O M . 1

L DÜ

SÖZCÜKTE ANLAM • SÖZCÜKTE ANLAM • 2 – 37 • CÜMLEDE ANLAM • 38 – 72 • CEVAP ANAHTARI • 72

6. SINIF



SÖZCÜKTE ANLAM

www.aydinyayinlari.com.tr

SÖZCÜK NEDİR? Tek başına anlamı olan ve cümle kurmaya yarayan ses topluluğuna sözcük denir. Sözcükte Anlam 1. Gerçek Anlam 2. Terim Anlam 3. Mecaz Anlam 1. Gerçek Anlam Bir sözcüğün aklımıza gelen ilk anlamı ve bu anlamıyla bağlantılı diğer anlamlarına “gerçek anlam” denir. Sözlükte yanında “mecaz” yazmayan anlamlar, sözcüğün gerçek anlamıdır.



İncele!

Türk Dil Kurumu Sözlükleri

dolap ç ğ

Sözlük Seç

ı ö ş ü â î û

GÜNCEL TÜRKÇE SÖZLÜK dolap, -bı Arapça dūlāb 1. isim Genellikle tahtadan yapılmış, bölme veya çekmelerine eşya konulan kapaklı mobilya. 2. isim Su dolabı: "Benim adım dertli dolap / Suyum akar yalap yalap" - Yunus Emre 3. isim Dönme dolap. 4. isim İstanbul bedesteninde dükkân: Bedestende iki dolap tutuyor.

Örnekte “dolap” sözcüğünün Güncel Türkçe Sözlük’teki gerçek anlamları ve bu anlamlarına yönelik kullanımları verilmiştir.

İncele!



Aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözcüklerin tamamı gerçek anlamıyla kullanılmıştır. ✓ Kafasını pencereye vurunca canı çok yanmıştı. ✓ Çok sıcak bir yaz gecesinde yola koyulmuştuk. ✓ Bu çeşmeler, bu köprüler rastgele yapılmadı.

2

SÖZCÜKTE ANLAM

www.aydinyayinlari.com.tr

Sıra Sende!

1. MODÜL



✓ “Kara” sözcüğünü gerçek anlamıyla cümle içinde kullanınız. ............................................................................................................................................................. ✓ “Bağ” sözcüğünü gerçek anlamıyla cümle içinde kullanınız.

.............................................................................................................................................................

2. Terim Anlam Bilim, sanat, spor, meslek gibi çeşitli alanlarda belli bir kavramı ifade eden sözcüklere “terim” denir.

İncele!



Aşağıda bazı alanlara ait terim anlamlı sözcükler verilmiştir.

Sıra Sende!

Tıp

• Pandemi • Steteskop

Dil Bilgisi

• Kök • Ek

Müzik

• Nota • Sol anahtarı



Aşağıdaki cümlelerde geçen terim anlamlı sözcüklerin altını çizip hangi alana ait olduğunu belirtiniz. ✓ Tarihî karşılaşmada seyirciler üç penaltıya tanık oldu. Alanı: ........................................................................................................................................................ ✓ Ağaçlar köklerinden sökülüp karşı parka taşındı. Alanı: ........................................................................................................................................................ ✓ Bu akşam dram türünde bir oyun izleyeceğiz. Alanı: ........................................................................................................................................................

3

6. SINIF

6. SINIF

1. MODÜL

SÖZCÜKTE ANLAM

3. Mecaz Anlam

www.aydinyayinlari.com.tr

Türk Dil Kurumu Sözlükleri

Bir sözcüğün gerçek anlamından tamamen uzaklaşıp kazandığı yeni anlama “mecaz anlam” denir. konmak

İncele!ç

ğ

ı

 ö ş ü

Sözlük Seç â î û

GÜNCEL TÜRKÇE SÖZLÜK konmak, -ar (I) 1. -e Kuş, kelebek, uçak, toz vb. bir yere inmek: "Bir bülbül gelip konmuştu havuzun kıyısına." - Çetin Altan 2. -e Yolculukta geceyi geçirmek için bir yerde kalmak, konuk olmak. 3. -e Kısa bir süre için bir yere yerleşmek, bir yeri yurt edinmek. 4. -e, mecaz Bir şeyi emeksiz edinmek: "Ayşe de yarın öbür gün bir lise hocası olacak belki de servete de konacaktı." - Halide Edip Adıvar

Görüldüğü gibi “konmak” sözcüğü; sözlükte üç gerçek, bir mecaz anlama sahiptir. (Bkz. 4. anlam)

Aman Dikkat! Mecaz anlam; sözcük, deyim ve atasözü düzeylerinde görülebilir: ✓ Birkaç gün evvel yağan yağmur sıcağı kırmamış. (Sözcük) “Kırmak” sözcüğü bu cümlede “gücünü, etkisini azaltmak” anlamında (mecaz) kullanılmıştır. ✓ Kırdığı cevizlerin haddi hesabı yok! (Deyim) Ceviz kırmak: “Yanlış tutum veya davranışta bulunmak, hata yapmak.” anlamında kullanılan bir deyim ✓ Testi kırılsa da kulpu elde kalır. (Atasözü) “Zarar da etse varlıklı bir kimse büsbütün yoksul kalmaz.” anlamına gelen atasözüdür. Bu atasözünün altında yatan farklı bir anlam olduğu için mecaz anlamlıdır.

Sıra Sende!



Aşağıdaki cümlelerde geçen altı çizili sözcükleri mecaz anlamıyla yeni bir cümlede kullanınız. Örnek: Her gün birkaç ev kadını orada çalı çırpıyla su ısıtıp çamaşırını yıkıyor. Yeni cümle: Seninle yaptığımız her sohbet içimi ısıtıyor. ✓ Kahramanlar daima yenmek veya düşmanlarını yendikten sonra da yine yenecek düşman bulmak isterler. Yeni cümle: ............................................................................................................................................. ✓ Evlerin kapılarında kocaman yeşil bronz tokmaklar vardı. Yeni cümle: ............................................................................................................................................. ✓ Geniş çöl ufukları arasında çadırlarımızı kurduk. Yeni cümle: .............................................................................................................................................

4

SÖZCÜKTE ANLAM

www.aydinyayinlari.com.tr

1. MODÜL

SÖZCÜĞE MECAZ ANLAM KAZANDIRMA YOLLARI (SÖZ SANATLARI) 1. Benzetme Aralarında çeşitli yönlerden ilgi bulunan iki varlıktan zayıf olanı güçlü olana benzetme sanatıdır.

İncele!



Aşağıdaki cümlelerdeki benzetmeleri görelim. Örnek:

✓ Sanki bir melekti benim canım arkadaşım.

✓ Bahçemizdeki biber zehir gibi acıymış.

Açıklama: Arkadaş, meleğe benzetilmiştir.

Açıklama: Biberin acısı, zehire benzetilmiştir. ✓ Çok yemekten karnım davula döndü. ✓ Senin güzel gözlerin denizleri andırıyor.

Açıklama: Karın, davula benzetilmiştir.

Açıklama: Gözler denize benzetilmiştir.

Aman Dikkat! Benzetmelerde “gibi, tıpkı, âdeta, sanki, andırmak” gibi sözcükleri görürüz. Fakat bazı benzetmelerde bu sözcükler olmayabilir. ✓ Pamuk ellerini özledim anneanneciğim. Açıklama: Eller, pamuğa benzetilmiştir. ✓ Gönlüme doğan bir güneşsin sen. Açıklama: Seslenilen kişi güneşe benzetilmiş.

Sıra Sende!



Aşağıdaki cümlelerden benzetme olanın karşısına çiziniz.

🙂, olmayan cümlenin karşısına 🙁 sembolünü 🙂/🙁

Cümle Nereye gidersen git, aklın özlediğin şehirde kalır.

..................

Kalpler birleşiyor tıpkı zincirin halkaları gibi.

..................

Keskin bir bıçaktı kalbimi acıtan sözlerin.

..................

Ümitlenmek için de sebeplere ihtiyacımız vardır.

..................

5

6. SINIF

6. SINIF

1. MODÜL

SÖZCÜKTE ANLAM

www.aydinyayinlari.com.tr

2. Kişileştirme İnsana ait özelliklerin insan dışı varlıklara yüklenmesiyle yapılan bir söz sanatıdır.

İncele!



Aşağıdaki cümlelerdeki kişileştirmeleri görelim. ✓ Koşturuyor akreple yelkovan, bir yere yetişmek için. Açıklama: Saatin akreple yelkovan parçalarına “koşmak” özelliği yüklenmiştir. ✓ Boynunu büktü menekşe, hüzünle ve masumca. Açıklama: Çiçek olan menekşeye “boynunu bükmek” ve “hüzünlü ve masum olmak” özellikleri yüklenmiştir.



Sıra Sende!

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “masa” sözcüğü kişileştirilmiştir? A) Pişmanım bu masaya oturduğum için. B) Masalar inkâr ediyor gittikçe kalabalıklaştığını. C) Bu masada konuşulanlar burada kalmalıdır. D) Masanın ortasında en sevdiğim yiyecek duruyordu. 3. Konuşturma İnsan dışındaki canlı ve cansız varlıkları konuşturma sanatıdır. Konuşturmanın olduğu cümlelerde konuşma çizgisi, tırnak işareti veya virgül görülebilir.

Aman Dikkat! Konuşmak, insana ait bir özellik olduğundan her konuşturma sanatı kişileştirme sayılır ancak her kişileştirme konuşturma sayılamaz çünkü konuşturma olabilmesi için insan dışındaki canlı veya cansız varlıkların konuşması gerekmektedir. Fabl metin türünde sık sık, masal türünde de zaman zaman konuşturma sanatından yararlanılır.

İncele!



Aşağıdaki cümlelerdeki konuşturmaları görelim. ✓ Yollar, “Gitme!” diye bağırıyor arkandan. Açıklama: Cansız bir varlık olan yol, “Gitme!” demiştir. ✓ Kurnaz tilki, pişmanım, dedi. Açıklama: Tilki “pişman” olduğunu dile getirmiştir.

Sıra Sende!



Aşağıdaki cümlelerde konuşturulan varlıkların altını çizelim. ✓ Kalemim dile geldi ve “Yaz gazeteci, yaz!” diye haykırdı. ✓ Bir ses yükseldi karanlıktan; korkma benden, dedi kapkara karanlık. ✓ Bu dağın gülüyüm, dururum bütün güzelliğimle. ✓ Toprağın sözünü işit: Evlatlarım, ağaç dikin!

6

SÖZCÜKTE ANLAM

www.aydinyayinlari.com.tr

1. MODÜL

4. Abartma Bir özelliğin ya da durumun olduğundan daha çok veya daha az gösterilmesidir.

İncele!



Aşağıdaki cümlelerdeki abartmaları görelim. ✓ Gözümün yaşı dağı taşı eritir. Açıklama: Gözyaşının miktarı olduğundan fazla gösterilmiştir. ✓ Üflesek uçacak kadar zayıf bir oğlandı. Açıklama: Oğlanın zayıflığı olduğundan fazla gösterilmiştir. ✓ Dünyanın bütün derdi omuzlarıma bindi. Açıklama: Omuzlara binen yük, olduğundan fazla gösterilmiştir.

Sıra Sende!



Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir özellik veya durum olduğundan fazla gösterilmiştir? A) Karşıdaki dağın dumanını izlemek bana keyif veriyor. B) Annem, odamı toplamam için bana çok ısrar eder. C) Tam 126 gündür hastanede kalıyor. D) Yazılıdan düşük not alınca kıyameti kopardı. 5. Tezat (Zıtlık / Karşıtlık) Birbirine karşıt düşüncelerin, kavramların, durumların bir arada kullanılmasıdır.

İncele!



Aşağıdaki cümlelerde geçen tezatları (zıtlıkları) görelim. ✓ İçimdeki ateşi gözyaşlarım söndürüyor. Açıklama: “Ateş” ve “gözyaşı (su)” birbirine zıt kavramlardır. ✓ Korkmadan yaşamak için içindeki cesareti keşfet! Açıklama: “Korkmak” ve “cesaret” birbirine zıt kavramlardır. ✓ Hatırla! Sana “Unut!” demişlerdi de duymamıştın bile onları. Açıklama: “Hatırlamak” ve “unutmak” birbirine zıt kavramlardır.

Sıra Sende!



Aşağıdaki cümlelerde tezat oluşturan kavramların altını çiziniz. ✓ Kapkara saçlarımı düşüncelerim ağarttı. ✓ Şairin dediği gibi, çoktular ama hiç yoktular. ✓ Kederin içindeki neşeyi kim çıkarabilir?

7

6. SINIF

KAZANIM PEKİŞTİRME - 1

SÖZCÜKTE ANLAM

ETKİNLİK 1 Aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözcüklerin numaralarını anlamlarına göre uygun baloncuklara yazınız. 1.

Temiz çamaşırları balkona astın mı?

2.

Bu kadar yüzsüz birini hiç görmemiştim.

3.

Tiyatro kaç perdeden oluşuyormuş?

4.

Haymana, genişçe bir platodur.

5.

Omzumdaki kırık, alçıya alındı.

6.

Bazı şeyleri kafana takmazsan mutlu olursun.

7.

Bunu saymam, sizi bir gün erkenden beklerim.

8.

Onun gözleri renkli mi?

9.

Resmî kura göre doların değeri yeniden ayarlandı.

10.

Bugün müdürü göreceğim.

Gerçek

................................ ................................

Mecaz

................................ ................................

Terim

................................ ................................



ETKİNLİK 2 Aşağıdaki dörtlüklerde görülen söz sanatlarını kutucuğun altındaki bölüme yazınız. (Bir dörtlükte birden fazla söz sanatı görülebilir.)

Var olan yokluğun ömrünü sürüyorum,

Bir yağmur başlar ya inceden ince…

Ben ki toz kanatlı bir kelebeğim,

Dostluklar içi boş bir kutu, Hürriyetler esaret.

Bak o zaman topraktaki sevince.

Bütün dağ, taş, toprak sırtımda benim.

.............................................

.............................................

.............................................

.............................................

.............................................

.............................................

.............................................

.............................................

.............................................

8

SÖZCÜKTE ANLAM

www.aydinyayinlari.com.tr

1. MODÜL

6. SINIF

SÖZCÜKTE ÇOK ANLAMLILIK Sözcükte Çok Anlamlılık Nedir? Sözcüklerin anlam genişlemesi yolu ile farklı anlamlar kazanması ve birçok anlamda kullanabilmesi sözcükte çok anlamlılığın tanımıdır. Bir sözcük, aşağıdaki örnekte de göreceğimiz gibi, birbirinden farklı anlamlara gelebilecek şekilde cümle içinde kullanılabilir:



İncele!

Türk Dil Kurumu Sözlükleri

yanmak ç ğ

Sözlük Seç

ı ö ş ü â î û

GÜNCEL TÜRKÇE SÖZLÜK yanmak, -ar 1. nesnesiz Birleşiminde karbon bulunan maddeler, ısı ve ışık yayarak kül durumuna geçip yok olmak: "Yanan ormanların yerine yeni orman yetiştirilir." - Anayasa 2. nesnesiz Ateş durumuna geçmek, tutuşmak: Kömür yandı. Ocaktaki odun yandı. 3. nesnesiz Isı, ışık veren bir konuma geçmek: "Gece oldu, ışıklar yandı, yatsı vakti geldi." - Memduh Şevket Esendal 4. nesnesiz Bütünü veya bir bölümü ateş veya sıcaklığın etkisi ile bozulmak, kömür durumuna geçmek: Yemek yandı. Ekmek yandı. 5. nesnesiz Isı etkisiyle vücudun bir yanı yara olmak, kızarmak veya rengi koyulaşmak: Ateşe dokundu, eli yandı. Güneşten kolları yandı. 6. nesnesiz Vücut veya nesnelerin ısısı artmak: "Ateşler içinde, günlerce titreyerek yanar." - Yusuf Ziya Ortaç "Odamız yaz günleri çinko damın altında yanar durur." - Orhan Veli Kanık

Sıra Sende!



✓ “Kalmak” sözcüğünü aşağıdaki anlamlara gelecek şekilde cümle içinde kullanınız. Konaklamak, konmak: ........................................................................................................................ Sınıf geçememek: ............................................................................................................................... İleriye atılmak, ertelenmek: ................................................................................................................ ✓ “Hane” sözcüğünü aşağıdaki anlamlara gelecek şekilde cümle içinde kullanınız. Ev, konut: ............................................................................................................................................. Bir bütünü oluşturan bölümlerden her biri, bölük, göz: ................................................................... Birleşik kelimelerde ‘bina, yapı, yer, makam’ anlamlarıyla ikinci kelime olarak yer alan bir söz: ...............................................................................................................................................................

9

6. SINIF

1. MODÜL

SÖZCÜKTE ANLAM

www.aydinyayinlari.com.tr

SÖZCÜKLER ARASI ANLAM İLİŞKİLERİ 1. Eş Anlamlı (Anlamdaş) Sözcükler Yazılışları farklı olmasına rağmen anlamları aynı olan sözcüklerdir. Bu sözcükler birbirlerinin anlamını birebir karşılayabilir ve birbirlerinin yerine kullanılabilir.



İncele!

Aşağıdaki sözcüklerin eş anlamlılarını görelim. Dert = Tasa

Sıra Sende!

İsim = Ad

Konut = Ev



Aşağıdaki sözcüklerin eş anlamlılarını karşılarındaki boşluğa yazınız. Ayakkabı = ..................... Zengin = ...................... Halk = ............................ Kıymet = ......................... 2. Zıt Anlamlı (Karşıt) Sözcükler Anlamca birbirinin karşıtı olan, birbiriyle çelişen sözcüklere zıt anlamlı sözcükler denir.



İncele!

Aşağıdaki sözcüklerin zıt anlamlılarını görelim. Ak – Kara

Gülmek – Ağlamak

Sıra Sende!

Geç – Erken



Aşağıdaki sözcüklerin zıt anlamlılarını cümle içinde kullanarak yandaki boşluğa yazınız. ✓ Açmak ........................................................................................................................................... ✓ Hafif

...........................................................................................................................................

✓ Tok

...........................................................................................................................................

✓ Gülmek ........................................................................................................................................... 3. Eş Sesli (Sesteş) Sözcükler Yazılışları aynı, anlamları farklı olan sözcükler eş sesli (sesteş) sözcüklerdir.

İncele!



Aşağıdaki sözcükler sesteştir: Bağ

Çay

• Üzüm bağı.

• İçecek.

• Ayakkabı bağı.

• Dereden büyük, ırmaktan küçük akarsu.

10

Sır • Kimseye söylenmemesi gereken şey. • Aynaların kaplandığı metal kaplama.

SÖZCÜKTE ANLAM

www.aydinyayinlari.com.tr

1. MODÜL

6. SINIF



Sıra Sende!

Aşağıdaki sesteş sözcükleri farklı anlama gelecek şekilde cümle içinde kullanınız. Yaş 1. cümle: ............................................................................................................................................. 2. cümle: .............................................................................................................................................

El 1. cümle: ............................................................................................................................................. 2. cümle: .............................................................................................................................................

4. Yakın Anlamlı Sözcükler Tamamen aynı anlamı karşılamayan, aralarında küçük farkların bulunduğu fakat anlam olarak çok yakın oldukları için birbirlerinin yerine kullanılabilen sözcükler yakın anlamlıdır.

İncele!



Aşağıdaki sözcükler yakın anlamlıdır. ✓ Alınmak–Darılmak–Gücenmek ✓ Eş–dost ✓ Yalan–yanlış

Sıra Sende!



Aşağıdaki sözcüklerin yakın anlamlısını bulup cümle içinde kullanınız. ✓ Çalışmak

.........................................................................................................................................................

✓ Doğru

.........................................................................................................................................................

✓ Uğraşmak

.........................................................................................................................................................

11

6. SINIF

1. MODÜL

SÖZCÜKTE ANLAM

www.aydinyayinlari.com.tr

5. Somut Anlamlı Sözcükler Beş duyu organımızdan herhangi biriyle algılayabildiğimiz sözcükler somut anlamlıdır.

İncele!



Aşağıdaki sözcükler somuttur. • Rüzgâr, hava, soğuk, sıcak (dokunma)

• Işık (görme)

• Acı, tatlı (tatma)

• Koku (koklama)

• Gürültü, ses (işitme)

6. Soyut Anlamı Sözcükler Beş duyu organımızdan herhangi biriyle algılayamadığımız sözcükler somut anlamlıdır.

İncele!



Aşağıdaki sözcükler soyuttur. Güzellik, vefa, iyilik, dostluk, rüya, korku, özlem…

Sıra Sende!



Aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözcüklerin algılanabilirlik durumuna göre özelliğini belirleyip tablodaki uygun yeri işaretleyiniz. CÜMLE

SOMUT

SOYUT

Dağlardan esen yel, içimizi ferahlatıyor.

....................

....................

Okulda birçok arkadaşlık kurdum.

....................

....................

Kütahya’nın çinileri göz kamaştırıyor.

....................

....................

7. Genel Anlamlı Sözcükler Bir sözcük, birden çok türde varlığı veya kavramı karşılayacak bir anlama sahipse o sözcüğe “genel anlamlı” denir.

İncele!



Aşağıdaki sözcükler genelden özele sıralanmıştır: ✓ Varlık–canlı–bitki–çiçek–gül

✓ Varlık–cansız–eşya–masa

12

✓ Dünya–ülke–şehir–Ankara

SÖZCÜKTE ANLAM

www.aydinyayinlari.com.tr

1. MODÜL

8. Özel Anlamlı Sözcükler Anlam kapsamı daha dar olan sözcüklere özel anlamlı sözcükler denir.



İncele!

Aşağıdaki sözcükler özelden genele sıralanmıştır: ✓ Balık–hayvan–canlı–varlık

✓ Köy–ilçe–il–şehir

✓ Lirik–şiir–edebiyat–sanat



Sıra Sende!

Aşağıdaki balonlarda karışık olarak verilen sözcükleri genelden özele ve özelden genele sıralayınız. Genelden Özele

Özelden Genele Oda Apartman Konut Daire

Şili Güney Amerika Kıta Dünya

.............................. .............................. .............................. ..............................

.............................. .............................. .............................. ..............................

9. Nitel Anlamı Sözcükler Varlıkların ve kavramların sayılamayan, ölçülemeyen özelliklerini gösteren sözcüklerdir.

İncele!



• Türk askeri, yüksek karakterlidir! Açıklama: “Yüksek” sözcüğü bu cümlede “erdemli” anlamında kullanıldığından nitelik bildirmektedir. • Çağımızda dostluk kurmak gün geçtikçe zorlaşıyor. Açıklama: “Dostluk” sayılamayan ve ölçülemeyen bir kavram olduğundan nitelik bildirmektedir. 10. Nicel Anlamı Sözcükler Varlıkların ve kavramların sayılabilen, ölçülebilen, azalıp çoğalabilen özelliklerini gösteren sözcüklerdir.

İncele!



• Her yerde çok yüksek binalar yapılıyor. Açıklama: Binanın yüksekliği, ölçülebilen bir özelliktir. • Kalın bir mont almak için para biriktirmem lazım. Açıklama: “Kalınlık” ölçülebilen bir özellik olduğundan nicelik bildirmektedir.

Aman Dikkat! Sözcükler, içinde bulundukları cümlede kazandıkları anlama göre nitelik veya nicelik bildirebilirler.

13

6. SINIF

6. SINIF

1. MODÜL

İncele!

SÖZCÜKTE ANLAM

www.aydinyayinlari.com.tr



✓ Ankara ile Eskişehir birbirine yakındır. (“Yakın” sözcüğü bu cümlede mesafe olarak ölçülebildiği için nicelik bildirmektedir.) ✓ Seninle çok yakın arkadaşız. (“Yakın” sözcüğü bu cümlede “aralarında sıkı ilgi bulunan” anlamında kullanıldığından nitelik bildirmektedir.)

Sıra Sende!



Aşağıdaki şiirde geçen nicel ve nitel sözcükleri uygun kutucuğa yazınız. Nitel Sözcükler

Ben sana kürk alamam doğrusu.

Nicel Sözcükler

Güzel bileklerine bilezik alamam.

......................................... .........................................

Bir kap yemek, bir elbise…

......................................... .........................................

Öyle bir duygu var ki fakirliğimizde,

......................................... .........................................

Başka hiçbir şeyde bulamam.

......................................... .........................................



......................................... .........................................

Turgut UYAR

......................................... ......................................... .........................................

.........................................

11. Yansıma Sözcükler Doğada yer alan, canlı veya cansız varlıkların seslerinin taklit edilmesiyle ortaya çıkan sözcüğe yansıma sözcük denir. Yansımalar sözcük hâlinde ya da söz grubu olarak karşımıza çıkabilir.

İncele!



Aşağıdaki sözcükler ve söz grupları yansımadır: ✓ Şırıl şırıl (Söz grubu / İkileme şeklinde)

✓ Melemek (Sözcük şeklinde)

✓ Patlamak (Sözcük şeklinde)

✓ Gürültü (Sözcük şeklinde)

Sıra Sende!



Aşağıdaki tabloda verilen cümlelerde yansıma sözcük varsa altını çizip karşısındaki kutucuğa ✓ işareti koyunuz. Cümle

Yansıma Var mı?

Köpeğin havlamasından tüm gece uyuyamadım.

....................

Hatırla gençliğimizi, kuşlar ne güzel öterdi.

....................

Ev, arabaların vızır vızır geçtiği bir yola bakıyor.

....................

Adam durduk yere tüm yolculara bağırmaya başladı.

....................

Cam birden çıtırdamaya başladı.

....................

14

SÖZCÜKTE ANLAM

www.aydinyayinlari.com.tr

1. MODÜL

6. SINIF

SÖZ ÖBEKLERİNDE ANLAM 1. İkilemeler Anlamı pekiştirmek, güçlendirmek, anlatımı daha çekici hâle getirmek için iki sözcüğün yan yana kullanılmasıyla oluşturulan sözcük grubuna “ikileme” denir. Oluşum Şekillerine Göre İkilemeler Oluşum Şekli

Örnek İkilemeler

Aynı sözcüğün tekrarı ile oluşanlar

Yavaş yavaş, güzel güzel, ağır ağır…

Eş anlamlı sözcüklerle oluşanlar

Güçlü kuvvetli, ses seda, şan şöhret…

Yakın anlamlı sözcüklerle oluşanlar

Eş dost, doğru dürüst, ağrı sızı…

Zıt anlamlı sözcüklerle oluşanlar

İyi kötü, aşağı yukarı, ileri geri…

Biri anlamlı biri anlamsız sözcüklerle oluşanlar

Eğri büğrü, çoluk çocuk, cümbür cemaat…

Anlamsız sözcüklerle oluşanlar

Abuk subuk, ıvır zıvır, abur cubur…

İkinci kelimenin başına “m” ünsüzü getirilerek oluşanlar Para mara, ev mev, yemek memek… Yansıma sözcüklerle oluşanlar

Tıkır tıkır, kıtır kıtır, fokur fokur…

Hâl veya iyelik ekleriyle oluşanlar

Günü gününe, baş başa, el ele…

Aman Dikkat! İkilemelerin arasına hiçbir noktalama işareti koyulamaz. İkilemeyi oluşturan sözcüklerin arasında boşluk bulunur.

Doğru

Yanlış

Çoluk çocuk… Apar topar…

Çoluk, çocuk… Apar-topar…

Sıra Sende!



Aşağıdaki cümlede bulunan ikilemelerin altını çizip oluşum şekillerine göre türünü tablodaki uygun bölüme yazınız. Cümle

İkilemenin Oluşum Şekli

Hiç de zayıf mayıf bir bebek değilmişim.

........................................................................................

Odasını baştan başa yeşile boyattı.

........................................................................................

Yalan yanlış sözlerle kimseyi kandırma!

........................................................................................

Ufak tefek sorunlarla oyalanmayalım.

........................................................................................

Beraber acı tatlı nice günler geçirdik.

........................................................................................

Sağlık sıhhat en büyük ödüldür.

........................................................................................

Derdini güzel güzel anlat bakalım.

........................................................................................

Dün gece paldır küldür taşındılar.

........................................................................................

Gençlik gümbür gümbür geliyor.

........................................................................................

15

6. SINIF

1. MODÜL

SÖZCÜKTE ANLAM

www.aydinyayinlari.com.tr

Aman Dikkat! Bazı ikilemeler zaman içinde kalıplaşarak bitişik yazılır duruma gelmiştir.

İncele!



Aşağıdaki cümlelerde altı çizili ikilemeler bitişik yazılır. ✓ Her şey altüst oldu.

✓ Sabahleyin şipşak fırına gidip geldim.

✓ Seninle hoşbeş etmeyi özledim.

✓ Cızbız köfte olsa da yesek.

✓ Fısfıs konuşmak kaba bir davranıştır.

✓ Eve yeni gırgır alındı.

2. Deyimler Çoğunlukla gerçek anlamından ayrı bir anlam taşıyan, en az iki sözcükten oluşan kalıplaşmış söz ya da sözcük gruplarına “deyim” denir. Deyimlerin Özellikleri a. Kalıplaşmış söz gruplarıdır. Deyimin içindeki sözcük veya sözcüğün yeri değiştirilemez. Örneğin, “göze girmek” yerine “göze yerleşmek” denmez. Ya da “kulağı kapıda olmak” yerine “kapıda kulağı olmak” denmez. b. Genelde mastar eki (–mek/–mak) ile biterler. Cümle hâlinde olanları da vardır. Örneğin “burnu havada olmak” mastar ekiyle biterken “Dostlar alışverişte görsün.” cümle hâlinde deyimlerdir. c. Çoğu deyim mecaz anlamlıdır ancak nadir de olsa gerçek anlam taşıyan deyimler de vardır. Örnekler: Mecaz Anlamlı Deyimler: Dilinde tüy bitmek, el ağzı ile kuş tutmak… Gerçek Anlamlı Deyimler: Kimi kimsesi olmamak, iyi gün dostu olmak… 3. Atasözleri Toplumların asırlarca süren deneyimlerinden ve gözlemlerinden elde ettikleri yargılarını, ortak düşünce ve tutumlarını yansıtan kalıplaşmış, kısa ve özlü cümlelere “atasözü” denir. Atasözleri söyleyeni belli olmayan, anonim sözlerdir. Cümle hâlindedirler. Eğitici, öğüt verici özelliğe sahiplerdir. Atasözleri Örnekleri: • Sen işlersen mal işler, insan böyle genişler.

• Acıkan yanağından, susayan dudağından belli olur.

• Bir bütün bir yarımdan iyidir.

• Yağmurlu gün tavuk su içmez.

• Kavakta nar olmaz, kötülerde ar olmaz.

• Mum, dibine ışık vermez.

16

SÖZCÜKTE ANLAM

www.aydinyayinlari.com.tr

1. MODÜL

Özdeyişler

Sıra Sende!



Aşağıdaki atasözlerini anlamlarıyla eşleştiriniz. Atasözü

Anlamı

1. Lafla peynir gemisi yürümez.

İyi ve güzel şeyler birlikten doğar. (....)

2. Mal, canın yongasıdır.

İnsana kendi işi ağır gelmez. (....)

3. Ne karanlıkta yat ne kara düş gör.

Kötü malzeme ile güzel bir iş meydana getirilemez. (....)

4. Darı unundan baklava, incir ağacından oklava olmaz.

Tehlikelere karşı önlem almış olan kişi, kendini ileride üzülmekten kurtarmış olur. (....)

5. Bağlı koyun, yerinde otlar.

İnsan, malına gelen zarardan, canına gelmişçesine acı duyar. (....)

6. Hamala semeri yük değildir.

İnsan, ne kadar yetenekli ve çalışkan olursa olsun bu yönleri ortaya koyabileceği bir ortam ve imkân bulamaz ise ilerleyemez. (....)

7. Mermer iyi taştan, iyilik iki baştan olur.

“Şöyle yaparım, böyle yaparım.” demekle yapılması gereken iş yapılmaz. (....)

Özdeyişler Bir düşünceyi en kısa, en özlü biçimde anlatan, söyleyeni belli olan bilgece sözlere “özdeyiş” denir. Örnekler •

Arkanı güneşe çevirme, gölgen önüne düşer. TAGORE

•

Ya istiklal ya ölüm! MUSTAFA KEMAL ATATÜRK

•

Dedikodu, basit ruhlu insanların eğlencesidir. JORNEİLLE

•

Hafızasız baş, bekçisiz kaleye benzer. NAPOLEON

Sıra Sende!



Aşağıdaki tabloda verilen özdeyişleri ve atasözlerini tabloda verilen konularla eşleştiriniz. Atasözü / Özdeyiş

Konu

1. El el ile, değirmen yel ile.

Özgürlük (.......)

2. İnsandır beşer, kuldur şaşar.

Hoşgörü (.......)

3. Bilginin efendisi olmak için çalışmanın uşağı olmak şarttır.

Sabır (.......) (BALZAC)

4. Tekkeyi bekleyen, çorbayı içer.

Çalışkanlık (.......)

5. Fenalıkların ilki ve en büyüğü, haksızlıkların cezasız kalmasıdır. EFLATUN

Dayanışma (.......)

6. Gündüz kandilini hazırlamayan, gece karanlığa razı demektir. CENAP ŞAHABETTİN

Adalet (.......)

7. Bağımsızlık benim karakterimdir.

Tedbirli olmak (.......) MUSTAFA KEMAL ATATÜRK

17

6. SINIF

TEST - 1 1.

SÖZCÜKTE ANLAM

3.

Mecaz anlam, bir sözcüğün gerçek anlamından bütünüyle uzaklaşarak kazandığı yeni anlamdır. Örneğin, “yüz” kelimesi “Yüzünde yaralar çıkmış.” cümlesinde gerçek anlamıyla “Onda yüz yok ki utansın.” cümlesinde mecaz anlamıyla kullanılmıştır.





Buna göre “gitmek” sözcüğü aşağıdaki cümlelerin hangisinde mecaz anlamda kullanılmıştır?

Çeşitli bilim, sanat, meslek, spor dallarında kullanılan; bunlarla ilgili varlıkları, durumları, olayları karşılayan sözcüklere terim denir. Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde “perde” sözcüğü terim anlamda kullanılmıştır? A) Benimle üst perdeden konuşmana tahammül edemiyorum! B) Oyunun ikinci perdesinde gülmekten karnımıza ağrılar girdi.

A) Yolculuk iyi gidiyor. B) Mahkemeye gitmeliymiş.

C) Sınıfın perdesini yıkama sırası bu hafta Ay-

C) Duvarın boyası gitmiş.

şe’deymiş.

D) Bu işin sonu nereye gider?

D) Bu sözü duyunca gözlerimdeki perde açılıverdi.

4. (I) Evrende ilk yaratılan canlılardan olan ve

2.



yaklaşık 250 çeşidi bulunan kaplumbağaların koruyucu kemiksi kabukları, uzun süre açlığa ve susuzluğa dayanabilme özellikleri, her türlü iklim şartlarında yaşama yetenekleri, uzun ömürlü olmalarının sebebidir. (II) 250 yıla kadar yaşadıkları tespit edilen kaplumbağalar; keskin gözlere, güçlü bacak yapısına, gelişmiş bir hafızaya ve mükemmel koku alma özelliğine sahiptir. (III) Tüm bunların yanında, kaplumbağaların yer ve yön bulma konusunda diğer hayvanlara da ustalık yaptığı bilinmektedir. (IV) Gözünü budaktan sakınmayan kaplumbağaların bir başka özelliği de tehlike anında pis bir koku çıkararak tüm engellere karşı kafalarını kullanmalarıdır.

Bir sözcüğün taşıdığı ilk ve genel anlama gerçek anlam denir. Gerçek anlam; sözcüğün herkesçe bilinen, akla ilk gelen, yaygın anlamıdır. Buna göre, I. Adresimi bilmediğinden yazamadı.

II. Duvara arkadaşımın adını yazmışlar. III. Kaderi böyle yazılmış, garip ne yapsın?

A) I numaralı cümledeki tüm sözcükler gerçek anlamıyla kullanılmıştır.

IV. Doğduğu gün, alnına kara yazı yazmışlar.

B) II numaralı cümledeki tüm sözcükler gerçek anlamıyla kullanılmıştır.

numaralanmış bu cümlelerin hangilerinde “yazmak” sözcüğü gerçek anlamda kullanılmamıştır? A) I ve II

B) II ve III

C) II ve IV

D) III ve IV

Bu metindeki numaralanmış cümlelerle ilgili aşağıdakilerin hangisi söylenemez?

C) III numaralı cümlede mecaz anlamda kullanılan bir sözcük vardır. D) IV numaralı cümlede mecaz anlamlı ifadelere yer verilmiştir. 18

SÖZCÜKTE ANLAM

5.

7. Benzetme, aralarında çeşitli yönlerden ilgi bulunan iki varlıktan zayıf olanı güçlü olana benzetme sanatıdır. Örneğin, “Ahmet aslan gibi güçlüdür.” cümlesinde güç yönünden zayıf olan Ahmet, aslana benzetilmiştir.





Tezat (Zıtlık): Birbirine karşıt düşüncelerin, kavramların, duyguların bir arada kullanılmasıdır. Buna göre aşağıdaki dizelerin hangisinde karşıt durumlar bir arada verilmiştir? A) Korkma hiç karanlıktan, umudum sensin. / Gitme uzaklara, yanım olsun yerin.

Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde benzetme yapılmıştır?

B) Kalbindeki çocuğa daima iyi davran. / Ona bağlıdır mutlu mesut yaşaman.

A) Bir rüyaydın sen, her gün görmek istediğim.

C) Gülümse hayata, hayat da gülsün sana. / İnan, sevin, yaşa doya doya!

B) İstanbul’u dinliyorum, gözlerim kapalı. C) Geçiyor martılar, sürü sürü ve çığlık çığlığa.

D) İçimdeki ateş sel oldu aktı. / Bu dünyanın yüzüne benden başka kim baktı?

D) Korkuyorum sabah olmazsa diye bu akşam.

8. Bir özelliğin ya da durumun olduğundan daha çok ya da az gösterilmesine “abartma” denir.

6. İnsana ait özelliklerin insan dışı varlıklara aktarılmasına “kişileştirme” denir.

Buna göre,



(I) Günlerden bir gün Oğuz Kağan, Tanrıya yalvarırken karanlık bastı. (II) Gökten bir gök ışık yürüyerek indi. (III) Bu ışık, güneşten ve aydan daha parlaktı. (IV) Bu ışığın içinde alnında kutup yıldızı gibi parlak bir ben bulunan çok güzel bir kız duruyordu ve bu kız gülünce gök de gülüyordu.



bu metindeki numaralanmış cümlelerin hangilerinde kişileştirme yapılmıştır?



Buna göre,



(I) Karahanlı dönemi eserlerinden Kâşgarlı Mahmut’un Divanü Lûgati’t-Türk adlı eserinde yer alan ilk Türk Dünyası Haritası’nda yönler renklerle belirtilmiştir. (II) Haritada kullanılan kırmızı, dağları; sarı, yerleşim yerlerini, kumsal, sahra ve bozkırları; boz (gri), ırmak ve nehirleri; yeşil, denizleri, siyah ve kırmızı, coğrafî sınırları ifade eder. (III) Eserde Türkçenin engin denizleri taşıran sözcük hazinesine yer verilir. (IV) Ayrıca bu sözcükler, Türkçenin zengin ve işlevsel olduğunu göstermesi yönünden de önemlidir.



A) I ve II

B) II ve III

bu metindeki numaralanmış cümlelerin hangisinde abartmadan yararlanılmıştır?

C) II ve IV

D) III ve IV

A) I 19

B) II

C) III

D) IV

TEST - 2

SÖZCÜKTE ANLAM

1.

4. Laf sözcüğünün bazı anlamları şunlardır: Bir güneş gibi aydınlatırız karanlık ufukları.



• Söz, lakırtı.

Sevgi, saygı, umut doluyuz.

• Sonuçsuz, yararı olmayan söz.

Doğruluktur yolumuz.

• Konu, mevzu, bahis.

Gözleriz ufukları, başları hep yukarı!



Hem çalışkan hem dürüst Atatürk çocukları!

Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde “laf” sözcüğü “konu, mevzu, bahis” anlamında kullanılmıştır? A) Mahallede çıkardığınız laflar yüzünden herkesin huzuru kaçtı.

Bu şiirde başvurulan söz sanatı aşağıdaki cümlelerin hangisinde vardır?

B) Ettiğin bazı laflar o kadar değerli ki benim hayatıma yön veriyor.

A) Anneannemin elleri pamuktur benim. B) Benim sadık yarim, kara topraktır.

C) Seni tanıdığım günden beri verdiğin sözler laftan ibaret.

C) Doğanın sesini duymamak mümkün mü? D) Kardelen selam veriyor karların arasından.

D) Öğretmen sınıfa girer girmez bir anda lafı değiştirmek zorunda kaldık.

2. İnsan dışındaki bir varlığa konuşturma özelliğinin verilmesiyle yapılan sanata “konuşturma” denir.

Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde konuşturma sanatına başvurulmuştur?

5. (I) Film, uzak bir adada bulunan özel bir res-

A) Sazlıklardan havalanan bir sonbahar gibisin.

torana giden genç bir çiftin hikâyesini konu ediyor. (II) Margot ve Tyler, menüsü ünlü bir şef tarafından hazırlanan seçkin bir restoranda yemek yemek için bir adaya giderler. (III) Onlara yemekte birbirinden tuhaf karakterde olan birçok kişi de eşlik eder. (IV) Ünlü şef Slowik, misafirlerine birbirinden farklı yemeklerin yer aldığı bir tadım menüsü hazırlamıştır.

B) Duvarda asılı, kırık bir sazım ben, ustam gitti gideli. C) Bir bulut ağlıyor, sen gidiyorsun diye. D) Güneş açıyor içimde, seni her gördüğümde.



3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “kale” sözcüğü “genellikle bir düşüncenin savunulduğu, sürdürüldüğü yer” anlamında kullanılmıştır?

Bu metindeki numaralanmış cümlelerle ilgili aşağıdakilerin hangisi söylenemez? A) I numaralı cümlede zıt anlamı “yakın” olan bir sözcük kullanılmıştır.

A) Batı edebiyatının kalelerinden biri Fransa’dır.

B) II numaralı cümlede eş anlamı “meşhur” olan bir sözcük kullanılmıştır.

B) Estergon Kalesi’ni bu sene gezeceğiz.

C) III numaralı cümlede zıt anlamı “çeşitli” olan bir sözcük kullanılmıştır.

C) Kalenin yanındaki çay bahçesinde buluşalım.

D) IV numaralı cümlede eş anlamı “konuk” olan bir sözcük kullanılmıştır.

D) Topun kaleye giriş anını gördünüz mü?

20

SÖZCÜKTE ANLAM

6.



8. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “kaçmak”

Yazılışları aynı ancak anlamları farklı sözcüklere “sesteş (eş sesli)” denir.

sözcüğü ile yay ayraçta verilen anlamı uyuşmamaktadır?

Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde sesteşi olan bir sözcük yoktur?

A) Bir tehlike sezdiğin anda hemen eve kaçarsın. (Hızla koşup bir yere saklanmak)

A) Hayvanlara bağıran insanlardan rahatsız oluyorum.

B) Başındaki şapkasını hatta cüzdanını bırakıp kaçıyor. (Kimseye bildirmeden bulunduğu yerden ayrılmak, firar etmek)

B) Bu sene bağ bozumu şenliklerine katılacağız.

C) Geçen akşam mobilyaları yerleştirirken odanın halısı biraz sağa kaçmış. (Bir yana doğru kaymak)

C) Kot pantolonunu akşamdan yıkayıp asmıştı. D) Çocukların alaylarından bıktım usandım.

D) İstemediğimiz kişiler gelince bir anda rahatımız kaçtı. (Görünmeden gitmek, savuşmak, sıvışmak)

9. (I) Bir gün cimri bir adam kendi kendine “Ah, ne yapsam? Şu biriktirdiğim paraları nereye saklasam?” düşünmeye başlamış. (II) Çünkü ona göre, dünyanın en güzel şeyi paraymış. (III) Parayı harcamak ise delilikmiş. (IV) Bir süre sonra kendi kendine konuşmaya devam etmiş: “Ne yapmalıyım?”



7. Tam olarak aynı anlamı karşılamasa da birbirinin yerine kullanılabilen sözcüklere “yakın anlamlı sözcükler” denir.

Bu metindeki numaralanmış cümlelerin hangisinde “cömert” sözcüğünün zıt anlamlısı kullanılmıştır? A) I

10.

Örnekler: hısım–akraba / eş–dost

B) II

C) III

D) IV

Sevinme! Çünkü bu limanda kaybettiğim ilk gemi sen değilsin.

Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde “dürüst” sözcüğünün yakın anlamlısı kullanılmıştır?

Şunu da unutma: Rıhtımda kalanı değil, çekip gideni vurur fırtına!

A) Yaşamda cömert dostlar edinmek kadar huzur veren bir şey yoktur.



B) Aklını kullanan insanlar, doğru insanlarla iletişim kurmayı bilir.

Bu şiirde başvurulan söz sanatları aşağıdakilerden hangisidir? A) Benzetme – Kişileştirme

C) Yarın yorulmamak için bugün çaba göstermekten çekinmemelisin.

B) Abartma – Konuşturma C) Tezat (zıtlık) – Benzetme

D) Kim ne derse desin, bence hayattaki en önemli konulardan biri arkadaşlıktır.

D) Konuşturma – Kişileştirme 21

TEST - 3 1.

SÖZCÜKTE ANLAM

4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde terim an-

İkilemeler, oluşumlarına göre farklılık gösterebilir. Örneğin, “aşağı yukarı” ikilemesi zıt anlamlı sözcüklerden oluşmuştur.

lamlı bir sözcük kullanılmıştır? A) Festival zamanı gitmek lazım o güzel kokulu köye.

Buna göre,

Doğum günü kutlamasına eş dost katılınca Zeynep çok mutlu oldu.



bu cümledeki altı çizili ikilemeyle oluşumu bakımından özdeş olan ikileme aşağıdaki cümlelerin hangisinde vardır?

B) Evin girişindeki minik süs havuzunda çocuklar oynaşıyor. C) Açılınca kapanmak bilmiyor bu aramızdaki eski kapı. D) Bugün görülecek dava için saat 11.00’de mahkemede olmalısın.

A) Yalan yanlış haberlerle halkı yanıltmak büyük bir suçtur.

5. Sözcükler veya cümleler arasında geçiş ve

B) Çocuğun yırtık pırtık kıyafeti herkesin dikkatini çekti.

bağlantı ifadeleri kullanırız. Dile getirdiğimiz duygu ve düşünceler arasında bağlantılar kuran bu ifadelerden bazıları: ve, başka bir deyişle, öte yandan…

C) Karadeniz’in yaylaları şimdi püfür püfür esiyordur. D) Er geç bu şehri sevmeyi de öğreneceksiniz çocuklar!



A) Fırının önünde sıra olmasaydı ben de ekmek alacaktım.

2. (I) Bir varmış bir yokmuş, evvel zaman içinde kalbur saman içinde çiftlikte yaşayan, kanadı güle benzeyen bir horoz varmış. (II) Bu horoz çiftliğin en uzak yerinde kümesteymiş. (III) Çiftlik sahibi kısa bir süreliğine seyahate çıkmış. (IV) Çıkarken de eşeğe çiftlikteki hayvanlara yem vermesini rica etmiş, eşek de gururla “Hay hay.” demiş.

B) Sıranı beklersen sorularını sorabilirsin. C) Seni anladığım için sana hak veriyorum. D) Bazı günler uyumakta zorlanıyorum çünkü geç uyuyorum.

6.

Bu metindeki numaralanmış cümlelerin hangilerinde söz sanatına başvurulmuştur? A) I ve II

B) II ve III

C) I ve IV

D) III ve IV

Herhangi bir şeyin sayılabilen, ölçülebilen, artıp azalabilen durumunu bildiren sözcükler nicelikle ilgilidir. Uzunluk, kısalık, mesafe, ağırlık vb. (metre, cm, km, gram, kg vb.) ifadeler nicel anlamlı ifadelerdir. Nitel anlamlı sözcükler ise herhangi bir şeyin nasıl olduğunu, ne gibi niteliklere sahip olduğunu ifade eder.

3. İki düşünce arasında olumludan olumsuza ya da olumsuzdan olumlu yöne geçişi sağlayan ifadelere düşüncenin yönünü değiştiren ifadeler denir. Örneğin, ama, fakat, ancak bunlardan birkaçıdır.

Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde geçiş ve bağlantı ifadesine yer verilmiştir?



Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili söz düşüncenin yönünü değiştiren bir ifadedir?

Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde “ince” sözcüğü nicel anlamda kullanılmıştır? A) İki ince dilim ekmek arasına domates ve beyaz peynir çok yakışır.

A) Rüzgâr, güle oynaya geliyor dağlara ve dağıtıyor karanlığı.

B) Okuduğum şiir, ruhuma ince bir dokunuş yaparak beni etkiledi

B) Çocuklar gülücük atıyordu uçurtmalara oysa uçurtmalar çoktan uçmuştu.

C) Hayatta ince insanlarla tanışmak çok büyük bir şanstır.

C) Neşeyle dostluk böylece ömür boyu birlikte yaşadı.

D) Hediye konusunda ince düşünceli arkadaşlarım vardır.

D) Hayat geçici olduğu için anılarımız kalıcı. 22

SÖZCÜKTE ANLAM

5

7.

Duyu Organımız

BURUN

GÖZ

DERİ

KULAK

DİL

KOKLAMAK

(GÖRMEK)

(DOKUNMAK)

(İŞİTMEK)

(TATMAK)

Beş duyu organımızla algılayabildiğimiz sözcükler somut, algılayamadığımız sözcükler soyuttur.

Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde beş duyu organından herhangi biriyle algılayamadığımız bir sözcük kullanılmıştır? A) Yaz tatili başlarken içime huzur dolar.

B) Bu sene Adana’ya otobüsle gideceğiz.

C) Arkadaşım, kalp ameliyatı oldu.

D) Burnumda çıkan sivilceler çok büyük.

8. Tek sözcükte anlatılabilecek bir kavramın birden fazla sözcükle anlatılmasına “dolaylama” denir. “Aslan” yerine “ormanlar kralı”, “kaleci” yerine “file bekçisi” dolaylamaya örnektir.

Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcük dolaylama örneğidir? A) Hırsla kapıyı çalan çocuk, karşısında beni görünce şaşırdı. B) Güler yüzlü insanların sesleriyle güne başlamak harika! C) Ülkemizi kurtaran Ulu Önder’e gönül borcumuz var. D) Rengârenk kuşların ötüşü içimi neşeyle dolduruyor.

9. •



Tasa veya zihni yoran sorunlardan kendini uzaklaştırmak

•

Önceki düşüncelerini altüst etmek

•

Zihni yoran sorunlarla sürekli uğraşmak

•

Bir konu üzerinde herkesin rastgele konuşması

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde numaralanmış anlamlardan herhangi birini içeren bir deyim yoktur? A) Her kafadan bir ses çıkıyor, “Sen kazandın ben kazandım, şans mans.” deyip gülüşüyorlardı. B) Buraya kafamı dinlendirmeye gelmiştim ama ne yazık ki umduğum huzuru bulamadım. C) Fahrettin’in ne gücünü aşan meseleler için çene yormaya ne kafa eskitmeye niyeti vardı. D) Kafası daha o yıllarda özgürlük ve eşitlik fikirleriyle dolmuştu.

23

TEST - 4

SÖZCÜKTE ANLAM

1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “yok ol-

3.

mak, ortadan kalkmak” anlamında bir deyim kullanılmıştır?

Seninle bir yağmur başlıyor iplik iplik.

A) Sabahtan beri inşaata yüzlerce tuğlayı zar zor taşıyan işçilerin yorgunluktan kanı kurumuştu.

Martılar konuyor omuzlarıma.

Bir güzelliksin sen, yüreğime birden düşen. Gözlerin İstanbul oluyor birden.

B) Dağ tepe aşarak geldiğimiz bu yol boyunca ağzımız dilimiz kurudu, ayaklarımıza kara sular indi.

Bu dizelerde ağır basan söz sanatı aşağıdaki dizelerin hangisinde vardır? A) Ne güzel seni bulmak bütün yüzlerde…

C) Yıllar sonra arkadaşını karşısında görünce heyecandan yüreği titredi, boğazı kurudu.

Sonra seni kaybetmek hemen her yerde.

B) Akşamlardan, gecelerden, senden uzağım.

D) Kelebeklerin kökünün kuruduğu karanlık bir dünyayı hayal etmek istemiyorum.



Şiirlerim rüzgârdır uzak dağlardan esen.

C) Ağır ağır çıkacaksın bu merdivenlerden.

Ve bir zaman bakacaksın semaya ağlayarak.

D) Gizlemek isterken gözyaşlarımı,

Ağlarsın seçtiğim yolları bilsen.

4. Gençler başta olmaz üzere pek çok kişinin yoğun olarak kullandığı akıllı telefonlar, onlar için farklı dünyaların kapısını aralamalarını sağlayan bir anahtar konumundadır.

2. (I) Yeni iletişim teknolojilerinin adım adım gelişimiyle birlikte akıllı telefon kullanım oranlarında kayda değer bir artış olmuş, bu araçlar yıllar önce öngörüldüğü gibi bireyin bir uzantısı hâline gelmiştir. (II) Akıllı telefon kullanımının günlük hayatta sağladığı pek çok yarardan söz edilebileceği gibi enine boyuna düşünüldüğünde olumsuz olarak nitelendirilebilecek tarafları da bulunmaktadır. (IV) Son yıllarda aşağı yukarı tüm akademik tartışmalarda ve medyada karşılaşılan “nomofobi” kavramı bu bağlamda incelenmeye değerdir. (IV) Nomofobi, kısaca “akıllı telefondan yoksun kalma korkusu” olarak tanımlanabilir ve bu bağımlılık telefonu elinden düşürmeyenler için er geç tehlikeli boyutlara ulaşacaktır.

A) Geçmiş yüzyıllarda kapı anahtarı malzemesi olarak altın madeni tercih ediliyordu. B) Belinde uzun gümüş halkalarla asılı gümüş anahtarları vardı. C) Başarının anahtarları azim, kendine güven

ve akıllıca çalışmaktır. D) Sardalye kutusunu açmaya yarayan anahtarı çarçabuk temin ederdi.

5. Öğretmen sürekli konuşuyor, öğrenciyi açmak istiyordu.

Bu metindeki numaralanmış cümlelerin hangisinde geçen ikileme oluşumu bakımından diğerlerinden farklıdır? A) I

B) II

C) III

Bu cümlede altı çizili sözcüğün cümleye kattığı anlam aşağıdaki cümlelerin hangisinde vardır?

Bu cümledeki “açmak” sözcüğünün anlamı aşağıdakilerin hangisidir? A) Geçit sağlamak B) Sıkılganlığını, utangaçlığını gidermek C) Yapmak, düzenlemek

D) IV

D) Alanını genişletmek 24

SÖZCÜKTE ANLAM

6. Sözcükler, içinde bulundukları cümleye göre

9. Eş sesli sözcükler yazılış ve okunuş bakımın-

farklı anlamlar kazanabilirler. Örneğin “kök” sözcüğü “bitkileri toprağa bağlayan, topraktaki besi maddelerini emmesine yarayan bölüm” anlamında kullanıldığında terim anlamda kullanılmış olur. Yine “kök” sözcüğü “kaynak, köken” anlamında kullanılırsa bu kez mecaz anlam kazanmıştır.

dan aynı olan fakat anlamları birbirinden farklı olan sözcüklerdir.





Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde eş sesli bir sözcük vardır? A) Herkes, yoksullar için yapılabilecek bir şey olduğuna inanmalı. B) Dün öğlen yağan dolu yüzünden araçların camları hasar aldı.

Buna göre “nokta” sözcüğü aşağıdaki cümlelerin hangisinde terim anlamda kullanılmıştır?

C) Tatilde birçok tarihî ve turistik yer gezmeyi düşünüyoruz.

A) Genç adam o noktada ilgi uyandırıcı bir şey keşfetmiş gibiydi.

D) Kardeşimden aldığım borcu nasıl ödeyeceğimi düşünüyorum.

B) Cümlenin sonuna noktayı koydu ve yeni bir cümle yazmaya başladı.

10. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “arka” sözcüğünün yay ayraçta verilen anlamı yanlıştır?

C) Savaşın gerçekleşme noktasına yaklaştığı sırada çok tedirgin olmuştuk.

A) Bütün gözler arkaya, geçmişe çevrilmişti. (Gerçek)

D) Köşkten çıktık ve bahçenin her noktasını uzun uzun durup dolaştık.

B) Masanın arkasında oturan kişiyi gördün mü? (Gerçek)

7. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili

C) İyi yerlere gelmek için büyük bir arka gerek, diyordu. (Mecaz)

sözcüğün anlamı yay ayraç içinde yanlış verilmiştir?

D) Ben o kötü günleri arkada bırakıp yoluma devam etmeyi seçtim. (Mecaz)

A) Bazen kelimeler başka anlamlara kayar. (Sözcük)

11. Yüzüne her güleni ve sana iyi davrananı dostun sanma, her söylenen sözü de doğru sanma. İnsanları aldatmak isteyenler her zaman tatlı dil ve güler yüz kullanırlar. Fırsatını bulduklarında da yapacakları kötülüğü yaparlar. Bu nedenle hayatta karşılaştığımız her davranışı, işittiğimiz her sözü düşünüp tartmadan, bilenlere danışmadan hareket etmemeliyiz.

B) Her açılan kapının arkasından mutluluk çıkmaz. (Saadet) C) Bu derdin dermanını bulmak için yıllardır uğraşıyorum. (Çare) D) Yolculukta geceyi geçirmek için bir yerde kalmamız gerek. (Akşam)



8. Kedinin içli miyavlayışı yüreğime işlemişti.

Bu metni konusuna uygun bir özdeyiş ile tamamlamak isteyen Işıl, aşağıdakilerin hangisini seçmelidir? A) Yalnız kendini düşünerek dost arayan, hizmetçi arıyor demektir. CENAB ŞAHABETTİN

Bu cümleyle ilgili aşağıdakilerin hangisi söylenemez?

B) Küçük hediyeler dostluk, büyük hediyeler sevgi meydana getirir. LICTERBERG

A) Yansıma sözcük kullanılmıştır.

C) İnsanın dostu yoktur, mutluluğun dostu vardır. NAPOLEON

B) Somut anlamlı sözcüklere yer verilmiştir. C) Eş sesli (sesteş) bir sözcük vardır.

D) Ağzında bal olan arının kuyruğunda iğnesi vardır. JOHN LYLY

D) Deyime yer verilmiştir. 25

TEST - 5

SÖZCÜKTE ANLAM

1. Dilimizde yalan ile ilgili birbirinden etkileyici atasözleri vardır. Bunlardan biri “Yalancının mumu yatsıya kadar yanar.” atasözüdür. Bu atasözünün anlamı, bir kimsenin söylediği söz yalan ise bu yalanın kurgulandığı durum çok geçmeden ortaya çıkar demektir. Yalan söylemeyi huy edinen kimsenin sözlerine, gerçeği söylediği zaman bile inanılmaz, anlamına gelen “Yalancının evi yanmış, kimse inanmamış.” atasözü de yalancıların durumunu çok güzel özetler. Bu dünyanın yalan ve gelip geçici olduğunu, mala mülke fazla değer vermemek gerektiğini anlatan atasözlerimizden biri de “Mal da yalan mülk de yalan, var biraz da sen oyalan.” sözüdür. Bir şeyi elde etmek için aşırı istekli olan kimseye, bu uğurda katlanacağı fedakârlıklar güç gelmez anlamında “Dünya tükenir, yalan tükenmez.” atasözümüz de çok kıymetlidir.

Bu metindeki atasözlerinden hangisinin anlamı yanlış verilmiştir? A) Yalancının mumu yatsıya kadar yanar. B) Yalancının evi yanmış, kimse inanmamış. C) Mal da yalan mülk de yalan, var biraz da sen oyalan. D) Dünya tükenir, yalan tükenmez.

2. Ağaçlar sonbahara hazırlanıyor. / Bu şehir o eski İstanbul mudur? Karanlıkta bulutlar parçalanıyor. / Sokak lambaları birden yanıyor. Kaldırımlarda yağmur kokusu… / Ben sana mecburum, sen yoksun.

Bu şiirde ağır basan söz sanatı aşağıdakilerden hangisidir? A) Benzetme

B) Konuşturma

C) Kişileştirme

D) Tezat

3. •

Birleşiminde karbon bulunan maddeler, ısı ve ışık yayarak kül durumuna geçip yok olmak



•

Ateş durumuna geçmek, tutuşmak



•

Isı, ışık veren bir konuma geçmek



Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “yanmak” sözcüğü bu anlamların dışında kullanılmıştır? A) Sabah içtiğim soğuk su yüzünden boğazım yanıyor. B) Yanmış çalıların arasında kaybolan kolyemi arıyordum. C) Saat altı oldu mu sokak lambaları tek tek yanar. D) Piknikte odun toplayıp ateş yakınca bir güzel ısındık.

26

SÖZCÜKTE ANLAM

4. (I) Parmak izi gibidir yazı ve her yazar ken-

6. Duyu organlarımızla algılayamadığımız, akıl

di parmak izini basar beyaz kâğıdın üstüne, dünyaya kendi yazısından bakar. (II) Bilimsel yazılar, edebî yazının özelliklerini sevmez ve “güzellik” değerini değil, “doğruluk” değerini esas alır onlar. (III) Bilim adamı, bin yıl boyunca paranteze alır kendisini, kendi duygularını, kendi bakış açısını; anlamı en aza indirger. (IV) Söyledikleri, evrenselliği ve nesnelliği ile dünyanın her yerinde söylenebilecek türden ifadelerdir.

yoluyla algılayabileceğimiz kavramları karşılayan sözcükler soyut anlamlı sözcüklerdir.





Buna göre aşağıdaki cümlelerden hangisinde altı çizili sözcük somut anlamlıdır? A) Karşıdan karşıya geçmeye çalışan engelli çocuğa hepimiz yardım etmeye çalıştık. B) Dürüstlük öyle bir erdemdir ki kalabalıklar içinde kişiyi yıldız gibi parlatır. C) Kalem yalnızca yazan bir nesne değildir; gören göz, hisseden yürek, kaygılanan vicdandır da.

Bu metindeki numaralanmış cümlelerle ilgili aşağıdakilerin hangisi söylenemez?

D) Herkesin huzursuz olduğu bir yerde mutluluğu bulabilmek ne yazık ki mümkün görünmüyor.

A) I numaralı cümlede “yazı”, “parmak izi”ne benzetilmiştir. B) II numaralı cümlede “bilimsel yazılar” kişileştirilmiştir.



C) III numaralı cümlede “bin yıl boyunca” ifadesi ile abartma sanatına başvurulmuştur. D) IV numaralı cümlede “evrensellik” ve “nesnellik” tezat (zıtlık) oluşturmaktadır.

7. Kelaynaklar, papağanlar, ağaçkakanlar… Küresel ısınma yüzünden dünyadaki kuşlar tehlikede.

5. Yakın Anlam, bir sözcükle eş anlamda olma-

Bu cümlede düşüncenin sıralanışı bakımından özelden genele bir anlatım vardır. “Kelaynaklar, papağanlar, ağaçkakanlar” özel anlamlı; “kuşlar” ise genel anlamlıdır.

yan fakat anlam bakımından ona yakın, onu çağrıştıran sözcük ya da sözcüklerin kazandırdığı farklı anlamlardır.

Buna göre,

I. Son otobüsü kaçırdığımdan sınava yetişemedim. II. Anneme yazdığım mektubu postacı yanlış yere taşımış.



Bu açıklamaya göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde genelden özele bir anlatım vardır?

III. Uçak, tüm yolcuları Antalya’ya güvenle götürdü.

A) Resim, müzik, edebiyat, dans gibi sanat dalları kişinin hayatında mutlaka yer bulmalıdır.

IV. Akşamüstü yolladığım mesajı hâlâ görmemiş.

B) Hastalananlar; ıhlamur, adaçayı, nar çiçeği gibi bitki çaylarıyla rahatlamaya çalışıyordu.

numaralanmış cümlelerin hangilerinde altı çizili sözcükler yakın anlamlıdır?

C) Evcil hayvan dükkânında satılan tüm hayvanlara; köpeklere, tavşanlara, kedilere çok üzülüyorum.

A) I ve II

B) II ve III

C) II ve IV

D) III ve IV

D) Örencik, Ahiboz ve Çayırlı Ankara’nın ön plana çıkan güzel ve huzurlu köylerindendir. 27

TEST - 6

SÖZCÜKTE ANLAM

1. Sözcükler, cümle içindeki anlamlarına göre

4. Rafine şekere göre pekmezin kalorisi daha

gerçek ya da mecaz anlamda kullanılabilirler.

azdır ve pekmez, vitamin ve mineraller açısından oldukça zengindir. Ayrıca vücudunuzun I iltihaplanma ve yaşlanmayla savaşmasına II yardımcı olabilecek antioksidanlar içerir. Bu faydalarının yanında üzüm pekmezi; kan basıncını düşürebilir ve uykuyu iyileştirebilir, cildinizin pürüzsüz ve yumuşak kalmasına yardımcı olabilir. Üzüm pekmezi, aynı zamanda kemik gücü için önemli olan iyi bir kalsiyum III kaynağıdır. IV

Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde “uçmak” sözcüğü gerçek anlamının dışında kullanılmıştır? A) Biraz havalanıp bir başka kayaya kadar uçtu. B) Bir anda şehri terk edince bütün kararları uçmuştu. C) Gaziantep’e giden son yolcu uçağı biraz sonra uçacak. D) Bülbül, harika bir ötüş eşliğinde uçuyordu.



2.

A) I numaralı sözcük “varlıklı, varsıl” anlamına gelecek şekilde, kullanıldığından mecaz anlamlıdır.

I. Bu giysi iki yıl gider.

B) II numaralı sözcük “Bir şeyi ortadan kaldırmak amacıyla mücadeleye girişmek” anlamına gelen mecaz anlamlı bir sözcüktür.

II. Haber daha yeni gitti. III. İki ton kömür üç ay gider. IV. Her gün çalışmaya gidiyor.

C) III numaralı sözcük “İnsanın ve omurgalı hayvanların çatısını oluşturan türlü biçimdeki sert organların genel adı.” anlamında kullanılmıştır.

Numaralanmış bu cümlelerin hangisinde “gitmek” sözcüğü “dayanmak” anlamında kullanılmıştır? A) I

B) II

Bu metinde numaralanmış sözcüklerle ilgili aşağıdakilerin hangisi söylenemez?

C) III

D) IV numaralı sözcük, cümlede “Gelir, kazanç, sağlık vb. ni sağlayıcı öge.” anlamına gelecek şekilde kullanılmıştır.

D) IV

5. (I) Tıbbın bugünkü kadar gelişmediği eski çağlarda insanlar çareyi bir doktor eli misali doğada arardı. (II) Kiraz sapı çayı da yüzyıllardır geleneksel tıpta kullanılan ve en sevilen bitki çaylarından biridir. (III) Kiraz sapı çayının faydaları saymakla bitmez: ödem attırma, bir süpürge gibi karaciğeri temizleme, böbrek taşlarını parçalama… (IV) Tabii ki tüm bitki çaylarını kullanırken doktora ya da eczacıya danışmak çok önemli.

3. (I) Ağlamanın faydaları saymakla bitmez. (II) Ağlamak, öncelikle toksinleri ve stres hormonlarını temizler. (III) Aynı zamanda duygusal dengenizi koruyarak endişeyle başa çıkmanıza yardımcı olabilir. (IV) Araştırmalar, ağlamanın sıkıntıyı iletmenin bir yolu olduğunu gösteriyor.



Bu metinde numaralanmış cümlelerin hangisinde bir terim kullanılmıştır? A) I

B) II

C) III

D) IV

28

Bu metinde numaralanmış cümlelerin hangilerinde benzetmeden yararlanılmıştır? A) I ve II

B) II ve III

C) I ve III

D) III ve IV

SÖZCÜKTE ANLAM

6. Günde 8 saat uyuyan bir insan, yılda 2880 sa-

8. En çok bilinen, hemen hemen herkesin de-

atini veya 120 gününü uykuda geçirmiş olur. Yani insan, hayatının önemli bir bölümünü uykuda geçiriyor. 21. yüzyıldayız ancak hâlâ “uyku” ile ilgili bilinenler oldukça az. Bu gizemli rüya âlemi, yemek–içmek kadar önemli ve sağlıklı bir yaşamı altın tepsiyle ikram ediyor bize.

nediği veya uyguladığı bir yöntem olan kahve tüketimi, uyku açmak için en etkili yöntemlerden biridir. İyi bir uyku çekmek isteyenler, bilim adamlarına göre, yatağa gitmeden 3 saat önce kahve tüketimini bitirmeliler. Çünkü kahvede bulunan kafein, aynı zamanda vücut saatini de değiştiriyor ve bu sebeple gece fazla tüketilmemesi konusunda uyarılar var.



7.



Bu metinle ilgili aşağıdakilerin hangisi söylenebilir?



Bu metindeki altı çizili deyimin anlamı aşağıdakilerin hangisidir?

A) Karşıt anlamlı sözcükler bir arada kullanılmıştır.

A) İyice uyumak

B) Bir varlık başka bir varlığa benzetilmiştir.

B) Çok uykusu gelmek

C) Bir durum olduğundan fazla gösterilmiştir.

C) Uyuyormuş gibi yapmak

D) İnsana ait bir özellik insan dışı bir varlığa yüklenmiştir.

D) Uyumasına engel olmak

Tezat (zıtlık), aynı cümle içerisinde birbiriyle zıt anlama gelen kelimeleri kullanmaktır ancak her zaman zıt anlamlı kelimeleri kullanmaya gerek yoktur. Birbiriyle zıt olan durumların bir arada verilmesi de tezattır. Buna göre,



I. Limandan gemiler geçiyor, sen de o gemilerde misin?

9. Her damlada bir deniz var / Yüzdüm, yüzdüm



II. Güz nasıl döktü çınarın yaprağını, benim bile canım yandı.





III. Çocukluk yazlarımız, büyüdükçe bembeyaz bir kışa döndü.



tükenmiyor.

A) Büyük lokma yedin durdun. / Verdiğin sözü hep unuttun.

IV. Ey dost! Ağarmasın saçların, gülsün kara gözlerin.

B) Uyursan dünya da uyur. / Uyan ki güneşin doğsun.

numaralanmış cümlelerin hangilerinde tezat (zıtlık) vardır? A) I ve II

B) I ve III

C) II ve IV

D) III ve IV

Bu dizelerde görülen söz sanatı aşağıdaki dizelerin hangisinde vardır?

C) Ölçüyü yitirdik tümden. / Yüzükler kemer oldu ha! D) Az gittim, uz gittim. / Bir baktım başladığım yerdeyim. 29

TEST - 7 1.

SÖZCÜKTE ANLAM

3.

Uyku kardeşim, ver elini!

Geldim kapınıza ey insanoğlu!

Usul usul, damla damla beraber…

Acele edin, toplayın odunları.

Eriyelim, eriyelim.

Üstünüze almalısınız sıcacık montları.

Sonra bembeyaz fukara bir bacadan,

Karşılayın haydi bendeniz kışı!

Ufalmış umutlarla, sevdalarla Dünya kadar tütelim, eriyelim.

Bu şiirle ilgili aşağıdakilerin hangisi söylenemez?

A) Laleler, güller arasında bir seni gördü bu mahzun gözlerim.

A) Şiirde “tütmek” ve “ufalmak” sözcükleri tezat (zıtlık) oluşturmuştur.

B) Lokman Hekim neredesin? Derdime çare yok mu benim?

B) Şiirde “baca” kişileştirilmiştir. C) Şiirde “uyku” kişileştirilmiştir.

C) Girmiyor gözüme zerre kadar uyku, haziranın en güzel saatinde.

D) Şiirde “dünya kadar” söz grubuyla abartma yapılmıştır.

D) Bu soğuk ve karanlık gecede, bakma yüzüme, diyor duvarlar.

4. 2. Sözcükler, içinde bulundukları cümleye göre farklı anlamlar kazanabilirler. Bu durum, dilimizin zenginliğinin en önemli kanıtıdır.

Bu şiirde görülen söz sanatı aşağıdaki cümlelerin hangisinde vardır?

Buna göre aşağıdakilerden hangisinde “vermek” sözcüğünün cümleye kazandırdığı anlam yay ayraç içinde verilen açıklamasıyla uyuşmamaktadır?



Bu bayram akrabaları ziyaret etmek için yola çıktık. Sekiz saat sürecek yolculuk için hepimiz özenle hazırlandık. Arabaya bindiğimizde köpeğe mama vermeyi unuttuğumu hatırladım. Annem de “Allah akıl versin!” diyerek bana kızdı. Mecburen geri döndük ancak geri dönüş yolu boyunca annem bana kızdığı için ona kırgın olduğumu belli ettim.



Buna göre bu metinde altı çizili sözcüklerin yakın anlamlıları sırasıyla aşağıdakilerin hangisidir?

A) Kendilerine iyi bir çalışma fırsatı verdim. (Herhangi bir duruma yol açmak) B) Ucuz pahalı deme de ver gitsin, ver de kurtul. (Döndürmek, çevirmek, yöneltmek) C) Geçenlerde bir röportajda verdiğin cevapları okudum. (Düşünce veya bilgi anlatan şeyleri başkalarına iletmek, bildirmek)

Aralarında küçük anlam farklarının bulunduğu fakat birbirlerinin yerine kullanılabilen sözcükler yakın anlamlıdır.

A) Sülale – itina – soğuk

D) Okumadığım zaman tavukların bahçesindeyim, yemlerini ben veririm. (Üzerinde, elinde veya yakınında olan bir şeyi birisine eriştirmek, iletmek)

B) Aile – önem – ilgisiz C) Hısım – dikkat – dargın D) Dost – titizlik – küskün

30

SÖZCÜKTE ANLAM

5. Özellikle son yıllarda oldukça popüler olan; bir-

7. İkilemeler, oluşumlarına göre farklı türlerde

çok kişi tarafından tercih edilen ve her geçen gün sayıları artan butik oteller, hem 5 yıldızlı otellerden hem tatil köylerinden hem de pansiyon ve motellerden farklıdır. Butik otellerde oda sayısı azdır, öyle 5 yıldızlı otellerde ya da tatil köylerindeki gibi yüzlerce odası bulunmaz. Tıpkı oda sayısı gibi çalışan sayısı da azdır bu otellerde. Bununla birlikte personel kişiye özel hizmet verir. Hemen hemen tüm butik otellerde kendinizi özel hissedersiniz. Sizi karşılarken, odanıza çıkarken ya da size yemek servisi yaparken adınızla hitap eder ve sıcacık bir ortamda konaklamanızı sağlarlar. Bu sebeple insan butik otellerde kendisini müşteri gibi değil de daha çok misafir gibi hisseder.

olabilir. Örneğin eş anlamlı sözcüklerle yapılanlar, aynı sözcüğün tekrarı ile yapılanlar, zıt anlamlı sözcüklerle yapılanlar bu türlerden birkaçıdır.





Buna göre aşağıdaki cümlelerde geçen ikilemeler oluşumlarına göre gruplandırıldığında hangi cümledeki ikileme bu grubun dışında kalır? A) Sınıfımızda akıllı uslu çocuklar görmek geleceğe dair ümidimizi artırıyor. B) Şehrin en güçlü kuvvetli adamı, bugün festivalde hünerlerini sergileyecek. C) Okulda kılık kıyafet kurallarına uymayan öğrenciler bu sabah uyarıldı. D) Dede dut ağacını sallayınca dutlar patır patır tuttuğumuz beze döküldü.

Bu metinle ilgili aşağıdakilerin hangisi söylenemez? A) Metinde “konuk” sözcüğünün eş anlamlısı vardır. B) Metinde zıt anlamı “çok” olan bir sözcük vardır. C) Metinde eş anlamı “isim” olan bir sözcük vardır. D) Metinde zıt anlamı “özgü” olan bir sözcük

8. Coleman, Jencks ve arkadaşlarının ABD’de

kullanılmıştır.

yaptığı araştırmalar öğrenci başarısı üzerinde okul ve aile özelliklerinin etki düzeyi konusunda önemli bir tartışmanın başlamasına neden olmuştur. Bu araştırmaların bulguları, öğrencilerin akademik başarıları üzerinde okulun etkisinin çok sınırlı olduğunu ve asıl etkinin öğrencilerin sosyoekonomik ve sosyokültürel farklardan kaynaklandığını ortaya koymuştur.

6. • Ben, sizinle gelmek istemiyorum.

•

Çenesinde küçük bir ben vardı.



Bu iki cümledeki altı çizili sözcüklerin anlam özelliği aşağıdaki cümle çiftlerinden hangisinde vardır? A) Bu davranışınla gözümden düştün.



Yarın sabah göz doktoruna gideceğim.

B) Engelleri aşarak buralara vardık.

A) Metinde eş sesli sözcüklere yer verilmiştir.

Bireysel sorunlarını aşarak büyüyebilirsin.

B) Metinde “gerekçe” anlamına gelen bir sözcük vardır.

C) Kurbağa karada da soluk alır, suda da.

Kara gözlü tatlı köpeğim benim!

C) Metinde eş anlamı “ayrım” olan sözcük vardır.

D) Bu sözlerin bana çok dokundu.

Bu metindeki sözcüklerle ilgili aşağıdakilerin hangisi söylenemez?

D) Metinde “nitelik” anlamına gelen bir sözcük vardır.

Omzuma bir el dokundu. 31

TEST - 8 1.



SÖZCÜKTE ANLAM

4. Ağır ağır çıkacaksın bu merdivenlerden.

Doğadaki seslerin taklidi yoluyla oluşmuş sözcüklere yansıma sözcük denir.

Eteklerinde güneş rengi bir yığın yaprak…

Buna göre, I. Şırıl şırıl bir derenin kenarındayım. II. Kuzular az ötede meleşiyorlar.

A) Su değil, mevsimin havası akan,

III. Doğanın kalbinin atışını duyuyorum.



IV. Burada ben çok mutlu oluyorum.

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bu dizelerdeki ikileme ile aynı oluşum özelliğine sahip bir ikileme vardır?

Duyduğun yaprağın ağır aksak sesidir.

B) Yeşil sularda, irili ufaklı taşlar oynaşır.

numaralanmış dizelerin hangilerinde yansıma sözcük vardır?



O vakit gönlüm çocukluğumla kaynaşır.

A) I ve II

B) I ve III

C) Eğri büğrü bir nehir akıyordu,

C) II ve IV

D) II ve III



Ruhumla o ruhun arasından.

D) Sular sarardı, yüzün perde perde solmakta.

2. Anlatıma akıcılık, çekicilik katan, çoğunun gerçek anlamından ayrı bir anlamı bulunan, genellikle de birden çok sözcüklü dil ögesi, kalıplaşmış sözcük topluluğuna “deyim” denir.

Kızıl havaları seyret ki akşam olmakta.

5. Oyun, oyuncak ve oyuncak müzeleri çağdaş eğitiminin vazgeçilmez unsurlarıdır. Gelişmiş ülkelerde ve son dönemlerde bizim ülkemizde her türlü eğitimde oyun ve oyuncakların, oyuncak müzelerinin eğitim–öğretimde etkin şekilde kullanıldığını görmekteyiz. Uzmanlar oyunu şöyle tarif etmektedirler: Belli bir amacı olan veya olmayan, kurallı veya kuralsız gerçekleştirilen, her durumda çocukların isteyerek ve hoşlanarak icra ettiği, bilişsel, fiziksel, duygusal, dilsel ve sosyal gelişimin temelini oluşturan gerçek hayatın bir parçası ve çocuk için en etkili öğrenme sürecidir. Dikkat edilirse bu tarifte çocuğun her türlü gelişimine katkıda bulunan ve isteyerek severek gerçekleştirdiği bir eylemden bahsedilmektedir.

Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde “girmek” sözcüğü bir deyim içinde kullanılmamıştır? A) Vazoyu kırdıktan sonra annesinden kaçmak için girecek delik aradı. B) Birlikte avludan içeri giriyoruz, ben önden ağır ağır yürüyorum. C) Öğretmenimin gözüne girmek için ödevlerimi eksiksiz yapmaya başladım. D) Hiç cevap vermeden arkasını dönüp gidince aramıza soğukluk girdi.

3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “dönmek”



sözcüğü “benzemek” anlamında kullanılmıştır?

Bu metinde altı çizili sözcüklerle ilgili aşağıdakilerin hangisi söylenemez?

A) Burada bir şeyler dönüyor ama bir türlü anlayamıyorum.

A) Altı çizili sözcüklerden birinin eş anlamlısı “fiil”dir.

B) İçeride anahtarın acı bir gıcırtıyla döndüğünü duydum.

B) Altı çizili sözcüklerden biri, sesteş (eş sesli) sözcüktür.

C) Şimdiki belediye başkanı sayesinde şehir adama döndü.

C) Altı çizili sözcüklerin birinin zıt anlamlısı “ilkel”dir.

D) Ertesi gün aynı yoldan otobüsle Kahramanmaraş’a döndük.

D) Altı çizili sözcüklerin birinin eş anlamlısı “yaşam”dır. 32

SÖZCÜKTE ANLAM

6. “Durum buğdayı”, hem Türkiye’de hem de dünyada özellikle makarnanın ham maddesi olarak üretilen I bir buğday türüdür. Durum buğdayı sadece makarnanın değil bulgurun ve kuskusun da ham maddesidir. “Durum” Latincede “sert” anlamına gelir. Dolayısıyla durum buğdayı “sert buğday” anlamına gelmektedir II ve diğer buğday türlerine göre daha iri tanelere sahiptir. III Bu metinde numaralanmış sözcüklerin anlamları aşağıdakilerin hangisinde sırasıyla doğru olarak verilmiştir? A)

B)

C)

D)

I

II

III

Bir ürün elde edilmesinde kullanılan temel bileşenlerin işlenip elde edilmesinden önceki durumu

Dolaylı olarak

Bazı bitkilerin tohumu

I

II

III

Yasa, sözleşme, antlaşma vb. metinlerde, her biri başlı başına bir yargı getiren ve çoğu kez rakamla belirtilen bölüm

Örtülü anlama sahip olarak.

I

II

III

Sözlük ve ansiklopedilerde tanımlanan, anlatılan kelime, ad veya konulardan her biri

Nedeniyle

Herhangi bir sayıda olan şey, adet

I

II

III

Boşlukta yer kaplayan, bir kütlesi olan her türlü varlık

Doğrudan ilgili olmayarak.

Sayılabilen ve ölçülebilen bir özellikte olan

8. Elinde bir bavul, uzaklardan gelmişsin.

7. Gel seninle resim yapalım

Yitirmişsin ne varsa birer birer.

Bir yüz çizelim ince,

Bir sağlık, bir sevinç, bir umut…

Ve gözler zeytin iriliğinde.

Onlar da el sallayıp uzaklara gider.

Sonra bir gelincik gibi ince bir boyun,



Soyulmuş bademden daha ak bir ten, Öyle bir yüzü gülüyor ki seher vaktinin,

Bu şiirle ilgili aşağıdakilerin hangisi söylenemez? A) Şiirde zıt anlamlı sözcükler bir arada kullanılmıştır.

Mutluluk estiriyor güneş doğarken.

Çekirdekli küçük meyve

B) Şiirde somut sözcük kullanılmıştır.

Bu şiirde başvurulan söz sanatları aşağıdakilerin hangisidir?

C) Şiirde soyut sözcük kullanılmıştır. D) Şiirde kişileştirme sanatına başvurulmuştur.

A) Abartma – kişileştirme B) Benzetme – kişileştirme C) Konuşturma – benzetme D) Kişileştirme – konuşturma 33

TEST - 9

SÖZCÜKTE ANLAM

1. Çocuk ve çocukluk kavramlarının yaşamda

3. Gerçek anlam, bir sözcüğün aklımıza ilk ge-

I yerini bulabilmesi, 16 ile 17. yüzyıllara denk gelmektedir. Bu yüzyıllar itibari ile insanlık; çocukları yetişkinin küçüğü olarak değil kendine II has bir ruh dünyasına sahip varlıklar olarak III kabul etmeye başlamıştır.

len anlamıdır. Sözcüklerin, sözlükte yer alan ilk anlamları gerçek anlamlarıdır. Bu yüzden gerçek anlama sözlük anlamı da denir. Bir ilgi veya benzetme sonucu sözcüğün gerçek anlamından tamamen uzaklaşarak kazandığı yeni anlamlara ise mecaz anlam denir.



Bu metindeki numaralanmış sözcüklerin anlam özellikleri aşağıdakilerden hangisinde sırasıyla doğru olarak verilmiştir? A)

B)

C)

D)

2.





I

II

III

Genel

Somut

Soyut

I

II

III

Özel

Soyut

Somut

I

II

III

Genel

Soyut

Soyut

I

II

III

Genel

Somut

Somut

Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde “geniş” sözcüğü gerçek anlamından tamamen uzaklaşarak yeni bir anlam kazanmıştır? A) Bu mahallenin en geniş dairesini satın almaya çalışan Ayşe Hanım, umduğunu bulamadı. B) Yeni tanıştığı kişilerin olduğu bu yerde geniş ve olabildiğince umursamaz görünmek istiyordu. C) Çocukluğumuzun unutulmaz kahramanı olan bu ağaç, bir geniş bostan duvarının dış tarafında idi. D) Günlerce yağan yağmurun ardından geniş, bomboş binamızın rutubetli küf kokusu duyuldu.

Herhangi bir şeyin sayılabilen, ölçülebilen, artıp azalabilen durumunu bildiren sözcükler nicelikle ilgilidir. Nitel anlamlı sözcükler ise herhangi bir şeyin nasıl olduğunu, ne gibi niteliklere (özelliklere) sahip olduğunu ifade eder.

4. Sözcükler, içinde bulunduğu cümleye göre farklı anlamlar kazanabilirler. Buna “sözcükte çok anlamlılık” adı verilir.

Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde “ağır” sözcüğü nitel anlamda kullanılmıştır?

Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde “saymak” sözcüğü “sayıları arka arkaya söylemek” anlamında kullanılmıştır? A) Bunu saymam, lütfen daha geniş bir zamanda bize gelin de yemek yiyelim.

A) Sınıfa son gelen öğrenci, ağır ve olgun tavırlarıyla dikkat çekiyordu.

B) Sana bundan önce verdiğim borçları gerçekten saymıyor musun?

B) Seyit Onbaşı’nın kaldırdığı ağır mermi, Çanakkale’de onurumuzu kurtardı.

C) Saklambaçta ebe, birden ona kadar sayarken tüm çocuklar saklandı.

C) Apartmanın giriş kapısı o kadar ağır ki açmak için komşudan yardım istedim.

D) Ankara’da mayıs bitip de haziran başlayınca artık kışı geçti sayabiliriz.

D) İkinci sınıfa giden çocuk, ağır çantası yüzünden merdivenden düştü. 34

SÖZCÜKTE ANLAM

5. Sözcüğün bir türün tamamı için kullanılmasına “genel anlam”, o türün sadece bir ya da birkaç örneğine işaret edecek şekilde kullanılmasına da “özel anlam” denir.

Buna göre aşağıdaki cümlelerle ilgili yapılan değerlendirmelerden hangisi yanlıştır? A)

Cümle

Doğru

Yanlış

“Mardin, Şanlıurfa şehirleri Güneydoğu Anadolu Bölgesi’ndedir.” cümlesinde genelden özele bir sıralama vardır. B)

✓

Cümle

Doğru

“Sanat dalları arasında en çok resim ve heykele ilgim var.” cümlesinde özelden genele bir sıralama vardır.

✓

Cümle

Doğru

C)

Yanlış

Yanlış

“Matematik dersinde ardışık sayılar konusunu işleyeceğiz.” cümlesinde genelden özele bir sıralama vardır. D)

6.

Cümle

Doğru

“Cep telefonu, bilgisayar, tablet gibi ürünler teknolojik ürünlerden birkaçıdır.” cümlesinde özelden genele bir sıralama vardır.

✓

I. Elimdeki tepsi paldır küldür düşünce çok korktum. (Sessizce)

7. Taşlara düşen saat gibi,

II. Tek tük ışıklar pırıldamaya başlamıştır. (Çarpık şekilde)

Bir dost, bir ahbap… Bir hayal şimdi hepsi.

Bu şiirde başvurulan söz sanatları aşağıdakilerin hangisidir?

IV. Herkes bize az çok bir şeyler çektirir. (Bir parça)

A) Kişileştirme – abartma

Numaralanmış bu cümlelerde geçen ikilemelerden hangilerinin anlamı yay ayraçta yanlış verilmiştir?

C) Benzetme – kişileştirme

A) I ve II

B) I ve IV

C) II ve III

D) III ve IV

Yanlış

Ne artı ne eksi…

III. Sınavda alacağım not aşağı yukarı belli. (Yaklaşık olarak)



✓

B) Abartma – tezat D) Tezat – benzetme

8. İkilemeler, deyimlerin veya atasözlerinin içinde bulunabilen bir sözcük grubu türüdür.

Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde ikileme bir deyimin içinde yer almaktadır? A) Arkadaşını doğru seç çünkü üzüm üzüme baka baka kararır. B) Şoför, yol boyunca kavga eden yolculara dik dik baktı. C) Ödünç, güle güle gider; ağlaya ağlaya gelir. D) Damlaya damlaya göl olur, diyerek dersi bitirdim.

35

TEST - 10

SÖZCÜKTE ANLAM

1. ÇOCUĞUNUZUN HAKLARI VAR! • Çocuğunuzla her gün sohbet etmek için kendinize zaman tanıyın. • Size anlatmak istediği bir şeyler olduğunda ertelemeyin, onu cankulağıyla dinleyin. • Konudan konuya atlamayın, sözünü kesmeyin, konuyu değiştirmeyin.



Çocuk hakları ile ilgili bu broşürde altı çizili deyimlerin anlamları sırasıyla aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? A) Vakit kazanmak – şiddetle arzu etmek – sözlerini tartmadan söylemek B) Bir iş için yeterli zaman vermek – çok dikkatli dinlemek – başkasının konuşmasını önlemek C) Hızlı hareket etmek – bir şeyin en önemli yeri – o sözü sürekli söylemek D) Bir işin sırasını beklemek – bir işin en önemli yönü üzerinde durmak – verdiği sözü yerine getirmek

2. Sözcükte çok anlamlılık, bir dilin zenginliğinin en büyük kanıtıdır. Dilimizde çok anlamlı birden çok sözcük vardır. Bu sözcükler, içinde bulundukları cümleye göre farklı anlamlar kazanabilir.

Buna göre, I. Ortalık ağarırken bir arkadaşımla yorgun adımlarla konaktan çıktık. (İçeriden dışarıya varmak, gitmek) II. Çiçeği burnunda subay çıkar çıkmaz, ben size bir emir eri bulurum. (Bir meslek veya bilim kurumunda okuyup yetişmek, mezun olmak) III. Yeni evimizden çıkıp eski evimize taşındık. (Bulunduğu yeri bırakıp başka yere geçmek, taşınmak) IV. 1919 senesi Mayıs’ının on dokuzuncu günü Samsun’a çıktım. (Yayılmak, duyulmak)



numaralanmış cümlelerin hangisinde “çıkmak” sözcüğünün açıklaması yay ayraç içinde yanlış verilmiştir? A) I

B) II

C) III

D) IV

3. Artık hepimiz çok iyi biliyoruz ki günümüzde insanlığı ve dünyayı gözünü kırpmadan tehdit eden en büyük tehlike çevre kirliliğidir.

Bu cümledeki söz sanatı aşağıdaki cümlelerin hangisinde vardır? A) Günümüzde deniz kirliliği, deniz suyundaki oksijenin azalmasının ve içinde yaşayan canlıların zehirlenmesinin kısa tanımıdır. B) Denizlerin kirlenmesi, çok yakınlarında kurulmuş yerleşim merkezlerinden, sanayi tesislerinden, gemilerden ortaya çıkmaktadır. C) İnsanoğlu, kısa vadedeki geçim derdiyle, uzun vadedeki geleceğini kendi eliyle ve bencilce yok ediyor. D) Denizlerdeki çöplerin her yıl bir milyondan fazla deniz kuşunu acımasızca öldürdüğü gerçeği, insanlığa olan umudumuzu azaltmaktadır. 36

SÖZCÜKTE ANLAM

4. Birçok canlı sıradan bir gününün büyük bölümünü iletişim kurarak geçirir. Birey, doğduğu I II andan itibaren iletişim ağının içinde kendini bulur. Bu ağ, insanı yalnızlık duygusundan kurtarır.

İnsan için kendinin bir yere ait olduğunu bilmek çok önemlidir. Aksi halde kişi, kendini bir çölde tek III başına kalmış gibi hissedebilir.

Bu metinde numaralanmış sözcüklerin anlamlarıyla ilgili tabloda verilen bilgilerin hangisi doğrudur? A)

B)

C)

D)

I

II

III

Özel

Genel

Somut

I

II

III

Genel

Genel

Nitel

I

II

III

Özel

Genel

Nicel

I

II

III

Genel

Genel

Somut

5. El var, titrer durur; el var yumuk yumuk. El var, pençe olmuş; el var yumruk yumruk.



Bu dizede geçen “el” sözcüğü ile ilgili aşağıdakilerin hangisi söylenebilir? A) “El” sözcüğü cümlede “kolun bilekten parmak uçlarına kadar olan, tutmaya ve iş yapmaya yara-

yan bölümü” anlamında kullanıldığından terim anlamlıdır. B) “El” sözcüğü cümlede “sahiplik, mülkiyet” anlamında kullanıldığından gerçek anlamlıdır. C) “El” sözcüğü cümlede “bazı nesne ve araçların tutmaya yarayan bölümü” anlamında kullanıldığından mecaz anlamlıdır. D) “El” sözcüğü cümlede “kez, defa” anlamında kullanıldığından terim anlamlıdır. 37

6. SINIF

1. MODÜL

CÜMLEDE ANLAM

www.aydinyayinlari.com.tr

CÜMLE NEDİR? Bir yargı bildirmek için tek başına çekimli bir fiil veya çekimli bir fiille kullanılan kelimeler dizisine cümle (tümce) denir. Cümlede anlam konusu çeşitli başlıklarla incelenir.

• Farklı sözcük veya sözcük gruplarıyla oluşan ancak birbirine benzer anlam taşıyan cümleler yakın anlamlıdır. 1. Yakın Anlamlı Cümleler

Örnek: • Aile bireyleri, çocuklarını birçok konuda desteklemelidir. • Ebeveynler, çocuklarına arka çıkmalıdır. ✓ Bu iki cümle anlamca birbirine yakındır.

• Anlamca birbirinin karşıtı fikirleri dile getiren cümleler zıt anlamlı cümlelerdir. 2. Birbiriyle Çelişen (Zıt Anlamlı) Cümleler

Örnek: • Dünya, her geçen gün daha kirlenecek, daha kötü olacak. • İleride tertemiz ve harika bir dünya bizi bekliyor olacak. ✓ Bu iki cümle birbirine zıt anlamlar taşıdığından çelişmektedir.

ALTINI ÇİZ! Yakın anlamlı cümlelerde birbirinin yerine kullanılabilecek (eş anlamlı) sözcüklere veya deyimlere yer verilir. Böylece farklı sözcüklerle ve sözcük gruplarıyla benzer anlamlar oluşturulur.

Sıra Sende!



(I) Daima çalışmamız, çabalamamız ve daha çok başarı elde etmemiz söylenir. (II) İyi bir yaşam sürmemiz için, böyle şeyleri kovalamamız gerektiği izlenimine kapılırız. (III) İnsanların tüm hayatlarını, yaptığı seçimlerini ve bu seçimlerinin onlara neler getireceğini anlamak neredeyse imkânsızdır. (IV) İnsan yaşamına dair bilgimizin çoğunu onlardan geçmişi hatırlamalarını isteyerek öğreniriz ve bildiğimiz gibi tecrübeler ancak yaşayarak edinilir. Bu metinde numaralanmış cümlelerle ilgili aşağıdaki yönergeyi uygulayınız: • I numaralı cümleye yakın anlamlı bir cümle yazınız.

........................................................................................................................

• II numaralı cümleyle anlamca çelişen bir cümle yazınız.

........................................................................................................................

• III numaralı cümleye yakın anlamlı bir cümle yazınız.

………………………………………………………………….

• IV numaralı cümleyle anlamca çelişen bir cümle yazınız.



........................................................................................................................

38

CÜMLEDE ANLAM

www.aydinyayinlari.com.tr

1. MODÜL

SORU “Boğaz rahatlatan” anlamına gelen lokum, Anadolu’da ve Osmanlı topraklarında bilinen bir tatlı türüdür. Bu cümleye anlamca en yakın yargı aşağıdakilerin hangisidir? A) Lokum, Anadolu’da ve Osmanlı topraklarında “boğaz rahatlatan” olarak bilinen ve bu amaçla tüketilen bir tatlıdır. B) “Boğaz rahatlatan” anlamına gelen lokum, Anadolu’da ve Osmanlı topraklarında severek tüketilen bir tatlı türüdür. C) Anadolu’da ve Osmanlı topraklarında bilinen bir tatlı olan lokum “boğaz rahatlatan” anlamına gelmektedir. D) “Boğaz rahatlatan” anlamına geldiği için lokum, Osmanlı topraklarında ve Anadolu’nun her yerinde bilinen bir tatlıdır.

........................................................................................................................

3. Cümlenin Konusu

4. Cümlenin Ana Düşüncesi

5. Cümleden Çıkarılabilecek Diğer Yargılar (Yardımcı Düşünce)

Cümlenin genelinde üzerinde durulan duygu ya da düşünceler o cümlenin konusunu oluşturur. “Bu cümle neyden söz ediyor?” ya da “Bu cümle neyi anlatıyor?” soruları cümlenin konusunu bulmamıza yardımcı olur.

Cümlenin yazılış amacı ve yazarın o cümlede söylemek istediği düşünce, ana düşüncedir. Cümlede ana düşünceyi bulmak için “Bu cümle niçin yazılmış?”, “Yazar bu cümleyi ne amaçla yazmış?” sorularını sorarız.

Ana düşüncenin kolayca anlaşılmasını sağlayan ve onun inandırıcılığını artıran her türlü bilgi, tecrübe, olay ve örneklerin ifadesine yardımcı düşünce denir.

BİR ÖRNEK  Çevresel, sosyoekonomik ve dinî nitelikli birçok faktörün etkisi altında gelişen yemek kültürü, zamanla milletlere has bir yapıya da bürünür. Bu cümlenin; Konusu: Yemek kültürünü etkileyen faktörler Ana Düşüncesi: Yemek kültürü birçok faktörün etkisi altında gelişip milletlere özgü bir yapı kazanır. Yardımcı Düşünceleri: ✓ Yemek kültürünün gelişiminde çevresel faktörler etkilidir. ✓ Yemek kültürünün gelişiminde sosyoekonomik faktörler etkilidir. ✓ Yemek kültürünün gelişiminde dinî faktörler etkilidir. ✓ Yemek kültürü zamanla içinde bulunduğu millete özgü bir özellik kazanır.

39

6. SINIF

6. SINIF

1. MODÜL

Sıra Sende!

CÜMLEDE ANLAM

www.aydinyayinlari.com.tr



Aşağıdaki cümlenin konusunu, ana düşüncesini ve yardımcı düşüncelerini belirtilen yerlere yazınız. Vefa, İstanbul’da bir semt adı değil; içinde hatırı, gönül almayı, sadakati, emeğin değerini bilmeyi, dostluğu, arkadaşlığı, iyi bir insan olmayı barındıran bir kavramdır. CÜMLENİN KONUSU: …………………………………………………………………………………………... CÜMLENİN ANA DÜŞÜNCESİ: ………………………………………………………………………………… CÜMLEDEKİ YARDIMCI DÜŞÜNCELER: …………………………………………………………………..…

……………………………………………………………………

6. Örtülü Anlam: Söylenen ifadede yer almayan ancak cümlenin anlamından çıkarılabilen anlamlara örtülü anlam denir. Bu cümlelerde de/da bağlacı, yine, artık, sonunda, nihayet vb. ifadeler bulunur.

BİR ÖRNEK  ✓ Ankara’da bu sene de festival yapılacak. Açıklama: Bu cümlede festivalin geçen sene de yapıldığı anlamı bulunmaktadır. ✓ Ayşegül’ün başı yine ağrıyor. Açıklama: Bu cümlede Ayşegül’ün başının daha önce de ağrıdığı anlamı bulunmaktadır.

Sıra Sende!



Aşağıdaki tabloda bulunan örtülü anlamları uygun bölüme yazınız. Cümle

Örtülü Anlam

Artık ödevlerimi zamanında yapacağım.

…………………………………………………………

Jale derse bugün de geç kaldı.

…………………………………………………………

Basketbol oynamayı da severim.

…………………………………………………………

Ankara’ya bu sene de kar yağdı.

…………………………………………………………

Bundan sonra tuzlu yiyecekleri yemeyeceğim.

…………………………………………………………

7. Anlam Özelliklerine Göre Cümleler a. Nesnel Cümle: Doğruluğu veya yanlışlığı kanıtlanabilen, kişiden kişiye değişmeyen gerçeklerin dile getirildiği cümleler nesneldir.

ÖRNEK •

1

Manisa, Türkiye’nin başkentidir.

Açıklama: Bu bilginin yanlışlığı kanıtlanabilir. O yüzden bu cümle nesneldir.

40

CÜMLEDE ANLAM

www.aydinyayinlari.com.tr

ÖRNEK •

1. MODÜL

6. SINIF

2

Mustafa Kemal Atatürk, Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusudur.

Açıklama: Bu bilgi kişiden kişiye değişmediği için nesneldir.

b. Öznel Cümle: Kişiden kişiye değişen görüşlere ve yorumlara yer verilen cümlelerdir. Bu cümlelerin doğruluğu veya yanlışlığı kanıtlanamaz.

ÖRNEK •

1

Şehrin en güzel yerinde bir ev aldım.

Açıklama: “Şehrin en güzel yeri” kişiden kişiye değişebileceğinden bu cümle özneldir.

ÖRNEK •

2

Hayvan sevgisi, insanı insan yapar.

Açıklama: Bu cümle kişisel görüş içerdiğinden özneldir.

Aşağıdaki cümleleri yay ayraçta verilen anlam özelliğine uygun olarak tamamlayınız. ✓ Dünya çapında yaygın olarak tüketilen içeceklerden olan çay…………………………………………………………………………………………………… (Öznel) ✓ Üzümsü meyveler grubundan olan çilek, ……………………………………………………………………………………………………… (Nesnel) ✓ Limon yıl boyunca büyümeyi sürdüren, kışın yapraklarını dökmeyen ……………………………………………………………………………………………………… (Öznel) ✓ Ana renklerden birkaçı: ……………………………………………………………………………………………………… (Nesnel)

c. İçerik Cümlesi: Bir eserin ele aldığı konudan bahseden cümlelere “içerik cümlesi” denir. Cümlenin içeriğini bulmak için “Bu cümle ne anlatıyor?” sorusunu sorarız. Aldığımız cevap o cümlenin içeriğidir.

ÖRNEK •

1

Kitapta Kurtuluş Savaşı’nda yapılan fedakârlıklar anlatılıyor.

Açıklama: Bu cümlede, kitabın ne anlattığı dile getirilmiştir. Kitabın içeriği, Kurtuluş Savaşı’nda yapılan fedakârlıklardır.

41

6. SINIF

1. MODÜL

ÖRNEK •

CÜMLEDE ANLAM

www.aydinyayinlari.com.tr

2

İki dostun başından geçen maceraların anlatıldığı bu yazıyı severek okudum.

Açıklama: “İki dostun başından geçen maceralar” yazının içeriğidir.

ç. Üslup Cümlesi: Bir eserin sahip olduğu dil ve anlatım özelliklerinden bahseden cümlelere “üslup cümlesi” denir. Üslup cümlesini “Yazar nasıl anlatıyor?” sorusu ile bulabiliriz. Üslup cümlelerinde genellikle akıcılık, sürükleyicilik, günlük konuşma dili kullanılıp kullanılmaması durumu, söz sanatlarından yararlanıp yararlanmama, kullanılan dilin ağır ya da sade oluşu dile getirilir.

ÖRNEK

1

Yazarın eserinde tercih ettiği yoğun anlatım, zaman zaman okuyucuyu yoruyor. Açıklama: Bu cümlede, eserde ne anlatıldığı dile getirilmeden sadece yazarın seçtiği dil ve anlatım özelliği ile ilgili bilgi verilmiştir. Bu cümle, üslup cümlesidir.

ÖRNEK •

2

Uzun betimlemeler ve söz sanatları, şiiri tam bir sanat eserine dönüştürmüş.

Açıklama: Bu cümlede eserin sahip olduğu dil ve anlatım özellikleri dile getirilmiştir.

Sıra Sende!



Aşağıdaki cümlelerin anlamlarını belirleyip tablodaki uygun kutucuğu işaretleyiniz. Cümle

Üslup

İçerik

Okuduğum son romanda çok hareketli bir sınıfın maceraları anlatılıyor.

..............

..............

Şiirin “emek” konusunu alaycı bir şekilde anlatması bana tuhaf geldi.

..............

..............

“Titanic”, bir geminin batışını anlatmaktadır.

..............

..............

Askerliğin zorluklarının anlatıldığı mektupta sade bir anlatım benimsenmiş.

..............

..............

d. Benzetme Cümlesi: Anlatımı güçlendirmek amacıyla aralarında ortak nitelik bulunan iki varlık ya da kavramdan, ortak nitelik yönünden güçlü olandan zayıf olana aktarma yapıldığı cümleler benzetme cümleleridir. Bu cümlelerde “gibi, tıpkı, misali, andırmak” gibi sözler görülebilir.

ÖRNEK •

1

Güneş yüzlü çocuklar, dünyayı kurtarırlar.

Açıklama: Bu cümlede, çocukların yüzü güneşe benzetilmiştir.

ÖRNEK •

2

Şairin sözleri incecik bir bıçak gibiydi.

Açıklama: Bu cümlede şairin sözleri ince bir bıçağa benzetilmiştir.

42

CÜMLEDE ANLAM

www.aydinyayinlari.com.tr

Sıra Sende!

1. MODÜL

6. SINIF



Aşağıdaki şiirde benzetmeye yer verilen dizelerin altını çiziniz. Yoksan yokuz, bırakma bizi karanlıklarda. Yüzün ay, sözün bal, varlığın umuttur insanlığa. Ey tahtları deviren, taçları eriten özgürlük! Yine gel, kavuştur bizi güneş misali aydınlığa. e. Tanım Cümlesi: “Bu nedir? Bu kimdir?” sorularına cevap veren cümleler tanım cümleleridir. Tanım cümleleri öznel veya nesnel olabilir. Tanım cümlelerinde bir varlığın, kavramın, nesnenin vb. nitelikleri eksiksiz olarak belirtilir veya tarif edilir. Bu cümleler genel olarak ek fiilin geniş zaman ekiyle (–dır, –dir, –dur, –dür, –tır, –tir, –tur, –tür) veya “denir” sözcüğüyle biter.

ÖRNEK •

1

Dostluk, hayata tutunmamızı sağlayan en önemli güçtür.

Açıklama: Bu cümlede dostluğun tanımı öznel olarak yapılmıştır. O yüzden bu cümle öznel tanım cümlesidir.

ÖRNEK

2

“Dost olma” durumuna dostluk denir. Açıklama: Bu cümlede dostluğun tanımı nesnel olarak yapılmıştır. O yüzden bu cümle nesnel tanım cümlesidir.

Sıra Sende!



Aşağıdaki sözcükleri yay ayraçta belirtilen özelliğe uygun olarak tanımlayınız. Sözcük

Tanım

Emek (Öznel)

…………………………………………………………………………………………

Masa (Nesnel)

…………………………………………………………………………………………

Başkent (Nesnel)

…………………………………………………………………………………………

Güneş (Öznel)

…………………………………………………………………………………………

f. Karşılaştırma Cümlesi: İki kavram, varlık veya olayın benzer ya da farklı yönleriyle ortaya konulmasıdır. Genellikle “oysa, ise, daha, daha çok, kadar, en, –den” gibi ek ve sözcüklere yer verilir.

ÖRNEK •

1

Senin çantan benimkinden büyük.

Açıklama: Bu cümlede, iki çanta büyüklükleri bakımından karşılaştırılmıştır.

ÖRNEK •

2

Kütahya’nın çinileri, İznik çinilerine göre daha çeşitlidir.

Açıklama: Bu cümlede Kütahya çinileri ve İznik çinileri karşılaştırılmıştır.

43

6. SINIF

1. MODÜL

Sıra Sende!

CÜMLEDE ANLAM

www.aydinyayinlari.com.tr



(I) Altı aylığına geldiğiniz bir ülkede en büyük önceliğiniz zamanı iyi değerlendirmek oluyor. (II) Enerjinizin çoğunu keşfetmeye, keyif almaya ve anlamaya verince de “evimin eşyası, saçımın boyası” demeden yaşamaya başlıyorsunuz. (III) Daha az alıyorsunuz çünkü yanınızda götüremeyeceksiniz. (IV) Daha çok deneyimliyorsunuz çünkü belki bir daha o fırsatı bulamayacaksınız. (V) Aynı şey sıkıntılı durumlar için de geçerli. (VI) Hiçbirini büyütmüyorsunuz çünkü geçecek. (VII) Misal, hava buz gibi ve pek de alışık olmadığınız kar, günlük hayatınızı hiç olmadığı kadar zorlaştırıyor. (VIII) Ne olmuş, bir ay sonra o kar yok işte! Bu metinde numaralanmış cümlelerin hangilerinde karşılaştırma anlamı vardır? ……………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………

g. Örneklendirme Cümlesi: Metindeki konunun somutlaşması için konuyla ilgili verilen örneklerin yer aldığı cümleler, örneklendirme cümleleridir. Örneklendirme, yazarın düşüncesini daha anlaşılır hâle getirir ve açıklar. Bu cümlelerde “mesela, misalen, örneğin, şöyle ki” gibi ifadeler yer alır.

ÖRNEK (I) Küresel ısınma, canlıların yaşamını tehdit eden bir kavramdır. (II) Kutup ayıları, fok balıkları ve adını dahi bilmediğimiz nice canlı bu tehlike yüzünden yok olmaktadır. (III) Bu tehdit, sadece hayvanları değil çiçek, meyve ve sebze gibi bazı bitki türlerini de tehlikeye sokmaktadır. Açıklama: Bu metnin birinci cümlesi, metnin konusudur ve yazarın düşüncesidir. Metnin diğer cümleleri, bu düşünceyi somutlaştıran örneklerdir.

Sıra Sende!



Aşağıdaki metinde boş bırakılan yerleri örnekteki gibi uygun örnekleme cümleleri ile tamamlayınız. (I) Rüzgâr, sıcak yaz günlerinde bizi rahatlatsa da çok sert estiği zamanlarda doğaya, insana ve nesnelere zarar verebilir. (II) ……………………………………………………………………………………………. (III)…………………………………………………………………………………………………………………...

44

KAZANIM -1 YAZILIPEKİŞTİRME SORULARI

CÜMLEDE ANLAM

ETKİNLİK 1 Aşağıdaki cümlelerin anlam özelliklerini belirleyip tablodaki uygun kutucuğu işaretleyiniz. Cümle

Benzetme Karşılaştırma

Üslup

İçerik

Tanım

Nesnel Öznel

Kabak dolmasını çok seviyorum.

..........

..........

..........

..........

..........

..........

.........

Bukalemunlar, renk değiştiren hayvanlardır.

..........

..........

..........

..........

.........

.........

..........

Eserdeki kişileştirmeler oldukça başarılıydı.

..........

..........

.........

..........

..........

..........

.........

Orhan Veli, şiirinde sokaktaki insana yer verir.

..........

..........

..........

.........

..........

.........

..........

Şiirdeki benzetmeler, zihin yorucuydu.

..........

..........

.........

..........

..........

..........

.........

Gözlerin bir ateş denizidir yüzyıllardan beri.

.........

..........

..........

..........

.........

..........

..........

Kaplumbağa, evini sırtından taşıyan bir hayvandır.

..........

..........

..........

..........

.........

.........

..........

Aslan diğer hayvanlara göre daha yırtıcıdır.

..........

.........

..........

..........

..........

..........

..........

45

6. SINIF

1. MODÜL

CÜMLEDE ANLAM

www.aydinyayinlari.com.tr

8. Anlam İlişkilerine Göre Cümleler • Bir eylemin yapılış nedeninin bildirildiği cümlelerdir. Neden– Sonuç

• Bu cümlelerde “-dığı, dığından, -dığı için, çünkü, ötürü, nedeniyle” gibi ek ve sözcükler vardır.

Amaç– Sonuç

Koşul– Sonuç

• Bir eylemin hangi amaçla yapıldığını bildiren cümlelerdir. • Bu cümlelerde “-mak, -mek için, -maya, -meye amacıyla” gibi ek ve sözcükler yer alır.

• Bir eylemin gerçekleşmesinin diğer bir eyleme bağlı olduğu cümlelerdir. • Bu cümlelerde “-se/-sa, -dıkça/dikçe, -ınca/-ince” gibi ekler ya da sözcükler vardır.

Sıra Sende!



(I) 1800’lerden beri pazar olan Portobello Road, 1950’lerde antikaları ile ünlü olmaya başladığından turistlerin ilgisini çekmiştir. (II) Bugün ise pazarı ziyaret edenlerin sayısı artsın diye, pazar iyice ilgi çekici hâle getirilmiştir. (III) Bu pazarda, turistlerin ilgisini çekmesi için antikalar, yiyecekler, posterler, giysiler, seramikler ve müzikle ilgili çeşitli ürünler satılmaktadır. (IV) Portobello Road Market’e gelmek isterseniz Notting Hill Gate ya da Ladbroke Grove metro istasyonlarını tercih etmelisiniz. Bu metinde numaralanmış cümlelerin anlam özelliklerini örnekteki gibi yazınız. (I) Neden sonuç cümlesi II. .............................................................................................................................................................. III. .............................................................................................................................................................. IV. ..............................................................................................................................................................

9. Duygu Bildiren Cümleler a. Abartma: Bir özelliğin ya da durumun olduğundan daha çok ya da daha az gösterilmesidir. Abartmanın oluşması için, söz konusu özelliğin, mantığın sınırlarını zorlayacak biçimde olması gerekir. Örnek: Anlattığın masallara gülmekten ağzım yırtıldı.

Sen de yaz!  ..................................................................................................................................................................

46

CÜMLEDE ANLAM

www.aydinyayinlari.com.tr

1. MODÜL

6. SINIF

b. Eleştiri: Eleştiri cümleleri, varlık veya nesnelerin bazı yönlerini / özelliklerini iyi veya kötü yönleriyle ele alarak incelemeyi amaçlar. Sorularda daha çok bir sanat eserinin eleştirildiğine tanık oluruz. Eleştiri olumlu ya da olumsuz olabilir. Örnek: Son romanında tuhaf bir dil ve anlatım benimseyen yazarı okumaktan keyif almadım. (Olumsuz)

Şiirde yer verilen mekânlar, temeli sağlam betimlemelerle aktarılmış. (Olumlu)

Sen de yaz!  ................................................................................................................................................. (Olumlu) ................................................................................................................................................. (Olumsuz)

c. Olasılık: Olasılık veya diğer adıyla ihtimal cümleleri, gerçekleşmesi kesin bir sebebe bağlanamayan bazı olay veya durumların olabilirliği hakkında söylenmiş ifadelerdir. Böyle cümleler, sonucu kestirilemeyen bazı olay veya durumların, gerçekleşme ihtimallerini içerir. Bu cümlelerde “sanırım, belki, galiba, –e/–abil” gibi ek ve sözcüklere rastlarız. Örnek: Yarın dersimize müdür gelebilirmiş.

Sen de yaz!  ................................................................................................................................................................... ç. Öneri (Tavsiye): Herhangi bir sorunu çözmek üzere öne sürülen görüşleri bildiren cümleler öneri cümleleridir. Öneri cümlelerinde “Bence, bana kalırsa, bana sorarsan” gibi sözlere yer verilir. Örnek: Beni dinlersen bu ilacı daha fazla kullanma.

Sen de yaz!  ................................................................................................................................................................... d. Varsayım: Bir durum gerçekleşmeden önce, o durumun gerçekleştiği varsayılarak yapılan yorumları içeren cümlelerdir. Varsayım anlatan yargıları içeren cümlelerde genellikle “tutalım ki, diyelim ki, farz edelim ki…” gibi ifadelere yer verilir. Örnek: Tut ki savaşlar bitti, barış geldi dünyamıza; çocuklar sevinçten ne yapar acaba?

Sen de yaz!  ................................................................................................................................................................... e. Beğeni: Kişilerin herhangi bir durum veya varlık hakkındaki iyi ve güzel duygu / düşüncelerini ifade eden cümlelerdir. Örnek: İdil, dürüstlüğü ve samimiliği ile herkese iyi örnek oluyor.

Sen de yaz!  ...................................................................................................................................................................

47

6. SINIF

1. MODÜL

CÜMLEDE ANLAM

www.aydinyayinlari.com.tr

f. Ön Yargı: Bir durum, nesne veya olay hakkında, kişisel izlenimlerden hareketle durum, olay veya konu gerçekleşmeden söylenen olumlu ya da olumsuz yargı içeren cümlelerdir. Örnek: Fenerbahçe’m bu sene kesin şampiyon olacak. (Olumlu)

Bu dersin sıkıcı geçeceğine eminim. (Olumsuz)

Sen de yaz!  ................................................................................................................................................. (Olumlu) ................................................................................................................................................. (Olumsuz)

g. Beklenti: Gerçekleşmesi, iş, oluş, hareket bakımından umulan, sanılan, beklenen cümlelere beklenti cümleleri denir. Örnek: Bu seneki doğum günümde çok güzel hediyeler alacağımı umuyorum.

Sen de yaz!  ...................................................................................................................................................................

h. Gerçekleşmemiş Beklenti: Bir eylemin gerçekleşeceğine dair beklentinin gerçekleşmediğini bildiren cümlelerdir. Örnek: Bu seneki doğum günümde çok güzel hediyeler alacağımı sanmıştım.

Sen de yaz!  ...................................................................................................................................................................

ı. Aşamalı Durum: Bir durumun olumlu ya da olumsuz yöndeki gelişiminin bir süreç içinde aktarıldığı cümlelerdir. Aşamalı bir durum anlatan cümlelerde genellikle “giderek, gittikçe, her geçen gün, günden güne, günbegün …” gibi sözler yer alır. Örnek: Soğukta üşüyüp hasta olan kedi, içtiği ilaçlar sayesinde her geçen gün iyileşiyor.

Sen de yaz!  ...................................................................................................................................................................

i. Yakınma: Yakınma, yapılmış ya da yapılmaya devam edilen bir eylemden şikâyet etmektir. Yakınma bildiren eylemlerde, “bari, hiç değilse, hiç olmazsa” gibi sözler yer alır. Örnek: Bir kere de şu odanı toplasan ne olur sanki!

Sen de yaz!  ...................................................................................................................................................................

48

CÜMLEDE ANLAM

www.aydinyayinlari.com.tr

1. MODÜL

6. SINIF

j. Sitem: Sözü ya da hareketleriyle birinin, bir kimseyi kırdığını, üzdüğünü veya gücendirdiğini öfkelenmeden dile getiren cümlelerdir. Sitem cümlelerinde kırgınlık ve dargınlık ön plandadır. Örnek: : Datça’da evin vardı da bana söylemedin mi? Canın sağ olsun.

Sen de yaz!  ...................................................................................................................................................................

k. Hayıflanma: Kişinin geçmişte yapmadığı bir şeyden dolayı hissettiği olumsuz duygudur. Hayıflanma cümlelerinde “kaçan fırsat” anlamı vardır. Örnek: Üniversite’yi keşke İzmir’de okusaydım.

Sen de yaz!  ...................................................................................................................................................................

l. Pişmanlık: Kişinin geçmişte yaptığı bir işten dolayı hissettiği olumsuz duygudur. Pişmanlık cümlelerinde “Olan olmuş, biten bitmiştir.” Örnek: Keşke dün gece ödevimi yapsaydım.

Sen de yaz!  ...................................................................................................................................................................

m. Endişe (Kaygı): Genellikle kötü bir şey olacakmış düşüncesiyle ortaya çıkan ve bir kişi veya varlığa dair kötü senaryolar ürettiğimiz cümlelerdir. Örnek: Ya tost makinesini kapatmadıysam!

Sen de yaz!  ...................................................................................................................................................................

49

KAZANIM PEKİŞTİRME - 2

CÜMLEDE ANLAM

ETKİNLİK 2 1. (I) Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) verilerine göre dünya çapında obezite sıklığı 1975’ten bu yana neredeyse üç katına ulaşmıştır. (II) Türkiye’de ise yapılan Türkiye Beslenme ve Sağlık Araştırması sonuçlarına göre obezite oranı erkeklerde %20,5, kadınlarda %41,0 olmak üzere tüm yetişkin bireylerde %30,3 olarak belirlenmiştir. (III) Dünya Sağlık Örgütü, sağlıksız ağırlık artışı ve obezite riskini azaltmak için 2015’ten itibaren besinlere eklenen şekerin günlük enerji alımının %5’in altına düşürülmesini önermektedir. (IV) Eğer bu sağlanamazsa dünyada ve ülkemizde sağlıksız insan sayısı artacaktır.

Bu metindeki numaralanmış cümlelerle ilgili aşağıdaki bilgileri doğruluk ve yanlışlık bakımından değerlendiriniz. Cümlenin anlam özelliği doğru ise yay ayraç içine “D”, yanlışsa “Y” yazınız.



• I numaralı cümlede neden–sonuç anlamı vardır. (..........)



• II numaralı cümlede karşılaştırma anlamı vardır. (..........)



• III numaralı cümlede amaç–sonuç anlamı vardır. (..........)



• IV numaralı cümlede koşul–sonuç anlamı vardır. (..........)

ETKİNLİK 3 A. OLASILIK

B. NEDEN–SONUÇ

C. KOŞUL–SONUÇ

D. BENZETME

A. Aşağıdaki şiirlerde numaralanmış cümlelerin anlam özelliklerini bulunuz ve uygun harfi tablodan seçerek yay ayraçlara yazınız. I. Sen İstinye’de beklersen ben burada olacağım. (..........) II. İçimde köpek gibi havlayan yalnızlığım…

(..........)

III. Bekle çünkü ben buradayım, karanlıktayım.

(..........)

IV. Belki gelmem, gelemem beş dakika bekle git. (..........)

B. Aşağıdaki şiirde numaralanmış cümlelerin anlam özelliğini belirleyip uygun alana yazınız. I. Deryadan ayrılmış sellere döndüm. II. Ateşi kararmış küllere döndüm. III. Vakitsiz açılmış güllere döndüm. IV. Dost senin derdinden ben yana yana… BENZETME ANLAMI

NEDEN-SONUÇ ANLAMI ..........

.......... .......... ..........

50

CÜMLEDE ANLAM

ETKİNLİK 4 Aşağıdaki cümlelerden örtülü anlam içerenleri ✓ işaretleyiniz. 1. Uygar da pikniğe gelecek. 2. Bugün iki ders Türkçe göreceğiz. 3. Şeker, çocuklar için vazgeçilmezdir. 4. Geçen sene bu kadar kar yağmamıştı. 5. Artık burada yaşamayacakmış. 6. Nihayet konuyu anlamaya başladım. 7. Yarın kedimi veterinere götüreceğim. 8. Datça’ya seninle de gidelim.

ETKİNLİK 5 Aşağıdaki tabloda verilen sözcükleri ve söz gruplarını yay ayraçta belirtilen anlam özelliğine göre tamamlayınız. Verilen Anlam Özelliğine Uygun Tamamlanmış Hâli

Söz Grubu Kalem kutusu… (Tanım)

...............................................................................

Ankara… (Karşılaştırma)

...............................................................................

Çocuğun yüzü… (Benzetme)

...............................................................................

Yazar son romanında… (Üslup)

...............................................................................

Okuduğum bu öykü… (İçerik)

...............................................................................

Yönetmenin oyuncu seçimi… (Olumsuz Eleştiri)

...............................................................................

O kadar ders çalıştım ki… (Abartma)

...............................................................................

Sağlıklı olmak için… (Öneri)

...............................................................................

Diyelim ki… (Varsayım)

...............................................................................

Bugün keşke… (Hayıflanma)

...............................................................................

Bir kere de… (Yakınma)

...............................................................................

Diktiğimiz fidan… (Aşamalı Durum)

...............................................................................

Bu sene… (Gerçekleşmemiş Beklenti)

...............................................................................

Yazarın yeni çıkardığı kitap… (Olumsuz Ön Yargı) ............................................................................... Bunca zaman sonra… (Sitem)

...............................................................................

Bugün girdiğim sınavdan…(Beklenti)

...............................................................................

Yarın akşam… (Olasılık)

...............................................................................

Geçen yaz tatilde… (Pişmanlık)

...............................................................................

Yağmur yağdıkça… (Koşul)

...............................................................................

Bu saate kadar eve gelmediğine göre… (Endişe)

...............................................................................

51

TEST - 1

CÜMLEDE ANLAM

1. Nesnel cümleler, kanıtlanabilir ve kişisel görüş içermeyen bir anlatım içerir.

Buna göre,



(I) Arkeolojik kazılara, çıkarılan tarihi buluntulara, yazılara ve kaynaklara baktığımızda makarna; Eski Yunan ve Romalılar, Çinliler ve Araplar tarafından yapılmış ve tüketilmiştir. (II) Tarihsel kayıtlara bakıldığında Çinlilerin, MÖ yıllarda arpa şehriye ile makarna üretimine başladıkları bilinmektedir. (III) Aynı şekilde MÖ 5. yüzyıla ait Suriye’de bulunan tarihi yazılara bakıldığında o dönemlerde Arapların da arpa şehriyeyi ürettikleri ve tükettikleri görülmektedir. (IV) Yunan ve Roma yazılarına baktığımızda MÖ 1. yüzyılda, o dönemin gurmesi Marcus Gavius Apicius “De re Coquinaria” isimli yemek kitabında lezzetiyle herkesi etkileyen “lagana”dan (lazanya) bahsetmiştir.



bu metindeki numaralanmış cümlelerin hangisinde nesnel anlatım yoktur? A) I

B) II

C) III

D) IV

2. Amaç – sonuç cümleleri; bildirdikleri eylemin hangi hedefe, amaca yönelik gerçekleştirildiğini belirten cümlelerdir. Ayrıca, amaç anlamı “–mek için, –mek üzere, diye, istemek, hedeflemek” vb sözcükler ve “–e, –a” ekleri yardımıyla sağlanır.

Buna göre,



(I) Pisa Kulesi, İtalya’nın kuzeyindeki Pisa şehrinde Piazza dei Miracoli’de (İtalyanca Mucizeler Meydanı) yer alan ve 1063–1090 yıllarında yapılan bir kuledir. Kule üst üste bindirilmiş yuvarlak 6 sütun dizisinden meydana gelmiştir. 56 metre yüksekliktedir. (II) Üzerine 294 basamaklı bir merdivenle çıkılır. En üstteki çanların bulunduğu 8. kat, silindir biçimindedir. (III) Pisa Kulesi bitirildiği tarihten itibaren güneye doğru eğilmeye başlamıştır. Bunun sebebi temeldeki yumuşak zemindeki bir çökmedir. (IV) Bulunduğu zemindeki çökme nedeniyle yıkılma aşamasına gelen İtalya’nın ünlü Pisa Kulesi, 20 milyon sterlinlik projeyle kurtarılmıştır. Birkaç yıl içinde yıkılacağı uyarısında bulunulan kule, kulenin yıkılmaması için proje kapsamında yapılan 45 cm’lik bir düzleştirme çalışmasıyla eski haline getirilmiştir.



bu metindeki numaralanmış bölümlerin hangisinde amaç–sonuç ilişkisi vardır? A) I

B) II

C) III

52

D) IV

CÜMLEDE ANLAM

3.

5. KİŞİSEL GÖRÜŞ NEDİR?

Bir cümlede anlatılan bir konuyla ilgili aynı zamanda örnekler içeren cümlelere örnekleme cümleleri denir.

Yalnızca kişiye ait olması ile beraber, kişiden kişiye değişkenlik gösteren görüşler, kişisel görüş olarak ifade edilir. Diğer bir ifade ile öznel yargılı cümleler kanıtlanmaz, kişiden kişiye göre değişebilir ve karşı kişinin görüşleri ile çatışabilir.

Buna göre,



(I) Burak Onurlu, erken yaş müzik ve hareket eğitmeni ve çocuk şarkıları yazarıdır. (II) “Baykuş Çocuk Şarkıları”yla ünlenmiştir ve “Oyunlu Şarkılar Çocuk Konseri” etkinliğinin kurucusudur. (III) Küçük çocukların dikkatini çeken

Mesela, “Bizim tarihimizi dolduran kahramanlar içerisinde Fatih Sultan Mehmet, Mustafa Kemal Atatürk ve İsmet İnönü akla ilk gelenlerdir.” cümlesinde adı geçen isimler örnek olarak verilmiştir.

Buna göre,



(I) Türkiye, geçmişten günümüze birçok medeniyeti güzel topraklarında misafir etti. (II) Coğrafi konumu itibariyle de dünyanın en önemli geçiş güzergâhlarından biri olma ayrıcalığını taşıyor. (III) Geçmişin büyüleyici izleri ve ülkenin hâlâ etkileyiciliğini koruyan tarihî dokusu görenleri mest ediyor. (IV) Doğudan batıya birçok medeniyete ev sahipliği yapmış ve Pamukkale, Peri Bacaları, Sümela Manastırı gibi değerlerimizi barındıran ülkemiz, turistlerin de uğrak yeri olmaya devam ediyor.



bu metindeki numaralanmış cümlelerin hangisinde örnekleme yapılmıştır?

eğlenceli şarkılarında, anaokulu ve kreşlerde eğitmenliğini yaptığı “Orff Yaklaşımı”nı kullanmaktadır. (IV) Çocuk şarkıları ve konserlerinde sadece müzik değil çocukların katılım sağlayabileceği interaktif oyun ortamı kurması ile bilinir.

bu metindeki numaralanmış cümlelerin hangisinde kişisel görüşe yer verilmiştir? A) I

B) II

C) III

D) IV

A) I

B) II

C) III

D) IV

6. Telefon icat edilmeden önce ––––

Bu cümle aşağıdakilerden hangisiyle tamamlanırsa öznel bir yargı meydana gelir? A) çocuklar sokakta özgürce oynar, aileler de huzur ve güven içinde çocuklarının sokaktan dönmesini beklerdi.

4. –––– çocuklar tepki gösterdi.

B) uzaktaki kişilerle iletişim kurmak için geliştirilen ilk elektrikli telekomünikasyon sistemi telgraftı.

Bu cümledeki boş bırakılan yere aşağıdakilerin hangisi getirilirse cümlede neden– sonuç ilişkisi oluşmaz?

C) Graham Bell, asistanı Thomas Watson ile birlikte konuşma düzeneği üzerinde denemeler yapıyordu.

A) Hayvanat bahçelerinin kapatılması için B) Gezi iptal olduğu için

D) insanlar birbirleriyle haberleşmek için davullar, duman, ateş, büyük borular kullanıyorlarmış.

C) Öğretmen bahçeye çıkarmadı diye D) Okullar tatil edilmediğinden 53

TEST - 2

CÜMLEDE ANLAM

1. (I) Yeryüzünün dört temel elementinden ikisini teninde hissetmeyi sevenler için en ideal spor rüzgâr sörfü olmalı. (II) Rüzgâra ve suya en fazla ihtiyaç duyduğumuz sıcak yaz günlerinde söz konusu her iki şeyi de bulmak için rüzgâr sörfünü öneriyorum. (III) Tüm bunların yanında keyifli bir sporla ilgilenmenin hazzı da rüzgâr sörfünün artılarından biri. (IV) Uzun ve kasvetli kışın ardından yazın tadını çıkarmanın en iyi yollarından biri olan rüzgâr sörfü için Alaçatı sahilleri Türkiye’deki en uygun adres.

Bu metinde numaralanmış cümlelerle ilgili aşağıdakilerin hangisi söylenemez? A) I. cümlede karşılaştırma yapılmıştır. B) II. cümlede amaç–sonuç ilişkisi vardır. C) III. cümlede kişisel görüşe yer verilmiştir. D) IV. cümlede koşula bağlılık söz konusudur.

2. Cümleden çıkarılacak yargı, cümlede söz edilen konuyla doğrudan ilgili olan çıkarımları ifade eder. Örneğin “Yazar, eserlerinde günlük hayatta olan şeyleri söz sanatlarıyla abartarak vermekten hiç çekinmemiş.” cümlesinden, “Yazar, eserlerinde söz sanatları kullanmayı tercih etmiştir.” yargısını çıkarabiliriz.

Buna göre,



Arı kuşu hem böcekler hem de arılar ile beslenen göçmen kuşlardan biri olmasının yanı sıra genellikle Afrika’da ve sıcak bölgelerde görülen bir kuş türüdür.



Aşağıdakilerin hangisi bu cümleden kesin olarak çıkarılamaz? A) Arı kuşunun besin kaynaklarından biri böceklerdir. B) Arı kuşu dünyanın her yerinde yaşayabilir. C) Arı kuşu, göçmen bir kuş türüdür. D) Arı kuşu sıcak bölgelerde yaşar.

3. Benzetme: Anlatımı güçlendirmek amacıyla, aralarında ortak nitelik bulunan iki varlık ya da kavramdan, ortak nitelik yönünden güçlü olandan zayıf olana aktarma yapılmasıdır. Mesela, “Emre’nin altın sarısı saçları var.” cümlesinde Emre’nin saç rengi, altın rengine benzetilmiştir.

Buna göre,



(I) Mavisine doyamadığımız İzmir’in batısında bir inciyi andıran Çeşme ilçesi, pek çok güzelliğe sahiptir. (II) İlçenin doğusunda Urla; kuzeyinde, batısında ve güneyinde mavi gözlü bir çocuğa benzeyen Ege Denizi bulunmaktadır. (III) Adını Osmanlı Dönemi çeşmelerinden almıştır. (IV) İlçe merkezinde yer alan “Anonim Çeşme” ve “Kaymakam Sadık Bey Çeşmesi” bunlardan bazılarıdır.



bu metindeki numaralanmış cümlelerin hangilerinde benzetme vardır? A) I ve II

B) II ve III

C) I ve IV

54

D) III ve IV

CÜMLEDE ANLAM

4.

6. Hakkâri merkezi, Çukurca ve yakın köylerde Doğruluğu ya da yanlışlığı kişiden kişiye değişen cümleler kanıtlanabilirlik özelliği taşımaz yani özneldir. Kişiden kişiye değişmeyen, nesnel cümleler ise kanıtlanabilir cümlelerdir.

I her evde şal dokumalarına rastlamak mümkündür fakat günümüzde bu paha biçilmez do II III kumayı az sayıda kişi devam ettirmektedir. IV

Buna göre,





(I) Fethiye’den Kaş’a kadar olan kıyıdaki tek korunaklı koyda yer alan Kalkan, tarih boyunca Akdağlar’ın batısındaki verimli Eşen Ovası ve doğusundaki yüksek yaylaların denizle bağlantısını sağlamıştır. (II) Koydaki su kaynağı ve ticari potansiyelin daha eski zamanlarda da kullanıldığı bilinmekle birlikte yerleşimin muhtemelen 19. yüzyılın başında gelişerek ikinci yarısında canlı bir liman kasabasına evrildiği anlaşılmaktadır. (III) 1924’teki nüfus mübadelesine kadar Rum ağırlıklı bir Osmanlı kasabası olan Kalkan’da ticaret ve canlılık, Türk nüfusun kontrolüne geçtikten sonra da 20. yüzyılın ortalarına kadar sürmüştür. (IV) Tarım, hayvancılık ve orman ürünleri, eski adıyla “Kalamaki” iskelesinden Meis ve Rodos gibi bağlantılarla Akdeniz’in birbirinden güzel limanlarına gönderilirken sanayi ürünleri de iç bölgelere dağıtılmaktadır.

A) I

bu metindeki numaralanmış cümlelerin hangisi kanıtlanabilirlik açısından diğerlerinden farklıdır? A) I

B) II

C) III

D) IV

I. izlerini taşımaktadır

edilmektedir.

Numaralanmış sözler anlamlı ve kurallı bir cümle oluşturacak şekilde sıralandığında hangisi baştan ikinci olur? C) III

Bu cümleden “kaz tüyü” ile ilgili aşağıdakilerin hangisi çıkarılabilir?

B) Kaz tüyü, dünyanın birçok ülkesinde tercih

IV. kuruluş tarihi MÖ 7. yüzyıla kadar uzanan

B) II

D) IV

A) Kaz tüyü, birbirinden farklı birçok üründe kullanılmaktadır.

III. egemen güçlerin ve kültürlerin

A) I

C) III

sağlıklı, uzun ömürlü ve hafif dolgu malzemesi olduğu gibi sıcaklık değişimlerine karşı vücudu koruyan vücudun ısı ve nem dengesi sağlayan bir malzemedir.

II. Side antik liman kenti



B) II

7. Kaz tüyü; dünyada kullanılabilecek en doğal,



5.

Numaralanmış sözlerden hangisi bu cümlenin kişisel düşünce içermesini sağlamıştır?

C) Kaz tüyü, vücudu çeşitli hastalıklardan koruma özelliğine sahiptir. D) Kaz tüyü, vücudun ısı ve nem dengesini sağlayan bir üründür.

D) IV

55

TEST - 3

CÜMLEDE ANLAM

1. (I) Bir toplumun kültürü, diğer sokak hayvan-

3. Benzetme: Anlatımı güçlendirmek amacıyla, aralarında ortak nitelik bulunan iki varlık ya da kavramdan, ortak nitelik yönünden güçlü olandan zayıf olana aktarma yapılmasıdır.

larından daha çok geleneksel kuş isimlerine yansımaktadır. (II) Genellikle yaygın ve insan tarafından fark edilen türlerin geleneksel isimleri fazlaca bulunabilir. (III) Ancak yörenin insanı tarafından ilgi görmemiş canlı türlerin adlandırılmasında ise daha genel isimler kullanılmaktadır. (IV) Kuşlarda kullanılan Türkçe isimler, yöresel olarak farklılaşabilmektedir.

Mesela, “İnci gibi dişleriyle gülümsedi Karabaş.” cümlesinde Karabaş’ın dişleri inciye benzetilmiştir.

Bu metinde numaralanmış cümlelerle ilgili aşağıdakilerin hangisi söylenebilir?



A) I. cümlede karşılaştırma yapılmıştır.

Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde benzetme vardır? A) Kalptir bu, yenilmeye ve dövüşmeye doymayan…

B) II. cümlede amaç–sonuç ilişkisi vardır. C) III. cümlede örnekleme yapılmıştır.

B) Erzurum kadar soğuk mu gönlünün odaları?

D) IV. cümlede koşula bağlılık söz konusudur.

C) Ay yüzlü sevdiğim, ne zaman gelir bu obaya? D) El salladı uzaktaki gemiler, bu yalnızlık diyarına.

2. Cümleden çıkarılacak yargı, cümlede söz edilen konuyla doğrudan ilgili olan çıkarımları ifade eder. Örneğin “Buraya uğramayan yabancı turist kalmamış.” cümlesinden, “Yabancı turistlerin hepsi buraya uğramıştır.” yargısını çıkarabiliriz.

Buna göre,



Ağaçkakanların, ağaç gövdelerine yuva yapmak veya beslenmek için gagasını ağaca vurduğu sırada çıkardığı gürültü, kırsal bölgelerde ve orman yakınındaki halk tarafından bilinir.



aşağıdakilerden hangisi bu cümleden kesin olarak çıkarılamaz?

4.

I. askorbik asit içerdiği için II. turunçgiller içinde vitamini yüksek olan

A) Ağaçkakanlar, çeşitli sebeplerle gagalarını ağaca vurmaktadır.

III. bir meyve suyudur

B) Ağaçkakanlar, gagasını beslenmek için

IV. limon suyu

ağaca vurduğunda gaga aşınır.



C) Ağaçkakanlar, ağaç gövdelerine yuva yapmak için gagasını ağaca vurur. D) Ağaçkakanların çıkardığı gürültüyü kırsalda ve orman yakınında yaşayan halk tanır.

56

Numaralanmış sözler anlamlı ve kurallı bir cümle oluşturacak şekilde sıralandığında sırlama aşağıdakilerin hangisi olur? A) II – IV – I – III

B) IV – I – II – III

C) I – II – IV – III

D) II – I – IV – III

CÜMLEDE ANLAM

5. Doğruluğu ya da yanlışlığı kişiden kişiye de-

7. Turunçgillerin insan sağlığına olan faydaları,

ğişen cümleler kanıtlanabilirlik özelliği taşımaz yani özneldir. Kişiden kişiye değişmeyen, nesnel cümleler ise kanıtlanabilir cümlelerdir.

turunçgil üretiminin yıldan yıla artmasını sağlamıştır.





Buna göre aşağıdaki cümleler ile ilgili yay ayraçta verilen anlam özelliklerinden hangisi uyuşmamaktadır?

Bu cümleden aşağıdakilerin hangisi çıkarılabilir? A) Turunçgillerin üretiminin artması, ülkemiz için değerli bir gelişmedir.

A) Babil, Hitit ve İbraniler 4 bin yıl önce; Mısırlılar ve Doğu Akdeniz uygarlıklarının ise 3 bin yıl önce pişirilmiş kurutulmuş buğdayı kullandıkları belirlenmiştir. (Öznel)

B) Turunçgiller, yıllardan beri sağlığa faydalı olan bir meyve topluluğudur. C) Her geçen yıl, turunçgillerin insan sağlığa olan faydaları çeşitlenmektedir.

B) Anadolu’nun temel gıda maddelerinden birisi olan bulgur, dünyada işlenen ilk gıda

D) Turunçgiller, sağlığa faydalı olduğu için üretimi her geçen yıl artmaktadır.

maddelerinden bir tanesidir. (Nesnel) C) Binlerce yıl evlerde üretilen bulgur Birinci Dünya Savaşı sırasında ordunun ihtiyacını karşılamak üzere Karaman’da kurulan fabrika ile ilk defa fabrikasyon üretimine geçmiştir. (Nesnel) D) Moğol İmparatoru Cengiz Han’ın, uzun seferlerinde tadına doyum olmayan bulguru, ordu erzakları arasında bulundurduğu bilinmektedir. (Öznel)

8.

I. bağımsız yaşamış II. Türk milleti III. ve bağımsızlığı IV. cesur insanların

6. İrmiğin makarna üretiminde kullanılmasının,

V. var olmanın tek koşulu

I II una kıyasla birçok avantajı bulunmaktadır. III IV

VI. torunlarıdır VII. olarak kabul etmiş

Bu cümlede numaralanmış sözcüklerden hangisi cümleye karşılaştırma anlamı sağlamıştır? A) I

B) II

C) III

Numaralanmış bu sözlerle anlamlı ve kurallı bir cümle oluşturulduğunda baştan dördüncü söz aşağıdakilerin hangisi olur? A) II

D) IV

57

B) III

C) IV

D) V

TEST - 4 1.



CÜMLEDE ANLAM

Gerçekleşmesi mümkün olmayan, imkânsız ifadeler ile bir şeyin olduğundan çok ya da az göstererek anlatılmasına abartma denir. Abartma cümleleri dikkat çekmek, meraklandırmak, mizah yapmak, bir olayı veya kişiyi yüceltmek ya da yermek amacıyla kullanılır. Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde abartma anlamı vardır? A) Türkiye ile Türkiye’ye en uzak ülke olan Endonezya arasındaki mesafe tam olarak 15966 km’dir. B) İnsan vücudunda yaklaşık 10 trilyon hücre; insan sağlığına yararlı 100 trilyon kadar mikrop ve doğal bakteri bulunmaktadır. C) Dünyanın en kalabalık ülkesi olan Çin’in nüfusu 2021 nüfus sayımı verilerine göre 1,412 milyara ulaşmış durumdadır. D) İnsanlar, anlaşamadıkları en ufak bir konuda kıyametler koparıp o günü kendilerine ve diğer insanlara zehir etmektedirler.

2. Aynı konu ve düşüncenin, farklı sözcükler ve

3.

söz dizimiyle dile getirildiği cümlelere yakın anlamlı cümleler denir.

• Asit yağmuru birçok yüzeyde farklı iz bırakır. • Asit yağmurunun etkilediği yüzeyler arasında metal, kireç taşı ve mermer vardır.

Buna göre “Yaşamın en önemli yapı taşlarından biri olan ve sadece su içeren yağmur, dünyamıza en az 2,7 milyar yıldır yağıyor.” cümlesine anlamca en yakın cümle aşağıdakilerin hangisidir?

• Asit yağmuru kavramı 19. yüzyılın ortalarında tanımlanmıştır.

A) Dünyamıza 2,7 milyar yıldır yağan yağmur, sadece su içermesiyle yaşamın en önemli unsurlarındandır.

Bu cümlelerin anlamlı ve kurallı bir biçimde birleştirilmiş hâli aşağıdakilerin hangisidir? A) 19. yüzyılın ortalarında tanımlanan asit yağmuru; metal, kireç taşı ve mermer gibi birçok yüzeyde farklı izler bırakır.

B) Sadece su içerme özelliğine sahip yağmur, dünyamıza en az 2,7 milyar yıldır yağmaya devam eden bir hava olayıdır.

B) Asit yağmurları, özellikle metal, kireçtaşı ve mermer gibi sert zeminleri etkileyen ve 19.yüzyılda ortaya çıkan bir hava olayıdır.

C) Hayatın en önemli unsurlarından biri olan ve dünyamıza en az 2,7 milyar yıldır yağan yağmur, sadece su içermektedir.

C) Metal, kireç taşı ve mermer gibi birçok yüzeyde farklı iz bırakan asit yağmurları, ilk olarak 19. yüzyılda görülmeye başlanmıştır.

D) Dünyamızın en önemli yapı taşlarından biri olan yağmur, sadece su içerdiği için yaşamın en önemli yapı taşlarından biridir.

D) Etkilediği yüzeyler; metal, kireç taşı ve mermer gibi sert zeminler olan asit yağmuru, 19. yüzyılın başlarından itibaren gerçekleşen bir doğa olayıdır.

58

CÜMLEDE ANLAM

4. Dünyadaki nüfusun hızla artması ve sağlıklı

6. Beethoven, Batı müziği tarihinin en sarsıcı

yaşam hakkında yapılan bütün araştırmalar, balık ve diğer su ürünlerinin insan beslenmesindeki önemini gün geçtikçe arttırmaktadır.

isimlerinden birisidir. İlerici anlatımıyla geçmişe ait tüm biçimleri altüst ederek romantizmin kapılarının ardına kadar açılmasını sağlamıştır. Gerek orkestra gerek solo piyano ve gerekse oda müziği alanında yazdığı eserlerle müzik tarihinde ciddi bir kırılmaya yol açmış olan Beethoven, müzik sanatının geleceğine yön vererek dönüştürücü bir rol oynamıştır. Piyanoda çalınması için yazmış olduğu 32 sonat ve 5 konçerto, müzik tarihinin en önemli eserleri arasında yer alarak piyanistlerin vazgeçilmez parçaları hâline gelmiştir.



Bu cümleden aşağıdaki yargılardan hangisi çıkarılamaz? A) İnsan beslenmesinde balık ve su ürünlerinin önemi her geçen gün artmaktadır. B) Sağlıklı yaşam hakkında yapılan araştırmalar, balık ve diğer su ürünlerinin değerini belirlemiştir. C) Dünya nüfusunun hızla artması, insan sağlığı için balık ve su ürünlerini önemli hâle getirmiştir.



Bu metindeki cümlelerle ilgili aşağıdakilerin hangisi söylenemez?

D) Sağlıklı yaşam hakkında yapılan araştırmalar, balık ve diğer su ürünlerinin insan beslenmesindeki önemini her geçen gün artırmaktadır.

A) Karşılaştırmadan yararlanılmıştır. B) Beğeni bildiren cümlelere yer verilmiştir. C) Benzetme sanatına başvurulmuştur. D) Amaç bildiren ifade bulunmaktadır.

5. Kişilerin herhangi bir durum veya varlık hakkındaki iyi ve güzel duygu / düşüncelerini ifade eden cümleler beğeni cümleleridir. Örneğin “Bütün dünyaya örnek olacak bir proje yapıldı.” cümlesinde, bahsedilen projenin beğenildiği dile getirilmiştir.

7. Türkiye’nin öncülük ettiği baklagillere dikkat çekmek ve yararları konusunda farkındalık yaratmak adına, 2016 yılı Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) tarafından “Uluslararası Bakliyat Yılı” ilan edilmiştir.

Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde beğeni anlamı bulunmaktadır? A) Okul müdürünün söylediğine göre bugün tatbikat olabilirmiş.



B) Orkun’un davranışları artık canımızı sıkmaya başladı.

Bu cümleyle ilgili aşağıdakilerin hangisi söylenebilir? A) Cümlede abartma anlamı bulunmaktadır.

C) Bu dağların güzelliğine hayran kalmamak elde değil.

B) Cümlede karşılaştırma anlamı vardır.

D) Diyelim ki okulu bitirdin, hangi ile yerleşmek istersin?

D) Cümlede amaç–sonuç ilişkisi söz konusudur.

C) Cümlede kişisel görüşlere verilmiştir.

59

TEST - 5 1.

CÜMLEDE ANLAM

Bir sanatçının dili kullanma şekli, sözcük seçimi, cümle kurma biçimine üslup denir. Buna yazarın anlatım biçimi de diyebiliriz. Üslup bildiren cümlelerde yazarın “nasıl anlattığı” ifade edilir. “Anlatımı nasıldır?” sorusuna cevap veren cümleler üslupla ilgili cümlelerdir. Örneğin “Yazar, son romanında süslü bir dil kullanmayı tercih etmiş.” cümlesi, üslup cümlesidir.



Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisi “Yazarın anlatımı nasıldır?” sorusuna cevap verir? A) Öyküdeki olay, herkes tarafından terk edilmiş ve terk edildiği unutulmuş bir kasabada geçiyor. B) Dadaloğlu, şiirlerinde “yiğitçe bir kavga”yı dile getirerek halka cesaret vermiştir. C) Murakami’nin son romanı, “Dönüşüm” kitabının konusundan izler taşımaktadır. D) “Uykudan Önce” kitabı, akıcı bir anlatıma sahip olduğundan okuyucuyu sıkmıyor.

2. Anlamca birbirinin karşıtı anlam içeren cümlelere anlamca çelişen cümleler denir. Örneğin “Dünyayı bu hâle getiren, anlayışsızlık ve hoşgörüsüzlüktür.” cümlesinin anlamca karşıtı olan cümle “Dünya, herkesi anlamaya çalışan ve hoşgörülü insanlar yüzünden bu hâldedir.” cümlesidir. Bu iki cümle birbiriyle çelişmektedir.

Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisi “İnsan, diğer insanlarla iletişime geçtiği zaman kendini daha iyi tanır.” cümlesiyle çelişmektedir? A) İletişim, insanın kendini tanıması için olmazsa olmaz bir kavramdır. B) Farklı kişilerle iletişim hâlinde olmak kendimizi tanımamızı engeller. C) İnsanın diğer insanlarla kurduğu iletişim, kendini tanımasını sağlar. D) Diğer insanlarla iletişim içinde olan kişi, kendini daha iyi tanır.

3.

Söylenen ifadede yer almayan ancak cümlenin anlamından diğer yargıların gizlenmiş olarak belirtilmesine “örtülü anlam” denir. Bu tip cümlelerde kıyaslamalara, aşamalı durumlara yer verilebilir. Ağırlıklı olarak “de” bağlacı kullanılır. Buna göre,



Çanakkale Savaşı sadece bu ülkenin tarihinde değil pek çok ülkenin tarihinde çok önemli dönüm noktalarından biridir.



bu cümleden çıkarılabilecek örtülü anlam aşağıdakilerin hangisidir? A) Çanakkale Savaşı’nın dünya tarihinde önemli olmasının nedeni, savaşta çok fazla şehit verilmesidir. B) Çanakkale Savaşı sadece Türkiye tarihi değil, diğer birçok ülkenin tarihini de etkilemiş önemli bir olaydır. C) Dünya tarihinin dönüm noktalarından biri olan Çanakkale Savaşı’nı önemli kılan özellikler birden fazladır. D) Tarihimizin dönüm noktalarından biri olan Çanakkale Savaşı, pek çok milleti etkilemeye devam etmektedir. 60

CÜMLEDE ANLAM

4. Avrupa’nın en büyük peynir üreticisi konumun-

6. “Cümle; düşünce, duygu, oluş ve isteklerin

da olan bir peynir firması, Camembert peynirini artık geleneksel yöntem olan çiğ sütten değil, pastörize sütten yaptıklarını açıklayınca Fransa ayağa kalktı.

bildirildiği söz dizisidir.” cümlesi nesnel tanım cümlesidir.





I. Dostluk, bu dünyada sahip olduğumuz en değerli kavramdır.

Bu cümleden aşağıdakilerin hangisi çıkarılmaz?

II. Kış mevsimi, özellikle yoksullar için masraf demektir.

A) Fransa halkı, Camembert peynirinin pastörize sütten yapılmasına memnun olmuştur.

III. Entomoloji (böcek bilimi), böcekleri inceleyen bilim dalıdır.

B) Camembert peyniri, önceleri geleneksel yöntem olan çiğ sütten üretilmektedir.

IV. Masa, ayaklar üzerine oturtulmuş tabladan oluşan bir mobilyadır.

C) Avrupa’nın en büyük peynir üreticilerinden olan bir firma, Camembert peyniri üretmektedir.



D) Pastörize sütten Camembert peyniri yapılmasına Fransız halkı tepki göstermiştir.

7. 5. Düşük kalorili bir tatlandırıcı olan “asesülfam potasyum” adlı katkı maddesinin, yapılan fare deneylerinde uzun süreli ve çok miktarlarda kullanımında akciğer–solunum yolu hastalıklarına; kısa süreli çok miktarda kullanımda ise baş ağrısı ile depresyona yol açtığı tespit edildi.

Buna göre,

numaralanmış cümlelerin hangileri öznel tanım cümlesidir? A) I ve II

B) II ve III

C) II ve IV

D) III ve IV

Birden fazla varlık, kavram ya da durumun karşılaştırıldığı cümlelere karşılaştırma cümleleri denir. Karşılaştırma cümleleri yapılırken benzerlik, farklılık ya da üstünlük gibi durumlar ele alınır. Buna göre,



Bu cümleden çıkarılabilecek en genel yargı aşağıdakilerden hangisidir? A) “Asesülfam potasyum” adlı katkı maddesi, akciğer–solunum yolu hastalıklarına sebep olmaktadır.

(I) Japonya’nın bitki örtüsü oldukça etkileyicidir. (II) İlkbaharda açan kiraz çiçekleri ve sonbahar yapraklarının canlı kırmızı, turuncu ve sarı renkleri Japonya’nın en güzel görüntülerindendir. (III) Japon halkı, mevsim değişiklikleriyle ortaya çıkan bu manzaraları çok sever. (IV) Japonya’nın kuzeyiyle güneyinin iklimleri oldukça farklı olduğundan mart ayında güneyde güneşlenmek ve kuzeyde kayak yapmak mümkündür.

B) “Asesülfam potasyum” adlı katkı maddesinin çok miktarda alınması baş ağrısına yol açmaktadır. C) “Asesülfam potasyum” adlı katkı maddesi, uzun ve kısa vadede insan sağlığına zarar vermektedir.



D) “Asesülfam potasyum” adlı katkı maddesi, az kullanımda bile depresyona yol açan bir kimyasaldır. 61

bu metinde numaralanmış cümlelerin hangilerinde karşılaştırma anlamı vardır? A) I ve II

B) I ve III

C) II ve IV

D) III ve IV

TEST - 6

CÜMLEDE ANLAM

1. Ele alınan konuyu, ileri sürülen düşünceyi somutlaştırmak, açıklamak, doğruluğunu kanıtlamak için başvurulan anlatım tekniğine örneklendirme denir.

Mayalanmış olan ekmek hamurundan bir parça taze hamura katılmak suretiyle hamurun mayalanması, diğer bir deyişle mayanın çoğaltılması asırlardan beri uygulanan geleneksel bir yöntemdir. (I) Bu yöntemle hamurun mayalanması günümüzde kısıtlı da olsa geçerliliğini korumaktadır. (II) Maya üretiminde havalandırmanın önemi 19. yüzyılda ortaya çıkmış ve 1866 yılında İngiltere’de sürekli havalandırma yöntemi uygulanmaya başlamıştır. (III) Mayanın hazırlanış ve yapılış olarak birçok çeşidi vardır. (IV) Ekşi maya, kuru maya, yaş maya ve nohut mayası bunlardan birkaçıdır.



Buna göre metinde numaralanmış cümlelerin hangisinde örneklendirme yapılmıştır? A) I

2.

B) II

C) III

D) IV

Bir durumun olumlu ya da olumsuz yöndeki gelişimi; bir olgunun, bir olayın belli bir süreç içinde sona ermesi değişik biçimlerde ifade edilebilir. “Aşamalı bir durum” anlatan cümlelerde genellikle “giderek, gittikçe, günden güne” gibi sözler yer alır. Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisi aşamalı bir durum bildirmektedir? A) Tüketim çılgınlığı, hiçbir zaman azalmıyor; her geçen gün artmaya devam ediyor. B) Markete günaşırı uğruyorum ve marketin önündeki kedilere mama veriyorum. C) Mektubumu gönderdikten sonra postanedeki görevlilere güzel bir gün geçirmelerini diledim. D) Ankara simidinin bu kadar lezzetli olmasının asıl sebebi, simidin çıtır çıtır oluşudur.

3. Sapporo, Hokkaido’nun en büyük şehridir. Honshu Adası’nın uzun yıllar boyunca kademe kademe kurulan büyük şehirlerinden farklı olarak Sapporo, 19. yüzyılın sonunda planlanarak kurulmuştur ve sokakları sıralı biçimde tasarlanmıştır. Sapporo, yazın Hokkaido’nun doğal güzelliklerinin tadını çıkarmak, kışın ise kayak ve snowboard yapmak isteyen tatilcilerin vazgeçemedikleri bir yerdir. Kışın tadını çıkaracaksanız buraya mutlaka uğramalısınız.

Bu metinle ilgili aşağıdakilerin hangisi söylenemez? A) Karşılaştırmadan yararlanılmıştır. B) Aşamalı bir durumdan söz edilmiştir. C) Neden–sonuç ilişkisine yer verilmiştir. D) Koşul–sonuç anlamı içeren cümle vardır.

62

CÜMLEDE ANLAM

4. Bir olayı ya da durumu veya bir şeyin özellikle-

6. Olasılık veya diğer adıyla ihtimal cümleleri, gerçekleşmesi kesin bir sebebe bağlanamayan bazı olay veya durumların olabilirliği hakkında söylenmiş ifadelerdir. Böyle cümleler, sonucu kestirilemeyen bazı olay veya durumların, gerçekleşme ihtimallerini içerir.

rini olduğundan daha büyük ya da küçük göstermeye “abartma” denir.

Buna göre “Sana olan sevgimi ––––” cümlesi aşağıdakilerin hangisiyle tamamlanırsa abartma anlamı ortaya çıkar? A) anlatan bir roman yazdım. B) evrendeki tüm canlılar biliyor.



C) bilmezsen çok üzülürüm.

Buna göre, I. Sevinçler paylaşıldıkça çoğalacağından mutlu anlarımızı diğerleriyle paylaşmalıyız.

D) dile getirmek için çabalıyorum.

II. Bugün yapmayı planladığımız toplantı, sanırım önümüzdeki haftaya ertelenecek. III. Antalya, dünya ülkeleri arasında en çok ziyaret edilen Akdeniz şehirlerinden olabilir.

5.

IV. Toprağın verimli hâle gelebilmesi için daha fazla yağmur yağması gerekiyor.

Bir insanı, eseri veya konuyu doğru veya yanlış yanlarını bulup göstermek amacıyla inceleme işine “eleştiri” denilmektedir. Eleştiri cümleleri olumlu ya da olumsuz olarak karşımıza çıkabilir.

7.



Buna göre,



(I) Şair Nazım Hikmet, herkesten farklı bir yol tutan ve bunu yalın hâli ile aktarmayı amaçlayan bir sanatçı olarak ön plana çıkmaktadır. (II) Hayat serüveninin tüm zorluklarına rağmen umudunu hiç yitirmeyen bir insan olarak bilinen Nazım Hikmet, bu yaklaşımını eserlerine de ustaca yansıtmıştır. (III) Hayata dair görüşlerini umut ve özgürlük gibi imgelerle ortaya koymayı başaran şair, insanların her koşulda umut taşımaları gerektiğine dair yaklaşımlar sergilemiştir. (IV) Şairin “umut” kavramını bireysellikten öteye taşıyamadığı şiirleri de vardır ve bu yavan şiirler yaşadığı dönemde pek ilgi görmemiştir.





B) II

C) III

A) I ve II

B) II ve III

C) II ve IV

D) III ve IV

Bir durumun sonucu bilinsin ya da bilinmesin, kişinin bu durumu kendi istediği şekilde sonuçlanmış kabul ettiği cümleler varsayım cümleleridir. Örneğin “Tut ki yağmur yağıyor, bu kıyafetle ne yapacaksın?” cümlesinde, yağmur henüz yağmamıştır fakat durum var sayılarak geleceğe dönük yorum yapmak istenmektedir. Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde varsayım anlamı bulunmaktadır? A) Ne zaman dinecek bu fırtına, bu öfke, insanlar arasında bitmek bilmeyen bu merhametsizlik? B) Sizin gezi tekliflerinizi kabul edebilmem için paraya ihtiyacım olduğunu bilmiyor musunuz?

Buna göre bu metinde numaralanmış cümlelerin hangisinde olumsuz bir eleştiri söz konusudur? A) I

numaralanmış cümlelerin hangilerinde olasılık anlamı vardır?

C) Bir gün büyüdün ve önemli bir işin patronu oldun diyelim, işçilerine nasıl davranırsın? D) Geçen yaz, tatilde nereye gideceğimize karar veremediğimiz için ortada kalmadık mı?

D) IV

63

TEST - 7 1.

CÜMLEDE ANLAM

Bir sorunu çözmek, bir amaca ulaşmak için öne sürülen görüş ve düşünceleri içeren cümlelere öneri (tavsiye) cümlesi denir.



Buna göre, Bilim ve teknoloji alanında yaşanan gelişmelere bağlı ortaya çıkan ihtiyaçlar, insanların doğal çevre üzerindeki etkilerinin hem olumlu hem de olumsuz şekilde artmasına neden olmuştur. İnsanın çevreye olan müdahalesi arttıkça doğal dengenin bozulması sonucunda oluşan çevre sorunları, tüm canlıların yaşamını olumsuz etkilemektedir. Bunun ileride daha büyük sorunlara yol açmaması için şimdiden gerekli önlemler alınmalı ve öncesinde de insanlar bilinçlendirilmelidir.



Bu metinde bulunan sorun ve öneri aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir? A) Sorun Öneri Bilim ve teknoloji alanında yaşanan gelişmelere Doğanın kendini yenilemesi için doğa için olubağlı ortaya çıkan ihtiyaçlar ve değişen tüketim şan olumsuz şartlar ortadan kaldırılmalıdır. alışkanlıklarının insanların doğal çevre üzerindeki etkilerinin artmasına neden olması. B)

Sorun

Öneri

İhtiyaçları artan insanın çevreye olan müdaha- İnsanlar, doğal dengenin bozulmaması konulesi arttıkça doğal dengenin bozulması sonu- sunda bilinçlendirilmeli ve bu konudaki önlemler cunda oluşan çevre sorunlarının tüm canlıların şimdiden alınmalıdır. yaşamını olumsuz etkilemesi. C)

Sorun

Öneri

Bilim ve teknoloji alanında yaşanan gelişmelere Çevre sorunları konusunda insanlar bilinçlendibağlı ortaya çıkan sorunların gün geçtikçe art- rilmeli ve teknolojik gelişmelere müdahale edilması. melidir. D)

Sorun

Öneri

İnsanların doğal çevre üzerindeki etkilerinin Doğal yaşam alanları özenle korunmalı ve inhem olumlu hem de olumsuz şekilde artmasının sanların bu konuda bilinçlenmesi sağlanmalıdır. durdurulamaması.

2.

Ön yargı cümleleri; bir durum, nesne veya olay hakkında, kişisel izlenimlerden hareketle durum, olay veya konu gerçekleşmeden söylenen olumlu ya da olumsuz yargı içeren cümlelerdir.



Buna göre, Ovakent’te doğum, ölüm, nişan, sünnet gibi tüm ritüellerde Özbek pilavı yapılır. (I) Bunlara ek olarak birileri yeni bir ev ya da araba aldığında, eve misafir geldiğinde de pilav yapılmaktadır. (II) Merasimlerde özellikle pilav yapılması için toplumsal baskı olur ve pilav yapmayanlar ayıplanır. (III) Beldenin başına herhangi bir felaket gelmemesi için her yıl yapılan etkinlikte de Özbek pilavı dağıtılmaktadır. (IV) Mahalle sakinlerine göre pilav, kültürlerinin vazgeçilmez bir parçası olduğu gibi onun tadını bilmeyen kişiler tarafından bile bir gün mutlaka sevilebilecek bir lezzettedir.



bu metindeki numaralanmış cümlelerden hangisi ön yargı anlamı içermektedir? A) I

B) II

C) III 64

D) IV

CÜMLEDE ANLAM

3. Gerçekleşmesi iş, oluş, hareket bakımından umulan, sanılan, beklenen cümlelere beklenti cümleleri denir. Örneğin “Deneme sınavından yüksek bir puan almayı umuyorum.” cümlesi bir beklenti ifade etmektedir. Bazen de beklentiler gerçekleşmez ve olay, durum veya olgu ortaya çıkar ama istenildiğinden tersi bir durumun söz konusu olur. Bu cümlelere de gerçekleşmemiş beklenti cümlesi denir. Örneğin “Bir gün beni anlayacağını umuyordum.” cümlesi gerçekleşmemiş bir beklenti anlamı içerir.

Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisi gerçekleşmemiş beklenti anlamı taşımaz? A) Okula geldiğimde Damla’yı göreceğimi düşünüyordum. B) Köpeğimin bu hafta iyileşeceğine inanıyordum. C) Bunca yıl sonra seninle yeniden karşılaşmayı bekliyorum. D) Aramızdaki sorunları kimseyle paylaşmamanı beklerdim.

4.

• Hindistan ve Çin, dünyanın en önemli tekstil makineleri pazarı olarak kabul edilmektedir. • Türkiye’de uygulanan teşvik programları, ülkemizin tekstil makineleri pazarında dünyanın üçüncü ülkesi konumuna gelmesini sağlamıştır.



Bu cümlelerin kurallı ve anlamlı bir şekilde birleştirilmiş hâli aşağıdakilerin hangisidir? A) Uygulanan teşvik programları sayesinde ülkemiz, sıralama olarak Hindistan ve Çin’den sonra tekstil makineleri pazarında dünyada üçüncü konuma gelmiştir. B) Tekstil makineleri pazarında ilk iki sırayı alan Hindistan ve Çin, özellikle teşvik programları sayesinde konumlarını korumaktadır. C) Türkiye, son yıllarda uygulanan teşvik programları sayesinde tekstil makineleri pazarında Hindistan ve Çin ile eşit duruma gelmiştir. D) Türkiye’de tekstil makineleri pazarına yapılan yatırımlar ve bu konuda verilen teşvikler, ülkemizin bu pazardaki yerini sağlamlaştırmıştır.

5. Yakınma; olumsuz bir durumdan üzüntü duymak, o durumdan şikâyetçi olmaktır. Yakınma cümlelerinde bir sızlanma söz konusudur.

Buna göre, I. Keşke öğle yemeğinde ayran içmeseydim. II. Her gün ödevini unutman, canımı çok sıkıyor. III. Bu sınıf, bir gün de dağınık olmasa ne olur sanki! IV. Son pişmanlığın fayda etmeyeceği durumlar vardır.



numaralanmış cümlelerin hangilerinde yakınma anlamı vardır? A) I ve II

B) I ve III

C) II ve III

65

D) III ve IV

TEST - 8 1.

CÜMLEDE ANLAM

3.

I. muasır medeniyetler

“Genellikle kötü bir şey olacakmış düşüncesiyle ortaya çıkan ve sebebi bilinmeyen gerginlik duygusu” olarak tanımlanan kaygı, bir kişi veya varlığa dair kötü senaryolar ürettiğimiz cümlelere endişe cümlesi denir.

II. ulaşabilir III. bir ülke IV. bilgi sahibi V. seviyesine VI. kısa zamanda



Numaralanmış bu sözcük ve söz gruplarıyla kurallı ve anlamlı bir cümle oluşturulduğunda sıralama aşağıdakilerin hangisi olur? A) VI–I–III–II–IV–V

B) IV–III–VI–II–I–V

C) IV–III–I–V–VI–II

D) I–V–III–VI–IV–II

Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisi endişe anlamı taşır? A) Bu fayansları döşeyebileceğine inanıyor musun? B) Düşün ki zengin oldun, yoksullara yardım eder misin? C) Korkunun en büyük düşmanın olduğunu bilmiyor musun? D) Kedim hâlâ eve dönmedi, başına bir şey mi geldi acaba?

2. • Bir kimsenin yaptığı bir hareketten dolayı duyulan üzüntünün, kırgınlığın dile getirildiği cümleler sitem cümleleridir. • Bir kişinin yaptığı bir davranıştan dolayı duyduğu üzüntüyü anlatan cümleler pişmanlık cümleleridir. • Geçmişte elinde imkân varken bir şeyi yapmadığı için duyulan üzüntüyü anlatan cümleler ise hayıflanma cümleleridir.

4. Kişiye verilen isim, kişiyi tanımlayan ve ona

Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisi bu anlamlardan herhangi birini örneklendirmez?

doğumundan ölümüne kadar eşlik eden temel kavramlardan biridir.

A) İşlerini zamanında yapmayı ne zaman öğreneceksin?

Aşağıdakilerin hangisi bu cümleden çıkarılabilecek bir yargı değildir? A) İsim, kişiyi tanımlayan bir kavramdır.

B) Gençken bu hataları yapmasaydım bugün çok farklı olurdu.

B) İsim, hayatımızdaki temel kavramlardan biridir.

C) Keşke o çikolatalı dondurmadan bir top daha yeseydim.

C) İsmimiz, yaşamımız boyunca bize eşlik eder.

D) İstanbul’dan geldin de beni görmeden mi gittin?

D) İsim, kişinin kendini tanımasını sağlayan bir araçtır. 66

CÜMLEDE ANLAM

5. Yerleşik düzene geçişle birlikte yiyecek kaynakları bulmak gerektiği zaman buğday, en uygun bitkisel kaynak olarak diğer kaynakları geçti.

Bu cümlenin iki parçaya ayrılmış hâli aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak verilmiştir? A) Yerleşik düzene geçişle birlikte besin kaynakları bulma gereksinimi ortaya çıktı.

Buğday, yiyecek kaynağı gereksiniminde en elverişli bitkisel kaynak olarak en önde yer aldı.

B) Yiyecek kaynaklarının bulunması gerektiği için insanlar yerleşik düzene geçti.

Buğday, yerleşik düzende en çok tercih edilen yiyecek kaynağı olarak görüldü.

C) Yerleşik düzene geçen insanlar, buğdayı en elverişli bitkisel kaynak olarak keşfettiler.

Buğdayın keşfedilmesiyle beraber insanlar yerleşik düzene geçmeye başladı.

D) Yerleşik düzenin en önemli getirilerinden biri bitkisel kaynaklara ulaşmayı kolaylaştırmasıydı.

Bitkisel kaynaklara ulaşan insanoğlu, buğdaya bu kaynaklar içinde ayrı bir önem verdi.

6. Pişmanlık, kişinin yaptığı bir davranıştan dolayı yaşadığı üzüntüyü dile getirirken hayıflanma ise kişinin yapmadığı bir şeyden dolayı hissettiği üzüntüyü ifade eder. Buna göre,

(I) Anılarımız, zaman zaman bize iyi gelir fakat bazen de canımızı yakar. (II) “Çocukken daha fazla oynasaydık keşke.” deriz kimi zaman. (III) Çoğu zaman çocukken yaptığımız hataları yapmamış olmayı dileriz. (IV) Hâlbuki şimdiki aklımız olsaydı o zamanlarda eğlenmeye daha çok zaman ayırırdık.



bu metinde numaralanmış cümlelerle ilgili aşağıdakilerin hangisi söylenemez? A) I numaralı cümlede pişmanlık anlamı vardır. B) II numaralı cümlede hayıflanma anlamı vardır. C) III numaralı cümlede pişmanlık anlamı vardır. D) IV numaralı cümlede hayıflanma anlamı vardır.

7. Bir konu, kişi ya da olay hakkında ortaya konan olumlu veya olumsuz görüşleri içeren cümlelere “değerlendirme cümleleri” denir.

Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir kişiyle ilgili değerlendirme yapılmıştır? A) Bu hafta sonu tur rehberi eşliğinde Beypazarı ilçesini gezeceğiz. B) Mahmut Bey; düşünceli, saygılı ve hoşgörülü bir insandır. C) Geçen hafta sınıfımıza Eymen isimli bir çocuk geldi. D) Saygın ve arkadaşı tüm sınıfa gazoz ısmarlayacak.

67

TEST - 9 1.



CÜMLEDE ANLAM

Cümle

Anlamı

I. Yazarın eserinde kullandığı dil oldukça anlaşılmaz ve halka uzaktı.

Varsayım

II. Bu çocuk kesinlikle yarışmayı kazanacak ve ödülü alacak.

Gerçekleşmemiş beklenti

III. Farz edelim ki arkadaşın bu sırrı duydu, ne yapacaksın?

Ön yargı

IV. Okuduğum son roman, yediden yetmişi etkileyebilecek kadar başarılı.

Eleştiri

Tablodaki numaralanmış cümleler anlamlarıyla eşleştirildiğinde aşağıdaki anlamların hangisi dışta kalır? A) Varsayım

B) Gerçekleşmemiş Beklenti

C) Ön yargı

D) Eleştiri

2. Kanıtlanabilir cümleler, doğruluğu veya yanlışlığı herkes tarafından kabul edilen cümlelerdir. Bu cümlelere “nesnel” cümleler denir.

Buna göre, I. Sabahleyin içtiğim ilk çay, bana yaşama sevinci veriyor. II. İstanbul’un nüfusu, Sivas’ın nüfusundan düşüktür. III. Evrende Dünya dışında yedi gezegen daha bulunmaktadır. IV. Jülide Öğretmen, tahtaya tebeşirle cümleler yazıyor.



numaralanmış bu cümlelerden hangisi kanıtlanabilirlik açısından diğerlerinden farklıdır? A) I

B) II

C) III

D) IV

3. (I) Mutfak, çeşitli kültürlere ait yemek hazırlama, pişirme ve servis yapma geleneklerinin topluca adıdır. (II) Türk mutfağı kendine özgü bir kültüre sahiptir. (III) Türk mutfağı dünyanın en zengin üç mutfağından birisidir. (IV) Türk tatlı kültüründe unlu tatlıların kökeni Orta Asya’dır.

Bu metinde numaralanmış cümlelerle ilgili aşağıdakilerin hangisi söylenemez? A) I numaralı cümlede mutfağın tanımı yapılmıştır. B) II numaralı cümlede örtülü anlam bulunmaktadır. C) III numaralı cümlede karşılaştırma anlamı vardır. D) IV numaralı cümle kanıtlanabilirlik açısından nesneldir.

68

CÜMLEDE ANLAM

4. –––– kütüphaneye gideriz.

7. Gerçek ve başarılı şiir, sadece acı çeken ve huzursuz bir ruhun anlatımı olduğundan usta şairler mutlaka bu duygulara yer vermelidir.

Bu cümle aşağıdakilerin hangisiyle başlarsa cümlede bir koşula bağlılık anlamı oluşur?



A) Okumayı sevdiğimizden

Aşağıdakilerden hangisi bu cümleyle anlamca çelişmektedir? A) Sürekli neşeli durumlardan bahseden şairler gerçek ve başarılı şiir yazamazlar.

B) Ödev yapmak için C) Öğretmen izin verirse

B) Huzursuzluğa ve acıya yer verilen şiirler, usta bir kalemden çıkmış eserlerdir.

D) Her teneffüs arkadaşlarımla

C) Usta şairler, başarılı şiirler yazabilmek için eserlerinde duygulara yer vermelidir.

5. Helva, Türk mutfağında en önde gelen tatlı

D) Acı ve huzursuzluk duygusunu anlatan şairler, başarılı olma olasılığından uzaktır.

gruplarından birisi olup ülkemizde en çok irmikten yapılmakla beraber kullanılan malzemeler ve yapılış şekli bölgelere göre farklılıklar göstermektedir.

Bu cümleden aşağıdakilerin hangisi çıkarılamaz? A) Helva, Türk mutfağında önde gelen tatlı çeşitlerindendir. B) Helvanın yapılışı bölgeden bölgeye değişebilmektedir. C) Türk mutfağında helva dışında da tatlı grupları vardır.

8. Doktor teşhis konmamış bir hastalığı tedavi edebilir mi? Özellikle pandemi dönemini de deneyimlemiş insanlar olarak hepimiz her geçen gün daha iyi gördük ki tespit olmazsa tedavi de pek mümkün değil. Açıklamak gerekirse kim olduğumuzu, nelerden hoşlandığımızı, neleri sevmediğimizi bir dantelin desenleri gibi detaylıca düşünüp tespit etmek ve buna göre arayışa girmek birinci anahtarımız olmalı.

D) Ülkemizin her yerinde helvanın ana maddesi olarak irmik kullanılmaktadır.

6. Aşure; buğday nişastası, buğday, şeker, su ve içerisine tat ve lezzetini artırıcı olarak üzüm, kuru yemişler, baharat ve değişik kuru veya taze meyve ilave edilerek yapılan, çok çeşitli malzemelerle hazırlanan ve dinî günlerde yapılan bir tatlı türüdür.



Bu metindeki cümlelerle ilgili aşağıdakilerin hangisi söylenemez? A) Metinde koşul–sonuç cümlesine yer verilmiştir.

Bu cümleden hareketle aşure ile ilgili aşağıdaki soruların hangisine ulaşılamaz?

B) Metinde aşamalı durum anlamı içeren cümle bulunmaktadır.

A) Aşureye lezzet artırıcı olarak neler eklenir?

C) Metinde benzetme cümlesine yer verilmiştir.

B) Aşurenin içinde neler vardır? C) Aşure nasıl pişirilir?

D) Metinde amaç– sonuç cümlesine yer verilmiştir.

D) Aşure ne zaman yapılır?

69

TEST - 10

CÜMLEDE ANLAM

1. Sitem Cümleleri: Bir kimsenin yaptığı bir

Hayıflanma Cümleleri: Bir kişinin

hareketten dolayı duyulan üzüntünün,

geçmişte elinde imkân varken bir şeyi

kırgınlığın dile getirildiği cümlelerdir.

yapmadığı için yaşadığı üzüntüyü anlattığı cümlelerdir.



Buna göre, I. Keşke senin yanına hiç gelmeseydim. II. Dün akşam keşke yazılıya çalışsaydım. III. Bunca zamanlık dostumsun, nasıl ziyaretime gelmezsin? IV. Gençken maddi olarak birikim yapmalıydım.



numaralanmış cümlelerin hangileri bu anlamlardan farklı bir anlamdadır? A) I

2.

B) II

C) III

D) IV

Bir yapıtın, sanatçının, konunun, doğru ve yanlışlarını bulup göstermek amacıyla inceleme işine eleştiri denir. Ele alınan yapıtın, sanatçının, konunun beğenilen yönlerinin ortaya konmasına olumlu eleştiri; beğenilmeyen, yanlış yönlerinin ortaya konmasına olumsuz eleştiri denir.



Buna göre,



(I) Latife Tekin’in ilk romanlarında anlattığı toplumun az gelişmiş, kapalı veya gelişme sürecini tamamlamamış yapısı içinde, insan ve doğanın uyum içinde bütünleştiği görülür. (II) Söz konusu toplumlarda doğanın ve eşyanın dili, henüz modern dünya tarafından yok edilmemiştir. (III) Latife Tekin, gerek seçtiği konularla gerekse yarattığı eşsiz karakterlerle doğa sorumluluğunun farkında bir yazar, sorumlu bir vatandaştır. (IV) Bunun yanı sıra doğayı anlattığı eserlerde dil ve anlatımda zaman zaman acemiliğe düşen Latife Tekin, kaleminin ucunu zaman içinde yontabilmek için uğraşmıştır.



bu metinde numaralanmış cümlelerin hangileri yazarla ilgili olumlu bir eleştiridir? A) I ve II

3.

B) II ve III

C) I ve III

D) III ve IV

• Ülkemizde filtre kahve tüketimi artmış ve kahve tüketim alışkanlıkları yaygınlaşmıştır. • Kahve tüketiminin artmasıyla birlikte pek çok farklı kahve demleme türü ortaya çıkmıştır. • Son zamanlarda herkes tarafından bilinen kahve demleme türlerinden biri de soğuk demlemedir.



Bu cümlelerin kurallı ve anlamlı bir biçimde birleştirilmiş hâli aşağıdakilerin hangisidir? A) Soğuk demleme sadece ülkemizde değil tüm dünyada yeni yeni tanınan ve yaygınlaşan bir yöntem olduğundan kahve tüketimini artırmış ve pek çok kişi bu demleme türünden haberdar olmuştur. B) Tüm dünyada birbirinden farklı kahve demleme türlerinin ortaya çıktığı son günlerde, soğuk demleme yöntemi, ülkemizde birçok kişi tarafından benimsenmiştir. C) Filtre kahve tüketiminin arttığı bu günlerde, pek çok kişi farklı demleme türlerini denemiş ve soğuk demleme yöntemi de birçok ülke tarafından beğenilmiştir. D) Ülkemizde filtre kahve tüketiminin artması ve kahve tüketim alışkanlıklarının yaygınlaşmasıyla birlikte ortaya çıkan ve birçok kişinin bildiği kahve demleme türlerinden biri de soğuk demleme olmuştur. 70

CÜMLEDE ANLAM

4. (I) Birçoğumuzun vazgeçilmezi olan çikolata,

6. Dün akşam katıldığımız davetteki herkes,

pastacılıkta kullanılan temel ürünlerden biridir. Pralin ise çikolataya benzetilen farklı bir üründür. (II) Pralin, genellikle içi krema dolgulu çikolatalı şeker olarak ifade edilir. Pralin, dünyanın en iyi çikolatasını üreten ülke olarak bilinen Belçika’nın ikonik bir ürünüdür. (III) Pralinin icat edilme hikayesi 1857’de Jean Neuhaus’un, Brüksel’in merkezinde yer alan Galerie de la Reine’de bir eczane–şekerleme dükkanı açması ile başlar. (IV) Jean Neuhaus, ilaçları daha iştah açıcı hâle getirmek için müşterilerine çikolata kaplı ilaçlar satar.

dostlar alışverişte görsün diye nazik olan insanlardı.





Bu cümledeki altı çizili ifadenin verdiği anlam aşağıdaki cümlelerin hangisinde vardır? A) Gösteriş olsun diye giymediklerini giymeye, yemediklerini yemeye çalışırsan rezil olursun. B) Herkesin anlaması için bıkıp usanmadan anlattıklarımı dinleyen bir kişi bulamıyorum. C) İnsanların kandırılmasından rahatsız olduğum için yalanı yorulmaksızın kovalayan bir avcıyım.

Bu metinde numaralanmış bölümlerle ilgili aşağıdakilerin hangisi söylenemez? A) I numaralı bölümde pralinin çikolatadan farklı bir ürün olduğu dile getirilmiştir.

D) Gücümüzün yetmediği işlere kalkıştığımız zaman omuzlarımıza hiç inmeyecek bir yük biner.

B) II numaralı bölümde pralinin tanımı yapılmıştır. C) III numaralı bölümde karşılaştırmaya yer verilmiştir. D) IV numaralı bölümde bir ön yargı dile getirilmiştir.

7. Bir eylemin olumlu ya da olumsuz biçimde gerçekleşeceğini dile getiren, kesinlik anlamı taşımayan yargılar olasılık (ihtimal) anlatır.

5.

I. Er ya da geç, bu çocuklar nezaket kurallarını öğrenecek.

I. Türk şiir geleneği içinde II. Orhan Veli

II. Akşama doğru postacı amca kahvehaneye uğrayabilirmiş.

III. sahiptir IV. ayrı bir yere



III. Ders bitti, teneffüse çıkınız.

Bu sözlerle kurallı ve anlamlı bir cümle oluşturulacaktır. Cümle, II numaralı söz ile başlayacaktır.

IV. Tatil olunca sanırım göl kenarında piknik yapacağız.

Buna göre numaralanmış bu cümlelerle kurallı ve anlamlı bir cümle oluşturulduğunda hangisi sondan ikinci olur? A) I

B) II

Buna göre,

C) III



D) IV

71

Numaralanmış cümlelerin hangileri kesinlik anlamı taşımaz? A) I ve II

B) II ve III

C) II ve IV

D) III ve IV

1. MODÜL CEVAP ANAHTARI SÖZCÜKTE ANLAM

CÜMLEDE ANLAM

TEST 01

TEST 01

1. D 2. D 3. B 4. B 5. A 6. C 7. D 8. C

1. D

2. D

3. C

TEST 02

4. A

5. D

6. A

TEST 02

1. A

2. B

3. A

4. D

5. C

6. A

7. B

8. D

9. A

10. C

1. D

2. B

3. A

4. D

5. B

6. C

7. D

TEST 03 TEST 03

1. A 2. B 3. C 4. B 5. A 6. C 7. D 8. D

1. A

2. C

3. B

4. D

6. A

7. A

8. C

9. D

5. D

TEST 04 1. D

2. C

3. A

4. B

5. C

6. C

7. D

6. A

7. C

6. B

7. C

TEST 04 1. D

2. A

3. B

4. C

5. B

7. D

8. C

9. B

10. A

11. D

TEST 05

6. B 1. D

2. B

3. B

2. C

3. A

4. D

5. B

6. A

1. D

7. C

2. A

1. B

2. A

3. B

4. A

6. D

7. D

8. A

9. C

1. B

5. C

2. D

1. C

2. A

1. A 2. B 3. D 4. C 5. D 6. C 7. D 8. A

5. D

3. C

4. A

5. C

3. D

4. D

5. A

6. A

7. B

TEST 09 1. B 2. A 3. B 4. C 5. D 6. C 7. D 8. D

TEST 08 1. A 2. B 3. C 4. D 5. B 6. A 7. B 8. A

TEST 10 1. A

TEST 09 1. A 2. A 3. B 4. C 5. B 6. A 7. D 8. B

TEST 10 3. D

4. B

TEST 08

TEST 07

2. D

3. C

TEST 07

TEST 06

1. B

5. C

TEST 06

TEST 05 1. D

4. A

4. D

5. A

72

2. C

3. D

4. D

5. D

6. A

7. C