਕੇ ਜਾ ੇਗੀ। Image Courtesy: Wikimedia Creative commons

ਰੋਬੋਟ ਪੁਿਾਰੀ ਡਸਰਫ਼ ਅਵਧਆਪਕ ਤੇ ਕਲਾਕਾਰ ਹੀ ਨਹੀ ਾਂ ਰੋਬੋਟਾਾਂ ਤੇ ਨਕਲੀ ਬੁਧ ਿੱ ੀ ਜਾਾਂ AI ਦੇ ਵ ਕਵ ਤ ਹੋਣ ‘ਤੇ ਵ ਿੰਤਾ ਕਰ ਰਹੇ, ਹੁਣ ਪੁਜਾਰੀ ੀ ਵ ਿੰਤਾ ਕਰਨ ਲਿੱ ਗੇ ਹਨ, ਵਕਓ ਾਂਵਕ ਹੁਣ ਰੋਬੋਟ ਪੂਜਾ ਕਰਨ ਵ ਿੱ

ੀ ਮਦਦ ਕਰਨਗੇ। 2017 ਵ ਿੱ ਵਹਿੰਦ ੁ ਤਾਨ ਦੀ ਇਿੱਕ ਕਿੰਪਨੀ ਨੇ ਰੋਬੋਵਟਕ ਬਾਾਂਹ ਮਦਦ ਕਰੇਗੀ। ਗਿੱਲ ਇਿੱਥੇ ਹੀ ਨਹੀ ਾਂ ਮੁਿੱਕਦੀ, ਰੋਬਟ ੋ ਪੁਜਾਰੀ ਹਰ ਇਿੱਕ ਭਾਸ਼ਾ ਤੇ ਹਰ ਇਿੱਕ ਧਰਮ ਦੇ

ਬਣਾਈ ਹੈ ਜੋ “ਆਰਤੀ” ਕਰਨ ਵ ਿੱ

ਰੀਤੀ-ਵਰ ਾਜ਼ਾਾਂ ਦਾ ਪਾਠ ਕਰਨ ਲਈ ਵਤਆਰ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ। ਉਹਨਾਾਂ ਦਾ ਭ ਤੋਂ ਿੱਡਾ ਗੁ ਣ ਇਹ ਹੋਏਗਾ ਵਕ ਉਹ ਧਾਰਵਮਕ ਮਿੰਤਰ ਗ਼ਲਤ ਨਹੀ ਾਂ ਪੜ੍ਹਨਗੇ ਤੇ ਪੂਜਾ ਕਰਨ ਦੀ ੀ ਵਨਰਧਾਵਰਤ ਫੀ ਹੀ ਲੈ ਣਗੇ, ਜੋ ਮਨੁਿੱ ਖੀ ਪੁਜਾਰੀ ਤੋਂ ਘਿੱਟ ੀ ਹੋ ਕਦੀ ਹੈ!

ਕੀਟ-ਦੁਆਰ (Wormholes) ਡਵਡਗਆਨਕਾਾਂ ਦੀ ਇਿੱਕ ਟੀਮ ਦੀ ਨ ੀ ਾਂ ਖੋਜ ਦੇ ਅਨੁ ਾਰ ਕੁਅਿੰਟਮ ਵ ਹਨ, ਕਾਲਪਵਨਕ ਛੋਟੇ ਰ ਤੇ ਤੇ ਇਿੱਕ ਵਖ਼ਆਲੀ ਬਰਵਹਮਿੰਡ ਵ ਿੱ

ਪਲਾਾਂ ਵ ਿੱ

ਜਾ

ਿੰਕਲਪ ਵਜ

ਟਮ ਕੀਟ-ਦੁਆਰ ਬਣਾ ਕਦੇ ਨਾਲ਼ ਅ ੀ ਾਂ ਇਿੱਕ ਬਰਵਹਮਿੰਡ ਤੋਂ ਦੂਜੇ

ਕਦੇ ਹਾਾਂ। ਪਰ, ਕੈਲੀਫੋਰਨੀਆ ਇਿੰ ਟੀਵਟਊਟ ਆਫ਼ ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ ਦੇ

ਪਰੋਫੈ ਰ ਮਰੀਆ ਪੀਰੋਪਲੂ ਦੇ ਅਨੁ ਾਰ ਵਜ ਨੇ “ਨੇ ਰ” ਜਰਨਲ ਵ ਿੱ ਇ ਇਿੱਕ ਬੇਬੀ ਕੀਟ-ਦੁਆਰ

ੀ ਜੋ ਵਕ ਕੁਅਿੰਟਮ ਯਿੰਤਰ ਦੇ ਵ ਿੱ

ਾਰੇ ਲੇ ਖ ਵਲਵਖਆ, ਉਹ

ਦੇਖੀ ਗਈ। Image Courtesy:

inqnet/A. Mueller (Caltech)

ਮਨੁਿੱ ਖੀ ਡਦਮਾਗ਼ ਤੇ ਕੰਡਪਊਟਰ ਦਾ ਡਲੰ ਕ ਅਸੀ ਾਂ ਵਨਊਰੋ ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ ਦੇ ਣ ੁ ੌਤੀ ਭਰੇ ਿੰ ਾਰ ਿੱਲ ਜਾ ਰਹੇ ਹਾਾਂ ਜੋ ਾਡੇ ਵਦਮਾਗ਼ ਨੂਿੰ ਕਿੰਵਪਊਟਰ ਨਾਲ਼ ਜੋੜ੍ ਕਦੀ ਹੈ ਤੇ ਉ

ਾਰੇ

ਜਾਣਕਾਰੀ ਾਾਂਝੀ ਕਰ ਕਦੀ ਹੈ। ਪਰ ਭ ਤੋਂ ਿੱਡਾ ਮੁਿੱਦਾ ਗੋਪਨੀਅਤਾ ਦਾ ਹੋ ੇਗਾ, ਅ ੀ ਾਂ ਵਨਸ਼ ੇ ਹੀ ਨਹੀ ਾਂ ਾਹਾਾਂਗੇ ਵਕ ਕੋਈ ੀ ਾਡੀਆਾਂ ੋ ਾਾਂ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਹੋ ੇ! ਰਕਾਰ, ਪੁਵਲ , ਜਾਾਂ ਉ ਦਾ ਗ਼ਲਤ ਫ਼ਾਇਦਾ ਉਠਾ ਕਦੇ ਹਨ। ਇਲੋ ਨ ਮ ਕ ਦੀ ਕਿੰਪਨੀ ਵਨਊਰਾਵਲਿੰ ਕ ਨੇ ਤਾਾਂ ੂਰ ਦੇ ਵਦਮਾਗ਼ ਨਾਲ਼ ਕਿੰਵਪਊਟਰ ਵਲਿੰ ਕ ਟੈ ਟ ੀ ਕਰ ਵਲਆ ਹੈ। ਪਰ FDA ਨੇ ਵਦਮਾਗ਼ੀ ਵ ਿੱਪ ਮਨੁਿੱ ਖਾਾਂ ‘ਤੇ ਟੈ ਟ ਕਰਨ ਦੀ ਮ ਕ ਦੀ ਅਪੀਲ ਨੂਿੰ ਹਾਲੇ ਅ

ੀਕਾਰ ਕਰ ਵਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਮ ਕ ਦਾ ਦਾ ਾ ਹੈ ਵਕ ਵਦਮਾਗ਼ੀ ਵ ਿੱਪ ਨਾਲ਼ ਅਧਰਿੰਗ ਦੇ ਰੋਗੀ ਿੱਲ-ਵਫਰ ਤੇ ਅਿੰਨੇਹ ਦੇਖ ਕਦੇ ਹਨ।

ਇ ਤੋਂ ਇਲਾ ਾ ਵ ਿੰਕਰੋਂਨ ਕਿੰਪਨੀ ਦੇ ਿੰ ਥਾਪਕ ਵਟਮ ਓਕ ਲੇ ਦਾ ੁਪਨਾ ਵਜ਼ਆਦਾ ਾ ਤਵ ਕ ਹੈ, ਵਜ ਨਾਲ਼ ਉਹ ਵਦਮਾਗ਼ ਤੇ ਕਿੰਵਪਊਟਰ ਇਿੰਟਰਫੇ (BCI) ਰਾਹੀ ਾਂ ਅਧਰਿੰਗ ਤੇ ਹੋਰ ਮਰੀਜ਼ਾਾਂ ਦੇ ਰੋਗੀਆਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਨਾ ਾਹੁਿੰਦਾ ਹੈ। ਉ ਨੂਿੰ FDA ਦੀ ਮਨਜ਼ੂਰੀ ੀ ਵਮਲ਼ ਿੱਕ ੁ ੀ ਹੈ।

ਉਡਾਣ - ਡਵਡਗਆਨ ਗਲਪ ਮਗ਼ਜ਼ੀਨ ਈ-ਮੇਲ ਡਵਿੱ65 ਪਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਸੁ ਬਸਕਰਾਈਬ ਕਰੋ! https://www.udaanpunjabi.com/