विषय :- आनंद

कच्छिे कुस

विषय साधन व्यक्ती गट

ददायी विक्षण

सुम श्रीहरी

टसाधनकेंद्र मानित

िासन वन

World happiness re उविष्टे

नणणय

eport २०२२

चार आय ❑ Learning to Know ❑ Learning to do ❑ Learning to be

❑ Learning to live toge

याम

ether

सख ु ाचे प्रकार ➢ क्षणिक सख ु ➢दिर्घकालीन सख ु ➢ स्थायी सख ु

अध्ययन वनष्

➢ सजगता व ध्यान दे ण्याचा ववक

➢ वचवकत्सक व वचिंतनात्मक ववक

➢ सामावजक व भाववनक योग्यता

➢ आत्म ववश्र्वासपुर्ण व मनोहारी व्

ष्पत्ती

कास

कास

ािंचा ववकास

व्यविमत्त्वाचा ववकास

Pedago

▪सजगता ( ध्यान देण)े ▪ कथा (वचंतन) ▪ कृती (विचार) ▪अविव्यक्ती(िािना)

ogy

वेळापत्र ❑ सोमवार (सजगता) ❑ मिंगळवार बुधवार (Katha) ❑ गुरुवार शुक्रवार( कृती) ❑ शवनवार( अवभव्यिी)

त्रक

सजग

गता

1. *ताजमहलची गो * एका वगात एका मुलाने या या िश काला िवचारले ताजमहाल कोठे होता?

िश कांनी सांिगतलं

ताजमहाल आ ाम ये होता. पु हा या मुलाने िश काला िवचारले अगोदर कु ठे होता? िश क हणाले काही पण िवचारतोस असले काही

िवचारत नको जाऊ आिण शांत बस. याव न मुल हणाला तु हाला मािहत नसेल

पण मी सांगतो ताजमहल बन या या अगोदर मा या डो यात होता याच प तीने हॅिपनेस क र युलम आदरणीय मनीष िससो दया सरां या डो याम ये होता. 2. *गरज का भासली असावी.* महारा ाची लोकसं या तेरा कोटी असुन बाल गु हेगारी 200 ते 300, द लीची लोकसं या 2कोटी आहे व बालगु हेगारी 2000 ते 3000 अस यामूळे तेथील हसक घटना थांबिव यासाठी याची गरज भासली. 3. * मुल कसे असत * आनंदी, िज ासू, स य याय प रि थतीनुसार बदल दूर होईपयत. 4. *आपण आनंदी आहात का?* िबरबल व बादशहाची गो [सफरचंद व घोडा ], आप या आनंदाचे रमोट आप या हातात आहे. 1947 सा रता 12% मू य उ 2021 सा रता 100% मू य ढासाळलेले िश णाने काय दले. stress & Violence , आनंदी सुिश ीत का आ दवासी इ. हा काय म के वळ िव ा यापुरता मयादीत न राहता समाजाचा भाग हावा. 6. *goal & mediam* ( येय व मा यम) (साधन) मा यमाला येय समज यामूळे ही गडबड झाली आहे. िश णाचा मूळ हेतू सा रता नसून माणुस घडिवणे एवढा िव ास असावा. (परी ाथ / ानाथ ) 7. *हॅिपनेसचा वास* हे पीनस करी युलम - द ली :- अनेक देश अफगािण तान, नेपाळ, अमे रका व इं लड वानंदी िश ण – भोर :- काि मर ते क याकु मारी भिव यवेधी आनंदायी - मानवत 8. *हॅिपनेस रपोट 2017 ते 2021* पाच देश :- 1) फनलँड 2) डे माक 3) ि वत लँड 4) आईसलँड 5) नॉव

हॅिपनेस रपोटचे िनकष :- 1) आ थक सा रता 2) सावजिनक आरो य सुिवधांची उपल धता 3)

ाचारमू

समाज

4) सामािजक सुरि तता 5) वत:चे िनणय वत: घेणे 6) दानशूरपणा 9. *मा यवरांचे मतं* :- 1) मनीष िशसो दया 2) िवनय भुषण 3) संदीपकु मार 4) डॉ. सुिनता कौिशक 10. *शा

ांची मतं* :- 1) जॉन कॅ बेट िजन 1982

5) महा मा गांधी

6) ए नागराज 1999

2) ऑ रस टॉटल 3)

स 2000

4) डोरो िथनॉट 1998

7) जीन िनयाजे 1989 8) सोम यागी

*जॉन के बेटजीन* : सजगता ही आप या मनात सतत येणा या िवचार भावना व यावर ल दे याची

या आहे.

*आ र टोटल * : सुख मानवी जीवनाचा उ श े व अथ दो हीआहे. सुखं मानवी जीवनाचा उ श े व प रणाम आहे. * श* : िश ण हे आनंद ा ीचा एक माग आहे. *डोरे मोनओ ड* : मुलं ते िशकतात जे ते अनुभवतात. *महा मागांधी* जगात शांती हवी असेल तर याची सु वात मुलांपासून करा. *नागराज* प पणे व समजूतदारपणे वीकारलेली अव था हणजे सुख होय. *जीनिपयाजे* : शालेय वयोगटातील मुलांचा यासोबत ितचा िवकास हणजे िश ण होय. 11. ा प कोठारी आयोग 1966 िव ान व तं

ान मह व वाढले. कौश य िवकसीत, मू यांवर प रणाम होईल. भाकरीची कथा

रा ीय शै िणक धोरण 1986 एनसीएफ 2005 एनसीएफ 2008 टीचर एजुकेशन एनईपी 2020 21 ा शातकातील कौश य 12. *भाकरीचे उदाहरण* 14. *िश णाचे उ

*े

िशकु न आनंदाने वतःजगणे इतरांना आनंदाने जग यासाठी मदत करणे. 15. *origin* ( आनंददायी िश णाचे मूळ ) development of skill

development of human being उदा. तं

ानाचा वापर – सकारा मक, नकारा मक, कोरोना काळातील डॉ टर व यांचे वतन, अपवादा मक

सा रता, कु शल, आचरण तसा बदल झाला नाही. 16. युने कोचे चारआयाम (युने को रपोट 1996) / Four Pillars of learning for 21st century learning to know – ानासाठी िशकणे learning to do - आकलनासाठी िशकणे learning to be – घड यासाठी िशकणे learning to live together – एकतेसाठी िशकणे पिहले दोन वर काम झाले आहे आता खाल या दोनवर काम करणे. 17. *खरं च पूरक ठरे ल का ?* a.information and knowledge b.feeling respect showing respect c.गरीब – संसाधनाचा अभाव, अभाव अस याची जाणीव, अमीर – संसाधनाची उपल धता पण जोपयत शेजा याची गाडी व शेजारणीची साडी कायम गरीबातच ठे वते. समृ द – ा संसाधनात समाधान व इतरांसाठी संसाधनाचा वापर, या लोकांकडे अभावाचाच अभाव असते. d.absolute self confidence - चांगले दसणे माझा आ मिव ास मा या हातात आहे का? रमोट relative self confidence - चांगले असणे आ मिव ासाने रमोट वत: या हातात e looking good being good 18. *सुखाचे कार* िणकसुख – संवेदना, पंचे यामाफत पंच ान ीय व सामान दघकालीनसुख - नातेसंबंध

मै ी, ेम, िव ास व स मान थायी सुख – समझ व सजगते ने ा होणारे िवचारां ती सजग असलेले. िवचारांची प ता, वतःची गहरीसोच, कामाची िन ा,सम या िनराकरण 19. *पा

म तीन िवभाग*

a.िवशेष ल देऊन जाणीव जागृतीने समजुतदारपणे जीवनाचा आनंद शोधणे. b.भाव भावने ारे पर पर संबध ं ामधील आनंद िमळिवणे. c.सामुिहक जबाबदारी या मा यमातुन आनंद िमळिवणे. 20 *अ ययन िन प ी* 💐 सजगता व यान दे याचा िवकास 💐 िच क सक व चतना मक िवकास 💐 सामािजक व भाविनक यो यतांचा िवकास 💐 आ मिव ासपुण मनोहारी

तीम वाचा िवकास

21. *pedagogy* "मुल कसं िशकतं हे िश काने िशकणे हणजे पेडॉगॉजी " सजगता – यान देणे कथा - चतन पूनरावृ ी, ित बब कृ ती – िवचार , िच क सक अिभ

– भावना एक क न

22 *मदुशा * 1) आनंदाचे रसायन :- डोपामाईन ( ेरणा) , सेरोटोनाईन (उ साह ), ऑ सीटोसीन ( ेह / ेम), ए डॉफ न 2) िडफॉ ट मोड 3) ि

ं टल कॉट स 4) मा डफु लनेस सराव

5) युरो ला टीिसटी 6) अटशन पॅन 23 *CCE * 24 *KRA* क या, िनरी ण, यान देने, जाणीवपूवक

मा डफु लनेस – सजगता 

Mindfulness ( मा डफु लनेस ) हणजे काय ? Mindful

- वतमानात सजग, सतक असणे.

Mindfull

- वतमानात सजग नसणे, िवचारात ग धळ असणे

वतमानात असणे, आतासाठी सतक व सचेत राहणे हणजे मा डफु लनेस (सजगता) होय. Mindfulness – वेळाप क वग 1ला, 2रा :- सोमवार व गु वार वग 3री ते 8वी – सोमवार (1ली, 2री साठी सोमवार या कृ तीचे गु वारी दृढीकरण) Mindfulness या वगिनहाय कृ तीची सं या :वग

1

2

3

4

5

6

7

8

वग 1 ते 8

कृ ती सं या

18

18

20

20

20

20

20

20

156

Mindfulness तािसके चे िनयोजन :- तािसके चे मु य तीन भाग 1) a – 5 िमिनट मा डफु लनेस Check In िव ा याना

सावर ल दे याची

या :- तािसका सु

होतांना दोन ते तीन िमिनटे होईल याम ये

या क न घे यात येईल. याचा उ श े िव ा याना आनंददायी तािसके साठी

तयार करणे आहे. सु वातीला हा अ यास एक िमिनटांचा असावा. हळू हळू याचा वेळ वाढवून 3 ते 5 िमिनटे क शकता. b – मागील तासीके तील मा डफु लनेस कृ ती या अनुभवावर चचा – 8 िमिनट 2) मा डफु लनेस कृ ती – 5िमिनट :- मा डफु लनेस कृ तीवर िव ाथ चचा – 15 िमिनटे 3) Silent Check out :- 2 िमिनट :- तािसके या शेवटी एक ते दोन िमिनटे िव ाथ शांत बसून या दवशी चचा, कृ ती या अिभ

तून िनघाले या िन कषावर चतन करतील. यावेळी िश कांनी कोण याही वेगळया सूचना देऊ

नयेत. Silent Check out (सायलट चेक आऊट) मा डफु लनेस अ यासाचे फायदे :-



जसे वगाम ये ल पूवक अ यास कर यासाठी मदत होते.



िश कांचे अ ययन ल पूवक ऐक यासाठी मदत होते.



शाळे त कवा घरी अ यास करतांना अ यासावरच ल ठे व यास मदत होते.



िवचार कर याची मता आिण मरणश



अ यासा या

 

ित र

म ये सुधारणा होते.

इतर कोणतेही काम करतांना ते ल पूवक कर यासाठी मदत होते.

येक वेळी सतक राह याची मता वाढवणे. बोलतांना, खातांना कवा कोणतेही काम करतांना आपण काही चुक चे काम तर करत नाही ना कवा चुक चे बोलत नाही ना हे ल ात ठे व यास मदत करणे.

िश कांसाठी काही िवशेष सुचना :

आपले िवचार व भावना ि थर राह यासाठी य करा. िव ाथ िश कां या हालचालीवर ही ल देतो हे ल ात असू

ा.



िव ा याबरोबर ेम, आपुलक आिण न तेने वागा आिण गोड भाषेत बोला.



ल दे या या

येला सु वात कर यापूव वगातील वातावरण शांत आहे याची खा ी करा आिण

वत:ला सहज समजेल अशी 

ल दे या या

येक िव ाथ

व था करा.

येनंतर िव ाथ अनुभव सांगतील हेही ल ात या िव ाथ सुरि त आिण सहज वातावरणातच

आपले अनुभव सांगतात कवा सांग याचा य करतात. 

ल ात असू

ा क तुम या धैयाची आिण

वहाराची आव यकता फ

वगातच नाही तर दवसभरात कतीतरी

वेळ तुम या समोर अशा ितकू ल प रि थती उ प होऊ शकतात क जेथे तु हाला सहजता, सरलता आिण धैयाची आव यकता असेल. 

तुमचा िव ाथ फ

वगातच नाही तर वगा या बाहेरही तुम याकडू न

वहार ान िशकत असतो.



ल दे या या अ यासाचा उ श े िवचार आिण भावनांपासून दूर जाणे कवा यांना दाबून टाकले असा मुळीच नाही. आप या या य ांचा उ श े िव ा याना आपले वातावरण संवद े ना आिण िवचार तसेच भावनां या ती सतक करणे आहे यामूळे ते आप या सामा य



िव ाथ शांत हो याची वाट पहा ते शांत झा यावर ल दे याची

ल ात ठे व या या बाबी असे क 

वहारात िवचार क न अिधक चांग या ित या दे यास स म होतील.

ल ात असू

या सु

करा.

नका :-

ा क या दर यान िव ा याना कोण याही श दाचा कवा मं ाचा उ ार कर यास सांगु नका.



आनंददायी आिण ल दे या या वगात कोण याही कारची तनावपूण रागवणे कवा कठोर श द श दात बोलणे क

चे कोण याही गो ीसाठी िव ा याना

नका.



ल दे या या

येत कोण याही िव ा यावर कोण याही कारचा दबाव आणू नका.



ल दे या या

येला िव ा यानी साधना समजू नये.

मा डफु लनेस कृ तीचे सादरीकरण :Check in

या

:- 5 िम.

अनुभव चचा

:- 8 िम.

कृ ती

:- 5 िम.

चचा

:- 15 िम.

Check out

:- 2 िम.

कथा (गो ) चतन धान

कथेचा उ श े

:- गो ी या सहा याने मुलांम ये आनंदाची समज िवकिसत करणे.

कथेचे मह व

:- िव ा याना वा तिवक गो ी या मा यमातून िव ा याचे वा तवावर यान ने याचा य के ला आहे.

वा तिवकतेवर आधा रत ेरक गो ी इ. -

सवाना कथा आवडते, श द भांडार वाढतो, चतन टकवणारे िविवध कृ ती अनुभव वत:चा आनंद शोधणे, आनंदाची समज, चतन धान, वयानु प छो

ा छो

ा, बदल घडिवणा या

गरज / उ श े :1) आनंदाची समज िवकिसत करणे. 2) मानविहत साधणे. 3) मुलांना होणारे बदल अनुभवता येणे. 4) आ मिव ास वाढिवणे. 5) जाणीवपूवक सजग करणे. वग 1ली ते 8वी मधील एकू ण कथा त ा :-

वग

1

2

3

4

5

6

7

8

1 ते 8 वग

कथा

25

25

20

21

20

20

20

20

171

तािसके चे िनयोजन :पिहला दवस मंगळवार 35 िम. चेक ईन

-

3 िम.

निवन, कथा

-

15 िम.

चचा / गृहकाय

-

15 िम.

सायलट चेकआऊट

-

2 िम.

दुसरा दवस बुधवार 35 िम. चेकईन कथेचे सादरीकरण मुले करतील चचा ( जी मुले अनुपि थत होती यांना चचची संधी उ श े पूण झाला नाही तर गृहकाय

ावी )

ावे.

सायलट चेक आऊट िश कांनी काय करावे :1) पूव तयारी (वाचन सािह य) 2) िश कांनी मांडावे ( भावी मांडणी, रं जक , ना

ीकरण, िच

पात, कळसु ी बा ली, गायन)

3) मुलांना चतन करायला लावणे. 4)

येकाचे मताचे आदर करणे.

5) िवचार मुलांना मांडायला लावणे. 6) उ श े सा य होईपयत कथा घेणे. 7) क पनाश िश कांनी काय क

वर वाव देणे.

नये :-

1) सायलट चेकआऊट नंतर मुलांना 2) कोणालाही िवजेता घोिषत क 3) गो ीचे तुकडे क कथेचे सादरीकरण ( डेमो ) :चेक इन कथा . . . . . चचा, गृहकाय सायलट चेकआऊट

नये.

िवचा नये.

नये कवा चचा क

नये.

कृती छोटे से बहीण भाऊ *विचार*

-

वि म्हणजे विशेष तऱ्हे ने चालणे चार म्हणजे चालविणे “विचार ही मानिी मनाची प्रविया आहे डोळ्यासमोर नसलेल्या असलेल्या कोणत्याही गोष्टीबद्दल चालू असले ली मानवसक प्रविया म्हणजे विचार होय.” 2.विचार करणे विचार येणे यातील फरक वनयोजनबध्द ि स्वाभाविक सुप्तमन आवण जागृतमन सकारात्मक ि नकारात्मक विचार प्रवियाचे टप्पे Information, positive, negative, EQ (मन ि बुद्धी ), निवनवमिती 1) स्वरूप :तावसकेचे िेळापत्रक *35 वमवनट* 3 वमवनट चेक इन 15 वमवनट गवतविधी 15 वमवनट चचाि 2 वमवनट सायलेंट चेक आऊट 2) िार :1ली ि 2री साठी शुििार ि शवनिार 3री ते 8िी साठी गुरुिार ि शुििार 3) एकूण कृती :1-30, 2-30, 3-20, 4-20, 5-21, 6-20, 7-20, 8-20 = 181 *ियानुरूप ि मानवसकस्तरानुसार* लहान िगाि साठी शारीररक विया मोठ्या िगाि साठी िैचाररक विया 4) आईसब्रेकी ींग :- व्याख्या समानता एकच उवद्दष्ट एकाग्रता िाढविणे लक्ष केंवित 5) शारीररक वियाींिर आधाररत हात िर - खाली, उल्टा - सुल्टा 6) शारीररक खेळाच्या माध्यमातून िगि िातािरण उपस्थिती ि सहभाग *काय करािे* पूिितयारी (सावहत्य जमा करणे ि वकमान तीन िेळा िाचन ) वशक्षक सहभाग (स्वत: मुलाां सोबत खेळणार आहे त ) विचार करायला लािणे. माां डायला लािणे ि मताां चा आदर करणे. वशक्षक भुवमका मदतगाराची सतकितेने जाणीिकरून दे णे. उद्दे श साध्य होईपयंत कृती घेणे.

मुलाां ना हसण्यासाठी प्रेररत करणे. कल्पनाशक्तीला िाि दे णे चचेसाठी जास्त िेळ दे णे ि वदशेपयंत नेणे. *काय करू नये* चेक आउटनांतर मुलाां ना कसलेच प्रश्नविचारू नये वकांिा चचाि करू नये. तावकिक प्रश्न विचारू नये पवहली ि दु सरीला जड होईल अशी कृती करू नये धमि विषयाां तर होईल असे काहीच करू नये. उपदे श दे ऊ नये प्रश्न विचारून उत्तरापयंत नेण्यासाठी प्रयत्न करािा. सीडब्ल्यूएसएन विद्यार्थ्ां चा विचार करािा. कोणालाही विजेता घोवषत करू नये वकांिा बक्षीस दे ऊ नये. *गरज* 1.आनांदाची समज विकवसत करणे. 2.शारीररक प्रविया ि प्रवतविया यािर वनयांत्रण करणे. 3.स्वतःचे वनणिय घे ण्यास मदत करणे. 4.भािवनक ि भौवतक गरजाां ची पुतिता करताां नाच्या मयां दाकडे लक्ष केंवित करणे. 5.स्वतः ि इतराां िर असणाऱ्या विश्वासाची जाणीि करुन दे णे. 6.मुलाां ना त्याां चे िागणे, विचार करणे याकडे वचवकत्सकपणे पाहण्यास मदत करणे. 7.कुटू बाां त, समाजात ि पररसरात स्वतःची गरज विषद करणे. 8.मुलाां ना घडणाऱ्या घटना आवण िास्तविकतेकडे पारदशिकतेने पाहण्यास मदत करणे. *उद्दे श* 1.इतराां चा सन्मान एकमेकाां च्या- चाां गल्या गुणाां ची ओळख व्हािी- नमस्कार- वजज्ञासू िृत्तीचा सन्मान 2.सांघकायि –विद्यार्थ्ां मध्ये ताळमे ळ वनमाि ण करणे -हाहाहीहीहोहो -collaboration विद्यार्थ्ां मधील ताळमेळ िाढीस लािणे -जुगलबांदी-collaboration 3.स्वची जाणीि – आपले शरीर अियि ि त्याां चे कायि ि गोष्टीकडे विद्यार्थ्ां चे लक्ष केंवित करणे ि अियिाां चे समन्वय साधणे स्व,समाज,भौवतक सुविधा,प्रशासन 4.सांप्रेषण लक्षपूििक ऐकण्यासाठी प्रेररत करणे. Communication कृती चे सादरीकरण पवहला वदिस चेकइन ➡️ कृती ➡️ कृतीिर चचाि ➡️ गृहकायि ➡️ सायलेंट चेक आऊट दु सरा वदिस चेकइन ➡️कृती ➡️कृतीिर चचाि ➡️गृहकायि ➡️सायलेंट चेकआऊट दोन्ही वदिस एकच कृती, गृहकायि दोन्ही वदिस वदले जाईल.

अिभ 

अिभ

हणजे काय ?

-

िवचार, भावना, संवद े ना

-

एखादी गो

-

करता येणे.

करणे हणजे अिभ

कटीकरण होय.

श दा यापूव येणारा आिण सं कृ त उपसग एखा ा गो ीची िवशेषत: दाखव याकरीता वापर या जातो.

-

अिभ

-

अनाहत के लेला असा होतो.

-

श दाचा अथ प

होणे हे अिभ आशयाची अिभ

पात समोर आलेला अथवा कट के या गेलेला,

हो याचा भाग आहे. यामूळे एका अथाने

यादृ ीने िवचार करावयाचा झाला तर अिभ

िवशेष भाव ठे वणारे , उठू न दसणारे असते यामूळे अिभ



येक

के ले या, उघड के लेला

होणे हे अिभ होणे िन वळ

होणे ठरते. पण हो यापे ा काही

आशयास बौ ीक मू य ा होते.

भावना हणजे काय ? -

मानवी मनात होणा या अंदोलनांना भावना असे हणतात.

-

मानवी मनाची, शरीराची

-

भावनांचे कार – 1) सकारा मक (आनंद , ेम ,

ु ध / उ ेजीत अव था हणजे भावना.

येक मनु यात आपले िवचार आिण भावना



आिण समजतो या गो ी -

आपण अिभ

-

ेह )

2) नकारा मक (िभती, चता, ोध, दु:ख)

कर याची एक नैस गक इ छा असते. आपण या गो ी िशकता

करतो ते हा आप याला समाधान वाटते.

दारे एकमेकांना समजू शकतो.

हो यामूळे इतराबरोबर आपलीही प ता वाढते. तसेच आपण कसे िवचार करतो आिण कसे अनुभवतो हो यामूळे माणसाला समाधान िमळते.

-



अिभ

होणे

आनंदी वगात अिभ -

िनसगातील

या जीवनाचा अिवभा य भाग आहे.

का ? (का

करावे )

येक गो ची िनि त भूिमका असते. आ ही या व तूची िविश भूिमका याची उपयु ता हणून

ओळखतो. -

वेळ, ठकाण आिण प रि थती या आधारे उपयु ता कधीही बदलत नाही.

जसे,

भात

-

शरीराचे पोषक

पाणी

-

सजीवांची तृ णा

पेन

-

िलखाण

एखा ा व तूची उपयु ता या व तूचे मू य हणून ओळखतो. इतर गो ी माणे मानवाचीही भूिमका असते. जसे, कु टूंब आिण समाजातील जबाबदा या हणून तो ही भूिमका िनभावतो. जसे,

पालक

-

मुलांचे पालन – पोषण

मुले / मुली

-

पालकांची काळजी / सेवा

पालक

-

मागदशन

गु

-

िश ण

अशा कारे आ ही एकमेकां या आनंदी जीवनासाठी भागीदारी करतो. एकमेकां या आयु यातील हेच आपले मू य आहे. आ हाला ही मू य अिभ

हणून वाटतात.

जे हा जे हा आ ही आनंदी असतो, त हा आ ही आम या ि य

सोबत आपला आनंद सादर क

आ हाला अिधक आनंद होतो. हणूनच आनंदी जीवनासाठी नाते संबंधाम ये भावना ओळखणे जाणवणे आिण

इि छतो. यामूळे करणे फार

मह वाचे आहे. यासह भावनां या ि थरतेसाठी जाग क राह याचा सराव देखील आव यक आहे. हणूनच आनंदी िश णात अिभ अिभ

या यो य िवचारासाठी व आनंदी जीवनासाठी

खुप मह वाची आहे. -



चा समावेश के ला आहे.

आनंदी िश णात अिभ वानंदी वगात अिभ

हा घटक इय ा 3री ते 8वी साठी असून याचा वार शिनवार हा िनि च के ला आहे. काय आहे ? (काय

येक इय ेसाठी खालील चार अिभ experience) व

करावे) / मू य ओळख यासाठी (to explore), अनुभव यासाठी (to

कर यासाठी (to express) ठे व यात आली आहेत.

1) ममता (Care) 2) स मान (Respect) 3)

ेह ( Affection)

4) कृ त ता ( Gratitude) 5) िव ास (Trust) (इ.7वी व 8 साठी ममता हे मू य वगळू न िव ास या मू याचा समावेश के ला आहे )

वरील 4 मू याचे

येक इय च े ा एकू ण 20 स िनि त के ले असून इ.5वी साठी एकू ण 21 स आहेत.

इय ा

स सं या ममता

िव ास

ेम

कृ त ता

स मान

एकू ण

3

03

00

06

10

01

20

4

03

00

07

08

02

20

5

02

00

08

07

04

21

6

03

00

05

06

06

20

7

00

05

03

07

05

20

8

00

05

03

07

05

20



अिभ



सव िव ा याचे अिभ अिभ

चा आधार (सावि क मानवी मू ये) असतील.

िव ा यामधील नातेसंबधात राह यावर ल

क ीत करे ल. वागणे आिण कृ ती करणे आिण

भावना जगणे मूलत: असतात. अिभ

वगात कोणतीही चचा होणार नाही, आपणास याब ल काय वाटते, या प रि थतीत आपण काय

करावे, आपण पुढे काय कराल ? इ. यासारखे

िवचार याची आव यकता नाही.

वानंदी वगा या कथा चतनशील असतात. कृ ती िवचार करणा या असतात आिण अिभ

भावना धान

असतात. अिभ

चे

मू यत: खालील चार प रि थतीवर आधा रत आहेत.

िव ाथ या या नाते संबध ं ात 1) काय पाहतो (िनरी ण ) Observation 2) ते कसे वागतात (वतणूक) Behaviour 3) ते कोणती जबाबदारी ि वकारतात (Responsibility) 4) यांना काय वाटते (भावना) Feeling 

अिभ

सामा यत: मागील आठव

ा या अनुभवावर आधा रत असेल परं तू काही प रि थतीत पूव चे अनुभव

देखील सादर के ले जावू शकतात. 

सव स ाम ये दले जाणारे पािहजे.

के वळ

तािवत आहेत. वरील अटी ल ात घेऊन िश कांनीही

तयार के ले

-

वगात आनंद

कसा करावा (

1) वैयि क 

अिभ

कसे करावे)

2) जोडीने

3) गटाने

या प ती : 1) त डी (वैयि क, जोडीने, गटाने) 2) िलिखत (प , काड, डायरी ) 3) सांकेितक भाषा



वगातील कायप ती



असे काही

आहेत ते

येक िव ा यास िवचारले जाऊ शकतात असे काही

आहेत जे फ

या

ांशी संबिधत

अनुभव असले या िव ा यानांच िवचार या जाऊ शकतात. 

िवचार यासाठी नेहमी समान अनु म अनुसरण क म यभागातून



एखा ा

िवचार यास ारं भ क

एखा ा

कवा

शकता.

ा या उ रात असे दसते क िव ाथ आपला अनुभव सांग याऐवजी तेच उ र पु हा सांगत आहेत, तर

यांना यांचा अनुभव सांग यास वृ करा कवा 

नका. कधीकधी आपण वगा या माग या

बदलू

ा.

ाचा एकापे ा जा त भाग अस यास िव ा याने एका भागाचे उ र द यानंतरच

ाचा दुसरा भाग

िवचारा. 

जर िव ा याना एखादा

समज यास अडचण वाटत असेल तर िश कांनी तो

प कर याचा य

के ला

पािहजे. 

िवचार याचा एक माग असा असू शकतो क एक पुढील 8-10 िव ा याचा आहे. िवचारले यानंतर, ितसरा

8-10 िव ा या दारे िवचारला जातो आिण दुसरा कवा पिहला

पुन्हा िवचारला जाऊ शकतो. काही

सवासाठी समान असू शकतात. 

कमीत कमी स ासाठी

तािवत दवस संबिधत स ासह दले जातात, जोपयत िश क या स ाचे समाधान करत

नाही.   

काय करावे व काय क

नये

येक स ाचा उ श े आिण िश कांसाठी टीप के वळ संदभासाठी आहेत. तसेच िव ा याना िशकवायला नको. के वळ िव ा या दारे उ रे दले जाणारे टाळले जातील.

िमळवा. यांना समजावून सांग याचा कवा उपदेश कर याचा य



सव िव ा याना आरामदायक आिण

िवचार यासाठी वातावरण दान करणे करणे ही िश काची मु य भुिमका

आहे. 

सव िव ा याना यांचे अनुभव सांग यास वृ करा या िव ा याना वगात सु वातीला अ व थ वाटू लागेल यांना थम यां या वग िम ांसह कवा छो



िव ा या या अिभ

ा गटात यांचे अनुभव सांग याची संधी देऊया.

वर कोणतीही नकारा मक ित या देऊ नका. अ यथा वगात याचा कवा ितचा सहभाग

कमी होईल. याचा प रणाम असा होऊ शकतो क , िव ा यानी पुढ या वेळी मािणकपणे आपले बोलणे सादर के ले नाही. 

िश कांचे ेमळपणे ो सािहत करणारे वतन सवात भावी राहील.



तािसका 35 िमिनटे



Chech In

-

3 िम. ( ासावर ल क ीत क न एका ान यांचा सराव कृ ती)



30 िमिनटे

-

स ात िनि त के ले या तािसके या अनुषंगाने



गृहकाय देणे



Silent Check out

- तािसके त काय काय झाले यासंदभात चतन.

ो रे व चचा