6.

6. SINIF YARDIMCI

SINIF

Kİ KA

20 DAKİKADA SOSYAL BİLGİLER SORU BANKASI

DA

Mehmet Alim TAŞKÖPRÜ

DAKİKA YAY I N L A R I

SERİ: SORU KİTAPLARI Copyright  MPS Basım Yayın İth. İhr. Tic. Ltd. Şti.

Kİ KA

ISBN: 978-625-8084-67-2 Sertifika No: 50196

Dizgi - Grafik

Dakika Dizgi Servisi

Baskı

Platin Ofset Sertifika No: 49236 Halkalı / İSTANBUL

Genel Dağıtım

DA

Karekök Rasimpaşa Mah. Karakolhane Cd. No:16/2 Kadıköy / İSTANBUL Telefon: (216) 418 36 70 – 330 08 57 Faks: (216) 449 67 56 www.dakikayayinlari.com

Birinci Basım

Bu kitabın ve sistemin her hakkı saklıdır. Tüm hakları MPS Basım Yayın İthalat İhracat Ticaret Limited Şirketine aittir. Kısmen de olsa alıntı yapılamaz. Metin, biçim ve sorular yayımlayan şirketin izni olmaksızın elektronik, mekanik, fotokopi ya da herhangi bir kayıt sistemiyle çoğaltılamaz, yayımlanamaz.

ÖN SÖZ

Kİ KA

Değerli Öğretmenler, Sevgili Öğrenciler, Öğretim sürecinin en önemli unsurlarından biri zamanı verimli kullanmaktır. Uzun ve titiz bir çalışmanın sonucunda sizlere sunduğumuz kitap ile bu hedefe daha kolay ulaşacağınıza inanıyoruz.

Dikkat süresi, bir insanın dikkati dağılmadan bir işe odaklandığı sürenin toplamıdır. Peki, bir iş üzerine tümüyle yoğunlaşan bir insan için dikkat süresi kaç dakikadır? Diğer bir ifadeyle bizler, çok önemsediğimiz bir işe en fazla kaç dakika odaklanabiliyoruz? Bu konuda yapılan bilimsel araştırmalar, bu sürenin ortalama 20 dakika olduğunu gösteriyor. Bu sebeple, kitabımızda her bir konu testi için yaklaşık 20 dakikalık bir çözüm süresi düşünülmüştür. Konu testlerinden sonra karma sorulardan oluşan bölüm testleri ile konunun pekiştirilmesi hedeflenmiştir. Lise giriş sınavı sorularının çözülebilmesi için konuyu bilmenin yeterli olmadığı artık herkes tarafından kabul edilmektedir. Konuyu bilmenin yanı sıra, doğru ve hızlı düşünebilme, soruyu değerlendirebilme, çözüm alternatifleri arasından doğru ve kısa yöntemi seçebilme, işlemi kısa sürede ve hatasız yapabilme gibi etkenlerin de belirleyici öneme sahip olduğu açıktır.

DA

Bu kitap hazırlanırken ortaokul müfredatı dikkatle incelenmiş, sınırları tespit edilmiştir. Lise giriş sınavının soruları; konu ve soru dağılımı, soru tipleri ve öğrenciden istenen yaklaşım tarzları göz önüne alınarak analiz edilmiştir. Bu tespit ve analizden sonra konuya ışık tutan değişik kaynakların desteği ve yazarın öğretmenlik birikimiyle bu kitap oluşturulmuştur. Kitabın rahat anlaşılabilmesini sağlamak ve sıkıcılıktan kurtarmak için mizanpaja, dizgiye, grafik çizimlerine ve baskıya azami özen gösterilmiştir. Bu kitabın yazımında desteklerini esirgemeyen yazarımız Mehmet Alim Taşköprü’ye; tashihin­de yardımcı olan Kenan Bulut, Mesut Şahin, Elif Ekingen, Saliha Gündüz K. ve Veli Boyun’a; dizgisindeki titiz çalışmalarından dolayı Edanur Bıyık’a şükranlarımızı bildiririz. Tüm öğretmenlerimize ve öğrencilerimize yararlı olması dileğiyle...

Dakika Yayınları

İÇİNDEKİLER

1. Bölüm: BİREY VE TOPLUM 12

Kültürümüzle Yaşıyor ve Gelişiyoruz

15

Ön Yargıları Kırıyorum

18

Birlikte Daha Güçlüyüz

21

Hak, Özgürlük, Sorumluluk

24

Bölüm Testleri

27

Kİ KA

Değişen Rollerim

2. Bölüm: KÜLTÜR VE MİRAS

34

Kavimler Göçü ve Kök Türkler

37

Uygur Devleti ve İlk Türk Devletlerinde Kültür - Miras

40

İslamiyet’in Doğuşu

43

İslamiyet’in Yayılışı

46

Türklerin İslamiyet’i Kabulü

49

İlk Türk - İslam Devletlerinde Kültür ve Medeniyet

52

Anadolu’nun Türk Yurdu Olması

55

Anadolu’da Kurulan İlk Türk Beylikleri

58

Türkiye (Anadolu) Selçuklu Devleti (1077 - 1308)

61

Türkiye Selçuklu Devleti’nde Kültür ve Medeniyet

64

İpek ve Baharat Yolları

67

Bölüm Testleri

70

DA

Türklerin Ana Yurdu ve Asya (Büyük) Hun Devleti

3. Bölüm: İNSANLAR, YERLER VE ÇEVRELER 80

Coğrafi Konum

83

Kıtalar ve Okyanuslar

86

Türkiye’nin Fiziki Coğrafya Özellikleri

89

Türkiye’nin İklimi ve Bitki Örtüsü - I

92

Türkiye’nin İklimi ve Bitki Örtüsü - II

95

Türkiye’nin Beşerî Coğrafya Özellikleri - I

98

Türkiye’nin Beşerî Coğrafya Özellikleri - II

101

Dünya’da İklim ve Yaşam - I

104

Dünya’da İklim ve Yaşam - II

107

Bölüm Testleri

110

DA

Kİ KA

Dünya’yı Tanıyorum

4. Bölüm: BİLİM, TEKNOLOJİ VE TOPLUM Hayatımızdaki Sosyal Bilimler (Tarih, Coğrafya, Sosyoloji)

120

Hayatımızdaki Sosyal Bilimler (Arkeoloji, Antropoloji, Psikoloji, Felsefe) 123 Türkiye’de Bilim ve Teknolojinin Gelişimine Yönelik Çalışmalar

126

Hayalimdeki Gelecek

129

Bilimsel Araştırma Basamakları

132

Telif ve Patent Hakkı

135

Bölüm Testleri

138

5. Bölüm: ÜRETİM, DAĞITIM VE TÜKETİM 146

Topraklarımız

149

Hayvancılık

152

Sularımız

155

Ormanlarımız

158

Madenlerimiz

161

Turizm Kaynaklarımız ve İnsanlarımız

164

Kaynakların Bilinçsiz Kullanımı

167

Yenilenemeyen ve Yenilenebilir Enerji Kaynakları

170

Yatırım ve Pazarlama

173

Vergilerimizle Aydınlık Yarınlara

176

Nitelikli İnsan, Güçlü Türkiye

179

Mesleğimi Seçiyorum

182

Bölüm Testleri

185

DA

Kİ KA

Doğal Kaynaklar ve Ekonomik Faaliyetler

6. Bölüm: ETKİN VATANDAŞLIK Demokrasi ve Demokrasinin Temel İlkeleri

196

Yönetim Çeşitleri

199

Üç Kuvvet (Yasama - Yürütme - Yargı)

202

Yönetimin Karar Alma Sürecine Katılıyorum

205

Hayatın İçinde Demokrasi

208

Anayasal Güvence Altındayız

211

Toplumsal Hayatta Kadının Yeri

214

Bölüm Testleri

217

7. Bölüm: KÜRESEL BAĞLANTILAR 224

Komşularımız

227

Ticari İlişkilerimiz

230

Ülkemizin Üstlendiği Uluslararası Roller

233

Kültürümüze Sahip Çıkalım

236

Bölüm Testi

239

CEVAP ANAHTARI

243

DA

Kİ KA

Kardeşlerimiz

Her bölümün sonunda karma sorulardan oluşan “Bölüm Testleri” yer almaktadır.

Testlerde bulunan karekod ile ilgili dersin konu anlatımı ve soruların video çözümlerine ulaşılmaktadır.

Kİ KA

Her test defterdeki ilgili dersin konu içeriğiyle sınırlandırılmıştır.

Konu anlatım videoları ve soru çözümlerine “www.dakikavideocozum.com” adresini ziyaret ederek veya “Dakika Yayınları Video Çözüm” uygulamasını indirerek ulaşabilirsiniz.

DA

Karekodun altındaki numarayı girerek veya kameranızdan karekodu okutarak ilgili konu anlatımı veya soruların çözümlerine ulaşabilirsiniz.

Açılan sayfadan izlemek istediğiniz içeriğe ulaşabilirsiniz.

Kİ KA

0BB54485

dakikavideocozum.com

DA

Karekod okutun veya karekodun altında bulunan ‘Kod Gir’ alanına girin

KAREKOD TARA veya

Kod Gir

Karekod Kodunu Giriniz...

Kİ KA

DA

Kİ KA

DA

1. BÖLÜM

BİREY VE TOPLUM

1

Değişen Rollerim 0BB54485

1. Mesleki rollere ilişkin beklentiler yazılıdır, sosyal rollere

3. Doğumdan ölüme kadar olan süreçte bireyler çok farklı





ilişkin beklentiler ise yazılı değildir. Örneğin öğretmenlerin kanun ve yönetmelikler çerçevesinde belirlenmiş görev ve sorumluluklarının yanında toplumun da öğretmenlerden beklentileri vardır. Toplum; öğretmenlerden dürüst, fedakâr ve tarafsız olmalarını bekler. Öğretmenlik mesleğinin saygın mesleklerden olmasının nedenlerinden biri de budur.

grup ve kurum içerisinde yer alabilmektedir. Bu nedenle hayatımız boyunca farklı rolleri üstlenmekteyiz. Bazı rollerimizi doğduğumuz andan itibaren kazanırken bazı rollerimizi de içine girdiğimiz grup ve kurumlarda kendi çabalarımız sonucunda elde edebilmekteyiz. Süreç içerisinde kazandığımız rollerimizin bazıları da sona erebilmektedir.

Buna göre aşağıdakilerden hangisi toplumun öğretmenlerden beklediği sosyal roller arasında gösterilebilir?

Bu bilgilere göre roller ile ilgili aşağıdaki çıkarımlardan hangisi yapılamaz?

Kİ KA

A) Evlatlık rolü bireyin doğuştan kazandığı rollerden birisidir.

A) Örnek insan olması B) Ders anlatması

B) Mesleki roller sonradan elde edilen rollere örnek olarak gösterilebilir.

C) Derslere zamanında girmesi

C) Sınıf başkanlığı rolü okuldan mezun olsak da hayatımızın sonuna kadar üstlendiğimiz rollerdendir.

D) Anlatacağı konuya hâkim olması

dakika

D) Kardeşlik rolü bizim elimizde olmayan, doğuştan kazandığımız rollerden birisidir.

2.

4. İnsanlar bazı rollerini sonradan kazanırlar.

DA



Merhaba. Benim adım Beyza. Her sabah erkenden kalkıp annemin özenle hazırladığı kahvaltı sofrasında ailece kahvaltı yaparız. Babam kahvaltıdan sonra beni ve kardeşimi okula bırakır. Okuldaki derslerim bitince kardeşimle beraber evimize otobüs ile döneriz. Yemeğimizi yedikten sonra biraz dinlenirim. Daha sonra ödevlerimi yaparım. Babam geldikten sonra da ailece vakit geçiririz.



Buna göre aşağıdakilerden hangisi Beyza’nın gün içerisinde sahip olduğu roller arasında gösterilemez?



A) Evlat

B) Abla



C) Öğrenci

D) Teyze

12

20 Dakikada 6. Sınıf Sosyal Bilgiler



Aşağıdakilerden hangisi sonradan kazanılan rollere örnek olarak gösterilebilir? A)

B)

Torun C)

Doktor D)

Kardeş

Evlat

5. İçinde bulunduğumuz duruma göre sergilediğimiz dav-

7. Dünya’ya geldiğimiz ilk grup ailemizdir. Gözlerimizi aç-



Aşağıdakilerden hangisi bu duruma örnek olarak gösterilebilir?



A) Esma’nın okulda öğrenci rolünde olması



ranışların bütününe “rol” adı verilmektedir. Toplum içinde bazı durumlarda aynı grup içerisinde birden fazla role sahip olunabilmektedir.

tığımız anda doğuştan kazandığımız rollerden biri olan evlat rolüne sahip olmaktayız. Aile içerisinde sahip olduğumuz başka roller de bulunmaktadır.

B) Ahmet’in, abisinin yanında kardeş rolünü üstlenmesi

Buna göre aşağıdakilerden hangisi Efe’nin aile içerisinde sahip olabileceği roller arasında gösterilemez? A)

B)

C) Ekrem Bey’in bir markette müşteri rolüne sahip olması

Kİ KA

D) Serpil Hanım’ın evde hem anne hem de eş rollerinde olması

Müşteri

C)

boyunca sahip olduğu rollerle ilgili bilgiler aşağıda verilmiştir. I. 7 yaşındaki iken annesi ve babası ile birlikte İstan‑ bul’dan Bodrum’a tatile gitmiştir.



II. 8. sınıfı okuduğu yıl sınıf başkanlığına seçilmiştir.



III. 24 yaşında Ferhat Bey ile evlenmiştir.



IV. 28 yaşındayken Zuhal ismini verdikleri bir kızı olmuştur.



V. Kendisi 56 yaşındayken kızı Zuhal’i evlendirmiştir.



VI. Kendisi 61 yaşına geldiğinde ise Zuhal’in çocuğu doğmuştur.



Verilen bilgilere göre Saliha Hanım’ın sahip olduğu roller sırasıyla aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak belirtilmiştir?

DA



I



A)

B)

II

Sınıf Başkanı Sınıf Evlat Başkanı Evlat

III

IV

V

Eş Anne Kayınvalide

Eş Anne Kayınvalide

C)

Abla Öğrenci

Eş Anne Kayınpeder

D)

Evlat Öğrenci

Eş Anne Kayınpeder

VI Baba anne Anne anne Anne anne Baba anne

D)

Evlat

dakika

6. Günümüzde 65 yaşında olan Saliha Hanım’ın yaşamı

Abi

Torun

8. İpek Hanım, abisinin müdür olduğu şirkette işe başla-

mıştır. İlk haftanın sonunda abisi de dahil olmak üzere tüm yöneticilerinden tam not alan İpek Hanım, kısa sürede tüm çalışanlara kendisini sevdirmiştir. Ancak bazen yöneticiler ile yapılan toplantılarda sunum yaparken abisine “müdür bey” demek yerine “abi” demektedir. Bu durum çok sorun oluşturmasa da diğer yöneticiler arasında şakalaşmaya sebep olmaktadır. İpek Hanım da böyle durumlarda utanarak daha heyecanlı davranmakta ve sunumlarında bazen ufak hatalar yapmaktadır.



Bu bilgilere göre İpek Hanım ile ilgili aşağıdaki çıkarımlardan hangisine ulaşılamaz? A) Aynı grup içerisinde birden fazla role sahip olmuştur. B) Bazı durumlarda rollerine uygun hareket edememiştir. C) Doğuştan kazandığı mesleki rolüne uygun davranamamıştır. D) Mesleki rolünde başarılı olarak takdir kazanmıştır.

20 Dakikada 6. Sınıf Sosyal Bilgiler

13

9. Bireylerin yaşları ilerledikçe bilgi, beceri ve tecrübele-

11.

ri artmaktadır. Bu durum bireylerin sahip oldukları konumu ve makamı değiştirmektedir. Anne olan bir kişi zamanla anneanne veya babaanne, evlat olan bir kişi zamanla eş, anne veya baba olabilmektedir.



Oğlum, kardeşinle oyun oynar mısın?

Abi, benimle oyun oynar mısın?

Buna göre, I. rollerin zamanla değiştiği, II. bazı rollerin sonradan elde edildiği, III. bazı rollerin doğuştan kazanıldığı



çıkarımlarından hangilerine ulaşılabilir?



A) Yalnız I

B) I ve II



I. aynı anda birden fazla role sahip olunabildiği,



C) II ve III

D) I, II ve III



II. bazı rollerin sonradan kazanıldığı,



III. herkesin tek bir role sahip olduğu



çıkarımlarından hangilerine ulaşılabilir?



A) Yalnız I

B) I ve II



C) I ve III

D) II ve III

dakika

10. Aşağıda Ahmet Çalık ile ilgili bir görsel verilmiştir.

DA

12.



Verilen diyaloğa göre,

Kİ KA



Verilen görselde Ahmet Çalık’ın sahip olduğu rol ile ilgili aşağıdaki yorumlardan hangisi yapılabilir?



Anneanneciğim, bize gençlik yıllarını anlatır mısın?

Bugün nasılsın anneciğim?

Verilenlere göre anneanne ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) Doğuştan kazandığı roldür.

A) Aynı grup içerisinde farklı rollere sahiptir.

B) Sonradan elde ettiği roldür.

B) Sonradan elde ettiği farklı rolleri bulunmaktadır.

C) Kendi iradesi dışında edindiği roldür.

C) Tüm rollerine doğuştan sahip olmuştur.

D) Rolünde ilgi ve yeteneğinin etkisi bulunmamaktadır.

D) Aynı anda birden fazla role sahip olmuştur.

14

20 Dakikada 6. Sınıf Sosyal Bilgiler

2

Kültürümüzle Yaşıyor ve Gelişiyoruz 1B8F324E

1. Kültür, bir toplumu diğer toplumlardan ayıran, geçmiş-

3. Aşağıdaki görsellerden hangisinin Türk kültürüne ait olduğu söylenemez?

ten beri değişerek devam eden, kendine özgü sanatı, inançları, örf ve âdetleri, anlayış ve davranışları ile onun kimliğini oluşturan yaşayış ve düşünüş tarzıdır.





Bu bilgiye göre kültürle ilgili aşağıdaki çıkarımlardan hangisine ulaşılamaz?

A)

A) Geçmiş ile gelecek arasında köprü vazifesi görmektedir.

B)

Baklava

B) Bir topluma özgü maddi ve manevi değerler bütünüdür.

Karagöz ve Hacivat

C)

D)

Kİ KA

C) Farklı düşüncelere sahip insanları bir arada tutmaktadır. D) Yalnızca yazılı olan değerleri kapsamaktadır.

Türk dili zengin, geniş bir dildir. Her kavramı ifade etme yeteneği vardır. Yalnız onun bütün varlıklarını aramak, bulmak, toplamak, onlar üzerinde işlemek gerekir.



Hamburger

dakika

DA

2.

Zeybek Oyunu

4. Geçmiş, bir milletlerin tarlasıdır. Her toplum, geçmişte ne ekmişse, gelecekte onu biçer.

Mustafa Kemal Atatürk bu sözüyle,



I. Türk dilinin zenginliği,



II. Türk dilinin araştırılması,



III. Türk tarihinin korunması



durumlarından hangilerini vurgulamaktadır?



A) Yalnız I



C) I ve II



Fransız yazar ve filozof Voltaire (Volteyır), bu sözü ile aşağıdaki kültürel unsurlardan hangisinin önemi vurgulamaktadır?

B) Yalnız II



A) Dil

B) Gelenek

D) I ve III



C) Tarih

D) Din

20 Dakikada 6. Sınıf Sosyal Bilgiler

15

5. Aşağıdakilerden hangisi kültürümüze ait sporlar arasında gösterilemez?

A)

B)

C)

Okçuluk

Karate

Atlı cirit

Kİ KA

Yağlı güreş

D)

6. Hamza Öğretmen, sosyal bilgiler dersinde öğrencilerine kültürümüze ait ögelerden bazılarını öğretmek amacıyla aşağıdaki etkinliği oluşturmuştur.

Örnekler

Kültürel Öge

Mantı

Horon

Şalvar

Topkapı sarayı Yağlı güreş Çinicilik



Hamza Öğretmen, oluşturduğu etkinliği öğrencilerine dağıtmış ve öğrencilerinden örneklerin karşılarındaki boşluklara ilgili oldukları kültürel ögeyi yazmalarını istemiştir.



Buna göre aşağıdaki öğrencilerden hangisinin oluşturduğu tablonun doğru olduğu söylenebilir?

C)

16

B)

Örnekler

Kültürel Öge

Mantı

Türk mutfağı

Halk oyunu

Horon

Geleneksel spor

Şalvar

Yöresel kıyafet

Şalvar

Yöresel kıyafet

Topkapı sarayı

Mimari eser

Topkapı sarayı

Mimari eser

Yağlı güreş

El sanatı

Yağlı güreş

El sanatı

Çinicilik

Geleneksel spor

Çinicilik

Halk oyunu

Örnekler

Kültürel Öge

Örnekler

Kültürel Öge

Mantı

Türk mutfağı

Mantı

Türk mutfağı

Horon

Geleneksel spor

Horon

Halk oyunu

Şalvar

Yöresel kıyafet

Şalvar

Yöresel kıyafet

Topkapı sarayı

Mimari eser

Topkapı sarayı

Mimari eser

Yağlı güreş

Halk oyunu

Yağlı güreş

Geleneksel spor

Çinicilik

El sanatı

Çinicilik

El sanatı

Örnekler

Kültürel Öge

Mantı

Türk mutfağı

Horon

DA

A)

20 Dakikada 6. Sınıf Sosyal Bilgiler

D)

7. Nesilden nesile aktarılan, geçmişten günümüze kadar

8. Sosyal, kültürel ve tarihî bağlar,

varlığını devam ettiren ve yazılı olmayan değerlere gelenek ve görenek adı verilmektedir. Buna göre aşağıdakilerden hangisi kültürümüze ait gelenek ve görenekler arasında gösterilebilir?

B)

I. Toplumsal birlik ve beraberliğin oluşmasını sağlar.



II. Toplumsal hoşgörü, anlayış ve dayanışmayı artırır.



III. İçeriden veya dışarıdan gelebilecek tehditlerin savunulmasında güç kazandırır.



yargılarından hangilerinin gerçekleşmesinde etkilidir?



A) I ve II

B) I ve III



C) II ve III

D) I, II ve III

Kİ KA

A)

dakika

9. Bir millete ait yiyecek, giyecek, el sanatları, düğünler,

C)

spor müsabakaları gibi ögeler, gelenek ve görenekleri oluşturan değerler arasında yer almaktadır. Geçmişten günümüze kadar ulaşmış bu değerler nesilden nesile aktarılmaktadır. Bu değerler toplumun birlikte yaşamasında ve millî bir kimlik oluşturmasında büyük öneme sahiptir.



Buna göre gelenek ve görenek için aşağıdaki çıkarımlardan hangisine ulaşılamaz? A) Millî birlik ve beraberliğe katkı sağlar.

B) Toplumsal hoşgörünün yok olmasını sağlar. C) Kültürün geçmişten geleceğe taşınmasını sağlar.

DA





D) Yazılı olmayan ögeleri içerir.

D)

10. Sevgi, saygı, doğruluk, merhamet, cesaret, yardımse-

verlik, sorumluluk, adaletli olmak, vatan ve millet sevgisi gibi kültürümüzde çok önemli kabul edilen değerlerin oluşmasında İslam’ın önemli bir etkisi bulunmaktadır.



Bu bilgilerde kültürü oluşturan aşağıdaki unsurlardan hangisinin önemi vurgulanmaktadır?



A) Dil

B) Din



C) Tarih

D) Mimari

20 Dakikada 6. Sınıf Sosyal Bilgiler

17

3

Ön Yargıları Kırıyorum 1C6BE94C

1. Yapılan sosyal araştırmalara göre toplumlarda kıyafet-

3. Toplumsal farklılıklara saygının önündeki en büyük en‑

leri eski olan insanlar ile iletişimin çok az olduğu hatta zor durumlarda kalan bu insanlara yardım bile edilmediği gözlemlenmiştir. Yapılan bir sosyal deneyde kent meydanında elbisesi eski olan bir genç baygın şekilde yerde kendisine yardım edilmesini beklemiş ancak uzun bir süre yanından geçen insanlar onu görmezlikten gelmişlerdir. Başka bir sosyal deneyde ise aynı yerde yeni kıyafetler giymiş bir genç baygın taklidi yaptığı anda etrafına insanlar toplanmış ve gence yardım etmişlerdir.



Buna göre ön yargının fazla olduğu bir toplumda,



I. Toplumsal huzur bozulur.



II. Eşitlik kavramı önemini yitirir.



III. Yardımlaşma ve dayanışma azalır.

Verilenlerden hareketle aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz?



durumlarından hangilerinin yaşanabileceği söylenebilir?

A) Ön yargılar ve kalıp yargılar toplumsal yaşamı etkilemektedir.



A) I ve II

B) I ve III



C) II ve III

D) I, II ve III

Kİ KA



gel ön yargıdır. Ön yargının bulunduğu toplumlarda toplumsal birliktelik oluşmaz. Bu tarz toplumlarda farklı nedenlerden dolayı oluşan ayrımcılık ortaya çıkar. Bu da hoşgörü anlayışının yok olmasına sebep olur.

B) İnsanlar toplum içerisinde fiziksel görünüşleri ile yargılanmaktadır. C) Yapılan sosyal deneyler toplumda ön yargıların ve kalıp yargıların var olduğunu kanıtlamaktadır.

D) Ön yargıların ve kalıp yargıların engellenmesi için kültürel farklılıkların yok olması gerekmektedir.

4. Toplum içinde oluşmuş kalıp yargılar, toplumda farklı

dakika

cinsiyet gruplarına ve sosyoekonomik gruplara karşı olabileceği gibi farklı etnik ve dinî gruplara karşı da olabilir. Özellikle toplum içerisinde cinsiyet ayrımcılığı ile ilgili birçok kalıp yargı oluşmuştur. Ev işlerinin sadece kadınlar tarafından yapılması gerektiği, kadınların futbol oynayamayacağı, kadınların şoförlüğü iyi yapamayacağı, erkeklerin yemek pişiremeyeceği gibi yargılar cinsiyet ayrımcılığı ile ilgili kalıp yargılara örnek olarak gösterilebilir.

2. Günümüzde aile, komşu, arkadaşlık ve akrabalık gibi

DA

değerlere verilen önem gittikçe azalmaktadır. Bu da insanlar arasındaki etkileşimin, iletişimin özellikle de duygusal bağın azalmasına yol açmaktadır. Birbirini tanımayan, empati kuramayan, farklılıklara saygı duymayan bireylerde, başkalarına karşı ön yargılar oluşmaktadır. Bu ön yargılar genellikle fiziksel farklılığı olan, farklı kültürden, dinden ve mezhepten insanlara karşı olmaktadır.







Buna göre aşağıdaki görsellerin hangisinde kalıp yargıların yıkıldığı söylenemez? A)

B)

C)

D)

Buna göre ön yargı ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) İnsanlar arasındaki etkileşimin azalması, ön yargının oluşmasına sebep olmaktadır. B) Empatinin kurulmaması ve farklılıklara saygı duyulmaması ön yargının sebepleri arasında yer almaktadır. C) Ön yargılar sadece fiziksel farklılığı bulunan insanlara karşı oluşmaktadır. D) Bireysel, kültürel ve dini farklılıkları bulunan insanlara karşı ön yargılar oluşmaktadır.

18

20 Dakikada 6. Sınıf Sosyal Bilgiler

5. Hoşgörü, bir bireyin kendisine aykırı da gelse her şeyi anlayışla karşılayarak olabildiğince hoş görme durumudur.

Bu bilgiye göre aşağıdakilerden hangisi hoşgörülü bir insandan beklenebilecek davranışlar arasında gösterilemez? A) Kendi inancından olmayan biriyle inançlar hakkında sohbet etmek B) Kendi ırkından olmayan birisine karşı ön yargılı olmak C) Kendi makamından daha düşük bir makama sahip birinden fikir almak

6.

Kİ KA

D) Bireysel engeli bulunan kişilerle empati kurmak

YENİ HABER

DA

Tokat’ta psikiyatrist hekim olarak görev yapan, doğuştan bedensel engelli Sare Aydın, Tokatlı bir ailenin 5 çocuğundan biri. Nedeni bilinmeyen bir hastalıktan dolayı doğuştan bedensel engeli nedeniyle tekerlekli sandalyeyle yaşamak zorunda. Sare Aydın'ın en büyük hayali doktor olmaktı. Ancak 11 yaşına kadar okula gönderilmemişti. 11 yaşında ilkokula başlayan Sare, büyük bir başarı ile ilkokulu tamamladı. Ardından yüksek bir puanla kazandığı liseyi de birincilikle bitirdi. Çevresinin “Yapamazsın, doktor olamazsın!” cümlelerine rağmen ilk tercihi olan Tokat Gaziosmanpaşa Tıp Fakültesi'ni kazandı ve buradaki eğitimini de birincilikle tamamladı. Sare Aydın, kendi hayatıyla ilgili ise şu cümleleri kuruyor: “Ben kendime ‘tekerlekli doktor’ derim. Bunu pediatrideki çocuk hastalarımdan biri söylemişti. Benim çemberi çevirmekten başka engelim yok. Bana engel koyan fiziksel koşullar. Fiziksel koşulları yapan da insanlar. Benim park yerime park ediyorlar. Hâlâ rampaların önüne park eden araçları görüyorum. Engelli lavaboları depo niyetine kullanılıyor, hâlâ kilitli. Dışarıdan bakınca benim hayatım zor görünüyor olabilir. Ama öyle olmuyor. Hiçbir zaman acınacak, üzülünecek bir hayat yaşamıyorum. Araba kullanabiliyorum, kendi işlerimi halledebiliyorum. Hayatta olumsuzluklar her zaman var olacak. Engelim de benim bu yoldaki tümseklerimden bir tanesi. Herhangi birimiz için yolda giderken tümseklerimiz olacak. Ben Sare’yim. Engelli Sare değilim. Hekim Sare’yim. Tekerlekli doktorum.”



Verilen haberde yer alan bilgilere göre aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz?

A) Engelli bireylere yönelik ön yargıların bulunduğuna B) İnsanların, engelli bireylerin hayatlarını zorlaştırdıklarına C) Fiziksel farklılığı bulunanların imkân tanındığında hedeflerine ulaşabildiklerine D) Engelli bireylerin yalnızca sağlık alanında başarılı olduklarına

20 Dakikada 6. Sınıf Sosyal Bilgiler

19

7. Geçmişten günümüze kadar olan süreçte yeryüzünde

9. Toplum içerisinde,

birçok topluluğun yaşadığı kabul edilmektedir. Farklı imparatorluklar, farklı devletler kurulmuştur. Kültürel özellikleri birbirinden çok farklı olan topluluklar bazen ticaret amacıyla bazen toprak kavgası nedeniyle bir araya gelmişlerdir. Bazı imparatorluklar uzun yıllar boyunca birçok farklı milleti bünyesinde yaşatmış ve toplumda huzursuzluk ortamının oluşmasına izin vermemişlerdir.



Verilen metinden hareketle aşağıdaki çıkarımlardan hangisine ulaşılamaz?

I. farklı dinlerden olan insanların dini inançlarına saygı duyulması,



II. bir ırkın diğer ırklardan üstün tutulması,



III. fiziksel farklılıklara yönelik kalıp yargılar oluşturulması,



IV. özel gereksinimli bireylerin hayatlarını kolaylaştıracak çalışmaların yapılması,



V. cinsiyet ayrımcılığının yaygınlaştırılması



durumlarından hangilerinin yaşanması toplumsal hayatı olumsuz etkiler?

Kİ KA

A) Toplumlar arasında ön yargılı tutum yaygınlaşmıştır.



B) Toplumsal farklılıkların sorun oluşturması engellenmeye çalışılmıştır.



A) I ve II

B) I, III ve V

C) Farklı uygarlıklar arasında etkileşim yaşanmıştır.



C) II, III ve V

D) III, IV ve V

D) Geçmişten günümüze kadar farklı kültürler var olmuştur.

dakika

10. Osmanlı İmparatorluğu’nda farklı dil, din, mezhep ve etnik kökenlere sahip topluluklar uzun yıllar boyunca huzurlu şekilde birlikte yaşamışlardır.



Buna göre Osmanlı toplumu için aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? A) Toplum içerisinde kalıp yargıların hâkim olduğu B) Farklılıklara saygı duyulmadığı

DA

C) Ön yargılı tutumdan uzak durulduğu

D) Toplum içinde ayrımcılığın fazla olduğu

8. Bir kimse veya bir şeyle ilgili olarak belirli şart, olay ve görüntülere dayanarak önceden edinilmiş olumlu ya da olumsuz yargılara, peşin hükümlere “ön yargı” adı verilmektedir.



Aşağıdakilerden hangisi ön yargılı yaklaşıma örnek olarak gösterilemez? A) Chelsea - Manchester United maçında taraftarların Kante isimli futbolcuyla teninin renginden dolayı alay etmesi B) Zengin ve bakımlı olan Tarık Bey’in, sade bir hayat yaşayan kiracısını hor görmesi C) Trafikte yavaş araba kullanan kadın şoförün hiçbir zaman usta bir şoför olamayacağının düşünülmesi D) Doğuştan fiziksel engeli olan birinin yaptığı başarılı çalışmaların takdir edilmesi

20

20 Dakikada 6. Sınıf Sosyal Bilgiler

11. “Gel, gel, ne olursan ol, yine de gel.” Mevlana Celaleddin

Mevlana, bu sözü ile aşağıdakilerden hangisini vurgulamaktadır? A) Ön yargıların artırılmasını B) Farklılıkların görmezden gelinmesini C) Kalıp yargıların çoğaltılmasını D) Din ve mezhep ayrımcılığının yaygınlaştırılmasını

4

Birlikte Daha Güçlüyüz 2A8CEFEF

1. Kırsal kesimlerde ortak ya da kişisel işlerin el birliğiyle

3. Aşağıda ülkemizde faaliyet gösteren bazı sivil toplum





• 1998 yılında Dr. Üstün Ezer tarafından Ankara’da, kanser hastası çocuk ve yetişkinlerin birçok ihtiyacını karşılamak amacıyla kurulan vakıftır.



• 1863 yılından bu yana “eğitimde fırsat eşitliği” ilkesi ile çalışmalar yürüten, babası veya annesi hayatta olmayan, maddi olanakları yetersiz olan çocukların eğitim ihtiyacını ücretsiz karşılamaya çalışan vakıftır.



• Günümüzdeki adını Mustafa Kemal Atatürk’ün verdiği, 1868 yılında savaşlarda yaralanan ya da hastalanan askerlere hiçbir ayrım yapmadan yardım etmek amacıyla kurulmuştur. Doğal afetlerde ve normal zamanlarda korumasız ve ihtiyaç sahiplerine yardım sağlamak, toplumda yardımlaşmayı geliştirmek ve kan ihtiyacını karşılamak amacıyla hizmetler yürüten vakıftır.

ve sırayla yapılmasına “imece” denir.

kuruluşlarıyla ilgili bilgiler verilmiştir.

Buna göre imece ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) İş birliği anlayışı vardır. B) Günümüzde yalnızca büyük şehirlerde uygulanan bir yöntemdir. C) İnsanların birbirleriyle yardımlaşması esastır.

Kİ KA

D) Toplumsal dayanışma örneğidir.



2.



Verilen bilgiler ile aşağıda öğrencilerin belirttiği sivil toplum kuruluşları eşleştirildiğinde hangisi açıkta kalır? A)

B)

dakika

Darüşşafaka

Kızılay

Eda

Emre

C)

Darülaceze

D)

Emel

İlyas

Osmanlı Devleti’nde veresiye defterine Zimem Defteri adı verilmekteydi. Padişahlar, padişah hanımları, yöneticiler ve ekonomik durumu iyi olan kişiler yılın belli vakitlerinde rastgele birkaç satıcının yanına gider, Zimem Defteri’ni ister ve borçluların borcunu öderlerdi. Bu uygulama ile borcu ödeyen kişi borcunu ödediği kişiyi bilmez, borcu bulunan kişi de borcunu kimin ödediğini bilmezdi.

DA





Verilenlere göre Zimem Defteri uygulaması ile,

LÖSEV

4. Sivil toplum kuruluşları ile,



I. Yardımlaşmanın gönül kırmadan yapıldığı,



I. yardımlaşma ve dayanışmayı desteklemek,



II. İhtiyaç sahiplerinin ihtiyaçlarının giderildiği,



II. birlik ve beraberliği geliştirmek,



III. Toplumsal yardımlaşma ve dayanışmaya katkı sağlandığı



III. toplumda fırsat eşitliği sağlamak,



IV. toplumsal huzuru arttırmak



durumlarından hangilerinin gerçekleştirildiği söylenebilir?



hedeflerinden hangileri gerçekleştirilmek istenmektedir?



A) Yalnız I

B) I ve II



A) I, II ve III

B) I, III ve IV



C) II ve III

D) I, II ve III



C) II, III ve IV

D) I, II, III ve IV

20 Dakikada 6. Sınıf Sosyal Bilgiler

21

5. İnsanlar beslenme, giyinme, barınma, eğitim, sağlık gibi

7. Yardımlaşma ve dayanışma toplumun temel taşı olan

ihtiyaçlarını karşılamak için kurumsal bir düzene ihtiyaç duyarlar. Sosyal yardımlaşma ve dayanışma bu ihtiyaçları karşılamak üzere ortaya çıkan, toplumun ekonomik yapısını dengede tutan değerlerdir. Bu faaliyetler maddi yardımlarla yapılabileceği gibi manevi destekle de yapılabilir.



ailede başlar. Aile bireyleri içerisinde saygı, sevgi, anlayış, paylaşma gibi değerlerin oluşmasında yardımlaşma ve dayanışma önemli rol oynar. Komşuların birbirlerine yemek vermesi, aşure gününde aşurelerin dağıtılması, cenaze evlerine yemek götürülmesi, düğünlerde hediye verilmesi, iyi ve kötü günlerinde yanlarında bulunulması vb. davranışlar Türk toplumunun yardımlaşma ve dayanışma örneklerindendir.

Aşağıdakilerden hangisi manevi destekle yapılan sosyal yardımlaşma ve dayanışma faaliyeti olarak gösterilebilir?



Kİ KA

A) Komşumuzun iyi ve kötü günlerinde yanında olmak

Buna göre Türk toplumuyla ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?

B) Eğitime destek amacıyla öğrencilere burs vermek

A) Yalnızca yakın çevreye yardımlarda bulunulmaktadır.

C) Depremde zarar görenler için yardım kolileri hazırlamak

B) Toplumsal yardımlaşma ve dayanışma önemli kabul edilmektedir.

D) Lösemili çocuklar için LÖSEV’e bağışta bulunmak

C) Yardımlaşma sadece maddi değerler ile gerçekleştirilmektedir. D) Özel günler haricinde yardımlaşma yapılmamaktadır.

6.

8. Elif Öğretmen, öğrencilerinden toplumsal yardımlaşma

dakika

ve dayanışma ile ilgili atasözleri araştırıp bir sonraki sosyal bilgiler dersine getirmelerini istemiştir. Bir sonraki sosyal bilgiler dersinde aşağıdaki öğrenciler sırayla buldukları atasözlerini söylemişlerdir.



DA

Kerem





Bir elin nesi var, iki elin sesi var.

Ülkemizde “Alo Sosyal Yardım Hattı (144)” projesi ile yoksullukla etkin bir mücadele için fakir ve muhtaç vatandaşlarımızın desteklenmesi, bilgiye ve yardıma erişim fırsatlarının artırılması hedeflenmiştir. Ücretsiz aranabilen “Alo 144 Sosyal Yardım Hattı” ile sosyal yardıma ihtiyacı olan vatandaşlarımıza profesyonel destek sağlanmaktadır.

Aslı

Ateş olmayan yerden duman çıkmaz. Hakan

Nerede birlik, orada dirlik.

Verilen bilgilere göre bu projeyle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Toplumsal dayanışmaya katkı sağlamaktadır.

B) Ekonomik eşitsizliğin azaltılmasına yönelik çalışmalar yapmaktadır.

Baş başa vermeyince taş yerinden kalkmaz.

Zehra



Verilenlere göre bu öğrencilerden hangilerinin söylediği atasözü Elif Öğretmen’in isteğine uygundur? A) Aslı ve Kerem

C) Toplum içindeki ayrımcılığın artmasına neden olmaktadır.

B) Hakan ve Zehra

D) Yardıma muhtaç kişilere destek sağlamaktadır.

D) Aslı, Hakan ve Zehra

22

20 Dakikada 6. Sınıf Sosyal Bilgiler

C) Aslı, Kerem ve Zehra

11. Toplumsal dayanışma, toplumun kurum ve kuruluşlarıy-

9.

la ortak değerlerde birleşmesi ve birlikte hareket etmesidir.



B)

Verilenlerden hareketle aşağıdaki çıkarımlardan hangisine ulaşılabilir?

A) Yardımlaşma ve dayanışma, zor olan işleri kolaylaştırır. B) Yalnızca göçmen kuşlar göç eder.

C) Grubun tüm sorumluluğu tek kişiye yüklenmelidir.

dakika



Yaz ve kış dönemlerinde farklı merkezlerde yaşamlarını sürdüren göçmen kuşların, göç ettikleri esnada farklı şekiller oluşturdukları görülmektedir. Yapılan araştırmalar, iki merkez arasında göç ederken genellikle “V” şeklinde uçan göçmen kuşların, bu şekilde enerji tüketimini azaltarak daha az güç tükettiklerini ortaya çıkarmıştır. En önde uçan kuşun hava akımını kanat çırparak yarması, arkadaki kuşların kanat çırpmadan havada süzülmelerine imkân tanımaktadır. Öndeki kuş yorulduğu zaman en arkaya geçerek yeniden enerji toplayabilmekte böylece göçmen kuşlar çok uzun mesafeleri az enerji harcayarak geçebilmektedir.

A)

Kİ KA



Bu bilgiye göre aşağıdaki görsellerden hangisinde toplumsal dayanışmanın vurgulandığı söylenemez?

D) Toplum içerisinde ağır işlerden kaçınılmalıdır.

DA

C)

10. Yardımlaşma ve dayanışma toplum üzerinde birçok etki oluşturmaktadır.



D)

Aşağıdakilerden hangisi bu etkiler arasında gösterilemez?

A) Birlik ve beraberliği güçlendirir. B) Problemlerin kolay ve hızlı çözülmesini sağlar. C) Toplumsal barışa katkı sağlar. D) Bireylerde kıskançlık duygusunu geliştirir.

20 Dakikada 6. Sınıf Sosyal Bilgiler

23

5

Hak, Özgürlük, Sorumluluk 3C0E7C04

1. Tüketici olarak çeşitli sorunlarla karşılaşabiliriz. Bu so-

3. Bir bireyin isteyebileceği, kullanabileceği, toplum ve ka-

runları çözerken temel hak ve özgürlüklerimizin farkında olmalıyız. Ayrıca sorumluluklarımızın da bilincinde olarak sorunların çözümüne yönelik üstümüze düşen görevleri yerine getirmeliyiz.



nunlar tarafından kendisine tanınan yetkiye “hak” denir.



Buna göre bilinçli bir vatandaş olarak bir sorunla karşılaştığımızda, I. temel hak ve özgürlüklerimizin kısıtlanması,



II. çözüme yönelik önerilerimizin engellenmesi,



III. kanunların yok sayılması



durumlarından hangilerine karşı kendimizi savunmalıyız?



A) I ve II



C) II ve III

A)

Kİ KA



Aşağıdakilerden hangisi verilen açıklamaya örnek olarak gösterilemez?

B) I ve III

Yatağı toplamak

D) I, II ve III

dakika

B)

Teneffüs yapmak

DA

C)

2. Roller insanlara bir takım haklar ve sorumluluklar yükler.

Haklar, hukukun çizdiği sınırlar çerçevesinde yapılabilecekler olarak ifade edilir. Sorumluluklar ise üstlenilen rollerin görevlerini yerine getirmek olarak ifade edilir.



Buna göre,



I. Sibel’in okulda teneffüs yapması,



II. Mustafa’nın sabah kalktığında yatağını toplaması,



III. Serdar’ın arkadaşları ile oyun oynaması



örneklerinden hangileri sorumluluk olarak gösterilebilir?



A) Yalnız I

B) Yalnız II



C) I ve III

D) II ve III

24

20 Dakikada 6. Sınıf Sosyal Bilgiler

Oy kullanmak D) Dilekçe

Dilekçe yazmak

4. Kişinin kendi davranışlarını veya kendi yetki alanına

6. Kişi hakları, doğuştan gelen haklar ve sonradan kazanılan haklar olarak ikiye ayrılmaktadır. Doğuştan kazanılan haklara tüm insanlar sahip olurken sonradan kazanılan haklara zaman içinde yaşantılar doğrultusunda sahip olunmaktadır.

giren herhangi bir olayın sonuçlarını üstlenmesine “sorumluluk” adı verilmektedir.



Bu bilgiye göre aşağıdaki davranışlardan hangisinde kişinin kendi sorumluluklarını yerine getirmediği söylenebilir?



Bu bilgilere göre aşağıdakilerden hangisi sonradan kazanılan haklar arasında gösterilemez?



A) Mülkiyet hakkı

B) Yaşama hakkı



C) Miras hakkı

D) Oy kullanma hakkı

A) Ahmet, sabah evden çıkmadan yatağını toplamıştır. B) Ödevlerini eksiksiz yapan Esra, öğretmeninden takdir almıştır.

Kİ KA

C) İş yerine gelen Ömer, imzalaması gereken evrakları imzalamıştır.

D) Marketten sevdiği bir ürün alan Fatma, market çıkışında ürünü açarak paketini yere atmıştır.

7.

DA

dakika

Toplumsal yaşantımızda birden fazla role sahip olabiliyoruz. Gün içerisinde evde, okulda, sosyal çevremiz içinde farklı rollere sahip olduğumuz gibi farklı sorumluluklar da üstlenebiliyoruz. Önemli olan nokta ise büründüğümüz role uygun davranışlar sergileyerek bizden beklenen sorumlulukları yerine getirmektir. Evimizde iken odamızı düzenli tutmak, ev işlerinde anne ve babamıza yardımcı olmak, okulda iken derslere zamanında girmek, dersi dikkatli dinlemek, okul kurallarına uymak, ders araç - gereçlerini unutmamak sorumluluklarımızdan bazılarıdır.

5.

T.C. Anayasası



Kemal Öğretmen’in anlattıklarından hareketle çıkarılabilecek en kapsamlı yargıyı aşağıdaki öğrencilerden hangisi ifade etmiştir?



A)

Madde 74

Vatandaşlar ve karşılıklılık esası gözetilmek kaydıyla Türkiye’de ikamet eden yabancılar, kendileriyle veya kamu ile ilgili dilek ve şikayetleri hakkında, yetkili makamlara ve Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne yazı ile başvurma hakkına sahiptir.



T.C. Anayasası’nın 74. maddesinde aşağıdaki haklardan hangisinin koruma altına alındığı söylenebilir?



A) Yaşama hakkı

B) Miras hakkı



C) Dilekçe hakkı

D) Mülkiyet hakkı

Yatağımı toplamak evdeki sorumluluklarımdan birisidir. Emre

B) Berna

C)

Dersi dikkatli dinlemek ve ödev yapmak okuldaki sorumluluklarımızdan bazılarıdır. Tüm insanların iş yerlerindeki sorumlulukları aynı olmaktadır.

Ali

D) Emel

İçinde bulunduğumuz gruplar değiştiğinde rollerimiz ve sorumluluklarımız da değişmektedir.

20 Dakikada 6. Sınıf Sosyal Bilgiler

25

8.

10. Ülkemizdeki bireyler, yaşadıkları sorunlar karşısında

Valilik, Kaymakamlık, Belediye, Muhtarlık, Tüketici Hakları Derneği, Tüketici Hakları Merkezi, Tüketici Hakları Mahkemesi gibi kurumlara başvurabilmektedirler.

Merhaba, benim adım Göktürk. 2. sınıfa gidiyorum. Hafta içi günün büyük çoğunluğunu okulda geçiriyorum. Hafta sonu ise ailemle eğlenceli vakit geçirmeye çalışıyorum.

Bu bilgiye göre aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? A) Ülkemizde bireylerin haklarının korunması hedeflenmiştir. B) Kurumlar yalnızca tüketici haklarıyla ilgilenmektedir. C) Ülkemizde üretici haklarını savunan kurumlar bulunmamaktadır.

Verilenlere göre aşağıdakilerden hangisi Göktürk’ün sorumlulukları arasında gösterilemez?

D) Sorunların çözümünde en üst makam Tüketici Hakları Merkezidir.

Kİ KA





A) Çevreyi temiz tutmak

B) Sınıf kurallarına uymak

C) Bozulan ev eşyalarını tamir etmek

dakika

D) Ödevleri zamanında yapmak

DA

9. Herhangi bir kısıtlamaya, zorlamaya bağlı olmaksızın

düşünmeye veya davranmaya “özgürlük” adı verilmektedir. Özgürlükte önemli olan nokta başkalarının sınırlarını ihlâl etmemek, başkalarının haklarını çiğnememektir. Bu nedenle özgürlük kavramı tanımlanırken “Başkalarının özgürlüğünün başladığı yerde bizim özgürlüğümüz sonlanır.” ifadesi dile getirilmektedir. Seyahat özgürlüğü, yerleşme özgürlüğü, düşünce özgürlüğü bizlere tanınan özgürlüklerden bazılarıdır.



11. Barış Bey yeni aldığı bilgisayarın bazı tuşlarının çalışmadığını fark etmiştir. Ürünü aldığı mağazaya giderek ürünün fişi ve garanti belgesini göstererek şikayetini dile getirmiş ve ürünün değiştirilmesini istemiştir. Ancak mağaza sahipleri Barış Bey’in bu isteğini kabul etmeyerek sorunun zamanla düzeleceğini belirtmişlerdir.

Verilen metne göre,



I. bireylerin farklı özgürlüklere sahip olduğu,



II. özgürlüklerin sınırsız olduğu,



III. başkalarının özgürlüklerinin çiğnenmemesi gerektiği



çıkarımlarından hangilerine ulaşılabilir?



A) Yalnız I

B) I ve III

C) Tüketici Hakem Heyetine başvurmak



C) II ve III

D) I, II ve III

D) Ürünün arızasının geçmesini beklemek

26

20 Dakikada 6. Sınıf Sosyal Bilgiler



Buna göre Barış Bey’in yapması gereken doğru dav‑ ranış aşağıdakilerden hangisidir? A) Mağaza sahiplerini ikna etmeye çalışmak B) Mağaza sahipleri ile tartışmak

1

Birey ve Toplum 3D5C01B4

1.

Bir arada yaşamamızı sağlar.

İnsanlarla iletişimimizi arttırır.

Kİ KA

Sosyal Yardımlaşma Ve Dayanışma

Toplumsal huzuru sağlar.



?

Verilen diyagramda “?” ile gösterilen alana aşağıdakilerden hangisi yazılamaz? A) Sosyal bağlarımızı güçlendirir.

B) Kalıplaşmış yargıları arttırmamızı sağlar.

C) Toplumsal birlikteliğin oluşmasını sağlar.

DA

D) Ön yargılı olmamızı engeller.

2.

Rol

Hak

Sorumluluk

I

Öğrenci

Ders görmek

Ödev yapmak

II

Abla

Uyumak

Kardeşine yardım etmek

III

Doktor

Hastaları tedavi etmek

Dinlenmek

IV

Baba

Ailesinin geçinmesini sağlamak

Yemek yemek



Tabloda verilen bilgilerden hangilerinde hata yapıldığı söylenebilir?



A) I ve II 

B) I ve IV 

C) II ve III 

D) III ve IV

20 Dakikada 6. Sınıf Sosyal Bilgiler

27

Bir ormandaki göçmen kuşlar kış gelmeden sıcak ülkelere göç etmişler. Ama kırlangıç, kanadı kırık olduğu için arkadaşları ile birlikte göç edememiş ve geride kalmış. Kış bastırıp soğuklar başlayınca kırlangıç kuşu sığınacak bir yer aramış. Meşe ağacına gitmiş. “Bu kışı senin yanında geçirebilir miyim?” diye sormuş. Meşe ağacı: “Kusura bakma, gövdemde yer yok. Hem sen benim palamutlarımı yer bitirirsin,” demiş. Kırlangıç uçup gürgen ağacına gitmiş ve sığınmak için izin istemiş. Fakat gürgen: “Sana ayıracak yerim yok. Kimseyle uğraşamam,” diyerek kırlangıcı kabul etmemiş. Kırlangıç kuşu o gün akşama kadar ağaçtan ağaca gidip kışı geçirebileceği bir yer aramış. Fakat ağaçlar: “Bütün yaz kuşlar üzerimizde zaten, hiç olmazsa kışın rahat kalalım,” diyerek kırlangıç kuşu misafir etmek istememişler. Kırlangıç kuşu çok üzgünmüş. Sonunda bir ardıç ağacının altına konmuş. Ne yapacağını düşünürken ardıç ağacı ona seslenmiş: “Sevgili kırlangıç, seni çok üzgün gördüm. Neyin var, hem sen neden göç etmedin?” Kırlangıç kuşu, ardıç ağacına başından geçenleri anlatmış. Ardıç ağacı: “Üzülme,” demiş, “Ben seni misafir ederim. Benim yanımda istediğin kadar kalabilirsin. Dallarımdaki meyvelerden de istediğin kadar yiyebilirsin.” Kırlangıç kuşu, ardıç ağacının konukseverliğine çok memnun olmuş. Kışı, ardıç ağacının dalları arasında geçirmiş. Bu sürede kırık kanadı da iyileşmiş… Sonraki senelerde arkadaşları ile birlikte sıcak ülkelere gidebilmiş. Her sene ardıç ağacını ziyaret etmiş. Ardıç ağacıyla kırlangıç kuşunun dostluğu ölene dek sürmüş.



Verilen hikayede iletilmek istenen mesajın aşağıdakilerden hangisi olduğu söylenebilir?

Kİ KA

3.

A) Yardımlaşma ve dayanışma, zorlukların aşılmasında kolaylık sağlar. B) Yalnız kalmak, toplumdan uzaklaşmaya neden olur.

C) İşleri vaktinde yapmak, zamanın yararlı geçmesini sağlar. D) Kıskançlık, kötü duyguların oluşmasına neden olur.

DA

4.

Merhaba. Benim adım Gökhan. Bursa'da küçük bir mahallede yaşıyorum. Mahalle küçük olduğu için tüm komşularımızı ve mahalle sakinlerimizi tanıyorum. Geçen hafta alt katımızda oturan komşumuz başka bir şehre atandığı için taşınmak zorunda kaldı. Bugün ise yeni birileri taşındı alt katımıza. Eski komşumuzun oğlu Efe'yle çok iyi arkadaşlık bağımız vardı. Sürekli evimizin karşısındaki top sahasına gidip futbol oynardık. Bu yüzden taşınmalarına çok üzüldüm. Yeni komşumuzun benimle aynı yaşta olan bir kızı olduğunu öğrendim. Adı da Ceren'miş ama henüz tanışmadık. Ceren ile çok iyi bir arkadaşlık bağı kuracağımı düşünmüyorum. Çünkü kızlar futbol oynamayı bilmezler. Zaten giden arkadaşlarımın yerini hiç kimse dolduramaz.



Verilenlerden hareketle Gökhan ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) Ceren’i tanımamasına rağmen ona karşı ön yargı oluşturmuştur. B) Cinsiyet ayrımcılığı yapmaktadır. C) Hoşgörülü bir anlayışa sahiptir. D) Kızlara yönelik kalıp yargı oluşturmuştur.

28

20 Dakikada 6. Sınıf Sosyal Bilgiler

5. Aşağıdakilerden hangisi 13 yaşında olan Sevim’in sonradan kazanabileceği roller arasında gösterilemez?

A)

B)

C)

Anneanne

Müdire

Bebek

Kİ KA

Anne

D)

6. Özlem Öğretmen, sosyal bilgiler dersinde öğrencilerine aşağıdaki etkinliği yaptırmıştır.

KÜLTÜRÜMLE YAŞIYORUM

Aşağıdak fadelerden doğru olanlara “D”, yanlış olanlara “Y” yazınız. (İlk 4 soru 15, d ğer sorular 20 puandır.)

(...) 1. Tar h, geçm ş kültürler n öğren lmes n sağlayan m llî kültür unsurudur.

(...) 2. M llî bayramlar, b rl k ve beraberl ğ n pek şmes n sağlayan kültürel etk nl klerdend r. (...) 3. Yabancı kel meler n sıkça kullanılması, d l m z n gel şmes ne katkı sağlamaktadır.

DA

(...) 4. Türkçe, b rl ğ m z sağlayan öneml m llî kültür unsurlarımızdan b r d r.

(...) 5. Çömlekç l k, bakırcılık, dokumacılık ve bastonculuk, kültürümüzü yansıtan el sanatlarımızdandır.

(...) 6. Dolmabahçe Sarayı, Sel m ye Cam

, geçm şten günümüze ulaşan ve kültürümüzü yansıtan m mar eserlerdend r.



Fatih, Özlem Öğretmen’in yaptığı etkinlikten 85 puan almıştır.



Buna göre aşağıdaki cevaplardan hangisinin Fatih’e ait olduğu söylenebilir?

A)

1.

D

2.

 

B)

1.

D

D

2.

3.

Y

4.

D

5. 6.

 C)

1.

Y

D

2.

3.

Y

4.

D

D

5.

D

D

6.

Y

 D)

1.

D

D

2.

D

3.

D

3.

D

4.

Y

4.

D

5.

Y

5.

D

6.

D

6.

D

20 Dakikada 6. Sınıf Sosyal Bilgiler

29

2

Birey ve Toplum 4CCD26C6

1.

30.01.2005 yılında evlendi.

17.09.1980 yılında ablasının yardımıyla ilk defa adım atmaya başladı.

14.09.1985 yılında okula başladı.

16.05.2002 yılında öğretmen oldu.

Kİ KA

27.03.1978'de dünyaya geldi.

03.05.2009 yılında baba oldu.

19.11.2039 yılında kayınpeder oldu.

30.01.2044 emekli bir dede oldu.

Verilenlere göre Mehmet Bey ile ilgili aşağıdaki çıkarımlardan hangisine ulaşılamaz?

A) Rollerinden bazılarına doğuştan sahip olurken bazılarını sonradan kendi iradesi ile kazanmıştır.

DA

B) Zaman içerisinde birçok yeni role sahip olmuştur.

C) Değişen yaşamı ile birlikte rollerinde de değişiklikler meydana gelmiştir. D) Kazandığı tüm rollerini ömrünün sonuna kadar taşımıştır.

2. Kültür, bir toplumu diğer toplumlardan ayıran, günümüze kadar değişerek gelen, kendine özgü birçok değeri olan yaşayış

ve düşünüş tarzıdır. Kültürü oluşturan birçok unsur bulunmaktadır. Kültürel unsurlar, aynı kültür içerisinde benzer özellikler taşıyabileceği gibi farklı özelliklere de sahip olabilmektedir. Ülkemizde bulunan kültürel unsurlar bu duruma örnek olarak gösterilebilir. Ülkemizde yemeklerin bölgeden bölgeye farklılık göstermesi bazı kültürel unsurların farklılaştığını gösterirken her bölgede düğün ve cenaze günlerinde insanların mezarlıkları ziyaret etmesi bazı kültürel unsurların benzer özelliklere sahip olduğunu göstermektedir.



Verilen metinden hareketle aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?

A) Kültürü oluşturan en temel unsurun tarih olduğu B) Bir kültüre ait tüm unsurların benzer özellikler taşıdığı C) Kültürel unsurların toplum içerisinde benzerlikler ve farklılıklar gösterdiği D) Kültürün geçmişten günümüze değişmeden geldiği

30

20 Dakikada 6. Sınıf Sosyal Bilgiler

3.

Geçmiş yıllarda kadınlar ev işleri ve annelik görevinden sorumlu iken babalar evin geçimini sağlamakla yükümlüydüler. Ancak günümüzde hem ev işlerinde hem de ev geçiminde sorumluluklar paylaşılmaktadır.



Kİ KA

Eskiden kadınların iş hayatındaki rolleri sınırlıydı. Kadınlara iş hayatında genellikle temizlik yapmak, yemek hazırlamak gibi görevler verilirdi. Ancak günümüzde kadınların iş hayatında aldıkları roller çok fazladır.

Mert ve Eda’nın sözlerinden hareketle çıkarılabilecek en kapsamlı yargı aşağıdakilerden hangisidir? A) Geçmişte kadınların meslek sahibi olmaları engellenmiştir. B) Değişen zaman içinde roller de değişime uğramıştır.

C) Eskiden kadınlar yalnızca ev işlerinden sorumlu tutulmuştur.

D) Günümüzde evin geçimini anne ve babalar birlikte üstlenmektedir.

4. Ülkemizde sosyal yardımlaşma ve dayanışmayı destekleyen bazı kurum ve kuruluşlarla ilgili bilgiler şu şekildedir: Başta gençler olmak üzere tüm halkı alkol, sigara, uyuşturucu, kumar gibi kötü alışkanlıklardan korumak, kurtarmak ve bunlara karşı eğitim vermek amacıyla kurulmuştur.



Dağlarda ve diğer zorlu doğa koşullarında doğru ve bilinçli arama ‑ kurtarma faaliyetleri gerçekleştirmek amacıyla kurulmuştur.

DA





Din, dil, ırk, cinsiyet ve mezhep farkı gözetmeksizin muhtaç insanlara kalacak yer, kıyafet, yeme ‑ içme ve hastalıklarını tedavi etmek amacıyla kurulmuştur.



Bilgileri verilen kuruluşlar ve çalışma yaptıkları alanlar aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak eşleştirilmiştir?

A)

B)

Kuruluş

Yeşilay

AKUT

TEV

Kuruluş

Yeşilay

Darülaceze

TEV

Çalışma Yaptıkları Alanlar

Sağlık

Çevre

Eğitim

Çalışma Yaptıkları Alanlar

Sağlık

Gıda

Eğitim

C)

D)

Kuruluş

Kızılay

TEV

Darülaceze

Kuruluş

Yeşilay

AKUT

Darülaceze

Çalışma Yaptıkları Alanlar

Sağlık

Eğitim

Gıda

Çalışma Yaptıkları Alanlar

Sağlık

Çevre

Gıda

20 Dakikada 6. Sınıf Sosyal Bilgiler

31

5.

1

2 Bir tanesini bana verir misin oğlum?

3

Kİ KA

Anne, bak ağaçtan iki elma kopardım.

Seni yaramaz! Bana elma vermemek için ikisini de ısırdın değil mi?

4

Hayır anne, tadına bakmak için ısırdım. Bu elma daha tatlı olduğu için senin.



Verilenlerden hareketle aşağıdakilerden hangisine ulaşılabilir? A) Anne, oğluna karşı ön yargılı tutum sergilemiştir.

B) Çocuk, annesinin elma yemesini istememektedir. C) Anne, peşin hüküm vererek doğru davranmıştır.

DA

D) Çocuk, annesine karşı öfkeli bir tutum sergilemiştir.

6. Elif Öğretmen sabah okula giderken yol üstünde bir kırtasiyeye uğrayarak tahta kalemi alır. Parasını ödedikten sonra fişini

de alarak okula gelir. İlk dersinde yeni aldığı tahta kalemini çantasından çıkararak kullanmak ister ancak kalem yazmaz. Birkaç kez daha yazı yazmak için deneme yapan Elif Öğretmen, kalemin mürekkepsiz olduğunu anlar. Okul çıkışında kalemi aldığı kırtasiyeye giderek kalemin mürekkepsiz olduğunu belirtir ve yeni bir kalem ile değiştirilmesini ister. Ancak kırtasiye sahibi bu isteği kabul etmez. Elif Öğretmen kalemin fişini göstererek kalemi sabah aldığını belirtir. Ancak kırtasiye sahibi yine de kalemi değiştirmez.



Buna göre Elif Öğretmen’in yapması gereken davranışı aşağıdaki öğrencilerden hangisi doğru olarak belirtmiştir? A)

Kalemi çöpe atarak yeni bir kalem almalıdır.

B)

Emre

C)

Tüketici Hakları Mahkemesine başvurmalıdır. Ali

32

20 Dakikada 6. Sınıf Sosyal Bilgiler

Demet

D)

Mürekkep satın alarak kalemin mürekkebini doldurmalıdır.

Kırtasiye sahibini ikna etmek için uğraşmalıdır. Eda

Kİ KA

DA

2. BÖLÜM

KÜLTÜR VE MİRAS

1

Türklerin Ana Yurdu ve Asya (Büyük) Hun Devleti 5AAD34EC

1. Türklerin ilk ana yurdu Orta Asya olarak kabul edil-

3. Orta Asya’da yapılan arkeolojik kazılarla Türklere ait ol-

mektedir. Orta Asya aynı zamanda Türkistan (Türklerin yaşadığı ülke) olarak isimlendirilmektedir. Orta Asya; sert karasal iklimin hâkim olduğu, geniş bozkırların yer aldığı, denizin etkisinden uzak bir coğrafyadır. Orta Asya’nın bu özellikleri burada yaşayan Türklerin göçebe yaşam sürmelerine ve temel geçim kaynağı olarak hayvancılıkla uğraşmalarına neden olmuştur.



duğu kabul edilen birçok eşya ortaya çıkarılmıştır. Bu eşyalardan bazıları şunlardır:



Verilen bilgilerden hareketle Orta Asya Türkleri ile ilgili aşağıdaki çıkarımlardan hangisine ulaşılamaz? A) Yaşadıkları bölgenin doğal koşullarına uygun davranmaya çalışmışlardır.

Kİ KA

Gürz

B) Orta Asya’da büyük ve güçlü bir devlet kurmuşlardır.

C) Doğa koşullarına uygun ekonomik faaliyetler gerçekleştirmişlerdir.

D) Coğrafi şartlara bağlı olarak mevsimlere göre yer değiştirmişlerdir.

dakika

Kilim

2.

DA





Atı ilk evcilleştiren milletin Türkler olduğu kabul edilmektedir. Atın evcilleştirilmesi ile Türkler, çok geniş alanlara yayılma imkânı da bulmuşlardır.



Buna göre atı evcilleştirmenin Türklere,



I. ulaşım,



II. askerî,



III. ekonomi



alanlarından hangilerinde katkılar sağladığı söylenebilir?



A) I ve II

B) I ve III



C) II ve III

D) I, II ve III

34

20 Dakikada 6. Sınıf Sosyal Bilgiler

Saban Verilenlerden hareketle Orta Asya Türklerinin aşağıdaki alanlardan hangisinde kendilerini geliştirdikleri söylenemez? A) Dokumacılık B) Tarım C) Mimari D) Madencilik

4.



Orta Asya Türklerinin en önemli özelliklerinden birisi de çadır kültürü olmuştur. Türklerin barınak olarak kullandıkları çadırlar, hayvanlardan elde edilen kalın keçe örtülerle kaplanmıştır. Türkler, çadırların içini halı ve kilimler ile donatmışlardır. Konargöçer hayatı yaşayan Orta Asya Türkleri, çadırlarını çeşitli hayvanların çektiği arabalar ile taşıyarak bir yerden başka bir yere götürmüşlerdir.



● Orta Asya’da kurulan ve bilinen ilk Türk devletidir.



● Çinliler ile İpek Yolu için mücadele etmiştir.



● Çinliler üzerine sürekli akınlar yapmışlardır.



● Çinlilerin, Çin Seddi’ni inşa etmelerine neden olmuşlardır.



● Devletin kurucusu Mete Han’dır.



● Devletin merkezi Ötüken’dir.



Verilen bilgilerden kaç tanesinin Asya Hun Devleti’yle ilgili olduğu söylenebilir?

Kİ KA



6. Aşağıda bazı bilgiler verilmiştir.



A) 3 

B) 4 

C) 5 

D) 6

Verilenlerden hareketle Orta Asya Türkleri ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

B) Çeşitli mimari eserler oluşturmuşlardır.

C) Hayvancılık ekonomik faaliyetiyle uğraşmışlardır.

DA

D) Dokumacılıkta kendilerini geliştirmişlerdir.

dakika

A) Ulaşımda hayvan gücünden yararlanmışlardır.

7.

5. Asya Hun Devleti hükümdarı Mete Han, Orta Asya’da

yaşayan Türkleri bir çatı altında toplamış ve birçok yabancı topluluğu kendi emri altına almıştır.



Bu bilgiye göre Mete Han ile ilgili aşağıdakilerden hangisine ulaşılabilir? A) Asya Hun Devleti’nin kurucusu olduğu B) Devletin hâkimiyet alanını genişlettiği C) Çinlileri tarih sahnesinden sildiği D) Din değişikliği yaptığı



Ben, Asya Hun Devleti hükümdarı Mete Han. Devletin başına geçtiğim andan itibaren sürekli olarak sınırları genişletmek amacıyla yabancı devletlerle mücadele ettim. Bundan sonra da etmeye devam edeceğim. Çin üzerine yaptığım akınlar sonucundan Çin topraklarının büyük bir kısmını ele geçirdim ve Çin'i vergiye bağladım. Ancak halkımdan çok önemli bir isteğim var. Millî kültürümüzün kalabalık Çin nüfusu içerisinde kaybolmasını istemiyorum. Bu nedenle Türklerin, Çin topraklarına yerleşmesine izin vermiyorum.

Mete Han’ın konuşmalarından hareketle aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz? A) Mete Han, Çinliler ile akrabalık ilişkileri kurmuştur. B) Asya Hun Devleti ile Çin arasında askerî mücadeleler yaşanmıştır. C) Mete Han, milliyetçilik ruhuyla hareket etmiştir. D) Asya Hun Devleti, Çin üzerinde askerî ve siyasi üstünlük kurmuştur.

20 Dakikada 6. Sınıf Sosyal Bilgiler

35

8. Türklerde asker ve askerlik her zaman önemli kabul

10.

edilmiş, askerlik bir meslek olarak görülmemiştir. Ordumillet anlayışı hâkim olmuştur. Yaşanan savaşlara millet topyekûn (hep birlikte) katılmıştır. Asya Hun Devleti’nde ordu onlu sisteme göre düzenlenmiş, ordunun çoğu atlılardan oluşturulmuştur. Savaşlarda Hakan ordunun başına geçmiştir. Ok, yay, kılıç, mızrak, kalkan ve gürz (topuz) ordunun başlıca silahları olmuştur.



Bu bilgilere göre Asya Hun Devleti’yle ilgili, I. askerî alanda teşkilatlanmaların olduğu,



II. savaşlarda ateşli silahların kullanıldığı,



III. silah yapımında maden kullanıldığı



çıkarımlarından hangilerine ulaşılabilir?



A) Yalnız I

B) Yalnız III



C) I ve II

D) I ve III

Kİ KA





Dünyanın en eski halılarından biri olan Pazırık Halısı’nın MÖ 3. yüzyılda Asya Hun Türkleri tarafından dokunduğu kabul edilmektedir. Pazırık Kurganı’nda çıkan bu halı, Türklere ait en eski halı olarak kabul edilmektedir. Halıda bozkır kültürüne ait hayvan figürleri ve çiçek görseli kullanılmıştır.



Verilenlerden hareketle Asya Hun Türkleri ile ilgili aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz? A) Dokumacılık alanında kendilerini geliştirmişlerdir. B) Estetik anlayışa sahip olmuşlardır.

DA

dakika

C) Başka milletlerle ticaret yapmışlardır.

D) Hayvancılık ekonomik faaliyeti ile uğraşmışlardır.

9. Asya Hun Devleti, Mete Han’ın ölümünden sonra Çin

entrikaları sonucu başlayan taht kavgaları nedeniyle zayıflayarak Kuzey Hunları ve Güney Hunları olmak üzere ikiye ayrılmıştır. Zamanla Güney Hunları, Çin hâkimiyetine girerken Çin hâkimiyetine girmek istemeyen Kuzey Hunları batıya doğru göç ederek Avrupa’da Avrupa Hun Devleti’ni kurmuşlardır.



11. Aşağıda Orta Asya’da yazılı olmayan (sözlü) edebiyat ürünlerinden bazıları ile ilgili bilgiler verilmiştir.



• Yaşam biçimlerini anlatan atasözleridir.



• Ölenlerin arkasından söylenen ağıtlardır.



• Eski zamanlarda toplumların başından geçen olayların abartılı bir şekilde anlatıldığı edebi eserlerdir.



Verilen bilgiler ile aşağıdaki sözlü edebiyat ürünleri eşleştirildiğinde hangisi açıkta kalır?

C) Orta Asya’da Türk siyasi birliği bozulmuştur.



A) Sagu

B) Koşuk

D) Güney Hunları siyasi bağımsızlıklarını kaybetmiştir.



C) Destan

D) Sav

Bu bilgiye göre aşağıdaki çıkarımlardan hangisine ulaşılamaz? A) Avrupa Hun Devleti, Avrupa’nın tamamında hâ‑ kimiyet kurmuştur. B) Kuzey Hunları bağımsızlık ruhuyla hareket etmiştir.

36

20 Dakikada 6. Sınıf Sosyal Bilgiler

2

Kavimler Göçü ve Kök Türkler 5B6A96A3

1. Orta Asya, Asya kıtasının tam ortasında ve denizden

3.

uzak bir bölgedir. Denizin ılımanlaştırıcı etkisinin bulunmadığı bu bölgede sert karasal iklim hâkim olmaktadır. Bu durum Orta Asya’da yaşayanların zorlanmasına ve birçok ekonomik faktörün olumsuz etkilenmesine sebep olmaktadır. İklim şartlarının zor olması, hayvancılığın ve tarımın iklim koşullarından olumsuz etkilenmesi, nüfus artışının fazla olması nedenlerine ek olarak dış baskıların artması ve bağımsız yaşama arzusu Orta Asya Türklerinin zamanla göç etmelerine neden olmuştur. Bu bilgilere göre Orta Asya Türklerinin göç etmelerinde etkili olan faktörler arasında aşağıdakilerden hangisi gösterilemez?



Beyza Öğretmen, sosyal bilgiler dersinde Türklerin Orta Asya’dan göç etme nedenleriyle ilgili bazı maddeleri tahtaya yazmıştır. Daha sonra öğrencilerine bu nedenlerin hangi başlık altında toplanması gerektiğini sormuştur.



Buna göre aşağıdaki öğrencilerden hangisinin Beyza Öğretmen’in sorusuna doğru cevap verdiği söylenebilir?



A)

Kİ KA



Türklerin Orta Asya'dan Göç Etme Nedenleri ● Çin baskısı ve entrikalarının artması ● Taht kavgalarının yaşanması ● Boy ve beyler arasında mücadeleler yaşanması ● Dünyaya hâkim olma düşüncesi



A) Coğrafi

B) Ekonomik



C) Siyasi

D) Dinî

Siyasi Nedenler

Ali

dakika

B)

Ekonomik Nedenler

Elif

C)

Sosyal Nedenler

Hakan

DA

D)

Coğrafi Nedenler

Sibel

2. Orta Asya Türkleri yıllar içerisinde çeşitli nedenlerle

farklı yerlere göç etmişlerdir. Gittikleri yerlerde çeşitli devletler kurmuşlardır. Gittikleri bölgelere kendi kültürlerini taşımışlar ve başka kültürlerle etkileşim içine girmişlerdir. Orta Asya’dan Avrupa’ya uzanan Türk göçleri nedeniyle 375 yılında Kavimler Göçü başlamış ve bugünkü Avrupa devletlerinin temelleri atılmıştır.



Buna göre aşağıdakilerden hangisi Kavimler Göçünün sonuçları arasında gösterilemez? A) Farklı bölgelerde yeni Türk devletleri kurulmuştur. B) Çin baskısı ve entrikalarında artış olmuştur. C) Bir yandan Türk kültürü geniş alanlara yayılırken diğer yandan farklı kültürle etkileşim içine girilmiştir. D) Türk kültürü geniş coğrafyalara yayıldığından Türk kültürünün bir bütün hâlinde incelenmesi zorlaşmıştır.

4. Kavimler Göçü, hem dünya tarihi açısından hem de

Türk tarihi açısından birçok sonucun ortaya çıkmasına sebep olmuştur.



Aşağıdakilerden hangisi Kavimler Göçünün dünya tarihi açısından sonuçları arasında gösterilebilir? A) Avrupa’da Türk kültürü yayılmıştır. B) Türkler, Avrupa kültüründen etkilenmiştir. C) Roma İmparatorluğu, ikiye ayrılmıştır. D) Avrupa’da yeni Türk devletleri kurulmuştur.

20 Dakikada 6. Sınıf Sosyal Bilgiler

37

5. Asya (Büyük) Hun Devleti, Mete Han’ın ölümünden son-

7. En parlak dönemini Mukan Kağan zamanında yaşayan

ra zayıflamaya başladı. Mete Han’dan sonra tahta çıkan kağanlar devleti ayakta tutmaya çalışsa da pek başarılı olamadılar. Çin baskısının artması üzerine Asya Hun Devleti, Batı Hunları ve Doğu Hunları olarak ikiye ayrıldı. Doğu Hunları’nın kağanı, Çin baskısından kurtulmak için Çinlilerin himayesine girmeyi kabul etti. Batı Hunları ise, Çin hâkimiyetine girmemek için batıya doğru göç etmeye başladı. Türklerin geldiğini gören batıdaki bazı kavimler, Türklerden kaçarak Avrupa’ya doğru göç etmeye başladılar. Böylece 375 yılında kavimlerin yaptıkları bu toplu göç hareketi tarihe “Kavimler Göçü” adıyla geçmiş oldu.



Bu bilgiye göre I. Kök Türk Devleti’yle ilgili aşağıdaki çıkarımlardan hangisine ulaşılabilir? A) Mukan Kağan’ın ölümünden sonra siyasi birliği bozulmuştur. B) Orta Asya’daki varlığı son bulmuştur. C) Bilim ve sanat alanında önemli eserler bırakmıştır. D) Himayesinde yaşayan Türkler Anadolu’ya göç etmiştir.

Kİ KA



I. Kök Türk Devleti, Mukan Kağan’ın ölümünden sonra zayıflamaya başlamış ve 582 yılında Doğu Kök Türk ve Batı Kök Türk olarak ikiye ayrılmıştır.

Bu bilgilerden hareketle,

I. Batı Hunlarının bağımsızlık ruhuyla hareket ettiği,



II. Mete Han’dan sonra Asya Hun Devleti’nin dağılma sürecine girdiği,



III. Batı Hunlarının göç hareketinin Avrupa’yı etkilediği



çıkarımlarından hangilerine ulaşılabilir?



A) Yalnız I

B) I ve II



C) II ve III

D) I, II ve III

DA

dakika



6. Aşağıda I. Kök Türk Devleti’yle ilgili bazı bilgiler veril-

8.

miştir.



• İpek Yolu’nu ele geçirebilmek için Akhunlar ve Sasanilerle mücadele içine girmiştir.



• Orta Asya’daki bütün Türk boylarını bir bayrak altında toplamıştır.



• Devlet isminde Türk adını kullanmıştır.



Bu bilgilere göre I. Kök Türk Devleti’yle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Milliyetçi bir yapıya sahiptir.



Kök Türk alfabesi, 38 harften oluşan Türk alfabesidir. Kök Türkler tarafından oluşturulmuştur. Tarihte yazıyı kullanan ilk Türk devleti Kök Türkler olarak kabul edilmektedir.



Verilenlerden hareketle Kök Türklerin aşağıdaki alanlardan hangisinde insanlığa katkı sağladıkları söylenebilir?



A) Ekonomi

B) Kültürel



C) Askerî

D) Dinî

B) Ekonomik sebeplerle askerî mücadele içine girmiştir. C) Belirli bir süre sonra Çin hâkimiyetine girmiştir. D) Orta Asya’da yaşayan Türkler arasında siyasi birlik sağlamıştır.

38

20 Dakikada 6. Sınıf Sosyal Bilgiler

9. Aşağıdakilerden hangisi Kök Türklerin bağımsız ya-

12.

şama duygusuna sahip olduklarını kanıtlar niteliktedir? A) Uzun süre Çin hâkimiyetinde yaşamaları B) 38 harften oluşan Kök Türk alfabesini oluşturmaları C) Hâkimiyeti altında yaşadıkları Çin’e karşı isyan etmeleri D) İpek Yolu üzerinde ticaret yapmaya çalışmaları

Türk tarihinin ve edebiyatının ilk yazılı belgeleri olan Orhun Abideleri, II. Kök Türk Devleti’nin yöneticileri olan Bilge Kağan, Kül Tigin ve vezir Tonyukuk adına dikilmiştir. Bilge Kağan ve Kül Tigin anıtları Yolluğ Tigin’e yazdırılmıştır. Günümüzde Moğolistan sınırları içerisinde yer almaktadır. Kitabelerde Türklerin siyasi, sosyal ve ekonomik yaşayışları, bağımsızlıklarını kazanmak için yaptıkları mücadeleler ve yönetim anlayışları anlatılmıştır. Devlet adamları ile halkın karşılıklı görevlerinden, vatan sevgisinden, yaşam tarzlarından, sanat anlayışları ve geleneklerinden bahsedilmiştir. Türk milletinin diğer milletlerden gelecek tehlikelere karşı daima uyanık olmaları gerektiği vurgulanmıştır.

Kİ KA



10. Aşağıdakilerden hangisi Türk boyları arasında müA) Türklerin Çin’i vergiye bağlaması

B) II. Kök Türk Devleti’nin birer Türk boyu olan Karluk, Basmil ve Uygur saldırıları sonucu yıkılması

dakika

cadeleler yaşandığını göstermektedir?



C) Kök Türklerin İpek Yolu’na hâkim olması

Bu bilgilere göre aşağıdaki çıkarımlardan hangisine ulaşılamaz? A) II. Kök Türk Devleti en parlak dönemini Kutluk Kağan zamanında yaşamıştır.

D) Kutluk Kağan’ın II. Kök Türk Devleti’ni kurması

DA

B) Orhun Abidelerinde Türk milleti için bazı öğütler yer almaktadır.

11. II. Kök Türk Devleti’nin doğu kanadını Bilge Kağan, batı

C) II. Kök Türk Devleti’nde kültürel faaliyetler gerçekleştirilmiştir. D) Orta Asya Türklerinin bağımsızlık mücadeleleri Orhun Abidelerine yazılmıştır.

13. Aşağıda bazı durumlar verilmiştir.

kanadını ise Kül Tigin yönetmiştir.



I. Orhun Abidelerinin yazılması,

Bu bilgiye göre II. Kök Türk Devleti’yle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?



II. Ergenekon Destanı’nın oluşturulması,



III. Türk siyasi birliğinin sağlanması



Verilen durumlardan hangilerinin kültürel alanla ilgili olduğu söylenebilir?

C) Kardeşler arasında taht kavgalarının yaşandığı



A) Yalnız I

B) I ve II

D) Devletin ikili teşkilat sistemine göre yönetildiği



C) II ve III

D) I, II ve III

A) Devletin sınırlarının Anadolu’ya kadar genişlediği B) Kültürel faaliyetlerde bulunulduğu

20 Dakikada 6. Sınıf Sosyal Bilgiler

39

3

Uygur Devleti ve İlk Türk Devletlerinde Kültür - Miras 5B68A691

1. Moyençur’dan sonra tahta çıkan Böğü Kağan, Çin’in

3. Eski Türklerde ölen kişiler “kurgan” adı verilen mezarlara değerli eşyaları ile birlikte gömülürlerdi.

iç karışıklıklar ile mücadele ettiği dönemde Çin’e akınlar düzenleyerek Çin’in birçok şehrini işgal etmiştir. Bu dönemde Çinlilerden Maniheizm dinini öğrenen Böğü Kağan, bu dinin Uygurlar arasında yayılması üzerine devletin resmî dinini Maniheizm olarak ilan etmiştir.





Bu durum Eski Türkler ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisini kanıtlar niteliktedir? A) Ölümden sonraki hayata inandıklarını

Bu bilgilerden hareketle aşağıdaki çıkarımlardan hangisine ulaşılamaz?

B) Değerli eşyalara önem verdiklerini

A) Çinliler ile Uygurlar arasında etkileşim yaşanmıştır.

D) Ticaret ile uğraştıklarını

C) Bağımsızlıklarına düşkün olduklarını

B) Uygur Devleti’nin sınırları Çin’e doğru genişlemiştir.

Kİ KA

C) Uygurlar inanç değişikliğine gitmiştir.

D) Uygur Devleti, Çin Devleti’ne son vermiştir.

4. Manihezim dininin aşağıdaki özelliklerinden hangi-

dakika

sinin Uygurların yerleşik hayata geçmesinde etkili olduğu söylenebilir? A) İnsan ve hayvan öldürmek yasaktır. B) İbadetler tapınaklarda yapılmalıdır.

C) Yardımlaşma ve dayanışma içerisinde hareket edilmelidir.

DA

D) Kötülüklerden uzak durulmalıdır.

2. Aşağıda Uygur Devleti’yle ilgili bazı bilgiler verilmiştir.

• II. Kök Türk Devleti’ne son vererek kurulmuştur.



• Moyençur Dönemi’nde bütün Türk boylarını bir bayrak altında birleştirmiştir.



• Böğü Kağan Dönemi’nde Maniheizm dini resmî din olarak kabul edilmiştir.



Bu bilgilere göre Uygur Devleti’yle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Devletin resmî dinînde değişiklik olmuştur.

5. Uygurların zamanla savaşçı özelliklerini kaybetme-

sinde etkili olan durumun aşağıdakilerden hangisi olduğu söylenebilir?

B) Orta Asya’da yaşayan Türkler arasında siyasi birlik sağlamıştır.

A) Mimari alanda kendilerini geliştirmeleri

C) Uzun bir süre Çin’i hâkimiyeti altına almıştır.

C) Tarım ve ticaretle uğraşmaları

D) Başka bir Türk devletiyle askerî mücadele gerçekleştirmiştir.

D) Benimsedikleri Maniheizm dininde savaşmanın yasak olması

40

20 Dakikada 6. Sınıf Sosyal Bilgiler

B) Uzun yıllar Çin hâkimiyetinde kalmaları