ГАРЧИГ 0-5 НАСНЫ ХҮҮХДИЙН ДУНДАХ КОРОНАВИРСТ ХАЛДВАРЫН ДАВЛАГААНЫ ҮЕИЙН ТАРХАЛТ, ЭМНЭЛЗҮЙН ИЛРЭЛ, ЭМНЭЛЭГТ ХЭВТЭХ ШАЛТГААНЫ ХАРЬЦУУЛСАН СУДАЛГАА ХИЙСЭН ДҮН .................................................................. 5 0-6 САРТАЙ ХҮҮХДИЙН ХООЛЛОЛТЫН БАЙДАЛД ҮНЭЛГЭЭ ХИЙХ .................... 11 2-5 НАСНЫ ХҮҮХДИЙН ЦУС БАГАДАЛТЫГ ӨСӨЛТ, ХӨГЖЛИЙН ҮЗҮҮЛЭЛТТЭЙ ХАРЬЦУУЛСАН СУДАЛГААНЫ ДҮН ......................................................................... 15 6 САРААС- 24 САРТАЙ ХҮҮХДҮҮДИЙН ХООЛ ТЭЖЭЭЛИЙН БАЙДАЛД ҮНЭЛГЭЭ ХИЙСЭН НЬ ............................................................................................... 23 АЖИЛЛАГСДЫГ ТОГТВОР СУУРЬШИЛТАЙ АЖИЛЛАХАД НӨЛӨӨЛӨХ ХҮЧИН ЗҮЙЛСИЙГ ИЛРҮҮЛЭХ ................................................................................................ 29 АРТЕРИЙН ДАРАЛТ ИХСЭЛТИЙН ХЯНАЛТГҮЙ БАЙДАЛ, ЭМИЙН ЭМЧИЛГЭЭНИЙ ДЭГЛЭМ БАРИМТЛАЛ ................................................................................................ 39 БАЯНГОЛ ДҮҮРГИЙН ӨРХИЙН ЭРҮҮЛ МЭНДИЙН ТӨВҮҮДИЙН ХҮНИЙ НӨӨЦИЙН БОДЛОГЫН АСУУДЛУУД ............................................................................................ 47 БАЯНЗҮРХ ДҮҮРГИЙН 5-Р ХОРОООНЫ ТАВ ХҮРТЭЛХ НАСНЫ ХҮҮХДҮҮДИЙН УУШИГНЫ ХАТГАЛГААНЫ ЭСРЭГ ВАКЦИНЫ ҮР ДҮНГ ҮНЭЛЭХ НЬ ..................... 52 БӨӨРНИЙ ЭМГЭГТЭЙ ЖИРЭМСЭН ЭМЭГТЭЙЧҮҮДЭД ......................................... 59 ҮЗҮҮЛЭХ СУВИЛАХУЙН ТУСЛАМЖ ҮЙЛЧИЛГЭЭ .................................................... 59 ГЭР ХОРООЛЛЫН АЙЛУУДЫН АРИУН ЦЭВРИЙН БАЙГУУЛАМЖ, ЭРҮҮЛ АХУЙН БАЙДЛЫГ ҮНЭЛСЭН НЬ ............................................................................................. 61 ДОРНОД АЙМГИЙН ЯГААНЦЭЭНЭ ӨРХИЙН ЭРҮҮЛ МЭНДИЙН ТӨВИЙН АЮУЛТАЙ ХОГ ХАЯГДЛЫН БАЙДАЛД ХИЙСЭН СУДАЛГАА .................................. 64 ЖИРЭМСЭН ЭМЭГТЭЙЧҮҮДИЙН ХЯНАЛТ ӨРХИЙН ЭРҮҮЛ МЭНДИЙН ............... 66 ТӨВИЙН ТҮВШИНД ..................................................................................................... 66 KОВИД 19 ХАЛДВАР. ХАЛДВАРЫН ДАРААХ ХАМ ШИНЖ СЭРГЭЭН ЗАСАХ ТУСЛАМЖ ҮЙЛЧИЛГЭЭ ХЯНАЛТ АЧ ХОЛБОГДОЛ .................................................. 69 КОВИД-19 БА ДАРХЛААЖУУЛАЛТ ........................................................................... 72 КОВИД-19 ХАЛДВАРЫН ДАРААХ МЭДРЭЛИЙН ТОГТОЛЦООНЫ ӨӨРЧЛӨЛТИЙГ СУДЛАХ НЬ .................................................................................................................. 79 КОВИД-19 ЦАР ТАХЛЫН ҮЕД ГЭРЭЭР ТУСГААРЛАГДАН ЭМЧЛҮҮЛЖ БУЙ БАТЛАГДСАН ТОХИОЛДЛЫН ОЙРЫН ХАВЬТАЛД ӨГӨХ ХАЛДВАР ХАМГААЛЛЫН ДЭГЛЭМ ....................................................................................................................... 83 КОРОНАВИРУСТ ХАЛДВАР (КОВИД-19)-ЫН БАТЛАГДСАН ТОХИОЛДЛЫН ВАКЦИНЫ ХАРИЛЦАН ХАМААРАЛ, ЖИРЭМСЭН ЭМЭГТЭЙЧҮҮДИЙН ЭДГЭРСНИЙ ДАРААХ ШИНЖ ТЭМДГИЙГ СУДАЛСАН ДҮН ................................... 87 КОРОНАВИРУСТ (COVID-19) ХАЛДВАРЫН ҮЕД ӨРХИЙН ЭМНЭЛЭГТ АЖИЛЛАЖ БАЙГАА ЭМЧ, СУВИЛАГЧ НАРЫН СЭТГЭЛИЙН ТҮГШҮҮР БА БИЕ ХҮНИЙ ТЕМПРАМЕНТЫН ХАМААРЛЫГ СУДАЛСАН БАЙДАЛ ............................................ 95

КОРОНАВИРУСТ ХАЛДВАР ӨЭМТ-ИЙН НИЙГМИЙН АЖИЛТНУУДАД НӨЛӨӨЛЖ БАЙГАА НӨЛӨӨЛЛИЙГ СУДАЛСАН НЬ .................................................................... 99 КОРОНАВИРУСЫН ХАЛДВАРЫН ЭСРЭГ ДАРХЛААЖУУЛАЛТАНД ХАМРАГДСАН ХӨГЖЛИЙН БЭРХШЭЭЛТЭЙ ИРГЭДИЙН ӨВЧЛӨЛИЙН БАЙДЛЫГ СУДАЛСАН НЬ .................................................................................................................................... 104 КОРОНОВИУРСТ ХАЛДВАРААР ӨВЧИЛСӨН ИРГЭДИЙН КОВИД-19 ЫН ЭСРЭГ ДАРХЛААЖУУЛАЛТАД ХАМРАГДСАН БАЙДАЛ ............... 107 ӨВӨРХАНГАЙ АЙМГИЙН АРВАЙХЭЭР СУМЫН ӨЭМТ-ДИЙН ЛАБОРАТОРИЙН ТУСЛАМЖ, ҮЙЛЧИЛГЭЭНИЙ ХӨГЖЛИЙН ӨНӨӨГИЙН ТҮВШИН, ЦААШДЫН ЧИГ ХАНДЛАГЫГ ТОДОРХОЙЛОХ .................................................................................. 109 ӨРХИЙН ЭМНЭЛГЭЭР ҮЙЛЧЛҮҮЛЭГЧ ХҮН АМЫН ДУНД ХАЛДВАРТ БУС ӨВЧНИЙ ЗАВСРЫН ЭРСДЭЛТ ХҮЧИН ЗҮЙЛСИЙГ ҮНЭЛСЭН ДҮН...................... 114 ӨСВӨР НАСНЫ ОХИДЫН ДУНДАХ БИЕНИЙ ЮМ ӨВДӨЛТТЭЙ ИРЭХ ХАМ ШИНЖИЙН НАС БОЛОН ӨВДӨЛТИЙН ЭРЧМИЙН ХООРОН ДАХЬ ХАМААРЛЫГ СУДАЛСАН ДҮН ......................................................................................................... 116 ӨСВӨР ҮЕИЙНХНИЙ БЭЛГИЙН ЗАМААР ДАМЖИХ ХАЛДВАРЫН ТАЛААРХ МЭДЛЭГ, ХАНДЛАГА, ДАДЛЫГ ҮНЭЛСЭН НЬ ........................................................ 119 ӨСВӨР НАСНЫ ОХИДЫН ЖИРЭМСЛЭЛТ ............................................................ 123 СҮХБААТАР ДҮҮРГИЙН 6 ДУГААР ХОРООНЫ КОРОНАВИРУСТ ХАЛДВАР (КОВИД-19)-ЫН ЭСРЭГ ДАРХЛААЖУУЛАЛТЫН ЦЭГЭЭР 2022 ОНЫ НЭГДҮГЭЭР УЛИРАЛД ҮЙЛЧЛҮҮЛСЭН ИРГЭДИЙН МЭДЭЭЛЭЛД ДҮН ШИНЖИЛГЭЭ ХИЙСЭН НЬ ............................................................................................................................... 125 СҮХБААТАР ДҮҮРГИЙН ЭРДМИЙН ХӨТӨЧ СУРГУУЛИЙН 12-17 НАСНЫ СУРАГЧДЫН ДУНДАХ ШҮД ЦООРОХ НЬ ӨВЧНИЙ ТАРХАЛТЫН БАЙДЛЫГ СУДЛАХ НЬ ................................................................................................................ 127 СҮХБААТАР ДҮҮРГИЙН 18,20 ДУГААР ХОРООНЫ ИРГЭДИЙН “ УНДНЫ УСНЫ ЭРҮҮЛ АХУЙН” ТАЛААРХ МЭДЛЭГ, ДАДЛЫГ СУДАЛСАН НЬ .............................. 129 ОЛОН НИЙТИЙН УНДНЫ УСНЫ ЭРҮҮЛ АХУЙГ САЙЖРУУЛАХ, СУДАЛГААНЫ АЖИЛ.......................................................................................................................... 131 УЛААНБААТАР ХОТЫН АРТЕРИЙН ДАРАЛТ ИХСЭЛТТЭЙ ХҮН АМЫН ЗАН ҮЙЛИЙН ТҮВШИНГ СУДЛАХ НЬ .............................................................................. 136 УЛААНБААТАР ХОТЫН СҮХБААТАР ДҮҮРГИЙН БҮРТГЭЛГҮЙ БОЛОН ТҮР ОРШИН СУУГАА ИРГЭДИЙН ЭРҮҮЛ МЭНДИЙН АНХАН ШАТНЫ ТУСЛАМЖ ҮЙЛЧИЛГЭЭ АВАХАД НӨЛӨӨЛЖ БУЙ ХУВЬ ХҮНИЙ ХҮЧИН ЗҮЙЛ ..................... 138 УЛААНБААТАР ХОТЫН СҮХБААТАР ДҮҮРГИЙН ХӨДӨЛГӨӨНТ ХҮН АМЫН ЭРҮҮЛ МЭНДИЙН АНХАН ШАТНЫ ТУСЛАМЖ ҮЙЛЧИЛГЭЭНИЙ ХЭРЭГЦЭЭ .... 145 “УЧРАХУЙ” ӨРХИЙН ЭРҮҮЛ МЭНДИЙН ТӨВД ХЭВЛИЙН ХЭТ АВИАН ОНОШЛОГООГ НЭВТРҮҮЛСЭН ДҮН ....................................................................... 149 “УЧРАХУЙ ӨЭМТ”-ИЙН ҮЙЛЧЛЭХ ХҮРЭЭНИЙ ХҮН АМЫН ДУНД БҮРТГЭГДСЭН КОРОНАВИРУСТ ХАЛДВАРЫН БАТЛАГДСАН ТОХИОЛДЛЫГ СУДАЛСАН ДҮН. 152

ҮЙЛЧЛЭХ ХҮРЭЭНИЙ ХҮН АМЫН ДУНДАХ ХАЛДВАРТ БУС ӨВЧНИЙ ЭРСДЭЛТ ХҮЧИН ЗҮЙЛСИЙН ТАРХАЛТЫН СУДАЛГАА ......................................................... 158 ҮЙЛЧЛЭХ ХҮРЭЭНИЙ ХҮН АМЫН КОВИД-19 ХАЛДВАРЫН ӨВЧЛӨЛИЙН СУДАЛГАА.................................................................................................................. 164 “ЦЭН-ОЮУ” ӨЭМТ-Р ҮЙЛЧЛҮҮЛСЭН ИРГЭДИЙН ХЭРЭГЦЭЭГ СУДАЛСАН СУДАЛГАА.................................................................................................................. 170 ЧИНГЭЛТЭЙ 1-3 ДУГААР ХОРООНЫ 2021 ОНЫ КОРОНАВИРУСЫН ХАЛДВАРЫН ТАРХАЛТЫН СУДАЛГАА........................................................................................... 174 ЧД 14-Р ХОРООНЫ 2017-2021 ОНЫ ГОЛОМТОЛСОН СҮРЬЕЭГИЙН ӨВЧЛӨЛИЙН БАЙДЛЫГ СУДАЛСАН НЬ ......................................................................................... 181 “ШЭЖИД ДҮГ” ӨРХИЙН ЭРҮҮЛ МЭНДИЙН ТӨВИЙН КОВИДЫН ГЭРИЙН ХЯНАЛТЫН ҮЕИЙН АЖЛЫН АЧААЛАЛ БА БЭРХШЭЭЛТЭЙ АСУУДАЛ............... 183 “ЭЛЭГНИЙ ЭМГЭГИЙГ ХҮНДРЭЛ, ХАВДРЫН НАС БАРАЛТЫГ БУУРУУЛАХАД ӨРХИЙН ЭМЧИЙН ХЯНАЛТЫН АЧ ХОЛБОГДОЛ” ................................................. 186 ЭМЧ – ҮЙЛЧЛҮҮЛЭГЧИЙН ХАРИЛЦААНЫ ЗАГВАРЫГ СУДАЛСАН СУДАЛГАА .. 190 СУВИЛАГЧ НАРЫН АМНЫ ХААЛТНЫ ХЭРЭГЛЭЭ, ТӨРӨЛ, ЧАНАР, ХҮРТЭЭМЖ, ХАНГАЛТЫГ СУДЛАХ НЬ .......................................................................................... 192 ЭМЧ, ЭМНЭЛЭГИЙН МЭРГЭЖИЛТНИЙ ЁС ЗҮЙ, ХАРИЛЦАА ХАНДЛАГА........... 196 ЭРСДЭЛТЭЙ ӨРХ, ХҮН АМТАЙ АЖИЛЛАХ ҮЙЛЧИЛГЭЭГ САЙЖРУУЛАХ НЬ .... 210 ЭРҮҮЛ МЭНДИЙН ТУСЛАМЖ ҮЗҮҮЛЭХ БАЙГУУЛЛАГЫН АЖИЛЧДААС АЖЛААС ХАЛШРАХ ХАМ ШИНЖИЙГ КОВИДЫН ҮЕИЙН НӨХЦӨЛ БАЙДАЛТАЙ ХАРЬЦУУЛАХ ............................................................................................................ 217

0-5 НАСНЫ ХҮҮХДИЙН ДУНДАХ КОРОНАВИРСТ ХАЛДВАРЫН ДАВЛАГААНЫ ҮЕИЙН ТАРХАЛТ, ЭМНЭЛЗҮЙН ИЛРЭЛ, ЭМНЭЛЭГТ ХЭВТЭХ ШАЛТГААНЫ ХАРЬЦУУЛСАН СУДАЛГАА ХИЙСЭН ДҮН Ч.Отгонжаргал 1 , Ч.Цэрэннадмид 2 , Б.Батгэрэл 3 ,Б.Цэрэнпунца 4 БЗД 16-р хороо “НАСАН-УРТ” ӨЭМТ [email protected] 86030981

Судалгааны ажлын үндэслэл: Манай улсад Коронавируст халдвар (КОВИД-19)-ын 4 дэх удаагийн давлагаа 2022 оны 1 дүгээр сард эхэлж, вирусийн геномын бүрэн дарааллыг тодорхойлох шинжилгээгээр тандалтын сорьцноос “Омикрон” хувилбарын вирус илэрч, халдварын тархалт “Улаан” түвшинд шилжсэн.Энэ үеэс Өрхийн эмнэлэгийн ачаалал эрс ихэсч 2,3-р давалгааны үеэс бага насны хүүхдийн өвчлөлийн тархалт нэмэгдэж, уушгины хатгалгаар хүндэрч эмнэлэгт хэвтэх нь ихэсч байгаа нь ажиглагдсан. 2022 оны 4 сард АНУ-д хийсэн судалгаагаар хүүхдийн дунд ковид-19ийн эмнэлэгт хэвтэх хувь хэмжээ тахлын үед харилцан адилгүй байсан ба АНУ-д 18-аас доош насны хүүхдийн долоо хоног тутмын эмнэлэгт хэвтэх түвшин 2021 оны 1-р сард дээд цэгтээ хүрч (100,000 хүн амд 1,5),2021 оны 9-р сард дахин дээд цэгтээ хүрч, Делта хувилбар (100,000 хүн амд 1,8), дараа нь 2022 оны 1-р сард давамгайлсан байна. Омикрон (В.1.1.529) хувилбарын (100,000 хүн амд 7,1). Омикроны дэгдэлтийн үед вакцинд хамрагдах боломжгүй 0-4 насны хүүхдийн эмнэлэгт хэвтэх хувь өндөр байсан байна. Коронавирусийн (КОВИД-19) дэд хувилбар болох Омикрон нь нярай болон бага насны хүүхдэд (0-5 нас) амьсгалын доод замын цочмог үрэвсэл ба уушгины хатгалгаа үүсгэж, эмнэлэгт хэвтэлтийн зонхилох шалтгаан болсон байна. Түлхүүр үг: Халдварын 3 дугаар давлагаа (Дельта хувилбар), халдварын 4 дүгээр давлагаа (Омикрон хувилбар) Судалгааны ажлын зорилго: Коронавируст халдвар (КОВИД-19)-ын давлагаанууд болох 2021 оны 9-р сар, 2022 оны 01-р сарын Делта болон Омикрон хувилбарын дэгдэлтийн үеэр 0-5 насны хүүхдийн эмнэлэгт хэвтэлт (орны ачаалалд) хэрхэн нөлөөлсөн, эмнэлзүйн ямар шинжээр илэрсэнг харьцуулан гаргах. Судалгааны ажлын зорилт: 1. Коронавируст халдварын 3, 4 дүгээр давалгааны үед 0-5 насны хүүхдүүдийн дундах өвчлөлийн тархалт, эмнэлэгт хэвтэлтийн хувийг харьцуулан судлах 2. Коронавируст халдварын (омикрон хувилбар) улмаас хэвтэн эмчлүүлэхээр илгээсэн хүүхдүүдийн эмнэлзүйн шинж тэмдгийг тодорхойлох 3. Коронавируст халдварын (омикрон хувилбар) улмаас эмнэлэгт хэвтэлтийн голлох шалтгааныг тодорхойлох Судалгааны хэрэглэгдэхүүн, арга зүй: Эрүүл мэндийн тоон мэдээлэлд үндэслэн хоёрдогч дүн шинжилгээний арга зүйг ашиглалаа. Баянзүрх дүүргийн 16 дугаар хорооны нутаг дэвсгэрт халдварын 3 дугаар давлагаа (2021 оны 09 дүгээр сарын 01-ээс 2021 оны 12 дугаар сарын 01 өдрийг хүртэл цаашид халдварын 3 дугаар давлагаа гэх ) 5571 тохиолдол,

халдварын 4 дүгээр давлагаа (2022 оны 01 дүгээр сарын 01-ээс 2022 оны 04 дүгээр сарын 01 өдрийг хүртэл цаашид халдварын 4 дүгээр давлагаа гэх) 3250 тохиолдол шинжилгээгээр батлагдан бүртгэгдсэнийг tandalt.gov.mn программаас мэдээллийг татаж, өөрийн хорооны хяналтын программ дээр бүртгэл мэдээллийг үүсгэн дүн шинжилгээ хийсэн. 3000 2649

2500

2422 2185

2000 1500

1399 1011

1000

737 552

500

722

539

426

157

106

0 4 САР

5 САР

6 САР 7 САР

8 САР

9 САР 10 САР 11 САР 12 САР

2022 ОН 1 САР

2 САР 3 САР

(БЗД-ийн 16-р хорооны коронавируст халдварын тохиолдол сараар)

2022 оны 1-р сар Батлагдсан тохиолдол 250 220

200

150 134 100

113 99 105

89

56 8

9 31 23 29

1

2

50

46 18 19

127 112112115 104 89

69 74

50

156 152 146

71

62 46 30

0 3

4

5

6

7

8

9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

(4 дүгээр давалгаа өдрөөр авч үзвэл дэгдэлтийн хугацаа харагдаж байна)

2022 оны 2-р сар Батлагдсан тохиолдол 70 60

58

54

50

41 34

40 30

23

20

51 40 40

47 36

30

31 31 23

19

23

29 17

15 6

10

21

8

17

16 13 15 4

2

0 02 2 сар 1

3

4

5

6

7

8

9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28

(4 дүгээр давалгаа өдрөөр авч үзвэл дэгдэлт 2-р сараас буурч байна)

2022 оны 3-р сар Батлагдсан тохиолдол 14 12 12 10 10 8 8 6

7 6

4

6

5

5

5 4

4

4

4

4

2

3 2

2

0

7

8

2

2

1

1

1

1

3 2

0

1

0

0

1

0 1

2

3

4

5

6

9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

Үр дүн: Нэг: Коронавируст халдварын 3 дугаар давлагаанд (2021 оны 9 дүгээр сараас 12 дугаар сар хүртэлх хугацаанд) өвчилсөн нийт 5571 хүний 6,8%(n=381) нь 0-5 насны хүүхэд байсан бол халдварын 4 дүгээр давлагаанд (2022 оны 1 дүгээр сараас 4 дүгээр сар хүртэлх хугацаанд) өвчилсөн нийт 3250 хүний 9,3%(n=302) нь 0-5 насны хүүхэд байсан бөгөөд халдварын 3 дугаар давлагаанаас 0-5 насны хүүхдийн өвчлөл халдварын 4 дүгээр давлагаанд 2,5%-иар ихэссэн нь харагдаж байна.

3000 2649 2422

2500 2185 2000

1500

1000

737

722

500 171

209

169

90

41

3

106

0 9 сар

10 сар

11 сар 0-5 нас

01 сар

02 сар

03 сар

нийт батлагдсан тохиолдол

1.3 болон 4 дүгээр давалгааны тохиолдол насны үзүүлэлт Хоёр: Халдварын 3 дугаар давлагааны үед 5 хүртэлх насны хүүхдийн 13,4%(n=51) нь эмнэлэгт хэвтэн эмчлүүлсэн бол халдварын 4 дүгээр давлагааны 5 хүртэлх насны хүүхдийн 27%(n=82) нь эмнэлэгт хэвтэн эмчлүүлсэн байна. Эндээс харахад халдварын 4 дүгээр давлагааны үед 0-5 насны хүүхэд эмнэлэгт хэвтэх нь 14%-иар ихэссэн нь харагдаж байна.

0-5 насны хүүхдийн өвчлөл Делта хувилбар давалгаа үед Гэрийнхяналтад эмчлэгдсэн

13%

87%

Эмнэлэгт хэвтхээр эрэмбэлсэн хүүхэд

0-5 насны хүүхдийн өвчлөл Омикрон хувилбар давалгаа үед Гэрийн хяналтад эмчлэгдсэн

27%

73%

Эмнэлэгт хэвтхээр эрэмбэлсэн хүүхэд

2.3 болон 4 дүгээр давалгааны эмнэлэгт хэвтэлтийн хувь

Насны ангилалаар

82, 3%

535, 16%

6-18 нас 19-40 нас

326, 10%

40-55 нас

109, 3%

55-69 нас

302, 10%

70-аас дээш

1381, 43%

220, 7%

0-5 нас Эмнэлэгт хэвтсэн

597, 18%

Гэрийн хяналтад

3.Омикрон хувилбарын давалгааны насны ангилалаар авч үзвэл Гурав: Халдварын 3 дугаар давлагааны үед эмнэлгийн орны хүлээгдэл их байсан ч эмнэлэгт хэвтэн эмчлүүлсэн нийт 254 хүний 17.7% (n=45) нь 5 хүртэлх насныхан, халдварын 4 дүгээр давлагааны үед эмнэлэгт хэвтэн эмчлүүлсэн нийт 374 хүний 21.9% (n=82) нь 5 хүртэлх насныхан байсан. Эдгээр хүүхдийн 71.9% (n=59) нь хатгалгаа, 13.4% (n=11) бронхит, 8.5% (n=7) нь ларингит, 6.09% (n=5) нь залгиурын үрэвсэл гэсэн оношоор эмнэлэгт хэвтсэн байна. Үүнээс үзэхэд нийт хэвтэгсдийн ихэнх хувь хатгалгаа оношоор хэвтсэн байна. Нийт эмнэлэгт хэвтэхээр илгээсэн 5 хүртлэх насныхны 6.09% (n=5) нь 28 хоног хүрээгүй нярай, 4.8% (n=4) нь суурь өвчтэй байсан байна.

5, 6% 7, 9% Хатгалгаа

11, 13%

Бронхит Цочмог ларингит Залгиурын үрэвсэл

59, 72%

4.Омикрон хувилбарын давалгааг оношоор авч үзвэл Дөрөв: Халдварын 3 дугаар давлагааны үед халуурах, нус гоожих, шинж тэмдэггүй хэлбэрээр бага насны хүүхдэд өвчилж байсан бол халдварын 4 дүгээр давлагааны

үед эмнэлзүйн шинж тэмдгийн хувьд 95.1% (n=78) нь ханиалгах, 59.7% (n=49) нь халуурах шинж давамгайлсан бол 13.4% (n11) нь тайван бус болох, уйлагнах, 8.5% (n=5) нь хөхөндөө дургүй, хоолонд дургүй болсон, 6.09% (n=5) нь хүүхэд бачуурна, хяхтнаж амьсгална, 6.09% (n=5) нь хамар битүүрэх, 2.4% (n=2) нь бөөлжих, 1.2% (n=1) нь гүйлгэнэ гэсэн шинж тэмдгүүд илэрсэн байна. Үүнээс үзэхэд омикрон хувилбарын үед бага насны хүүхдэд ханиалгах, халуурах шинж тэмдэг зонхилон илэрсэн байна.

Эмнэлзүйн шинж тэмдэг 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0

78

49

Ханиалгах

Халуурах

11

5

5

5

2

1

Тайван бус цочромхой, уйлагнах

Хөхөхдөө муудсан, хоолонд дургүй

бачуурна, хяхтнаж амьсгална

Хамар битүүрнэ

Бөөлжинө

Гүйлгэнэ

Эмнэлзүйн шинж тэмдэг

5.Халдварын 4 дүгээр давалгааны эмнэлзүйн шинж тэмдэг илрэл Дүгнэлт: Зорилт 1: Халдварын 3 дугаар давлагаанаас /6,8% (n=381)/ халдварын 4 дүгээр давлагааны /9,3% (n=302) үед 5 хүртэлх насны хүүхдүүдийн өвчлөл 2.5%-иар, эмнэлэгт хэвтэн эмчлүүлсэн нь /27% (n=82)/ 14%-иар тус тус ихэссэн нь байна. Зорилт 2: Халдварын 4 дүгээр давлагаа (Омикрон хувилбар) нь 5 хүртлэх насны хүүхдүүдэд ханиалгах /95.1% (n=78)/ , халуурах /59.7% (n=49)/ шинж тэмдгээр түлхүү илэрсэн байна. Зорилт 3: Коронавируст халдварын (омикрон хувилбар) улмаас эмнэлэгт хэвтэлтийн голлох шалтгаан нь хатгалгаа /71.9% (n=59)/ болж хүндэрч хэвтсэн нь судалгаанаас тус тус харагдаж байна.

0-6 САРТАЙ ХҮҮХДИЙН ХООЛЛОЛТЫН БАЙДАЛД ҮНЭЛГЭЭ ХИЙХ Д. Гүнсмаа 1 З. Ичинхорол 2 Биндэргарав ӨЭМТ [email protected]

Судалгааны ажлын үндэслэл: Дэлхийн олон оронд хөхөөр хооллосон болон найруулдаг сүүгээр хооллосон хүүхдүүдийг 10-20 жил дагаж судалсан судалгаагаар хөхөөр хооллосон хүүхэд оюун ухаан болон сэтгэлзүйн чадвар зан чанар бусадтай харилцах чадвар болон биеийн эрүүл мэндээр илүү болох нь тогтоогдсоор байна. Манай орны хувьд 2017 оны байдлаар нялхасын 83,7% нь төрөөд 1 цагийн дотор ангир уургаа амласан 0-6 сартай хүүхдийн 58,3% нь эхийн сүүгээр дагнан хооллосон байна. Завхан аймгийн 2022 оны эхний улиралын статистик мэдээнээс авахад 0-6 сартай хүүхдийн дан хөхөөр хооллолт 91% байгаа боловч бодит байдал дээр холимог хоололтой хүүхэд их,нялхасын өвчлөл элбэг байгаао үндэслэн судалгааг хийсэн. Судалгааны ажлын зорилго: 0-6 сартай хүүхдийн дан хөхөөр хооллолтыг дэмжих, хөхөөр хооллолтын хувийг өсгөх, хөний сүүний ач тусын талаархи эцэг эхийн мэдлэгийг дээшлүүлэхэд оршино. Судалгааны ажлын зорилт: 1. Завхан аймгийн Улиастай сумын Биндэргарав ӨЭМТөвийн харъяалалд байдаг 0-6 сартай хүүхдүүдийн хооллолтын байдалд үнэлгээ хийх. 2. 0-6 сартай хүүхдүүдийн хооллолтын талаархи эцэг эх асран хамгаалагчийн мэдлэгийг үнэлэх 3. 0-6 сартай тэжээвэр болон нэмэлт хооллолттой хүүхдүүдийн эрүүл ахуйн байдалд үнэлгээ хийх 4. Судалгаанаас гарсан үр дүнг үндэслэн сургалт зохион байгуулах, гарын авлага боловсруулах Судалгааны арга зүй: Судалгаанд 2021-2022 онд төрсөн 80 ээжийг хамруулсан. Судалгааг тусгай боловсруулсан 6 асуумж бүхий нэг агшингийн судалгааны аргаар боловсруулан явуулсан.

Үр дүн:

Төрөнгүүт ангир уургаа амласан хугацаагаар авч үзвэл 2,5% 0% 29%

30 минут

1цаг

24 цагт

69% огт хөхөөгүй

0-6 хүртэлх сартай 80 хүүхдийн хооллолтын байдал 50 40

53,7% 45.1%

30 20 10

1.2%

0 Дан хөхөөр хооллолт

Холимог хооллолт

Тэжээвэр хооллолт

Судалгаанд хамрагдагсад 2

Холимог хооллож эхэлсэн сараар авч үзвэл 25 20 35,4% 15 10

19.2%

17.5%

15.7% 12.2%

5 0 0-1 сар

3сар

5 сар судалгаанд хамрагдагсад

4 сар

2 сар

Холимогоор хооллосон шалтгаан 50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0

75,4%

10.5% Цатгахгүй байгаа

6 сар хүрэх гэж байгаа хоолонд дасгах зорилгоор

7.9%

1% Өргөмөл

5.2% Хөх хагарсан /зүслэг Ажилтай /оюутан / хйилгэсэн/ судалгаанд хамрагдагсад

Холимог хооллолттой 57 хүүхдүүдийн 40 нь угжаар, 17 нь аяга халбагаар хооллодог

29,9% 70,1%

Угжаар

Аяга халбага

Хөхний сүүний ач холбогдлын талаар эцэг эхийн мэдлэгийг үнэлэхэд 60 50 40 30 20 10 0

65% 32,5% 2,5% Эрүүл чийрэг

Бие бялдарын өсөлт сайтай

Эдийн засагт хэмнэлттэй

судалгаанд хамрагдагсад

Дүгнэлт 1. Завхан аймгийн Улиастай сумын Биндэргарав ӨЭМТөвийн харъяалалд байдаг 0-6 сартай хүүхдийн хооллолтын байдалд үнэлгээ хийхэд төрөөд ангир уурагаа 1 цагийн дотор амласан нь 98%, эхний 6 сар дотор дан хөхөөр хооллосон 53,7%, холимог хооллолттой 45,1%, тэжээвэр хооллолттой 1,2%

байна. Цатгахгүй шалтгааанаар 75,4% , нэмэгдэл хоолонд оруулахаар дасгаж байгаа 10,5%, хөх хагарсан мөн оюутан ажилтай г.м шалтгаанаар 13,1% нь холимог хооллолттой болсон байна. Энэ нь манай багийн хүүхдүүд дан хөхөөр хооллолт хангалттай биш байгааг харуулж байна. 2. 0-6 сартай хүүхдийн хооллолтын талаархи эцэг эх асран хамгаалагчдын мэдлэгийг дүгнэхэд: Хөхний сүүгээр хооллох нь эрүүл чийрэг бойжино гэж 65%, Бие бялдарын өсөлт сайтай 32,5%, эдийн засагт хэмнэлттэй гэж 2,5% нь үзсэн байна. 3. 0-6 сартай тэжээвэр болон холимог хооллолттой хүүхдүүдийн эрүүл ахуйн байдалд үнэлгээ хийхэд аяга халбагаар хооллодог 29,9%, угжаар хооллодог 70,1% байгаа нь эрүүл ахуйн шаардлага бүрэн хангахгүй хооллодог. Энэ нь бага насны хүүхдүүдийн өвчлөлд өртөх нэг шалтгаан болж байна. 4. Холимог хооллолттой хүүхдүүдийн 75,4% нь цатгахгүй гэсэн шалтгаантай байгаа нь хүүхдийг зөв хөхүүлэх, зөв тэврэх дадал, эхэд хүүхдийг дан хөхөөр хооллох сэтгэл зүйн дэмжлэгийг үзүүлэх зөвлөгөө сургалтыг жирэмсэн болон төрсний дараах эхний хоногуудад үр дүнтэй өгөх нь чухал байгааг илтгэж байна. Ном зүй  Эрүүл мэндийн сайдын 2018 оны 11сарын 27 өдрийн [ А/481] тушаалын хавсралт нялх бага балчир хүүхдийн хооллох заавар  Олон нийтэд түшиглэсэн нялх бага насны хүүхдийн хооллолтын зөвөлгөө [сургагч багшийн гарын авлага ,Зөвөлгөө өгөх карт]  Завхан аймгийн Эрүүл мэндийн газрийн статистик мэдээний алба [2022 оны 1 улирал

2-5 НАСНЫ ХҮҮХДИЙН ЦУС БАГАДАЛТЫГ ӨСӨЛТ, ХӨГЖЛИЙН ҮЗҮҮЛЭЛТТЭЙ ХАРЬЦУУЛСАН СУДАЛГ ААНЫ ДҮН С.Номинчулуун 1 , Ц.Наранзаяа 1 , Ц.Цэцэгмаа 2 Баянгол дүүргийн “Энхт” өрхийн эрүүл мэндийн төв 1 [email protected] 99045837

Товч утга: Хүүхдийн бие бялдрын онцлог, өсөлт, хөгжил, цус багадалтыг судлах нь хүүхдийн эрүүл мэндийн байдлыг үнэлэх, өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх, эрүүлжүүлэх ажлын үр дүнг тооцоход зайлшгүй шаардлагатай тулгамдсан асуудлын нэг юм. Цус багадалтад хамгийн өртөмтгий бүлэгт 5 хүртэлх насны хүүхэд ордог байна. Тиймээс уг судалгаагаар 2-5 насны хүүхдийн өсөлт, хөгжлийн байдлыг үнэлэх, цус багадалтыг эрт илрүүлэн хүүхдийн өсөлт, хөгжилт хэрхэн нөлөөлж байгаа эсэхийг тодруулахыг зорьсон. Судалгааг дескриптив судалгааны агшингийн аргыг ашиглан асуулгын аргаар судалгааг явуулсан. Судалгааг Баянгол дүүргийн 18-р хорооны харьяа 88-р цэцэрлэгийн 2-5 хүртэлх насны 288 хүүхдийг санамсаргүй түүврийн аргаар сонгон судалгаанд хамруулсан. Үүнээс алга цайвар 135 хүүхдээс сонгон гемоглобины түвшин тодорхойлж, цус багадалт нь өсөлт, хөгжилд нөлөөлж байгаа эсэхийг үнэлсэн. ЭХЭМД-ийн хөгжлийн үнэлгээний асуумжаар 288 хүүхдийг үнэлж үзэхэд 50 хүүхэд хөгжлийн хоцрогдолтой гэж үнэлэгдсэн нь нийт хүүхдүүдийн 17.3%-ийг эзэлж байна. Гемоглобиныг үнэлсэн (n-67) цус багадалттай 39 хүүхдэд хөгжлийн хоцрогдол байгаа эсэхийг тодруулах үүднээс харьцуулалт хийхэд 34.3% /n-23/ хөгжлийн хоцрогдолтой байна. Үүнээс үзэхэд 2-5 нас хүүхдийн оюун ухааны хөгжлийн хоцрогдол нь цус багадалтай холбоотой байна. Нийт судалгаанд хамрагдсан хүүхдүүдийг хүйсийн ангиллаар авч үзвэл цус багадалттай эмэгтэйчүүд дийлэнх буюу 19 хувийг эзэлж байна. Судалгаанд хамрагдсан алга цайвар (n-135) хүүхдээс цус багадалттай хүүхдийн 4.4 хувь нь жин бага, 22.2 хувь нь илүүдэл жинд өртөх эрсдэлтэй буюу жингийн илүүдэлтэй байна. Үүнээс үзэхэд цус багадалттай хүүхдүүд өсөлтийн хоцрогдлоос гадна жингийн илүүдэлд илүү өртөмхий байна. Түлхүүр үг: Гемоглобин, таргалалт, биеийн жингийн индекс /БЖИ/, цус багадалт, эх хүүхдийн эрүүл мэндийн дэвтэр / ЭХЭМД /, жин уртын үзүүлэлт. Судалгааны ажлын үндэслэл: Хүүхдийн бие бялдрын хөгжил нь тэдний амьдралын түвшин, хүүхдийн биед орчны үзүүлэх нөлөөг үнэлэх, эмнэлгийн урьдчилан сэргийлэх ажлын үр дүнг хянах, төлөвлөх хүүхдийн эрүүл мэндийн байдалд дүгнэлт өгөх үндсэн шалгуур шинжийн нэг болдог учраас аливаа улс орны анагаах ухаан, хүүхдийн бие бялдрын хөгжлийг нэг аргачлалын дагуу тухайн газар нутгийнхаа яс үндэстэн, нас хүйс, газар зүй, цаг уурын онцлог, ард түмний амьдралын байдлыг харгалзан судалж, хүүхдийн бие бялдрын өсөлт, хөгжлийн түвшин тогтоон хэрэглэж улс орныхоо нийгэм эдийн засгийн хөгжлийн явцтай уялдуулан 5-10 жил тутамд дахин судалдаг.

Манай оронд хүүхдийн өсөлтийг хянах тогтолцоо 1996 оноос эхлэн хэрэгжиж эхэлсэн байна. 2000 онд явуулсан судалгаагаар 5 хүртэлх насны хүүхдийн дунд тураалын хувь 1992 оны үеийнхээс буураагүй, харин зарим сөрөг үзүүлэлтийн эзлэх хувь өссөн байна. Монгол улсад бага насны хүүхдийн бие бялдрын өсөлт хөгжил, түүний хэвийн хэмжээг тогтоосон, өсөлт хөгжилтийг бүс нутгийн онцлогтой нь холбон судалсан болон хүүхэд, өсвөр үеийнхний эрүүл мэндийн талаар судалгааны ажлууд урьд өмнө хийгджээ. Олон улсын судлаачдын XI хурлын материалаас үзэхэд буурай ба хөгжиж буй орнуудын хүүхдийн бараг 50 хувь нь элдэв янзын цус багадалттай байдаг. Хөгжилтэй оронд сургуулийн өмнөх насны хүүхдийн 10 орчим, хөгжиж буй оронд 3060 хувь нь амьдралынхаа эхний жилд цус багатай байна. Цус багадалтад хамгийн өртөмтгий бүлэг нь 5 хүртэлх насны хүүхэд, төрөх насны, ялангуяа жирэмсэн эмэгтэйчүүд юм. Хоол судлалын төвийн судалгаагаар манай улсын 5 хүртэлх насны хүүхдийн дунд цус багадалт 1992 онд 27.8%, 1993 онд 32,7%, 1994 онд 43,6% байсан байна. Цус багадалтын тархалтыг ДЭМБ-ын зөвлөмжөөр үнэлбэл: Тухайн орон нутагт 40 ба түүнээс дээш хувийн тархалттай бол өндөр, 20-39,9 бол дунд зэрэг, 5-19,9 бол бага гэж тооцдог. ДЭМБ-ын шалгуур үнэлгээгээр үнэлбэл, Монголын 5 хүртэлх насны хүүхдэд цус багадалт “Дунд” зэргийн тархалттай буйг (2004) хоол судлалын төвийн III дугаар судалгаагаар тогтоосон нь 1999 оны судалгаанаас 0.5, 2001 оны судалгаанаас 0.3 дахин багассан байна. 2004 оны судалгаагаар монголын 6-59 сартай хүүхдийн 21.4 хувь нь цус багадалттай (0.8% нь хүнд, 33.8% нь дунд зэргийн), 22.3% төмөр дуталтай байна. Цус багадалттай эрэгтэй хүүхэд эмэгтэйгээс 1.2 дахин илүү, 2 хүртэлх насанд түүнээс дээш насныхнаас 2.5 дахин өндөр байна. Хүүхдийн хөнгөн хэлбэрийн цус багадалтыг эмчлэхгүй удааснаас ой ухааны хөгжил сулрах, суралцах чадварыг бууруулдаг нь нийгэм, эрүүл мэнд, эдийн засагт тодорхой хор нөлөөтэй юм. Уг судалгаагаар 2-5 насны хүүхдийн өсөлт, хөгжлийн байдлыг үнэлэх, цус багадалтыг эрт илрүүлэн хүүхдийн өсөлт, хөгжилд хэрхэн нөлөөлж байгаа эсэхийг тодруулахыг зорьсон. Судалгааны ажлын шинэлэг тал: Өмнө нь 2-5 насны хүүхдийн цус багадалтыг жин, уртын үзүүлэлт болон эх хүүхдийн эрүүл мэндийн дэвтрийн хөгжлийн үнэлгээтэй харьцуулан судалсан судалгааны ажил байхгүй байна. Судалгааны ажлын зорилго: 2-5 насны хүүхдийн өсөлт, хөгжилд цус багадалт хэрхэн нөлөөлж байгааг үнэлэх. Судалгааны ажлын зорилт: 1. 2-5 насны хүүхдийн өсөлт, хөгжлийг үнэлж дүгнэх 2. 2-5 насны хүүхдийн цус багадалтыг үнэлж, өсөлт, хөгжилд хэрхэн нөлөөлж байгааг харьцуулан судлах.

Судалгааны хэрэглэгдэхүүн, арга зүй: Судалгааны хамрах хүрээ түүвэр: Баянгол дүүргийн 18-р хорооны харьяа 88 цэцэрлэгийн 2-5 хүртэлх насны 288 хүүхдийг санамсаргүй түүврийн аргаар сонгон судалгаанд хамруулсан. Мэдээ материал цуглуулсан арга: Дескриптив судалгааны агшингийн аргыг ашиглан асуулгын аргаар судалгааг явуулсан. Хүүхдийн хөгжлийг үнэлэхдээ нас насны онцлогт нь тохирсон 7-14 асуулттай анкет асуумжийг эцэг, эх, асран хамгаалагч нараас авсан. Хүүхдийн өсөлт, цус багадалтыг үнэлэхдээ 16 асуулт бүхий үзлэгийн хуудсаар үнэлсэн. Үзлэгээр алга цайвар гэж илэрсэн хүүхдүүдээс эцэг, эх, асран хамгаалагч нь зөвшөөрсөн хүүхдүүдэд гемоглобины тест тавьж цус багадалтын түвшин нь үзсэн. Үр дүнгийн боловсруулалт: Судалгааны тоон мэдээллийг Microsoft office excel, SPSS программуудыг ашиглан үр дүнгийн боловсруулалтыг хийсэн.

Зураг 2. Алга цайвар хүүхдүүдээс гемоглобины түвшин тодорхойлж цус Дунд… зэргийн багадалтыг үнэлсэн 1%

27%

51%

цус багадалт хөнгөн зэргийн цус багадалт Хэвийн

28 28

37 28

23 19

65 60

Судалгааны ажлын үр дүн БГД-ийн 88-р цэцэрлэгийн бага, дунд, Зураг 1. Нас хүйсийг харьцуулсан ахлах, бэлтгэл ангийн нийт 288 байдал хүүхдэд цус багадалт, өсөлт, хөгжлийг үнэлэх судалгаа хийсэн. Судалгаанд 100 зорилтот бүлгийн 2 настай 42, 3 Эм настай 125, 4 настай 65, 5 настай 56 хүүхдүүд хамрагдсан. Хүйсийн 0 Эр 2 нас 3 нас 4 нас 5 нас харьцааг харьцуулахад эмэгтэй хүүхдүүд 53%, эрэгтэй 47 хувьтай хамрагдсан. Судалгаанд хамрагдсан хүүхдүүдийн цус багадалтын байдлыг үзлэгээр үнэлж үзэхэд 46.8% (n-135) алга цайвар байна. Алга цайвар хүүхдүүдийн 49% (n-67)-д нь гемоглобины түвшин тодорхойлох шинжилгээ хийж үзэхэд 56.7% (n-38) нь хөнгөн зэргийн цус багадалттай, 1.4% (n-1)нь дунд зэргийн цус багадалттай байна. Нийт алга цайвар 135 хүүхдээс цус багадалтын түвшин тодорхойлсон байдлыг авч үзвэл 27% нь хөнгөн зэргийн цус багадалттай, 1% нь дунд зэргийн цус багадалттай байна. Зураг 3. Нийт хүүхдээс гемоглобины түвшин 58% тодорхойлсон байдал

Алга цайвар

Хэвийн

24.0% 12.8% 0.3% 0

0.3

9.7% 0

21%

Судалгаанд хамрагдсан нийт хүүхдүүдийн насыг ЭХЭМД-ийн хөгжлийн үнэлгээний асуумжаар үнэлж үзэхэд 50 хүүхэд хөгжлийн хоцрогдолтой гэж үнэлэгдсэн нь нийт хүүхдүүдийн 17.3%-ийг эзэлж байна. Хөгжлийн хоцрогдлыг насаар ангилж үзэхэд

2 настай хүүхдийн 23.8%, 3 настай хүүхдийн 15.2%, 4 настай хүүхдийн 23%, 5 настай хүүхдийн 8.9% -ийг эзэлж байна. Зураг 4. 2-5 настай хүүхдийн хөгжлийн үнэлгээ 76

80 70 60 50 40 30 20 10 0

39

226

1 4

5

12 11 6 11 2 6

7

39 9

11

8

2

8

9

2 нас

24

19

10

11

3 нас

5

3 12

4 нас 13

5 нас

14

Тайлбар: Хүүхдийн хөгжлийг үнэлэхдээ 2 настайд нийт 14 оноо, 3 настайд 11 оноо, 4 настайд 8 оноо, 5 настай 7 оноогоор тус тус дүгнэгдэнэ. Нийт дүгнэгдэх онооноос 2-3 оноо дутуу байвал хөгжлийн…

тоо

хувь

3.5% 3.4%

хувь

1 10

тоо

хувь

тоо

9.2% 2% 2.7% 0.3%

хувь

0.3 %

6 1 1 1

тоо

1

2%

3 Тарган

хувь

1

Өсөлтийн үзүүлэлт /Жин, уртын Z оноогоор үнэлсэн байдал/ -1 0 1 2 Жин бага Хэвийн Илүүдэл Илүүдэл жинд өртөх жинтэй эрсдэлтэй

тоо

2 Эм нас Эр 3 Эм нас Эр 4 Эм нас Эр 5 Эм нас Эр Нийт хүүхдээс

хувь

-2 Туранх ай

тоо

На с

Хүйс

Нийт судалгаанд хамрагдсан хүүхдүүдийн нас, хүйсийг, жин уртын Z оноотой харьцуулсан үзүүлэлтээр эмэгтэй 39.5% , эрэгтэй 28.6% нь хэвийн жинтэй, эмэгтэй 2.4% жин бага, эрэгтэй 0.3% нь туранхай, эмэгтэй 7.3%, эрэгтэй 9.4% илүүдэл жинд өртөх эрсдэлтэй, эмэгтэй 1%, эрэгтэй 1.3% тарган байна. Хүснэгт 1. Нас, хүйсийг жин уртын Z оноогоор үнэлсэн байдал

13 8 51 31 26 21 24 22 196

57% 42% 78% 52% 70% 75% 86% 78% 68%

6 7 6 16 6 2 3 2 48

26% 37% 19% 27% 16% 7% 11% 7% 17%

2 3 2 9 3 4 1 2 2 6

8.6% 16% 2.3% 15% 8.1% 14.% 3.5% 7.1% 9%

2 1

8.6% 5.2%

2 1

3.3% 2.7%

1 7

3.5% 2.4%

Тухайн насны хүүхдийн тоонд харьцуулс ан тоо.хувь

23 19 65 60 37 28 28 28 288

55% 45% 52% 48% 56% 44% 50% 50% 100 %

Нийт алга цайвар 135 хүүхдээс туранхай хүүхэд 0.7%, жин багатай 3.7%, хэвийн жинтэй 73.3%, илүүдэл жинд өртөх эрсдэлтэй 12.5%, илүүдэл жинтэй 7.4%, тарган хүүхэд 2.2% эзэлж байна. Судалгаанд хамрагдсан алга цайвар 135 хүүхдийн шинжилгээнд хамрагдсан 67 хүүхдээс дунд зэргийн цус багадалттай 2 настай хүүхэд 5.2% илүүдэл жинд өртөх эрсдэлтэй, хөнгөн зэргийн цус багадалтай 2 настай хүүхдүүдийн 21% илүүдэл жинд өртөх эрсдэлтэй, 5.2% илүүдэл жинтэй байна. хөнгөн зэргийн цус багадалтай 3 настай хүүхдүүдийн 1.8% жин бага , 3.6% илүүдэл жинд өртөх эрсдэлтэй, 3.6% илүүдэл жинтэй, 1.8% тарган байна. хөнгөн зэргийн цус багадалтай 4 настай хүүхдүүдийн 3.8% жин бага, 3.8% илүүдэл жинтэй байна.

Судалгаанд хамрагдсан алга цайвар 135 хүүхдийн шинжилгээ аваагүй 68 хүүхдээс 2 настай хүүхдийн 21% хэвийн жинтэй, 5.2% нь илүүдэл жинд өртөх эрсдэлтэй, 3 настай хүүхдийн 1.8% туранхай, 1.8% жин бага, 36.3% хэвийн жинтэй, 5.4% илүүдэл жинд өртөх эрсдэлтэй, 3.6% илүүдэл жинтэй, 1.8% тарган, 4 настай хүүхдийн 3.8% жин багатай, 30.7% хэвийн жинтэй, 5 настай хүүхдийн 2.8% жин бага, 60% хэвийн жинтэй 5.7% илүүдэл жинд өртөх эрсдэлтэй, 5.7% илүүдэл жинтэй байна. Хүснэгт 2. Цус багадалтыг, нас, жин уртын муруйтай харьцуулсан байдал/n135/

1

0.7%

тоо

хувь

12 9

21.8% 16.3%

2

3.6%

2

3.6%

1

1.8%

1

1.8%

20

36.3%

3

5.4%

2

3.6%

1

1.8%

1

3.8%

6 7

23% 26.9%

1

3.8%

1

3.8%

1

3.8%

8

30.7%

4 3

11.4% 8.5%

1

2.8%

1

2.8% .5.7 % 7.4%

3

2.2%

3.8%

хувь

тоо

3 2

15.7% 10.4%

1 4 2

4

21%

1

5.2%

тоо

1.8%

1

хувь

1

тоо

хувь

1.8%

тоо

1

хувь

Дунд зэрэг 2 Хөнгөн зэрэг нас Цус багадалтгүй Шинжилгээ аваагүй Хөнгөн зэрэг 3 Цус нас багадалтгүй Шинжилгээ аваагүй Хөнгөн зэрэг 4 Цус нас багадалтгүй Шинжилгээ аваагүй Хөнгөн зэрэг 5 Цус нас багадалтгүй Шинжилгээ аваагүй Нийт хүүхдийн тооноос /135/

хув ь

Цус багадалтын зэрэг

тоо

На с

Цус багадалтыг /Жин, уртын Z оноогоор үнэлсэн байдал/ -2 -1 0 1 2 3 Туранхай Жин бага Хэвийн ИЖ-д өртөх Илүүдэл Тарган эрсдэлтэй жинтэй

5.2% 21% 10.4%

1 1

5.2% 5.2%

1

2.8%

21

60%

2

5.7%

2

5

3.7%

99

73.3%

17

12.5%

1 0

Хөгжлий н үзүүлэлт

Судалгаанд хамрагдсан алга цайвар 135 хүүхдээс гемоглобиныг үнэлсэн 67 хүүхдээс шинжилгээгээр цус багадалттай гэж оношлогдсон хүүхдийн 34.3% хөгжлийн хоцрогдолтой байна. Хүснэгт 3. Цус багадалтыг хөгжлийн хоцрогдолтой харьцуулсан байдал

2 нас 10 11 12

Дунд зэргийн цус багадалт 1 1

Хөнгөн зэргийн цус багадалт 8 1 5 1

Алга цайвар /135 хүүхэд/ Цус Шинжилгээ багадалтгүй аваагүй 5

2

5

Нийт 19 2 5 7

100% 10.5% 25.6% 36.8%

Хөгжлийн үзүүлэлт

13 3 нас

2 18 9 Алга цайвар /135 хүүхэд/ Хөнгөн Цус зэргийн цус багадалтгүй багадалт

Дунд зэргийн цус багадалт

2 55

28

10.5% 100% Нийт

Шинжилгээ аваагүй

5 1 1 1.8% 6 3 3 5.4% 8 7 1 8 14.5% 9 3 3 5.4% 10 2 3 5 10 18.1% 11 6 5 19 30 54.5% 8 9 9 26 100% 4 нас 6 3 1 4 15.3% 7 2 1 3 11.5% 8 5 6 8 19 73% 4 5 26 35 100% 5 нас 5 3 2 1 6 17.1% 6 4 4 11.4% 7 1 3 21 25 71.4% ТАЙЛБАР: Хүүхдийн хөгжлийг үнэлэхдээ 2 настайд нийт 14 оноо, 3 настайд 11 оноо, 4 настайд 8 оноо, 5 настай 7 оноогоор тус тус дүгнэгдэнэ. Нийт дүгнэгдэх онооноос 2-3 оноо дутуу байвал хөгжлийн хоцрогдолтой гэж үнэлнэ.  Хөх өнгө- цус багадалтгүй хөгжлийн хоцрогдолтой  Шар өнгө- цус багадалттай хөгжлийн хоцрогдолтой 1/1 22/38 4/28 2/68 135 100% Нийт

Нийт судалгаанд хамрагдсан хүүхдүүдийг хүйсийн ангиллаар авч үзвэл дунд зэргийн цус багадалттай хүүхэд эмэгтэй 0.7%, хөнгөн зэргийн цус багадалттай хүүхдийн эмэгтэй 17%, эрэгтэй 11.1%, цус багадалтгүй хүүхдийн эмэгтэй 12.5%, эрэгтэй 20.7%, шинжилгээ аваагүй хүүхдийн эмэгтэй 21.4%, эрэгтэй 28.8% байна. Нийт цус багадалттай хүүхдүүдийг насны ангиллаар авч үзвэл дунд зэргийн цус багадалттай 2 настай хүүхэд 2.5%, хөнгөн зэргийн цус багадалттай 2 настай хүүхэд 20.5%, 3 настай хүүхэд 46.1%, 4 настай хүүхэд 20.5%, 5 настай хүүхэд 10.2% тус тус эзэлж байна. Зураг 6. Цус багадалтыг настай харьцуулсан байдал

Зураг 5. Цус багадалтыг хүйстэй харьцуулсан байдал

Шинжилгээ аваагүй

39 29 11 17

Хэвийн хөнгөн зэргийн цус багадалт

Эр

15 23

Дунд зэргийн цус багадалт

Эм

20

40

60

26 28

9 5 5

Хэвийн

5

хөнгөн зэргийн цус багадалт

4

Дунд зэргийн цус багадалт

1 0

Алга цайвар

Алга цайвар

Шинжилгээ аваагүй

5 нас

9 9

4 нас 8 8

18

3 нас 2 нас

1 0

10 20 30

Судалгаанд хамрагдсан алга цайвар 135 хүүхдээс эмэгтэй хүүхдүүдийн 4.2% жин бага, 75.7% хэвийн, 12.8% таргалалтад өртөх эрсдэлтэй, 5.7% илүүдэл жинтэй,

1.4% тарган, эрэгтэй хүүхдүүдийн 1.5% туранхай, 3% жин бага, 70.7% хэвийн, 12.3% таргалалтад өртөх эрсдэлтэй, 9.2% илүүдэл жинтэй, 3% тарган, жинтэй байна. Зураг 7. Цус багадалтыг хүйсийн жин, урттай харьцуулсан байдал 60 40 20 0

53

46 9

3

4

1

1

Туранхай /-2/ 8

2

6

Алга цайвар

Алга цайвар

em

er

2

Жин бага /-1/ Хэвийн

Дүгнэлт ЭХЭМД-ийн хөгжлийн үнэлгээний асуумжаар 288 хүүхдийг үнэлж үзэхэд 50 хүүхэд хөгжлийн хоцрогдолтой гэж үнэлэгдсэн нь нийт хүүхдүүдийн 17.3%-ийг эзэлж байна. Гемоглобиныг үнэлсэн (n-67) цус багадалттай 39 хүүхдэд хөгжлийн хоцрогдол байгаа эсэхийг тодруулах үүднээс харьцуулалт хийхэд 34.3% /n-23/ хөгжлийн хоцрогдолтой байна. Үүнээс үзэхэд 2-5 нас хүүхдийн оюун ухааны хөгжлийн хоцрогдол нь цус багадалтай холбоотой байна. Нийт судалгаанд хамрагдсан хүүхдүүдийг хүйсийн ангиллаар авч үзвэл цус багадалттай эмэгтэйчүүдэд дийлэнх буюу 19 хувийг эзэлж байна. Судалгаанд хамрагдсан алга цайвар (n-135) хүүхдээс цус багадалттай хүүхдийн 4.4 хувь нь жин бага, 22.2 хувь нь илүүдэл жинд өртөх эрсдэлтэй буюу жингийн илүүдэлтэй байна. Үүнээс үзэхэд цус багадалттай хүүхдүүд өсөлтийн хоцрогдлоос гадна жингийн илүүдэлд илүү өртөмхий байна.

Санал, зөвлөмж  Иргэдийн эрүүл мэндийн мэдлэгийг нэмэгдүүлэх ажлын хүрээнд төмөр агуулагддаг хоол хүнс, шимэгдэл, хоол хүнсийг хэрхэн зөв боловсруулах, хадгалах, хоол хүнсний эрүүл ахуй, ашиг тус, хүүхдийн өсөлт, хөгжилтөд нөлөөлөх зүйлсийн талаар бүх насныханд зориулсан сургалт, сурталчилгааны ажлыг нас насны онцлогт тохируулан зохион байгуулж хэвших.  Цус багадалт, тураалын ямар нэг шинж илэрсэн тохиолдолд анхан шатны эрүүл мэндийн тусламж үзүүлж байгаа эмч нар эрт оношилж, эрүүл мэндийн зөвлөгөөг өгч диспансерийн хяналтад авах. Шаардлагатай тохиолдолд дээд шатлалд илгээх.  Мэргэжлийн хоол зүйчийг бүх шатны эмнэлгүүдэд ажиллуулж зөвлөгөө, зөвлөмж өгөх.  Бүх шатны боловсролын байгууллага, албан газруудад дасгал хөдөлгөөн хийх, зөв хооллолтыг сурталчилсан орчныг бий болгох ажлыг шат дараатай бодлогын түвшинд хийж хэрэгжүүлэх.

Ном зүй 1. Д.Малчинхүү, Н.Удвал “Нялхсын нас баралтын үндсэн шалтгаанууд, нөлөөлөх хүчин зүйл-Монголын Анагаах Ухаан, 2001 он 2. ЭМШУИС-АУС-ийн хүүхдийн анагаахын тэнхимийн багш нарын хамтын бүтээл “Хүүхдийн өвчний онош зүй” 2012 он 3. АШУҮИС-ийн АУС-ийн хүүхдийн анагаахын тэнхимийн багш нарын хамтарсан бүтээл “Хүүхэд үзэж, шинжих эмнэл зүйн аргууд” 2015 он 4. Д.Малчинхүү “Хүүхдийн өвчин сурах бичиг” 2016 он 5. Тав хүртэлх насны хүүхдийн эрүүл мэндийн дэвтэр 2019 он

6 САРААС- 24 САРТАЙ ХҮҮХДҮҮДИЙН ХООЛ ТЭЖЭЭЛИЙН БАЙДАЛД ҮНЭЛГЭЭ ХИЙСЭН НЬ М.Мөнхжаргал 1 , Б.Нямсүрэн 1 ,Г.Алтанцоож 1 ,Ю.Мөнххишиг 1 1 СБД-ийн 12 хороо “Конвер” ӨЭМТ

Судалгааны ажлын үндэслэл: Монгол улсын 0 - 5 хүртэлх насны хүүхдийн дунд хоол тэжээлийн дутагдалтай холбоотой эмгэгүүд тухайлбал илүүдэл жин ба тураал , рахит, төмөр дутлын цус багадалт,А аминдэмийн дутагдал, иод дутлын эмгэг,кальцийн дутагдал нэлээд түгээмэл тохиолддог. Хүүхдийн эсэн мэнд амаржихын үндэс болсон хоол хүнсний чанар,хүрэлцээ хангамж, ДЭМБ-ын зөвлөмжийн нийтлэг жишиг хэмжээнд хүрэхгүйгээс 0-5 хүртэлх насны хүүхдэд тураал 1,6 %, өсөлтийн хоцрогдол 24,6%, Д аминдэм дутлын рахит 32,1%, цус багадалт 40,2% тохиолдож байна. 2020-с эхлэн цар тахлын улмаас халдварын шинээр бүртгэгдэх тохиолдолд хүүхдийн өвчлөлийн хувь өдөр ирэх бүрт нэмэгдэж байна. Улсын хэмжээнд 0-18 насны 15647 хүүхэд өвчилсөн байна Мөн 5аас дээш насны хүүхэд өсвөр үеийнхний 16% нь өсөлтийн хоцрогдолтой,21,4% иод дутлын эмгэгтэй байна Нийгмийн өөр өөр бүлгүүдээс хамааран хүүхдийн өвчлөлийн байдал нь агаарын бохирдол, ядуурал, хүүхэд хамгаалал сул болон нийгмийн халамж үйлчилгээ муу зэрэг шалтгаануудаас үүдэлтэй бөгөөд тэдний дунд эцэг эхчүүдийн анхаарлын төвд байдаг асуудал бол сургуулийн өмнөх боловсролын байгууллагын чанар болон хүртээмжийн хангамж муу мөн ачаалал хэтэрсэн, эрүүл ахуйн шаардлага хангаагүй цэцэрлэг,хоолноос авах илчлэгийн хэмжээ бага,шаардлага хангаагүй хоол хүнс нь хүүхдийн эрүүл мэндэд асар ихээр хохирол үзүүлж байгаа бөгөөд эцэг эхэд цаг хугацаа, бие махбодь болон сэтгэл санааны асар их хүндрэл учруулж цаашлаад ажлын бүтээмж, эрүүл хүн капитал болон улсын эдийн засагт сөргөөр нөлөөлөх эрсдэлтэй юм Эрүүл мэндийн бүртгэл зүйн мэдээгээр 10000 хүүхдэд ногдох өвчлөл нялхсын хувьд 48,5, 1-4 хүртэлх насанд 72,3, 5-15 насанд 126,7 16-19 насанд 66,8 тохиолдож байна. Эхийн сүүгээр дагнан хооллож байгаа хүүхэд эхний 6 сард өсөж бойжиход шаардлагатай шимт бодисоо эхийн сүүнээс бүрэн авч чаддаг ба хүүхэд 6-24 сар хүртэл ,улмаар 36 сар хүртлээ маш эрчимтэй өсдөг тул тэдний бие махбодид шаардагдах шимт бодисын хэрэгцээ ихсэхийн хэрээр эхийн сүүний найрлага дахь шимт бодисуудын хэмжээ нь хүүхдийн хэвийн өсөлт хөгжилтийн хэрэгцээг бүрэн хангаж хүрэлцэхгүйгээс шалтгаалан хүүхэд хоол тэжээлийн дуталд өртөж эхэлдэг.Иймд хүүхдийг хөхөөр бойжуулах,6 сартайд нь нэмэгдэл хоолонд оруулах,эх хүүхдэд баялаг болон баяжуулсан хүнсний бүтээгдхүүний хэрэглээг хэвшүүлэх , ач холбогдлыг нь суртачлах, сургалт суртачилгааны ажлыг өргөн хүрээтэйгээр зохион байгуулж хүн амын мэдлэг, , дадал хандлагын түвшинг дээшлүүлэх асуудал чухал байна. Судалгааны ажлын зорилго:

Тухайн орон нутагт амьдарч байгаа 6с-24 сартай хүүхдүүдийн хоол тэжээлийн байдалд үнэлгээ хийх Судалгааны ажлын зорилт: 1. 6 сарааас 24 сартай хүүхэдтэй аргаар ээжийг сонгох 2. Асуумжийн аргаар судалгаа авах 3. Судалгаанд дүн шинжилгээ хийх 4. Зөвлөмж гаргах

ээжүүдээс санамсаргүй түүвэрлэлтийн

Судалгааны хамрах хүрээ: СБД-ийн 12-р хорооны 6с-24 сартай хүүхдүүдийн эхчүүд хамрагдсан Судалгааны арга: 1. Судалгааг санамсаргүй түүвэрлэлтийн аргаар явуулсан. 2. 6с-24 сартай хүүхэдтэй нийт 278 ээжээс 123 нь судалгаанд хамрагдсан. 3. Судалгааны дүнг энгийн корелляцын аргаар гаргасан. Судалгааны үр дүн: Төрсний дараа хэдэн минутанд амалсан бэ? Та хүүхдээ хөхөөр хооллодог уу? Та шөнө хөхүүлдэг үү? Хэдэн сартай нэмэгдэл хоолонд орсон бэ? Өдөрт хэдэн удаа хооллодог вэ?

Хүүхдийг хэн хооллодог вэ?

30 минутын дотор 30 мин-аас хойш Тийм Үгүй Тийм Үгүй 6 сараас өмнө 6 сартай 6 сартайгааас хойш 1 удаа 2 удаа 3 удаа 4-аас дээш удаа Ээж нь Эмээ өвөө нь Ах эгч болон бусад хүмүүс Тийм Үгүй

Өрхийн эмнэлгээс олон найрлагат бичил тэжээл өгсөн үү? Олон найрлагат бичил тэжээлийг Үгүй хэрэглэдэг үү? Хааяа Тогтмол Хоол тэжээлээр нөхөн сэргээх Суугаагүй сургалтанд хэдэн удаа 1-2 удаа хамрагдсан вэ? 3-5 удаа

112 9 113 8 112 35 35 85 5 12 30 26 55 40 56 27

90% 10% 91,8% 8,2% 90% 10% 28,4% 69,1% 4,6% 9.7% 24.3% 21.1% 44.7% 32.6% 45.5% 21.9%

109 14

88.6% 11.4%

74 34 15 41 29 23

60.1% 27.6% 12.1% 33.4% 23.9% 18,6%

Өвчтэй ба эрүүл хүүхдийн хооллолтын зөвлөмжийг өрхийн эмч сувилагч тань өгдөг үү? Зөвлөмжийн дагуу хүүхдээ хооллодог уу? Үгүй бол яагаад?

6-9 удаа 9-12 удаа Өгдөггүй Хааяа өгдөг Байнга өгдөг Үгүй Хааяа Дандаа Зав байхгүй Олон удаа хооллох эдийн засгийн боломж муу Ач холбогдлыг нь сайн мэдэхгүй Ач холбогдлыг нь мэддэг боловч чаддаггүй

19 11 6 24 93 72 29 22 30 22

15,4% 8,9% 4.9% 19.5% 75.6% 58.5% 23,7% 17.8% 24,3% 17,8%

34

27.6%

37

30.3%

хөхөөр хоололт болон нэмэгдэл хоолонд орсон нас /сараар/ 123 98,7%

88%

123 77,3% 58,9%

22,7%

18,5%

12% 1,2% эрт амлалт

хөхөөр хооллолт

22,4% шөнө хөхүүлдэг

нэмэгдэл хоол/нас

өдөрт хэдэн удаа хооллодог 9% 46%

24%

1 удаа 2 удаа 3 удаа 4-с дэш

21%

хүүхдийг хэн хооллодог 20%

29% ээж нь

10%

эмээ, өвөө ах эгч бусад

41%

ОНБТ ба хооллолтын зөвлөмж тийм

үгүй

хааяа

95,5% 71,9% 50,6%

46,1% 28,8%

34,6% 22,4% 4,5%

14,7%

25%

5,7% ОНБТ-ийн хангалт

ОНБТ-н хэрэглээ

хооллолтын зөвлөмж

зөвлөмжийг хэрэгжүүлдэг

Column1 12% 32% 15%

суугаагүй 1-2 удаа 3-5 удаа

18%

6-9 удаа 23%

9-12 удаа

зөвлөмжийн дагуу хооллодоггүй шалтгаан завгүй

эдийн засгийн боломж муу

ач холбогдлыг нь сайн м/гүй

хийх аргыг нь м/гүй

26%

29%

          

26%

19%

Эрт үеийн амлалт -90% Хөхөөр хооллолт-91,8% 6 сартай нэмэгдэл хоолонд орсон-69.1% ХӨЦМ-ын хооллолтын зөвлөмжийн дагуу хооллодог-21,1% Нийт ээжүүдийн 32.6% нь хүүхдээ өөрөө хооллодог. ОНБТ-ийн тараалт-88.6% ОНБТ-ийн хэрэглээ-12.1% Хоол тэжээлээр нөхөн сэргээх сургалтанд нийт эхчүүдийн -66.,6% хамрагдсан. Өрхийн эмч, сувилагч нараас хооллолтын зөвлөмжийг 96.7% авсан байна. Зөвлөмжийн дагуу хүүхдээ хооллодог-41.4% Зөвлөмжийн дагуу хооллодоггүй шалтгааныг үзвэл: - Зав муутай-24.3% - Эдийн засгийн боломж муу-26% - Ач холбогдлыг нь сайн мэдэхгүй-27.6% - Яаж хийхээ сайн мэддэггүйгээс-30.4%

Зөвлөмж: Тухайн орон нутагт амьдарч байгаа 6 сараар 24 сартай хүүхдүүдийн хоол тэжээлийн байдалд хийсэн үнэлгээг харахад:  Эрт үеийн амлалт болон хөхөөр бойжуулалт хангалттай сайн байгаа хэдий ч 6 сартай нэмэгдэл хоолонд орж байгаа хүүхэд-69.1% байгаа нь хангалтгүй бна.  Нийт ээжүүдийн дөнгөж 32.6% нь хүүхдээ өөрөө хооллодог бөгөөд ХӨЦМ-ын хооллолтын зөвлөмжийн дагуу 41.4% нь хооллодог нь эмч нар ХӨЦМ-ийн дагуу ээжүүдээс эргэн ойлголтыг нь нягтлах ажил хангалтгүй муу байна.  ОНБТ-ийн тараалт 88.6%-тай сайн байгаа хэдий ч ээжүүдийн хүүхдүүддээ өгч байгаа хэрэглээ нь дөнгөж 12.1% байгаа нь өрхийн эмч сувилагч нар ОНБТ-ийг тараахдаа гол анхаараад , ээжүүдэд ач холбогдолыг нь ухуулан ойлгуулах , сургалт суртачилгаа хийх ажил нь туйлын хангалтгүй байна.  Зөвлөмжийн дагуу хооллохгүй байгаа шалтгааныг авч үзвэл ач холбогдлыг нь сайн мэдэхгүй, олон төрлийн шим тэжээлтэй хоолыг хэрхэн хийдгийг нь мэдэхгүй гэсэн хариултыг 58% өгсөн байгаа нь ээжүүдийн эрүүл мэндийн боловсрол хангалтгүй байгааг харууллаа.  Ээжүүдэд эрүүл мэндийн боловсрол олгох хоол тэжээлээр нөхөн сэргээх сургалтын хамрагдал 31,4 % байгаа нь хүүхдээ ХӨЦМ-ийн хооллолтын зөвлөмжийн дагуу хооллодоггүй, ОНБТ-ийг хүүхдүүддээ өгдөггүй байх шалтгааны үндэс болж байна. Дүгнэлт: 1. Зөвхөн жингийн алдагдалтай хүүхдүүдийн дунд байдаг хооллолтын хангалтгүй байдал нийт 6-24 сартай хүүхдүүдийн дунд ажиглагдаж байгаа нь манай эмч сувилагч нарын анхаарлыг татаж байна. 2. Ээжүүдэд олгох эрүүл мэнд ийн боловсролыг чанаржуулах, хамралтыг нь нэмэгдүүлэх, олон төрлийн шим тэжээлт хоол бэлтгэх аргыг гардан сургах , хэрэгжүүлж байгааг нь эргэн хянах ажлыг эрчимжүүлэх нь зайлшгүй болжээ гэдгийг бидний судалгаа харууллаа.

АЖИЛЛАГСДЫГ ТОГТВОР СУУРЬШИЛТАЙ АЖИЛЛАХАД НӨЛӨӨЛӨХ ХҮЧИН ЗҮЙЛСИЙГ ИЛРҮҮЛЭХ Г.Ууганцэцэг 1 , Б.Өлзийжаргал 2 БЗД-ийн 9-р хорооны Энх-энэрэл ӨЭМТ 1 [email protected]

Товч утга: Эрүүл мэндийн эрэлт хэрэгцээг хангаж, иргэд үйлчлүүлэгчдийн хүсэн хүлээлтэнд нийцэхүйц чанар, аюулгүй байдлын өндөр түвшинд эрүүл мэндийн анхан шатны тусламж болон нийгмийн эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээг үзүүлэх зорилготой 1990 оноос эхлэн амжилттай хөгжиж ирсэн байна. 1999 онд анхны өрхийн эмнэлгүүд үүсэн байгуулагдаж, өргөжин тэлж, 2011 оноос өрхийн эрүүл мэндийн төв болж хөгжих болсноор удирдлага, зохион байгуулалт, тохижилт, багаж тоног төхөөрөмжийн хүчин чадал, үйл ажиллагаа жигдэрч хүн амд үзүүлэх эрүүл мэндийн анхан шатны тусламж, үйлчилгээний чанар сайжирч салбарын хөгжлийн том шинэчлэлийг авчирч байна. Энэ салбар нь биологи, нийгмийн эрүүл мэнд, эмнэлзүй, сэтгэлзүйн шинжлэх ухааныг нэгтгэсэн өргөн хүрээний үйлчилгээ үзүүлдэгээрээ онцлогтой. Өрхийн эрүүл мэндийн төв нь нийгмийн эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээг тэргүүн чиглэл болгон айл өрхийн эрүүл мэндийг хянах, эрт оношлох, өвчин эмгэгээс сэргийлэх, эрүүл аж төрөх ёсыг хэвшүүлж “бүх нийтээр эрүүл аж төрөх” дэлхий нийтийн зорилтыг хэрэгжүүлэх хэнийг ч орхигдуулахгүй байх зарчмаар эрүүл мэндийн цогц тусламж үйлчилгээ үзүүлэгч байгууллага юм. Өрхийн эрүүл мэндийн төвүүд нь сүүлийн 20 жилийн хугацаанд хурдацтай хөгжиж, өөрсдийн байр сууриа бататгаж, өрсөлдөх чадвараа тасралтгүй нэмэгдүүлж байгаа боловч хүний нөөцийн тогтворгүй байдал нь өрхийн эрүүл мэндийн төвийн нэр хүнд, цаашдын хөгжилд нөлөөлж байна. Өрхийн эрүүл мэндийн төвд тулгараад буй шилжилт хөдөлгөөний асуудлыг шийдвэрлэх зорилгоор ажиллагчдын тогтвортой ажиллах орчин нөхцөл, сэтгэлзүйн байдалд нөлөөлөх хүчин зүйлийг шинжилж, шилжилт хөдөлгөөн үүсэх болсон шалтгааныг тодорхойлж, тогтвортой ажиллах нөхцлийг бүрдүүлнэ. Түлхүүр үгс: Эрүүл мэнд, өрхийн эрүүл мэндийн төв, хүний нөөц, тогтвор суурьшил, цалин, орчин Судалгааны ажлын үндэслэл: Энэ салбар нь биологи, нийгмийн эрүүл мэнд, эмнэлзүй, сэтгэлзүйн шинжлэх ухааныг нэгтгэсэн өргөн хүрээний үйлчилгээ үзүүлдгээрээ онцлогтой. Өрхийн эрүүл мэндийн төв нь нийгмийн эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээг тэргүүлэх чиглэл болгон өрхийн эрүүл мэндийг хянах, эрт оношлох, өвчин эмгэгээс сэргийлэх, эрүүл аж төрөх ёсыг хэвшүүлж “Бүх нийтээр эрүүл аж төрөх” дэлхий нийтийн зорилгыг хэрэгжүүлэх хэнийг ч орхигдуулахгүй байх зарчмаар эрүүл мэндийн цогц тусламж үйлчилгээ үзүүлэгч байгууллага юм. Сүүлийн 20 жилийн хугацаанд өрхийн эрүүл мэндийн төвийн үйл ажиллагаа хурдацтай хөгжиж байгаа боловч хүний нөөцийн

тогтвор суурьшилтай ажиллаж чадахгүй байгаа нь цаашдын хөгжил, иргэдийн эрүүл мэндэд тавих хяналт суларч, иргэд эрүүл мэндээр хохирох, эмнэлгийн тусламж оройтох гэх мэт үндсэн чиг үүрэг бүхий үйл ажиллагаа алдагдах, цаашлаад өрхийн эрүүл мэндийн төвийн хөгжилд сөргөөр нөлөөлж байна. Тус салбарт ажиллах ажиллагсдад өргөн цар хүрээтэй мэдлэг туршлага шаардахаас гадна нийгмийн бүх давхрага, бүх насны иргэдэд тохирсон эмнэлгийн тусламж үзүүлдэг, ажлын байрны өрсөлдөөн ихтэй, эрэлт ч ихтэй сэтгэлзүйн хувьд тэсвэр тэвчээр, ажлын ачаалал даах чадвар ихээр шаардсан талбар юм. Тогтвор суурьшилтай ажиллах нь нарийн мэргэжил эзэмших, амжилт гаргах, сэтгэл ханамж болон цалин урамшуулал нэмэгдэх суурь болохоос гадна ӨЭМТ-ийн цаашдын хөгжилд ихээхэн нөлөөтэй юм. Судалгааны ажлын зорилго: ӨЭМТ-д ажиллаж буй эмч, эмнэлгийн мэргэжилтний тогтвор суурьшилтай ажиллахад нөлөөлж буй нийгэм-сэтгэлзүйн хүчин зүйлүүдийг судалж, асуудлыг илрүүлж, удирдлагын удирдах арга барьлыг оновчтой болгоход судалгааны ажлын зорилго оршино. Судалгааны ажлын зорилт:  Өрхийн эрүүл мэндийн төвийн ажиллагсдын нийгэм-сэтгэл зүйн хандлагад нөлөөлж буй зүйлсд дүн шинжилгээ хийх  Судалгааны үр дүнд тулгуурлан сөрөг нөлөөллийг бууруулах, сайжруулах арга замыг тогтоох II. ОНОЛ, АРГА ЗҮЙН ХЭСЭГ Сүүлийн жилүүдэд өрхийн анагаах ухаан дэлхийн олон оронд хөгжиж, эмнэлгийн анхан шатны тусламжийг эдийн засгийн хувьд үр ашигтай, улмаар үр дүнтэй үзүүлэх, ялангуяа өвчнийг эрт илрүүлэх, оношилгоо эмчилгээг шуурхай эхлэх боломжийг олгодог дэвшилтэт арга барил талаасаа ихээхэн үнэлэгдэх болсон. Америкийн Ерөнхий Мэргэжлийн эмч нарын нийгэмлэг: “Ерөнхий мэргэжлийн анагаах ухаан бол хувь хүн болон гэр бүлд анагаах ухааны бүх талын тусламж, үйлчилгээг тасралтгүй хангах чиг үүрэг бүхий мэргэжил юм” гэж заасан байдаг. Өрхийн эрүүл мэндийн төвд ажиллаж байгаа эмнэлгийн мэргэжилтэн нь тогтвор суурьшилтай ажилласны үр дүнд тухай мэргэжлийн утга орших юм. Өрхийн эрүүл мэндийн төвд ажиллаж байгаа ажиллагсад ажлаас гарах тохиолдолд үлдэж буй хамт олны уур амьсгал өөрчлөгдөх, итгэлгүй байдлыг бий болгох, ажиллагсдын болон иргэдийн сэтгэл ханамжийг бууруулахаас гадна тухайн үйлчлэх хүрээний хүн амын эрүүл мэндэд асар том хохирол учирч байгаа тул үүнээс сэргийлэх нь зүйтэй юм. Иймээс өрхийн эрүүл мэнд төвд хамгийн үнэ цэнэтэй зүйл болох ажиллагсдынхаа мэдлэг ур чадвар, бүтээмжийг дээшлүүлэх, өсөн дэвжих боломжоор хангах, тогтвортой ажиллуулах нь чухал асуудал болж байна. Өөрсдийн өрсөлдөх чадварыг нэмэгдүүлж, ажиллагсдаа улам илүү мэргэшүүлэх зорилгоор тодорхой хэмжээний хөрөнгө оруулалтыг байгууллагын зүгээс хийдэг. Гэвч ажиллагсад олон төрлийн шалтгаанаас болж ажлаасаа гарах, шилжилт хөдөлгөөн бий болоход байгууллагын зүгээс оруулсан хөрөнгө оруулалтын үр ашгийг хүртэж чаддаггүй. Тиймээс ажиллагсдын шилжилт хөдөлгөөнийг бууруулж, тогтвортой ажиллах шаардлага гардаг. Ажил олгогч

ажилтанд хөгжих, дэвших, боловсрох боломжийг олгож, харин тухайн ажиллагсдыг байгууллагадаа удаан хугацаанд тогтвортой ажиллуулан, олж авсан мэдлэг чадвар, туршлагыг авч үлдэх, дараа дараачийн шинэ ажиллагсдад шилжүүлэх нь хамгийг чухал үйл явц юм. Ажиллагсдаа тогтвор суурьшилтай ажиллуулах асуудал нь өнөө үед ӨЭМТ-ийн гол асуудлын нэг болоод байна. Захиргааны менежментийг үндэслэгч Анри Файоль удирдлагын ерөнхий зарчмыг тодорхойлсон бөгөөд тэдгээрийн нэг нь хүн хүчний тогтвортой байдал юм. Зах зээл өндөр хөгжсөн орнуудын олон улсын түвшинд нэр хүндтэй томоохон компаниудын өрсөлдөөнд амжилт олсон туршлагыг судлахад байгууллагын хүний нөөцийн бодлого боловсруулдаг, хүнээ дээдэлдэг, хүний нөөцөө хөгжүүлдэг, хүндээ хөрөнгө оруулдаг, хамгийн шилдэг эргэжилтэнг ямар ч үнээр хамаагүй өөртөө татдаг, хүмүүсийг эрхэлсэн ажил хөдөлмөртөө сэтгэл ханамжтай байгаа эсэхийг судалж, тааламжтай нөхцлийг бүрдүүлж чадсанд тэдгээрийн нууц оршдог. Ажлын байр ажиллах хүчний тэнцвэржилтийн гол шалгуур нь байгууллагын хүний нөөцийн бүрэн дүүрэн ашиглалт, ажиллах хүчний дутагдалгүй байх юм. Хүний нөөцийн тогтвор суурьшлын асуудал нь байгууллагын хүний нөөцийн менежментийн үйл ажиллагааны үр дүн учраас хүний нөөцийн менежментийн талаар авч үзье. Хүний нөөцийн тогтвор суурьшил гэж юу бэ? Тогтвор суурьшил гэдэг нь цогц ойлголт бөгөөд “Employee retention” буюу ажиллагчдыг байгууллагад аргамжих гэсэн утгатай дадлага туршлагатай, өндөр бутээмжтэй ажилчдыг байгууллагадаа үргэлжлүүлэн ажиллахыг хөхүүлэн дэмжих бүхий л үйл ажиллагаа юм. Тогтвор суурьшил гэдгийг сэтгэлтэй ажиллагсдыг боломжит урт хугацаанд байгууллагын зорилгыг гүйцэтгэхийн тулд бүтээмж өндөр, сэтгэл хангалуун ажиллуулах байгууллагын менежмент, хүний нөөцийн бодлогын нэг хэсэг хэмээн тодорхойлсон байна. Байгууллагын оролцоог өндөр түвшинд бий болгосноор ажил таслалт, хүний нөөцийн урсгал хөдөлгөөн тогтворжих бөгөөд энэ нь ажлын оролцоог нэмэгдүүлэн улмаар ажлын хандлага, ажлын чанар гүйцэтгэлд сайнаар нөлөөлдөг. Ажиллагсдыг тогтвортой ажиллуулахад ажлын ханамж чухал нөлөөтэй. Хүмүүс ажлын ханамжгүй байдлаа байгууллагын орчинд ажлаасаа гарах эсвэл өөр ажил давхар хайх, ажлаас гарах сонирхол нэмэгдэх байдлаар илэрхийлдэг. Хүн ажлын орчин нөхцөлдөө сэтгэл хангалуун биш байвал тогтвортой ажиллах магадлал бага байдаг. Хүмүүс гол төлөв өндөр хөдөлмөрийн хөлс шагнал авч тодорхой хөнгөлөлтийг эдлэх сонирхолтой байдаг. Энэ нь тэдний амьдралын хэрэгцээтэй холбоотой. Хөдөлмөрийн хөлс, хөнгөлөлт өндөр байх нь хүмүүст их зүйл хийх эрмэлзлэлийг төрүүлэх, тогтвортой ажиллахад нөлөөлдөг гол хөшүүрэг болдог. Ажиллагсдын сэтгэл ханамжтай, өндөр бүтээмжтэй тогтвор суурьшилтай ажиллахад нөлөөлдөг гол хүч нь байгууллагын дэмжлэг байдаг. Өөрөөр хэлбэл байгууллагаас ирж буй дэмжлэгийг ухамсарлан ойлгосон эсэхээс хамааран ажиллагсдын үзүүлэх хариу үйлдэл өөрчлөгддөг тул ажиллагсдын сэтгэл зүйн болон бодит гарцыг нэмэгдүүлэхэд байгууллагаас ирж буй дэмжлэг ихээхэн чухал юм. Ажил олгогчид ажиллагсдынхаа үнэнч, итгэлтэй байдлыг илүү үнэлдэг. Ажилдаа сэтгэлээсээ үнэнч ханддаг хүний ажлын бүтээмж өндөр, ажил таслалт бага, ажлаас гарах урсгал бага байдаг. Байгууллагын дэмжлэгийн онолоор байгууллагын ажлын үр дүнг дээшлүүлэхэд ажиллагсдын хүчин чармайлтыг үнэлж, урамшуулах, сэтгэл зүйн аливаа хэрэгцээг хангах явдал чухал юм. Ажиллагсдад байгууллагын зүгээс дэмжлэг үзүүлснээр тэднийг стресстэй нөхцөлд орохоос

хамгаалж өөрийнх нь ард байгууллага нь байгаа гэсэн итгэлийг төрүүлдэг. СУДАЛГААНЫ ХЭСЭГ Судалгаанд 6 өрхийн эрүүл мэндийн төвийн 62 судлуулагч болон сүүлийн нэг жилийн хугацаанд ажлаас гарсан 14 ажиллагсдыг оролцуулсан. Судалгааг анкетын аргаар, Герцбергийн нөлөөллийн аргачлалыг ашиглан явуулсан. Нас 53-с дээш 11%

22 хүртэлх 0%

График 1: Насны ангиллыг 6 үзүүлэлтээр авч үзсэн. 23-30 насны ажиллагсад 37%, 31-37 насны ажиллагсад 21%, 38-45 насны ажиллагсад 10%, 45-52 насны ажиллагсад 21%, 53-аас дээш насны ажиллагсад 11%-ийг эзэлж байна.

23-30 37%

45-52 21% 31-37 21% 38-45 10%

Хүйс

эрэгтэ й 2%

График 2: Судалгааны объект болох ӨЭМТ-ийн ажиллагсдын 98% нь эмэгтэй, 2% нь эрэгтэй ажиллагсад эзэлж байна. Иймээс тус шатлалд эмэгтэйчүүд зонхилон ажиллаж байна.

эмэгтэ й 98%

Ажилласан жил 12-с дээш 24%

1 хүртэл х 15%

1-3 жил 26% 7-11 жил 11% 4-6 жил 24%

График 3: Ажилласан жилээр 5 бүлэлт хуваан үзэхэд нийт судлуулагчийн 0-1 жил ажилласан 15%, 1-3 жил ажилласан 26%, 4-6 жил ажилласан 24%, 4-11 жил ажилласан 11%, 12оос дээш жил ажилласан 24%-ийг эзэлж байна.

Нас болон ӨЭМТ-д ажилласан хамаарал 0-1 жил

1-3 жил

4-6 жил

7-11 жил

12-оос дээш жил

11 6

6 33

00000 22 хүртэл

00 23-30

7

5 2

0

31-37

0-1 жил

00

21

3 0

38-45

21

3

45-52

1-3 жил

5 0011 53-аас дээш

4-6 жил

График 4: Нас болон ӨЭМТ-д ажилласан жилийн хамаарал. Судлуулагчдын 30 хүртэлх насны ажиллагсад 37.1%, 31-37 насны ажиллагсад 20.9%, 38-45 насны ажиллагсад 9.6%, 4652 насны ажиллагсад 21%, 53-аас дээш насны ажиллагсад 11.2% эзэлж байна. Эндээс харахад:

7-11 жил

12-дээш жил

нас