“ЭРДМИЙН ЧУУЛГАН 64” СУВИЛАХУЙН САЛБАР ХУРАЛДААНЫГ ЗОХИОН БАЙГУУЛАХ АЖЛЫН ХЭСЭГ ЧУУЛГАНЫ ДАРГА:

Б.Оюунгоо

АЖЛЫН ХЭСГИЙН АХЛАГЧ:

Я. Энхжаргал

ЗОХИОН БАЙГУУЛАХ ГИШҮҮД:

Г. Ганхуяг Ц. Басбиш Р. Оргилмаа Б. Янжинсүрэн П. Орхонтуяа П. Ганхүлэг Б. Ганбаатар Б. Чойням Э. Бат-Өлзий Я. Оюунбилэг С. Булганчимэг Д. Алтантуул Э. Мөнхтуяа Б. Одгэрэл Н.Түвшинбаяр Л. Одгэрэл

Л. Ням-Очир Ү. Мөнхдагва Б. Цэрэннадмид Х. Цэцэгсүрэн М. Эрдэнэцэцэг А. Гэрэлмаа Ч. Дорждэрэм С. Туяа П. Золжаргал С. Долгорсүрэн Ю. Даваадулам Г. Бат-Эрдэнэ Ц. Ариунзаяа (Говь-Алтай аймаг дахь АУС) О. Отгонтогоо (Дархан-Уул аймаг дахь АУС) О. Энхчулуун (Дорноговь аймаг дахь АУС)

Удиртгал

ХУРААНГУЙ МАТЕРИАЛД ШҮҮМЖ ХИЙХ ЭРДМИЙН ЗӨВЛӨЛИЙН БОЛОН БУСАД ГИШҮҮД:

2



Г. Ганхуяг (БСУ-ын доктор) В. Даваахүү (СУ-ы доктор, дэд профессор) Я. Энхжаргал (НЭМУ-ы доктор, дэд профессор) Б. Буяндэлгэр (ФУ- ы доктор, АУ-ы доктор) Х. Нармишээх (АУ-ы доктор) П. Орхонтуяа (БС-ын доктор) Р. Оргилмаа (АУ-ы доктор) П. Одонжил (БС-ын доктор) Ц. Басбиш (СУ-ны доктор) Б. Янжинсүрэн (АУ-ы доктор)

ЭМХЭТГЭСЭН:

С. Долгорсүрэн Ч. Дорждэрэм Ю. Даваадулам Б. Чойням П. Ганхүлэг

ХЯНАСАН:

Г. Ганхуяг Я. Энхжаргал

АШУҮИС. Сувилахуйн Сургууль

ӨМНӨХ ҮГ Анагаахын Шинжлэх Ухааны Үндэсний Их Сургуулийн “Эрдмийн чуулган” уламжлал болон зохион байгуулагдсаар эдүгээ 64 дэх жилтэйгээ золголоо. Энэ жил төрөлх сургуулийн маань 80 жилийн ой тохиож байгаа бөгөөд багш судлаачид бид эрдмийн баяраа түүхт ойд зориулан тэмдэглэж, бүтээсэн судалсан бүхнээ хэлэлцэж, шүүн тунгаан, алдаа оноо, амжилт бүхнээ ярилцаж байна. Судалгааны их сургууль болох том зорилгын хүрээнд эрдэм шинжилгээ судалгааны чиглэлээр олон ажлуудыг хийж байгаа ба шинэ хүрээлэнгүүд байгуулж, төсөлт үйл ажиллагааг дэмжих, төслийн санг нэмэгдүүлэх, судлаачдыг урамшуулах, тэтгэлэг зарлах, докторын дараах сургалтыг хөгжүүлэх, хамтын төслүүдийг хэрэгжүүлэх, багш нараа эрдэмжүүлэх зэрэг олон ажлуудыг төлөвлөн хэрэгжүүлж эхлээд байна.

Эрдэмтэн, судлаач, багш нарын судалгааны үр дүнг танилцуулах, багшлах боловсон хүчнийг эрдэмжүүлэх, дээд боловсролын үйлчилгээний чанар өгөөжийг дээшлүүлэх, их дээд сургууль, коллеж, эрдэм шинжилгээний болон эрүүл мэндийн байгууллагуудын хамтын ажиллагааг өргөжүүлэх зорилго бүхий энэ удаагийн “Эрдмийн чуулган 64” Сувилахуйн салбар хуралдаанд сувилахуй, эх барихуй, хөдөлгөөн засал, хөдөлмөр заслын чиглэлээр Тусламж үйлчилгээ, Бодлого, Хөгжил, Боловсрол, Түүх соёл гэсэн сэдвийн хүрээнд нийт 110 гаруй бүтээл ирснийг олон хүнд хүртээмжтэй байлгахын тулд цахимаар та бүхэнд хүргэж байна. Өмнөх жилийн адилаар орон нутагт байрших салбар сургуулиудтайгаа хамтран, нотолгоонд суурилсан анагаах ухаан, үр дүнд суурилсан боловсролыг хөгжүүлэхээр хамтдаа судалж, хамтдаа бүтээж, хамтдаа хөгжихийг зорин, нэг бодлого, нэгдмэл санаан дор чуулганаа хамтран зохион байгуулж байгааг дуулгахад таатай байна. Нийт эрдэмтэн, судлаач, багш, мэргэжилтнүүд та бүхэндээ эрдмийн баярын мэндийг хүргэе. Эрдэм номын богц тань дүүрэн байх болтугай. АШУҮИС-ийн Сувилахуйн сургуулийн Захирал, Сувилахуйн эрдмийн зөвлөлийн дарга, Анагаах ухааны доктор, Профессор:

Б.Оюунгоо

Сувилахуйн салбар хуралдаан

Өмнөх үг

Сувилахуйн сургууль нь анагаахын боловсрол олгодог их дээд сургууль, коллеж, мэргэжлийн сургалт үйлдвэрлэлийн төвийн багш, судлаач, эрдэмтэд, эрүүл мэндийн байгууллагын сувилагч, эх баригч, хөдөлгөөн засалч, хөдөлмөр засалч болон эмнэлгийн бусад мэргэжилтнүүдийн оролцоог нэмэгдүүлэн, судалгаа шинжилгээнд шимтэх судлаачдын тоог нэмэгдүүлж, салбарын хүний нөөцийг чадавхижуулах, хүчийг нэгтгэх бодлогын хүрээнд хамтын ажиллагааг бэхжүүлэн, цар хүрээг тэлж ажиллалаа.

3

АШУҮИС-ИЙН ЭРДМИЙН ЧУУЛГАН – 64 СУВИЛАХУЙН САЛБАР ХУРАЛДААНЫ ХӨТӨЛБӨР Хэзээ: 2022 оны 04 сарын 06-ны өдөр Хаана: Holiday Inn зочид буудлын хурлын танхим Сувилахуйн сургуулийн Оюуны галерей

08:30-09:00

09:00-09:20

Бүртгэл Өглөөний цай НЭЭЛТИЙН ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА Нээлтийн үг Б. Оюунгоо (Сувилахуйн эрдмийн зөвлөлийн дарга, Сувилахуйн сургуулийн Захирал, АУ-ы доктор, Профессор) ЭМЯ-ны мэндчилгээ Ц. Эрдэмбилэг (ЭМЯ-ны төрийн нарийн бичгийн дарга, АУ-ы доктор, Дэд профессор) АШУҮИС-ийн мэндчилгээ Д. Цэрэндагва (АШУҮИС-ийн дэд захирал, АШУ-ы доктор, Профессор) ЗОЧИН ИЛТГЭЛ

Хурлын дарга: Б.Оюунгоо (АУ-ы доктор, Профессор) Ц. Басбиш (СУ-ы доктор)

09:30-09.45

“Translation and validation of the Mongolian version of the childbirth experience questionnaire” Megumi IKEMOTO (RN, MW ,PHN, PhD JICA expert in Nursing and Midwifery/ Center for Health Development, Ministry of Health)

09:45-09.55

“Project for Strengthening Post-graduate Training for Medical Doctors and Nurses Add Midwives as Target Professionals” Б. Янжинсүрэн (АУ-ы доктор, АШУҮИС-ийн Сувилахуйн сургуулийн Бие бялдар судлалын тэнхим)

Хөтөлбөр

09:20-09.30

П. Цэцэгмаа (АУ-ы доктор, АШУҮИС-ийн Сувилахуйн сургуулийн Эх барих, эх хүүхдийн сувилахуйн тэнхим)

4

“Нугасны гэмтлийн дараах бие даах чадварын үнэлгээний найдвартай болон хүчин төгөлдөр байдлыг үнэлсэн нь”

АШУҮИС. Сувилахуйн Сургууль

09.55-10.10

Bumsuk LEE (Professor/Graduate School of Health Sciences/Gunma University., Japan) “Expected roles of Occupational Therapy in Asia”

10.10-10.25

М. Отгончимэг (Бизнесийн Удирдлагын доктор, АШУҮИС-ийн Дорноговь АУ-ы сургууль)

10:25-10.40

“Эрүүл мэндийн салбарын хүний нөөцийн удирдлагыг судалсан нь” Chikako Sugawara (Nursing expert/ The Project for Strengthening Post-Graduate Training for Medical Doctors and Nurses / JICA/ Ulaanbaatar, Mongolia) “Чадамжид суурилсан хөтөлбөр боловсруулалтад чиглэх нь Жайка-н төслийн үйл ажиллагааны тухай” Б. Болорхорлоо

10:40-10.50

10:50-11.00 11.00-11.20

(ЭМЯ-ны Сувилахуйн тусламж, үйлчилгээний чанар, аюулгүй байдал хариуцсан мэргэжилтэн “Сувилахуйн тусламж үйлчилгээний өнөөгийн байдал, цаашид авах арга хэмжээ”) Л.Янжинсүрэн БС-ын доктор Сургалтаар сувилах мэргэжилтэнд эерэг хандлага төлөвшүүлэх нь Асуулт хариулт

Хурлын дарга: Б.Баясгаланмөнх (АУ-ы доктор, Дэд профессор) В.Даваахүү (СУ-ы доктор, Дэд профессор) Б. Буяндэлгэр 11:20-11:30

“Сувилахуйн философийн онолуудын экстерналист үзэл баримтлал” М. Отгон

11:30-11:40

“Нярайн асаргаа сувилгааны талаарх эцэг эхчүүдийн мэдлэг дадлыг үнэлэх нь” С. Дэлгэрмаа

11:40-11:50

“Оюуны хомсдолтой хүмүүсийн асран хамгаалагчдын сэтгэлзүйн дарамт”

Сувилахуйн салбар хуралдаан

Хөтөлбөр

ҮНДСЭН ИЛТГЭЛҮҮД I ХЭСЭГ

5

Б. Сүхбат 11:50-12:00

“Төрсний дараах үеийн сэтгэл гутралд нөлөөлөх эрсдэлт хүчин зүйлийг судалсан дүн” Г. Тунгалаг

12.00-12.10

“Хүүхэд өөрийгөө үнэлэх хөдөлмөрийн үнэлгээний монгол хувилбарын найдвартай, хүчин төгөлдөр байдлыг хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдүүдэд судалсан нь” Асуулт хариулт Ивээн тэтгэгч байгууллагын танилцуулга Оюуны галерей театр хэлэлцүүлэг докторант, магистрантуудын илтгэл

12.10-12.30

Н. Түвшинбаяр “Үргүйдлийн үед нөхөн үржихүйн хамааралт амьдралын чанарыг дээшлүүлэхэд сувилахуйн тусламж үйлчилгээний боломжийг судлах нь”

12:30-13:00

Б. Дүүрэнзул ”Этүгэн их сургуулийг 2021 онд сувилахуйн мэргэжлээр төгсөж буй төгсөгчдийн ёс зүйн цогц чадамжийн үнэлгээ” Д. Цэвээнжав “Сувилагчдын сэтгэл зүйн байдлыг хүн ам зүйн үзүүлэлттэй холбон судалсан нь” Ц. Хонгорзул “Хүний хөдөлмөрийн загварын нэгдсэн үнэлгээний талаарх системчилсэн тойм судалгаа”

Хөтөлбөр

Д. Мөнххүслэн “ Чихрийн шижинтэй болон чихрийн шижингүй иргэдийн артерийн даралтыг үнэлэх нь”

6

Цайны завсарлага ҮНДСЭН ИЛТГЭЛҮҮД II ХЭСЭГ Хурлын дарга: Д. Гүндэгмаа (АУ-ы доктор) Я.Энхжаргал (НЭМУ-ы доктор, дэд профессор) АШУҮИС-ийн мэндчилгээ 13:00-13:05

Б. Дамдиндорж (АШУҮИС-ийн Эрдэм шинжилгээ, гадаад харилцаа хариуцсан дэд захирал АУ-ы доктор, дэд профессор) Л. Хишигдэлгэр

13:05-13:15

“Сувилахуйн хөтөлбөр хэрэгжүүлэгч багш нарын хамтын ажиллагаа, оролцоог судалсан үр дүн”

АШУҮИС. Сувилахуйн Сургууль

Э. Бат-Өлзий 13:15-13:25

“Ковид-19 халдвараар өвдсөний дараах сэтгэл түгшилтийг тодорхойлсон нь” Ч. Баярнэмэх

13:25-13:35

“Колоноскопийн шинжилгээний бэлтгэл бүдүүн гэдэс цэвэрлэгээний чанарыг сайжруулах нь” Шилдэг илтгэл- Дархан- Уул салбар сургууль Э. Мөнгөнтуул

13:35-13:45 13:45-13:55 13:55-14:15

“Эрүүл мэндийн хичээлийн мэргэжлийн дэмжлэгийн хэрэгцээ” Асуулт хариулт

ИВЭЭН ТЭТГЭГЧ БАЙГУУЛЛАГЫН ТАНИЛЦУУЛГА Denk Pharma Mongolia Lenus Med СОЧИГЭЛ эмэгтэйчүүдийн эмнэлэг КТ TAPE mongolia Монгол Эм Импекс Концерн Хаш Талст шүдний эмнэлэг Хос Чавхдас эмнэлэг Оюуны галерей театр хэлэлцүүлэг оюутнуудын илтгэл Т. Алтанзаяа “Хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдийн ах, эгч дүүсийн сэтгэл зүйн тулгамдсан асуудал болон өөрийн үнэлэмж”

М. Заяа “Ковидын халдварын дараах насанд хүрэгчдийн ачаалал даах чадвар болон сэтгэл зүйн тогтвортой байдлыг үнэлэх нь”

14:45-14:55 14:55-15.00

Б. Лхам “Жирэмсэн үеийн бие махбодын идэвхтэй үйл ажиллагааны үнэлгээ” ШАГНАЛ ГАРДУУЛАХ ЁСЛОЛ ЭРДМИЙН ЧУУЛГАНЫ ХААЛТ Б. Оюунгоо (Сувилахуйн Эрдмийн зөвлөлийн дарга, Сувилахуйн сургуулийн Захирал, АУ-ы доктор, профессор)

Сувилахуйн салбар хуралдаан

Хөтөлбөр

14.15-14.45

З. Цагаандолгор “Сувилахуйн оюутнуудын хувь хүний манлайлалын түвшинг судлах нь”

7

ГАРЧИГ ӨМНӨХ ҮГ....................................................................................................... 3 АШУҮИС-ИЙН ЭРДМИЙН ЧУУЛГАН – 64 СУВИЛАХУЙН САЛБАР ХУРАЛДААНЫ ХӨТӨЛБӨР.................................. 4 ЗОЧИН ИЛТГЭГЧ: TRANSLATION AND VALIDATION OF THE MONGOLIAN VERSION OF THE CHILDBIRTH EXPERIENCE QUESTIONNAIRE.��������������������������������������������������������������������������������18 EXPECTED ROLES OF OCCUPATIONAL THERAPY IN ASIA.�������������������������������������������������������������������������������20 НУГАСНЫ ГЭМТЛИЙН ДАРААХ БИЕ ДААХ ЧАДВАРЫН ҮНЭЛГЭЭНИЙ НАЙДВАРТАЙ БОЛОН ХҮЧИН ТӨГӨЛДӨР БАЙДЛЫГ ҮНЭЛСЭН НЬ.��������������������������������������������������������������������22

ЭРДМИЙН ЧУУЛГАН - 64

PROJECT FOR STRENGTHENING POST-GRADUATE TRAINING FOR MEDICAL DOCTORS AND NURSES ~ADD MIDWIVES AS TARGET PROFESSIONALS~.������������������������24

8

ЭРҮҮЛ МЭНДИЙН САЛБАРЫН ХҮНИЙ НӨӨЦИЙН УДИРДЛАГЫГ СУДАЛСАН НЬ (ГОВИЙН БҮСИЙН ЭРҮҮЛ МЭНДИЙН БАЙГУУЛЛАГУУДЫН ЖИШЭЭН ДЭЭР).����������������������27 THE 64TH ANNUAL NURSING CONFERENCE SCHOOL OF NURSING, MNUMS GUIDELINES FOR ABSTRACT SUBMISSION.������������������������������������������������������������������31 ЧАДАМЖИД СУУРИЛСАН ХӨТӨЛБӨР БОЛОВСРУУЛАЛТАД ЧИГЛЭХ НЬ ЖАЙКА-Н ТӨСЛИЙН ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ ТУХАЙ.������������������������������������������������������������31 СУРГАЛТААР СУВИЛАХ МЭРГЭЖИЛТЭНД ЭЕРЭГ ХАНДЛАГА ТӨЛӨВШҮҮЛЭХ НЬ (ЗҮҮН БОЛОН ГОВИЙН АЙМГИЙН СУВИЛАХУЙН МЭРГЭЖИЛТНИЙ ЖИШЭЭН ДЭЭР).������������������������������������������������33 СУВИЛАХУЙН ТУСЛАМЖ ҮЙЛЧИЛГЭЭНИЙ ӨНӨӨГИЙН БАЙДАЛ, ЦААШИД АВАХ АРГА ХЭМЖЭЭ.��������������������������������������36

АШУҮИС. Сувилахуйн Сургууль

СУДАЛГААНЫ ИЛТГЭЛ: 15-24 НАСНЫ ОЮУТНУУДЫН ДУНД ХДХВ, ТЭМБҮҮГ ЭРТ ИЛРҮҮЛЭХ НЬ.������������������������������������������������������������42 1969-1979 ОНЫ СУВИЛАХУЙН ТҮҮХИЙН ҮЙЛ ЯВДЛЫГ ОНЦЛОН ТОДРУУЛАХ НЬ.�����������������������������������������������������������������43 SARS-COV-2 МЕМБРАН ГЛИКОПРОТЕЙНООР ӨДӨӨГДСӨН ҮРЭВСЛИЙН ЭСРЭГ ПРОБИОТИК БАКТЕРИ LACTOBACILLUS RHAMNOSUS.���������������������������������������������������������������������������������������44 АМБУЛАТОРИОР ҮЙЛЧЛҮҮЛЭГЧДЭД ХЯЛБАРШУУЛСАН ЭРТ СЭРЭМЖЛҮҮЛЭХ ҮНЭЛГЭЭНИЙ ҮР ДҮНГ ТООЦОХ НЬ.������45 АНАГААХЫН ХИМИ ХИЧЭЭЛД ПОДКАСТ АШИГЛАХ БОЛОМЖИЙГ ТОДОРХОЙЛСОН НЬ.�����������������������������������������������46 АНГЛИ ХЭЛНИЙ БАГШ НАРЫН TESOL- ИЙН СУРГАЛТААР ХӨГЖИХ БОЛОМЖИЙГ СУДЛАХ НЬ.�����������������������������������������������47 АШУҮИС-ИЙН СУВИЛАХУЙН СУРГУУЛИЙН ОЮУТНУУДЫН ХООЛНЫ ДЭГЛЭМ, ХҮНСНИЙ БҮЛЭГ ТУС БҮРИЙН ХЭРЭГЛЭЭГ ҮНЭЛСЭН НЬ .���������������������������������������������������������������48 АСРАМЖИЙН ГАЗАР АМЬДАРЧ БУЙ НАСТНУУДЫН БИЕ ДААХ ЧАДВАР, СЭТГЭЦИЙН БАЙДЛЫГ ҮНЭЛСЭН ДҮН.�������������������������������������������������������������������������������������49 АТОПИК ДЕРМАТИТТАЙ ХҮҮХДЭД УЛИРЛЫН ТОМУУГИЙН ВАКЦИНЫ ХАМААРАЛЫГ СУДАЛСАН НЬ .�������������������������������������50

БАГШ АЖЛЫН БАЙРАН ДЭЭР ХӨГЖИЖ БУЙ НӨХЦӨЛ БАЙДАЛ.�������������������������������������������������������������������������������52 БАЯЖУУЛАХ ҮЙЛДВЭРИЙН НУНТАГЛАН БАЯЖУУЛАХ ХЭСЭГ, БУТЛАН ТЭЭВЭРЛЭХ ХЭСГИЙН АЖИЛТНУУДЫН АРХИНЫ ХЭРЭГЛЭЭНИЙ ХАНДЛАГЫГ СУДАЛСАН НЬ.��������������53 БҮДҮҮН ГЭДЭСНИЙ ДУРАНГИЙН ШИНЖИЛГЭЭНД БЭЛТГЭХ ГЭДЭС ЦЭВЭРЛЭХ ТУУЛГА ХЭРЭГЛЭХ ЗААВРЫГ АМАН ЗААВАРЧИЛГАА ӨГСӨН БАЙДАЛ.����������������������������������������54

Сувилахуйн салбар хуралдаан

Гарчиг

АШУҮИС-ИЙН ТӨВ ЭМНЭЛГЭЭР ҮЙЛЧЛҮҮЛЭГЧДИЙН СЭТГЭЛ ХАНАМЖИЙГ СУДАЛСАН ДҮН.�����������������������������������������51

9

ГАДААД ХЭЛНИЙ БАГШ НАРЫН ЦАХИМ СУРГАЛТААР ХӨГЖИХ БОЛОМЖИЙГ СУДЛАХ НЬ.�����������������������������������������������55 ГЭРИЙН СУВИЛАХУЙН ТУСЛАМЖ ҮЙЛЧИЛГЭЭНИЙ НӨХЦӨЛ БАЙДЛЫГ СУДЛАХ НЬ.�����������������������������������������������������56 ЖИРЭМСНИЙ ХОЖУУ ХЯНАЛТЫН ӨНӨӨГИЙН ТУЛГАМДАЖ БУЙ БАЙДЛЫГ СУДАЛСАН НЬ.���������������������������������58 ЗАСЭ-ИЙГ ЭРТ ИЛРҮҮЛЭХЭД СУВИЛАГЧИЙН МЭДЛЭГИЙГ ҮНЭЛЭХ НЬ.������������������������������������������������������������������59 ЗҮРХНИЙ ДУТАГДАЛТАЙ ЭМЧЛҮҮЛЭГЧИЙН СУВИЛГААНЫ ТАЛААРХ СУВИЛАГЧИЙН МЭДЛЭГИЙГ ҮНЭЛСЭН НЬ.����������������60 “КОВИД 19” ӨВЧНИЙ ДАРААХ ҮЕИЙН НОЙРГҮЙДЭЛД НӨЛӨӨЛЖ БУЙ ЗАРИМ ҮЗҮҮЛЭЛТИЙГ ТООЦОХ НЬ.�������������������62 КОВИД-19 ӨВЧНИЙ ҮЕИЙН ЦЭЭЖНИЙ КОМПЬЮТЕР ТОМОГРАФИ БОЛОН PCR ТЕСТИЙН ХООРОНДЫН ХАМААРЛЫГ СУДЛАХ НЬ.������������������������������������������������������������������63 КОВИД-19 ХАЛДВАРААР ӨВДСӨНИЙ ДАРААХ СЭТГЭЛ ТҮГШИЛТИЙГ ТОДОРХОЙЛСОН НЬ.�����������������������������������������������64

ЭРДМИЙН ЧУУЛГАН - 64

КОВИД-19 ЦАР ТАХЛЫН ҮЕИЙН ДАДЛАГА СУРГАЛТЫН ДАВТАМЖ, ҮР ДҮНГ ҮНЭЛЭХ НЬ.�����������������������������������������������������65

10

КОВИДЫН ДАРААХ СЭРГЭЭН ЗАСАХ ЭМЧИЛГЭЭНИЙ ҮР ДҮНГ ТООЦСОН НЬ.����������������������������������������������������������������������66 КОЛОНОСКОПИЙН ШИНЖИЛГЭЭНИЙ БЭЛТГЭЛ БҮДҮҮН ГЭДЭС ЦЭВЭРЛЭГЭЭНИЙ ЧАНАРЫГ САЙЖРУУЛАХ НЬ.�������������������������������������������������������������������������������67 КОРОНАВИРУСИЙН ХАЛДВАРЫН ТАЛААРХ АРД ИРГЭДИЙН МЭДЛЭГ, ХАНДЛАГА, ДАДЛЫГ ТОДОРХОЙЛОХ НЬ .���������������������������������������������������������������������������68 КОРОНАВИРУСТ ХАЛДВАР (КОВИД-19)-ЫН ЦАР ТАХЛЫН НӨХЦӨЛД ОЮУТНУУДЫН МЭДЛЭГ, ХАНДЛАГА, ДАДЛЫГ СУДАЛСАН НЬ.�������������������������������������������������������������������������������������69 МОНГОЛЫН ХӨДӨЛМӨР ЗАСЛЫН ТҮҮХ: СУУРЬ ТАВИГДСАН НӨХЦӨЛ БАЙДАЛ, АХИЦ ДЭВШИЛ.������������70

АШУҮИС. Сувилахуйн Сургууль

МӨНГӨН ГҮҮР ЭМНЭЛГИЙН ХЭВТЭН ЭМЧЛҮҮЛЭХ ТАСГУУДЫН СУВИЛАГЧ НАРЫН АЖЛЫН АЧААЛАЛД ҮНЭЛГЭЭ ӨГӨХ.�����������������������������������������������������������������������������������71 МЯЭ-ИЙН МЭС ЗАСЛЫН ТАСАГТ ХЭВТЭН ЭМЧЛҮҮЛЖ БУЙ ЭМЧЛҮҮЛЭГЧДИЙН БИЕ ДААХ ЧАДВАРЫГ ҮНЭЛЭХ НЬ.������������73 МЯЭ-ИЙН СУВИЛАГЧДААС ҮЙЛЧЛҮҮЛЭГЧИЙН АЮУЛГҮЙ БАЙДЛЫН СОЁЛД ӨГСӨН ҮНЭЛГЭЭГ СУДЛАХ НЬ .��������������������74 МЯЭ-ИЙН СУВИЛАГЧДЫН ҮЙЛЧЛҮҮЛЭГЧИЙН АЮУЛГҮЙ БАЙДЛЫН ТАЛААРХ МЭДЛЭГИЙГ ҮНЭЛЭХ НЬ .������������������������������76 МЯЭ-ИЙН ХЭВТЭН ЭМЧЛҮҮЛЭХ ТАСГААР ЭМЧЛҮҮЛСЭН ЭМЧЛҮҮЛЭГЧДИЙГ ЭРТ СЭРЭМЖЛҮҮЛЭХ ҮНЭЛГЭЭГЭЭР ҮНЭЛСЭН НЬ.�����������������������������������������������������������77 МЯЭ-ИЙН ЯАРАЛТАЙ ТУСЛАМЖИЙН ТАСГААР ҮЙЛЧЛҮҮЛЭГЧДИЙН АРТЕРИЙН ДАРАЛТЫГ ҮНЭЛЭХ НЬ .���������78 МЯЭ-ИЙН ЯАРАЛТАЙ ТУСЛАМЖИЙН ТАСГААР ҮЙЛЧЛҮҮЛЭГЧДИЙН ЭРТ СЭРЭМЖЛҮҮЛЭХ ҮНЭЛГЭЭНИЙ ОНООГ ДҮГНЭХ НЬ .���������������������������������������������������������������������������79 НИЙГМИЙН ЭРҮҮЛ МЭНДИЙН СУВИЛАХУЙН ТЭНХИМИЙН ТҮҮХИЙГ ТОДРУУЛАХ НЬ (2012-2022).���������������������������������������������80 НӨХЦӨЛ БАЙДЛЫН ТҮГШҮҮР БИЕ ХҮНИЙ ТҮГШҮҮРИЙГ СУДАЛСАН БАЙДАЛ.��������������������������������������������������������������������������82

НУРУУНЫ ӨВДӨЛТИЙН ҮЕИЙН ЧАДВАР АЛДАЛТЫГ РОНАЛД МОРРИС ҮНЭЛГЭЭР ТОДОРХОЙЛОХ НЬ.����������������������������������������84 НЭР ХҮНДИЙГ ӨРГӨХ ЭМЧИЛГЭЭ НЬ УХАМСАРЫН ШАНАЛГААНД ХЭРХЭН НӨЛӨӨЛЛӨХИЙГ СУДАЛСАН СУДАЛГАА.����������������������������������������������������������������������85 НЯРАЙН АСАРГАА СУВИЛГААНЫ ТАЛААРХ ЭЦЭГ ЭХЧҮҮДИЙН МЭДЛЭГ, ДАДЛЫГ ҮНЭЛЭХ НЬ����������������������������������87 НЯРАЙН ЭМГЭГ ШАРЛАЛТ, ЭМЧИЛГЭЭ СУВИЛГААНЫ ҮР ДҮН .�����������������������������������������������������������������������89

Сувилахуйн салбар хуралдаан

Гарчиг

НУГАСНЫ ГЭМТЛИЙН ДАРААХ БИЕ ДААХ ЧАДВАРЫН ҮНЭЛГЭЭНИЙ НАЙДВАРТАЙ БОЛОН ХҮЧИН ТӨГӨЛДӨР БАЙДЛЫГ ҮНЭЛСЭН НЬ.��������������������������������������������������������������������83

11

ОЮУНЫ ХОМСДОЛТОЙ ХҮМҮҮСИЙН АСРАН ХАМГААЛАГЧДЫН СЭТГЭЛЗҮЙН ДАРАМТ.������������������������������������90 ОЮУТНЫ ДУНД ПОДКАСТ СОНСОХ, ХЭРЭГЛЭХ ДАДЛЫГ СУДЛАХ НЬ .������������������������������������������������������������������������91 ОЮУТНЫ ӨӨРИЙГӨӨ ҮНЭЛЭХ ҮНЭЛЭМЖИД ХИЙСЭН СУДАЛГААНЫ ҮР ДҮНД АНАЛИЗ ХИЙСЭН НЬ .�����������������������������92 ОЮУТНЫ СУРАЛЦАХУЙН ҮР ДҮНД “МОНГОЛЫН ТҮҮХ, СОЁЛ, ЁС ЗАНШИЛ” ХИЧЭЭЛИЙН ХӨТӨЛБӨР ЧУХАЛ НӨЛӨӨ ҮЗҮҮЛЭХ НЬ.��������������������������������������������������������������������������93 ӨСВӨР НАСНЫ ХҮҮХДҮҮДИЙН ЭЛЕКТРОН ТАМХИНЫ МЭДЛЭГИЙН БАЙДАЛ.�����������������������������������������������������������������������94 СОЛОНГОСЫН СУВИЛАГЧДЫН ДУНД ХИЙГДСЭН ЁС СУРТАХУУНЫ МУХАРДАЛ, АЖЛЫН БАЙРНЫ СЭТГЭЛ ХАНАМЖИЙН ТАЛААРХ ТОЙМ СУДАЛГАА.������������������������������������95 СУВИЛАГЧ МЭРГЭЖИЛТНИЙ СТРЕССИЙН ТӨВШИН ТҮҮНД НӨЛӨӨЛӨХ ХҮЧИН ЗҮЙЛСИЙГ СУДАЛСАН НЬ.���������������97

ЭРДМИЙН ЧУУЛГАН - 64

СУВИЛАГЧ МЭРГЭЖЛЭЭР СУРАЛЦАГСДЫН МЭРГЭЖЛИЙН ҮНЭ ЦЭНИЙН ОЙЛГОЛТ: ТООН СУДАЛГАА�������98 СУВИЛАГЧ НАРЫН АЖЛЫН АЧААЛАЛ, СУВИЛАХУЙН ТУСЛАМЖ ҮЙЛЧИЛГЭЭНИЙ ЧАНАРТ НӨЛӨӨЛӨХ НЬ.��������������100 СУВИЛАГЧ НАРЫН ГЕНЕТИКИЙН МЭДЛЭГИЙГ ҮНЭЛСЭН PILOT СУДАЛГАА.�����������������������������������������������������������101 СУВИЛАГЧ НАРЫН ДУНДАХ АЖЛААС ХАЛШРАХ ХАМ ШИНЖИЙН ҮНЭЛГЭЭ.����������������������������������������������������������������������102 СУВИЛАГЧ НАРЫН ЭМНЭЛ ЗҮЙН ПРАКТИК УР ЧАДВАР, ЦОГЦ ЧАДАМЖИЙН ХЭРЭГЦЭЭГ ТОДОРХОЙЛОХ СУДАЛГАА.������������������������������������������������������������������������������������������103 СУВИЛАГЧ ӨӨРИЙХӨӨ EQ ЧАДВАРЫГ ҮНЭЛЭХ НЬ.���������������104 12

СУВИЛАГЧДЫН СЭТГЭЛ ЗҮЙН БАЙДЛЫГ ХҮН АМ ЗҮЙН ҮЗҮҮЛЭЛТТЭЙ ХОЛБОН СУДАЛСАН НЬ.���������������������������������������105 СУВИЛАГЧДЫН СЭТГЭЛ ЗҮЙН ЗАРИМ АСУУДЛЫГ СУДАЛСАН НЬ.�����������������������������������������������������������������������������������106

АШУҮИС. Сувилахуйн Сургууль

СУВИЛАГЧИЙН АЖЛЫН БАЙРАНД ДАХЬ ӨСӨЛТИЙН ӨНӨӨГИЙН БАЙДАЛ.������������������������������������������������������������������������107 СУВИЛАГЧИЙН МЭДЛЭГТ ХИЙСЭН СУДАЛГАА.�������������������������108 СУВИЛАГЧИЙН ТУХАЙ ҮЙЛЧЛҮҮЛЭГЧДИЙН ОЙЛГОЛТ.������������ 110 СУВИЛАХУЙН СУРГУУЛИЙН АНАТОМИЙН БАГШ НАРЫН ТАЛААРХ ОЮУТНЫ САНАЛ АСУУЛГЫН ЗАРИМ ҮР ДҮН.���������� 112 СУВИЛАХУЙН СУРГУУЛИЙН БАГШ НАРЫН ДУНДАХ МЭДРЭГДЭЖ БУЙ СТРЕССИЙН ТҮВШИН.����������������������������������� 113 СУВИЛАХУЙН СУРГУУЛИЙН НЭГДҮГЭЭР КУРСЫН ОЮУТНУУДЫН АНГЛИ ХЭЛ СУРАХ ХЭРЭГЦЭЭГ СУДЛАХ НЬ.���������������������������������������������������������������������������������������� 114 СУВИЛАХУЙН СУРГУУЛИЙН ОЮУТНУУДЫН ЦАХИМ СУРГАЛТЫН ЧАНАРЫГ ҮНЭЛЭХ ЗАРИМ ҮЗҮҮЛЭЛТҮҮДИЙГ, СУРЛАГЫН АМЖИЛТТАЙ ХОЛБОН СУДЛАХ НЬ .������������������������ 115 СУВИЛАХУЙН ТҮҮХ ХӨТЛӨХӨД СУВИЛАГЧ НАРТ ТУЛГАРЧ БУЙ АСУУДЛЫГ ТОДОРХОЙЛОХ НЬ.��������������������������� 116 СУВИЛАХУЙН УР ЧАДВАРЫН ХИЧЭЭЛ БОЛОН БАГШИЙН ЗААХ АРГА ЗҮЙД ӨГСӨН ОЮУТНУУДЫН ҮНЭЛГЭЭНИЙ ҮР ДҮН.���������������������������������������������������������������������� 118 СУВИЛАХУЙН ФИЛОСОФИЙН ОНОЛУУДЫН ЭКСТЕРНАЛИСТ ҮЗЭЛ БАРИМТЛАЛ.�������������������������������������������� 119

СХД-ИЙН ЭМТ-ИЙН 3 ДУГААР АМБУЛАТОРИЙН ЭМЧ, СУВИЛАГЧ НАР КОВИД-19 ВИРҮСИЙН ХАЛДВАРТ ӨРТСӨН ЭРСДЛИЙН БАЙДАЛД ХИЙСЭН СУДАЛГАА.��������������������������������122 СЭТГЭЦИЙН ЭРҮҮЛ МЭНДИЙН МЭРГЭШСЭН СУВИЛАГЧДЫГ ЧАДАВХЖУУЛАХ 6 САРЫН СУРГАЛТЫН ДҮН.������������������������������������������������������������������������������123 ТАРХИНЫ ГЭМТЭЛТЭЙ ХҮҮХДИЙН ГАРААР БИЧИХ ҮЙЛ АЖИЛЛАГААГ САЙЖРУУЛСАН ТУХАЙ КЕЙС СУДАЛГАА.���������124 ТАРХИНЫ СААТАЙ ХҮҮХЭДТЭЙ ЭХИЙН СЭТГЭЛ ГУТРАЛЫГ ҮНЭЛЭХ НЬ.�������������������������������������������������������������������125

Сувилахуйн салбар хуралдаан

Гарчиг

СУВИЛАХУЙН ХӨТӨЛБӨР ХЭРЭГЖҮҮЛЭГЧ БАГШ НАРЫН ХАМТЫН АЖИЛЛАГАА, ОРОЛЦООГ СУДАЛСАН ҮР ДҮН.����������120

13

ТАРХИНЫ СААТАЙ ХҮҮХЭДТЭЙ ЭХЧҮҮДИЙН АЧААЛАЛЫГ ҮНЭЛЭХ НЬ.����������������������������������������������������������������126 ТОВЛОЛТ МЭС ЗАСАЛ ЦУЦЛАГДАХ ШАЛТГААНЫГ ТОДОРХОЙЛСОН НЬ.������������������������������������������������������������������������127 ТӨРСНИЙ ДАРААХ ҮЕИЙН СЭТГЭЛ ГУТРАЛД НӨЛӨӨЛӨХ ЭРСДЭЛТ ХҮЧИН ЗҮЙЛИЙГ СУДАЛСАН ДҮН.������������������������������128 УХТЭ-ИЙН ЯАРАЛТАЙ ТУСЛАМЖИЙН ТАСГИЙН ҮЙЛЧЛҮҮЛЭГСДИЙН ЭРЭМБЭЛЭН АНГИЛАЛТЫН ТОГТОЛЦООГ ҮНЭЛЭХ НЬ.��������������������������������������������������������������129 ҮГИЙН УТГАД СОЁЛ НӨЛӨӨЛӨХ НЬ.��������������������������������������������131 ҮЙЛЧЛҮҮЛЭГЧДИЙН ЛАБОРАТОРИЙН ШИНЖИЛГЭЭНД БЭЛТГЭХ МЭДЛЭГИЙГ ҮНЭЛСЭН НЬ.�������������������������������������������132 ҮРГҮЙДЛИЙН ҮЕД НӨХӨН ҮРЖИХҮЙ ХАМААРАЛТ АМЬДРАЛЫН ЧАНАРЫГ ДЭЭШЛҮҮЛЭХЭД СУВИЛАХУЙН ТУСЛАМЖ ҮЙЛЧИЛГЭЭНИЙ БОЛОМЖИЙГ СУДЛАХ НЬ.�����������133 ХОДООДНЫ ДУРАНГИЙН ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ӨМНӨХ ХОДООД ЦЭВЭРЛЭХ АРГЫГ САЙЖРУУЛАХ НЬ.�������������������������135

ЭРДМИЙН ЧУУЛГАН - 64

ХОДООДНЫ ХОРТ ХАВДРЫН ҮЕИЙН ХИМИ ЭМЧИЛГЭЭНИЙ ГАЖ НӨЛӨӨНД ЭМЧЛҮҮЛЭГЧДИЙН МЭДЛЭГИЙН ТҮВШИН НӨЛӨӨЛӨХ НЬ.����������������������������������������������������������������������������������136

“ХӨДӨЛМӨР ЗАСАЛ” ХӨТӨЛБӨРИЙН ҮР ДҮНД ХИЙСЭН ДҮН ШИНЖИЛГЭЭ.����������������������������������������������������������������������������140

14

“ХӨДӨЛМӨР ЗАСАЛЧ” МЭРГЭЖИЛТЭН БЭЛТГЭДЭГ БАГШ НАРЫН ХӨГЖЛИЙН СУДАЛГАА.�����������������������������������������������������141

ХӨДӨЛГӨӨН ЗАСАЛЧ МЭРГЭЖЛИЙН ҮНЭ ЦЭНЭ БА ЭРЭЛТ ХЭРЭГЦЭЭ.���������������������������������������������������������������������������137 ХӨДӨЛГӨӨН ЗАСЛЫН АНГИЙН ОЮУТНЫ МЭРГЭЖИЛДЭЭ ХАНДАХ ХАНДЛАГЫН АСУУМЖИЙН НАЙДВАРТАЙ БАЙДАЛ.��������������������������������������������������������������������139

ХҮНИЙ ХӨДӨЛМӨРИЙН ЗАГВАРЫН НЭГДСЭН ҮНЭЛГЭЭНИЙ ТАЛААРХ СИСТЕМЧИЛСЭН ТОЙМ СУДАЛГАА.���������������������������142 ХҮНСНИЙ НОГОО, ЖИМСНЭЭС ӨНГӨТ ТИТРЛЭЛТ БОЛОН СПЕКТРОФОТОМЕТРИЙН АРГААР ВИТАМИН С-ИЙН АГУУЛАМЖИЙГ ТОДОРХОЙЛСОН ДҮН.����������������������������������������143 АШУҮИС. Сувилахуйн Сургууль

ХҮҮХДИЙН ХҮЗҮҮНИЙ БУЛЧИНГИЙН ЧАНГАРЛЫГ БАЙРЛАЛ БОЛОН ДАСГАЛ ЭМЧИЛГЭЭГЭЭР ЭМЧЛЭХ ТОХИРОМЖТОЙ НАС, ҮР ДҮН.��������������������������������������������������������145 ХЭВТРИЙН ЭМЧЛҮҮЛЭГЧИД ҮЗҮҮЛЭХ СУВИЛАХУЙН ТУСЛАМЖИЙН СУВИЛАГЧДЫН ӨӨРИЙН ҮНЭЛГЭЭНИЙ ҮР ДҮН.������������������������������������������������������������������������������������������������146 ХЭВТЭН ЭМЧЛҮҮЛЭХ 1-Р ТАСГИЙН СУВИЛАГЧИЙН АКСИС-КАРТЕ МЭДЭЭЛЛИЙН СИСТЕМ ДЭХ СУВИЛГААНЫ ТҮҮХ ХӨТЛӨЛТИЙН БАЙДАЛД ҮНЭЛГЭЭ ӨГӨХ НЬ.���������������������������������������������������������������������������������������������147 ЧИХРИЙН ШИЖИНТЭЙ БОЛОН ЧИХРИЙН ШИЖИНГҮЙ ИРГЭДИЙН АРТЕРИЙН ДАРАЛТЫГ ҮНЭЛЭХ НЬ.������������������������148 ЧИХРИЙН ШИЖИНТЭЙ БОЛОН ЧИХРИЙН ШИЖИНГҮЙ ИРГЭДИЙН ШАГАЙ БУГАЛГАНЫ ИНДЕКС ТОДОРХОЙЛОХ НЬ.��������������������������������������������������������������������������149 ШИНЭЧЛЭГДСЭН РАДИКАЛ МАСТЕКТОМИ МЭС ЗАСАЛ ХИЙЛГЭСЭН ЭМЧЛҮҮЛЭГЧДЭД ҮҮССЭН ДЭЭД МӨЧНИЙ ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ АЛДАГДАЛ, ТУНГАЛГИЙН ХАВАНГИЙН ХОЛБОО ХАМААРАЛ.������������������������������������������������150 ЭРДЭНЭТ ҮЙЛДВЭР ТӨҮГ-ЫН АВТО ТЭЭВРИЙН ЦЕХИЙН ТУСГАЙ ЗОРИУЛАЛТЫН МАШИН МЕХАНИЗМЫН ГРАЖЫН АЖИЛТНУУДАД АЖЛЫН БАЙРАН ДЭЭР Д АМИН ДЭМ УУЛГАСНААР ГАРСАН ҮР ДҮНД ХИЙСЭН СУДАЛГАА.���������������152 ЭРҮҮЛ МЭНДИЙН ХИЧЭЭЛИЙН МЭРГЭЖЛИЙН ДЭМЖЛЭГИЙН ХЭРЭГЦЭЭ.������������������������������������������������������������154 ЭТҮГЭН ИХ СУРГУУЛИЙГ 2021 ОНД СУВИЛАХУЙН МЭРГЭЖЛЭЭР ТӨГСӨЖ БУЙ ТӨГСӨГЧДИЙН ЁС ЗҮЙН ЦОГЦ ЧАДАМЖИЙН ҮНЭЛГЭЭ.������������������������������������������������������158 ЭХ БАРИГЧ МЭРГЭЖЛЭЭР СУРАЛЦАГСДЫН ХЭВИЙН ЖИРЭМСЛЭЛТ, ТӨРӨЛТ, ТӨРСНИЙ ДАРААХ ҮЕИЙН ТУСЛАМЖ ҮЗҮҮЛЭХ УР ЧАДВАР, ХАНДЛАГЫН ӨӨРИЙН ҮНЭЛГЭЭ.���������������������������������������������������������������������������160

Сувилахуйн салбар хуралдаан

Гарчиг

НАМТРЫГ ТОДРУУЛАХ НЬ.�������������������������������������������������������������156

15

Зочин илтгэгч Guest speaker

П.ЦЭЦЭГМАА АУ-ны доктор

Албан тушаал: АШУҮИС-ийн СС-ийн ЭБТ-ийн ахлах багш

Боловсрол: 1983-1989 1995-1998 1998 2000-2001 2007 2018-2022

Утас: 99959009

Анагаах Ухааны Дээд Сургууль, Хүний Их Эмч мэргэжлээр Эмнэлгийн Мэргэжилтний Мэргэжил Дээшлүүлэх Институт, Эх барих, эмэгтэйчүүдийн эмч мэргэшлээр Анагаах Ухааны Их Сургууль, АУ-ны магистр Анагаах Ухааны Их Сургууль, Зүү, төөнө заслын эмчээр Улсын Нэгдүгээр Төв Эмнэлэг, Чанд авиан оношилгооны эмчээр Цукуба Их Сургууль, Япон улс, АУ-ны доктор

Ажлын туршлага: Эх барих эмэгтэйчүүдийн тэргүүлэх зэргийн эмч, клиникийн профессор Эх барихын ахлах багш Судалгааны чиглэл: Анагаахын Шинжлэх Ухаан Сувилахуйн Шинжлэх Ухаан Боловсрол Судлал

Зочин илтгэгч

Холбоо барих майл хаяг: [email protected]

17

Гишүүнчлэл: Монголын Эх Барих Эмэгтэйчүүдийн Эмч нарын Нийгэмлэгийн гишүүн Монголын Үйлдвэрчний Эвлэлийн гишүүн JICA Төгсөгчдийн Холбооны гишүүн

Сувилахуйн салбар хуралдаан

TRANSLATION AND VALIDATION OF THE MONGOLIAN VERSION OF THE CHILDBIRTH EXPERIENCE QUESTIONNAIRE Tsetsegmaa Parchaa1,2, Ganchimeg Togoobaatar3*, Rieko Kishi Fukuzawa3, Badamkhand Chunagsuren2,4, Tseleejav Batbold4, Naranbaatar Nyam2, Asako Takekuma Katsumata3 1 Graduate School of Comprehensive Human Sciences, University of Tsukuba, Tsukuba, Japan 2 Department of Midwifery, School of Nursing, Mongolian National University of Medical Sciences, Ulaanbaatar, Mongolia 3 Department of Global Health Nursing, Faculty of Medicine, University of Tsukuba, Tsukuba, Japan 4 Amgalan Maternity Hospital, Ulaanbaatar, Mongolia [email protected]; [email protected]

Aim: To adapt the Childbirth Experience Questionnaire to the Mongolian context and assess its psychometric properties among postpartum women.

Зочин илтгэгч

Methods: A total of 828 low-risk women who had undergone spontaneous vaginal delivery and who had healthy singleton neonates were recruited from a public maternity hospital in Ulaanbaatar. For this study, conducted between October and January 2019, the participants completed the Mongolian version of the Childbirth Experience Questionnaire, and sociodemographic and obstetrics variables were retrieved from medical records. Internal consistency reliability was assessed using Cronbach’s alpha. Confirmatory factor analysis and known-groups validation were performed to examine the instrument’s structural and construct validity, respectively.

18

Results: The response rate was 92% (n = 761). Confirmatory factor analysis indicated a good fit for the four-factor model (root mean square error of approximation = 0.06, standardized root mean square residual = 0.05, Tucker-Lewis index = 0.88, comparative fit index > 0.90). Reliability was good for the overall instrument (Cronbach’s alpha = 0.83) and for individual domains (Cronbach’s alphas ranging from 0.45 to 0.80). The overall and domain scores were significantly higher among women who had previous birth experience, who did not receive oxytocin augmentation, and who experienced a shorter labor duration (< 12 hours). Conclusions: The Mongolian version of the Childbirth Experience Questionnaire is a valid and reliable tool for exploring the childbirth experience. It can be used to promote women-centered, respectful care in maternity hospitals. Keywords: Birth experience, validity, reliability, translation

АШУҮИС. Сувилахуйн Сургууль

Зочин илтгэгч Guest speaker

BUMSUK LEE Professor

Position / department / organization / city, country: Professor / Graduate School of Health Sciences/ Gunma University/Maebashi, Japan

Contact information: 3-39-22, Showa, Maebashi, Gunma, 371-8514, JAPAN 81-90-3501-8518, [email protected] Research areas: Pathophysiology of upper extremity/ Visual perception in driving/ Interprofessional education and collaborative practice

Зочин илтгэгч

Biography: Dr. Bumsuk Lee is a Korean occupational therapist and is currently a Professor from Gunma University in Japan. Early in his career, he worked as a staff occupational therapist in physical rehabilitation for four years. He then went into teaching and research in the fields of pathophysiology upper extremity, visual perception in driving, and interprofessional education and collaborative practice. At present, he is the Vice Director of the Centre for Research and Training on IPE (WHO Collaborating Centre) and is involved in disseminating IPE and OT in Asia.

19

Сувилахуйн салбар хуралдаан

EXPECTED ROLES OF OCCUPATIONAL THERAPY IN ASIA Bumsuk Lee1, Bulganchimeg Sanjmyatav 2 ,Erdenetsetseg Myagmar 2 1 Graduate School of Health Sciences, Gunma University 2 School of Nursing MNUMS [email protected]

Occupational therapy (OT) is a health profession concerned with promoting health and well-being. The goals of OT are to enable people to participate in the activities of daily living (ADLs), instrumental ADLs, work, and leisure. OT in Japan is divided into 3 areas; Developmental Pediatrics, Mental Health, and Physical Dysfunction. As of December 2021, there are 104,286 occupational therapists in Japan, and approximately 70 % of them are working in the area of Physical Dysfunction. OT for physical dysfunction is provided in various settings; acute hospital setting, rehabilitation, residential care facility for the elderly, home visiting, and prevention. It is known that roles of OT are deeply influenced by demographic trends of each country. Indeed, the number of occupational therapists was dramatically increased in around 2000 after Japan entered ageing-society. Similar increase in number is also found in many Asian countries facing ageing-society.

Зочин илтгэгч

The collaboration between Mongolian National University of Medical Sciences (MNUMS) and Gunma University was started in 2014. Gunma University started to support the establishment of a Department of Physical Therapy at MNUMS in 2007, and the collaboration between two OT departments was launched in the form of expanding the collaboration. The collaboration was developed in three activities; supporting curriculum design, faculty development, and student exchange program. Based on the experience of undergraduate degree program development, both universities are planning new collaborations in postgraduate education and research. In the presentation, expected role of OT in Mongolia and the collaboration between two OT departments will be described and discussed. Keywords: Occupational therapy, Collaboration

20

АШУҮИС. Сувилахуйн Сургууль

Зочин илтгэгч Guest speaker

Б.ЯНЖИНСҮРЭН АУ-ы доктор

Албан тушаал: АШУҮИС, СС-ийн Бие бялдар судлалын тэнхимийн дадлагажигч багш

Боловсрол: 2008-2012 2016-2018 2018-2021

Эрүүл Мэндийн Шинжлэх Ухааны Их Сургуулийн Эрүүл Мэндийн Технолгийн Сургуулийг Хөдөлгөөн Засалч Мэргэжлээр Төгссөн. Япон Улсын Гүнма Их Сургууль, Эрүүл Мэндийн Төгсөлтийн Дараах Сургууль, магистрын зэрэг хамгаалсан. Япон Улсын Гүнма Их Сургууль, Эрүүл Мэндийн Төгсөлтийн Дараах Сургууль, доктрын зэрэг хамгаалсан.

Сургуулиа төгссөний дараагаар хөдөлгөөн засалч мэргэжлээрээ ажиллангаа, Монголын бие бялдар хөдөлгөөн заслын холбооны удирдах зөвлөлд эрдэм шинжилгээний хороог ахлан ажилласан. 2015 онд Япон улсын Гүнма их сургуульд элсэн орж, магистр болон докторын зэргээ амжилттай хамгаалсан. 2021 оны хичээлийн жилээс эхлэн Сувилахуйн сургуулийн бие бялдар судлалын тэнхимд дадлагажигч багшаар ажиллаж байна. Судалгааны чиглэл: Хөдөлгөөн засал, тулгуур эрхтэн тогтолцооны эмгэг, гэмтлийн шалтгаант гэмтлийн хөдөлгөөн засал, хөдөлгөөн судлал, нуруу нугасны гэмтэл Гишүүнчлэл: Монголын Бие Бялдар Хөдөлгөөн Заслын Холбоо

Сувилахуйн салбар хуралдаан

Зочин илтгэгч

Холбоо барих мэйл хаяг: [email protected], Утас: 95958962

21

НУГАСНЫ ГЭМТЛИЙН ДАРААХ БИЕ ДААХ ЧАДВАРЫН ҮНЭЛГЭЭНИЙ НАЙДВАРТАЙ БОЛОН ХҮЧИН ТӨГӨЛДӨР БАЙДЛЫГ ҮНЭЛСЭН НЬ Б.Янжинсүрэн1, Д.Болорчимэг2, Б.Лхагвасүрэн 2 Б. Лхамхүү3 , Масааки Сакамото4 1 Анагаахын Шинжлэх Ухааны Үндэсний Их Сургууль, Сувилахуйн Сургууль 2 Ангаахын Шинжлэх Ухааны Үндэсний Их Сургууль 3 Сэргээн Засахын Үндэсний Төв 4 Төгсөлтийн Дараах Эрүүл Мэндийн Сургууль, Гүнма Их СУРГУУЛЬ

Үндэслэл: Манай улсад хүрээлэн буй орчин, ажилын орчны өөрчлөлт болон осол гэмтлийн улмаас нуруу нугасны гэмтэлтэй хүний тоо жил бүр нэмэгдсээр байна. Уг эмгэг нь урт хугацааны сэргээн засах эмчилгээ шаардагддаг ба бие даах чадварыг нэмэгдүүлэн, амьдралын чанарыг сайжруулхад сэргээн засах эмчилгээний зорилго оршино. Зорилго: Нугасны гэмтлийн дараах бие даах чадварын үнэлгээний монгол хувилбарыг боловсруулан түүний найдвартай байдал, хүчин төгөлдөр байдлыг тооцох.

Зочин илтгэгч

Материал арга зүй: Үнэлгээг монгол хэл рүү орчуулан монгол хувилбарыг тогтсоны дараа, нуруу нугасны гэмтэлтэй нийт 40 оролцогчидыг судалгаанд хамруулсан. Найдвартай байдал болон хүчин төгөлдөр байдлыг 30 оролцогчид үнэлсэн ба үнэлгээний мэдрэг байдлыг 10 оролцогчид үнэлсэн болно.

22

Үр дүн: Хоёр хэмжигчийн нийцэл болон каффа кофецент нь 83-100%, 0.70-1.00 бүхий өндөр үр дүнг үзүүлсэн. Интервал коррляци нь дэд бүлгүүд болон нийт утгыг хооронд нь харьцуулхад 0.99 байсан бол кронбах альфа нь “Амьсгал давсаг, гэдэсний менежмент”-ийн бүлгээс бусад бүлэгт 0.75 дээш утгыг илтэгсэн. Нугасны гэмтлийн дараах бие даах чадварын үнэлгээ болон Фимын үнэлгээний харилцаа хамаарлыг үнэлхэд хэмжигч тус бүр 0.86 дээш өндөр үр дүн үзүүлсэн. Мэдрэг байдлыг тооцход Фимийн үнэлгээнээс илүү үр дүн гарсан. Дүгнэлт: Нугасны гэмтлийн дараах бие даах чадварын үнэлгээний монгол хувилбарыг боловсруулан, найдвартай болон хүчин төгөлдөр байдлыг тооцход өндөр үр дүн гарсан. Мөн үнэлгээний мэдрэг байдал нь Фимийн үнэлгээээс илүү байсан. Үүнээс үзхэд, уг үнэлгээний монгол хувилбарыг боловсруулсанаар цаашид сэргээн засхын салбарт өргөнөөр ашиглах мөн эх хэл дээр орчуулагдсан тул хэрэглэхэд хялбар амархан болно. Түлхүүр үгс: нугасны гэмтэл, бие даах чадвар, үнэлгээ

АШУҮИС. Сувилахуйн Сургууль

Зочин илтгэгч Guest speaker

Megumi IKEMOTO RN, MW, PHN, PhD

Biography: EDUCATION 2020 University of Hyogo, Hyogo, Japan Ph.D. program in Disaster Nursing Global Leader program 2007 Niigata University, Niigata, Japan, Bachelor of Nursing, Exercise Public Health and Midwifery PROFESSIONAL EXPERIENCE 2020 to present National Center for Global Health and Medicine (NCGM), Tokyo 2017- 2018 WHO Centre for Health Development (WHO Kobe Centre), Kobe 2011-2015 Fukuoka Red Cross Hospital, Fukuoka 2009-2010 Fukuoka Children’s Hospital, Fukuoka 2000-2003 Kobe City Hospital Organization Kobe City Medical Center West Hospital, Kobe Contact information: Address: #306, Center for Health Development, Enkhtaivan Street 13B, 1stKhoroo, Sukhbaatar District, Ulaanbaatar, Mongolia Office tel: 70110894 Email address: [email protected] Research areas: Health workforce, Midwifery education, Disaster Preparedness for Pregnant Women Сувилахуйн салбар хуралдаан

Зочин илтгэгч

Position: JICA expert in Nursing and Midwifery/Center for Health Development, Ministry of Health, Ulaanbaatar, Mongolia Senior Assistant Director/Bureau of International Health Cooperation, National Center for Global Health and Medicine/Tokyo, Japan

23

PROJECT FOR STRENGTHENING POST-GRADUATE TRAINING FOR MEDICAL DOCTORS AND NURSES ~ADD MIDWIVES AS TARGET PROFESSIONALS~ Megumi IKEMOTO JICA Project [email protected]

Background: The project is organized by the Mongolian Ministry of Health and Japan International Cooperation Agency (JICA) as bilateral cooperation in order to improve the quality of healthcare provided in rural Mongolia. The former phase from 2015 to 2020, “The Project for Strengthening Post-graduate Training for Health Professionals in Primary and Secondary Level Health Facilities” improved the system of the postgraduate training for medical doctors. It also developed the curriculum of the general practitioners training and trained the supervisors for general practitioner.

Зочин илтгэгч

Purpose: Now the project is running in the second phase from 2021 to 2024 as “Project for Strengthening Post-graduate Training for Medical Doctors and Nurses”. In November 2021, The Mongolian Ministry of Health and JICA have reached an agreement to partner together to strengthen the postgraduate training system for midwives in Mongolia as well. The purpose of this project is to strengthen postgraduate training for medical doctors, nurses and midwives. For medical doctors, structuring the framework for nationwide dissemination of general practitioner training system is planned. For nurses, postgraduate training guidelines for newly graduated nurses and competencies of Mongolian nurses will be developed. Activity of Midwives: By utilizing the former experiences of developing general practitioner training, there are three pillars of midwife’s activities. Firstly, we plan to develop the Training of Trainers (ToT) curriculum for midwives, and to train midwives with ToT training provided by the Center for Health Development. Secondly, we plan to examine career paths for midwives, develop guidelines for newly graduated midwives, and develop a model post-graduate educational program for midwives. Thirdly, it is considering developing professional training programs for midwives. Furthermore, the core competencies of midwives in Mongolia will be developed. Keywords: post-graduate training, strengthening, nurses, midwives

24

АШУҮИС. Сувилахуйн Сургууль

Зочин илтгэгч Guest speaker

М.ОТГОНЧИМЭГ Бизнесийн удирдлагын доктор

Албан тушаал: АШУҮИС-ийн Дорноговь аймаг дахь салбар анагаах ухааны сургуулийн Захирал

Боловсрол: 1982 – 1992 1993 - 1999 1999 2001 2019 2022

Дорноговь аймгийн Сайншанд- 1-10 жилийн сургууль АУИС-ийн харьяа Дорноговь аймаг дахь Анагаах Ухааны Коллеж- Хүний их эмч бакалавр Анагаах Ухааны Их Сургууль “Харшил өвчний тархалт, шалтгаан, нөлөөлөх хүчин зүйлийг Дорноговь аймгийн төвийн хүн амын дунд судалсан нь” сэдвээр АУ-ны Магистр-1999-2001 он Боловсрол Сэтгэл судлалын Академи“Нийгмийн сэтгэл судлаач” МУЭИСургууль БУ-ын Доктор

Ажлын туршлага: 1999-2016 2016-2021

АШУҮИС-ийн Дорноговь аймаг дахь салбар Анагаах ухааны сургуульд Эмгэг физиологийн багш, тэнхимийн эрхлэгч, сургалтын албаны арга зүй, сургалтын албаны дарга, Гадаад харилцаа, Эрдэм шинжилгээ хариуцсан албаны дарга, Дэд захирал Дорноговь аймгийн Засаг даргын Тамгын газрын Нийгмийн бодлогын хэлтсийн Эрүүл мэндийн бодлого хариуцсан ахлах мэргэжилтэн

Сувилахуйн салбар хуралдаан

Зочин илтгэгч

Холбоо барих майл хаяг: [email protected] Утас: 95198898

25

2021-оноос АШУҮИС-ийн Дорноговь салбар Анагаах ухааны сургуулийн Захирал Судалгааны чиглэл: Харшил өвчний тархалт, шалтгаан, нөлөөлөх хүчин зүйлийг Дорноговь аймгийн төвийн хүн амын дунд судалсан нь Эрүүл мэндийн салбарын хүний нөөцийн удирдлагыг судалсан нь

Зочин илтгэгч

Гишүүнчлэл: Дорноговь аймгийн ЭМГ-ийн дэргэдэх Эмч эмнэлгийн мэргэжилтний Ёс зүйн салбар хорооны дарга Дорноговь аймгийн Эмэгтэйчүүдийн зөвлөлийн Тэргүүлэгч

26

АШУҮИС. Сувилахуйн Сургууль

ЭРҮҮЛ МЭНДИЙН САЛБАРЫН ХҮНИЙ НӨӨЦИЙН УДИРДЛАГЫГ СУДАЛСАН НЬ (Говийн бүсийн эрүүл мэндийн байгууллагуудын жишээн дээр) М.Отгончимэг АШУҮИС-ийн Дорноговь аймаг дахь салбар Анагаах ухааны сургууль [email protected]

Үндэслэл: Өнөөдөр дэлхийн улс орнуудад эрүүл мэндийн салбарын удирдлагыг шинэчлэхэд хүний нөөцийн чадавхи, мэргэжил боловсролын түвшинг тасралтгүй дээшлүүлэх, хүний нөөцийн бүрдүүлэлт, сургалтын орчин үеийн арга технологийг хөгжүүлэх, тогтвор суурьшилтай ажиллах орчин нөхцөлийг бий болгох, улмаар өнөөгийн цахим ертөнц, мэдлэг, мэдээллийн нийгэм, шинжлэх ухаан, технологийн ололт дэвшлийг тусгасан хүний нөөцийн удирдлага руу шилжих нь нэн чухал байна. Иймд эрүүл мэндийн салбарын хүний нөөцийн удирдлагын тулгамдсан асуудлуудыг бүс нутгийн хөгжилтэй холбож боловсруулах шаардлагатай байгааг харгалзан сэдвийг сонгосон болно.

Материал, арга зүй: Хүний нөөцийн удирдлага, эрүүл мэндийн салбарын хүний нөөцийн талаарх онолын болон судалгааны бүтээлүүд, эрүүл мэндийн салбарын хүний нөөцийн удирдлагатай холбоотой Монгол улсын бодлогын бичиг баримтууд, эрх зүйн акт, дүрэм журмууд, судалгаатай холбоотой салбарын статистик үзүүлэлт, дүн бүртгэл мэдээллийн материалууд, тайлан мэдээнд дүн шинжилгээ хийж, Өмнөговь, Дундговь, Дорноговь, Говьсүмбэр аймгуудын нийт 46 сумдын өрхийн Эрүүл мэндийн төвүүдийн нийт 330 хүн хамруулан, түүвэр судалгааны нэгэн агшны болон дискриптив загвар, тооны болон чанарын судалгааны аргууд, асуумж судалгаа, ганцаарчилсан болон фокус бүлгийн ярилцлага явуулах, байгууллагын үйл ажиллагаааг шинжлэх менежментийн  шинжилгээний SWOT шинжилгээний арга ашиглав. Үр дүн: Хүний нөөцийн удирдлагын онолын үндэслэл, хөгжлийн чиг хандлагын авч үзвэл эрүүл мэндийн салбарын хүний нөөцийн удирдлагын агуулга, онцлог, зохион байгуулалт, эрх зүйн орчин нь бусад салбараас ялгаатай байлаа. Улсын хэмжээнд нийт их эмч нарын 17,7 хувь нь, сувилагч нарын 21,9 хувь нь сум, өрхийн эрүүл мэндийн төвүүдэд ажиллаж байна. Аймгуудын эрүүл мэндийн салбарын нийт ажилчдын 16,2 хувь нь сум, өрхийн эрүүл мэндийн төвүүдэд ажиллаж байна. Хүйсийн хувьд авч үзвэл аймгуудын эрүүл мэндийн салбарт 83,5 хувь нь эмэгтэй, 16,5 хувь нь эрэгтэй, Сум, өрхийн эрүүл мэндийн төвүүдийн нийт ажилчдын 8,6 хувь нь эрэгтэй, 91,4 буюу дийлэнх хувь нь эмэгтэй эмч, эмнэлгийн мэргэжилтэн байна.

Сувилахуйн салбар хуралдаан

Зочин илтгэгч

Зорилго: Говийн бүсийн эрүүл мэндийн анхан шатны байгууллагуудын жишээн дээр салбарын хүний нөөцийн удирдлагыг судлаж тулгамдсан асуудлуудыг шийдвэрлэх арга замыг тодорхойлоход оршино.

27

Нийт хүн амын тоо харьцангуй их, 10000 хүн амд ногдох их эмч, сувилагчийн тоо бага байх нь эмнэлгийн тусламж үйлчилгээ үзүүлэх, ажлын ачаалал нэмэгдэхтэй хамааралтай байна. (P0.05) Нэг их эмч, сувилагчид ногдох хүний тоогоор хамгийн өндөр нь Өмнөговь аймаг байгаа бол нэг эмчид ногдох эмнэлгийн дунд мэргэжилтний тоо нь аймгуудад адил түвшинд байна. 10000 хүн амд ногдох эрүүл мэндийн ажилчдын тоогоор Дорноговь аймаг хамгийн өндөр буюу 158, Өмнөговь аймаг хамгийн бага буюу 141,7 байна. Харин нэг эмч, сувилагчид ногдох хүний тоог авч үзвэл Өмнөговь, Дундговь аймаг бусад аймгаасаа илүү байлаа. Анхан шатны эрүүл мэндийн төвүүдийн удирдах ажилтнуудын 63,7 хувь нь 4-10 жил ажилласан туршлагатай байгаа ба анагаахын сургууль төгсөөд хөдөө орон нутагт шууд очиж ажилладаг, зарим сумын эмнэлэгүүдэд эхний жилүүддээ удирдах албан тушаалд шууд томилогддог, ажлын туршлага бага, удирдах арга барилд суралцаагүй байдаг зэрэг нь харагдлаа.Говийн бүсийн аймгуудын эрүүл мэндийн байгууллагын хүний нөөцийн хангалт 87,9 - 93,9 хувьтай байгаа нь сум, өрхийн эрүүл мэндийн төвүүдийн стандарт шаардлагыг бүрэн хангахгүй байна. Удирдах ажилтны ажилласан жил нь ажлын туршлагатай шууд хамааралтай ба (p=0.0001) эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээний чанар, зохион байгуулалтад нөлөөлдөг. Ажлын байран дахь цахим сургалт нь эдийн засгийн хүндрэл багатай, цаг хугацаа, орон зайнаас үл хамааран ямарч нөхцөлд тасралтгүй сургалтад хамрагдах боломжтой зэрэг олон давуу талтай боловч зарим нарийн мэргэжлийн сургалт нь эмнэл зүйн дадлага хийх боломжгүй байдгаараа сул талтай юм. Өрх, сумын эрүүл мэндийн төвүүдэд нарийн мэргэжил эзэмшсэн эмч,

Зочин илтгэгч

эмнэлгийн мэргэжилтэн дутагдалтай байна. Эмч эмнэлгийн мэргэжилтнүүд тасралтгүй сургалтад хамрагдахад орон нутгийн дэмжлэг болон салбарын бодлого хамгийн чухал байна.

28

Эрүүл мэндийн байгууллагын хүний нөөцийн удирдлагыг сайжруулах үзэл баримтлал, онолын үндэслэлийг боловсруулах чиглэлийг тодорхойлж тулгамдсан асуудлуудыг шийдвэрлэх арга замыг авч үзэж санал, зөвлөмжийг тусгасан болно. Дүгнэлт: 1. Эрүүл мэндийн салбарын онцлог, эрүүл мэндийн үйлчилгээг улс орон, бүс нутгийн хөгжлийн түвшин, орчин нөхцөлөөс үл хамааран нийтэд жигд, хүртээмжтэй хүргэх хэрэгцээ шаардлага байгаатай уялдаад хүний нөөцийн бүрдүүлэлт, тогтвор суурьшилтай ажиллуулах, тасралтгүй сургалтыг зохион байгуулах гээд удирдлагын бүх бүрэлдэхүүн хэсгийг цогцоор нь хөгжүүлэх, эмч, эрүүл мэндийн ажилтнуудыг зах хязгаар болон алслагдсан бүс нутаг гэж ялгалгүй нийт газар нутгаар жигд, зүй зохистой хуваарилах, үр дүнтэй ажиллах орчин нөхцөлөөр хангах асуудлуудыг шийдвэрлэх нь чухал байна. 2. Салбарын бодлогын баримт бичгүүдэд тодорхойлогдсон эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээг сайжруулахад чиглэсэн заалтуудыг салбарын болон аймаг АШУҮИС. Сувилахуйн Сургууль

4.

5.

6.

7.

Түлхүүр үгс: Эмч, сувилагч, эмнэлгийн мэргэжилтэн, Өрх сумын эрүүл мэндийн төв, тасралтгүй сургалт

Сувилахуйн салбар хуралдаан

Зочин илтгэгч

3.

орон нутгийн удирдлагын бодлого төлөвлөлтөд тусгаж хэрэгжүүлэх ажлыг хийдэг боловч хүний нөөц, түүний удирдлагыг хөгжүүлэх төсөл хөтөлбөртэй нягт холбоотой авч үзэх, эрүүл мэндийн байгууллагууд дээр хүний нөөцийн төлөвлөлт, зохион байгуулалт, төлөвлөлт, сургалт, нийгмийн баталгааг хангах бодлого, шийдвэрт сайтар тусгах талаар хангалтгүй анхаарч байгаа нь судалгааны дүнгээс харагдлаа. Монгол улсын говийн бүсийн аймгуудын эрүүл мэндийн анхан шатны байгууллагууд эрүүл мэндийн байгууллагын хүний нөөцийн хангалт 87,9 - 93,9 хувьтай байна. Аймгуудын хүн амын суурьшил, хөдөлгөөн, их, эмч, эмнэлгийн мэргэжилтний хангалттай холбоотой байна. Нэг эмч, сувилагчид ногдох хүний тоогоор Өмнөговь, Дундговь аймгууд илүү боловч улсын дундаж үзүүлэлт (171.4)-тэй харьцуулахад 13,4-29,7-оор доогуур байна. Өрх, сумын эрүүл мэндийн төвүүдэд нарийн мэргэжил эзэмшсэн эмч, эмнэлгийн мэргэжилтэн дутагдалтай байгаагаас эдгээр орон тоонд ажиллагсдын 78,4 хувь нь ерөнхий мэргэжлийн их эмч, сувилагч байна. Эмч, эмнэлгийн мэргэжилтнүүдийн тасралтгүй сургалтад хамрагдсан байдал дундажаар 87,3 хувьтай байгаагаас 89,7 хувь нь урт богино хугацааны сургалтанд, 98,3 хувь нь ажлын байранд цахим сургалтад хамрагдсан байна. Орон нутагт зайнаас үл хамааран мэдлэг чадвараа дээшлүүлэх боломж байгааг судалгааны дүн харуулж байна. Харин эмч эмнэлгийн мэргэжилтнүүд тасралтгүй сургалтад хамрагдахад сөргөөр нөлөөлж буй хүчин зүйлсийн дотор ажлын өндөр ачаалал, цалин хөлс, санхүүгийн боломж хязгаарлагдмал зэрэг нь их хувьтай байна. SWOT шинжилгээний дүнгээс үзвэл Дорноговь аймагт АШУҮИС-ийн салбар үйл ажиллагаа явуулж байгаа нь давуу тал боловч эрүүл мэндийн байгууллагуудад хүний нөөцийн хомсдол, ялангуяа сувилагч дутагдалтай байна. Байгууллагын удирдлагын үйл ажиллагаанд эмч эмнэлгийн ажилтнуудын сэтгэл ханамжийг судлахад 67 хувь нь Сайн, 25 хувь нь Дунд, 8 хувь нь Муу гэсэн нь ажлын байрын орчин нөхцөлийг сайжруулах, байгууллагын соёлыг бий болгох, үйлчлүүлэгчид ээлтэй хандлагыг бүрдүүлэх хэрэгцээ шаардлага байгааг харуулж байна. Бүс нутгийн эрүүл мэндийн салбарын хүний нөөцийн удирдлагыг сайжруулах нь төрийн бодлого, шийдвэрийг орон нутагт амжилттай хэрэгжүүлэх, зах хязгаар болон алслагдсан аймаг сумын хүн амд үзүүлэх эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээний чанар, хүртээмжийг дээшлүүлэх чухал нөхцөл болж байна. Практик бодлого, арга замын талаар дараах чиглэлээр санал зөвлөмжийг боловсруулсан болно. Үүнд: • Эрүүл мэндийн байгууллагын хүний нөөцийг бүрдүүлэх арга хэлбэрүүдийг шинэчлэх; • Эмч, эмнэлгийн мэргэжилтнүүдийн тасралтгүй сургалтын боломжийг нэмэгдүүлэх; • Эмч, эмнэлгийн ажилтнуудын ажиллах нөхцөлийг сайжруулах зэрэг асуудлыг судалгаа шинжилгээний үр дүнд тулгуурлан удирдлагын бүх шатанд цогцоор хандаж шийдвэрлэх нь чухал байна.

29

Зочин илтгэгч

CHIKAKO SUGAWARA

Guest speaker

Position: Nursing expert / The Project for Strengthening Post-Graduate Training for Medical Doctors and Nurses / JICA/ Ulaanbaatar, Mongolia.

Зочин илтгэгч

Biography: After more than 10 years of clinical experience at a general hospital in Japan, participated in the Japan Overseas Cooperation Volunteers (JOCV). Thereafter, was engaged in nursing teaching and opening a home health care nursing station. In 2011, the Great East Japan Earthquake hit its hometown, and its triggering disaster nursing studies and earning a Doctor of Nursing degree. At present, as a JICA nursing expert, is involved in a project to strengthen post-graduate training in Mongolia.

30

Contact information: Address: Center for Health Development, 3rd Floor, room #306, Sukhbaatar district, 1st khoroo, Enkhtaivan Street – 13B, Ulaanbaatar - 14210, Mongolia Office tel: 70110894 Mobile: 9551-9965 Research areas: Disaster Nursing, Supporting Supporters / Qualitative descriptive research / Hermeneutische Phдnomenologie. Affiliation: Member of Japan Academy of Nursing Science Member of Japan Society of Disaster Mursing Member of Japanese Association for Disaster Medicine

АШУҮИС. Сувилахуйн Сургууль

THE 64TH ANNUAL NURSING CONFERENCE SCHOOL OF NURSING, MNUMS GUIDELINES FOR ABSTRACT SUBMISSION コンピテンシーベースドカリキュラム作成に向けて ～JICAプロジェクトの取り組み～

皆さんはコンピテンシー という言葉を聞いてことがありますか？ コンピテンシーは 「優れた成果を創出する個人の能力・行動特性」や「職務や役割において 優秀な成果を発揮する行動特性」 と言われ、組織におけるハイパフォーマンスを上げる人々 の特性を表す言葉として広く用いられるようになりました。 近年はこのコンピテンシーが医学教育や看護教育にも活用されるようになり、 コンピテンシ ーに基づいた人材育成やカリキュラム作成が国際的潮流になっています。 今回は、看護の卒後教育プログラムの強化に向け、JICAプロジェクトがこれまで取り組んで きたことや今後の方向性についてご紹介していきたいと思います。

ЧАДАМЖИД СУУРИЛСАН ХӨТӨЛБӨР БОЛОВСРУУЛАЛТАД ЧИГЛЭХ НЬ ЖАЙКА-Н ТӨСЛИЙН ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ ТУХАЙ Та бүхэн чадамж гэдэг үгийг сонсож байсан уу?

Сүүлийн жилүүдэд чадамж гэх ойлголт нь анагаах ухааны боловсрол болон сувилахуйн боловсролд ч ихээхэн хэрэглэгдэх болсон ба чадамжид суурилан хүний нөөцийг бэлтгэх, сургалтын хөтөлбөр боловсруулах гэдэг нь олон улсын чиг хандлага болоод байна. Энэ удаа сувилахуйн төгсөлтийн дараах сургалтын хөтөлбөрийн сайжруулалтад чиглэн төслийн зүгээс өнөөдрийг хүртэл юу хийж ирсэн цаашид юу хийх талаар танилцуулна.

Сувилахуйн салбар хуралдаан

Зочин илтгэгч

Чадамж нь “Гайхалтай үр дүн гаргах хувь хүний Чадвар,Зан төлөвийн онцлог” мөн “Ажил үүрэгтээ шилдэг үр дүн үзүүлэх зан төлөвийн онцлог” гэж хэлэх ба байгууллага дахь тухайн хүний гүйцэтгэлийг дээшлүүлэх хүмүүсийн онцлогийг илэрхийлэх үг гэдгээрээ өргөн хэрэглэх болсон.

31

Зочин илтгэгч Guest speaker

Л.ЯНЖИНСҮРЭН БС-ын доктор

Албан тушаал: АШУҮИС Дорноговь аймаг дахь салбар АУС-д багш, ЭЗБА тэнхимийн эрхлэгч

Зочин илтгэгч

Холбоо барих майл хаяг: [email protected]

32

Утас: 96640662

Боловсрол: 1988 1991 2001 2007 2012

Дорноговь аймгийн Улаанбадрах сумын ЕБС ХААК малын эмч ЭМШУИС харьяа Дорноговь аймаг дахь АУК сувилагч, эх баригч ЭМШУИС харьяа Дорноговь аймаг дахь АУК хүний их эмч ЭМШУИС МДИ эмнэлзүйн лабораторийн эмч

Ажлын туршлага: 1991-1998 2001-2002 2007-2008 2008 оноос

Дорноговь аймгийн Улаанбадрах суманд малын эмч, тасгийн эрхлэгч Дорноговь аймгийн Нэгдсэн эмнэлэгт эх баригч Замын-Үүд сумын сум дундын эмнэлэгт эмч АШУҮИС Дорноговь аймаг дахь салбар АУС багш

Судалгааны чиглэл: Боловсрол судлал Гишүүнчлэл: Эмнэлзүйн лабораторийн нийгэмлэгийн гишүүн

АШУҮИС. Сувилахуйн Сургууль

СУРГАЛТААР СУВИЛАХ МЭРГЭЖИЛТЭНД ЭЕРЭГ ХАНДЛАГА ТӨЛӨВШҮҮЛЭХ НЬ (Зүүн болон говийн аймгийн сувилахуйн мэргэжилтний жишээн дээр)

1

Л.Янжинсүрэн1, Б.Батсайхан2, Ч.Ганчимэг3 АШУҮИС Дорноговь аймаг дахь салбар АУС-н Эмзүй Био-Анагаахын тэнхим 2 МУЭИС хэл шинжлэлийн тэнхим 3 АШУҮИС АУС Эмнэлзүйн лабораторийн тэнхим

Үндэслэл: 21-р зууны тогтвортой хөгжлийн боловсролын үзэл баримтлалд ирээдүйн мэргэжлийн боловсон хүчинд мэргэжлийн мэдлэг, чадвараас илүүтэйгээр эерэг хандлага төлөвшүүлэхэд илүү ач холбогдол өгч байна. Даяарчлалын эрин зуунд Монгол улсын хувьд ч зах зээлийн нийгэмд эргэлтгүйгээр шилжиж нийгмийн тогтолцоо өөрчлөгдөн үйлчилгээний харилцаанд шинэчлэл хийх зайлшгүй шаардлага тулгарч байгаатай уялдан төгсөн гарч буй мэргэжилтний ажилд хандах хандлагад өөрчлөлт гаргах асуудал хурцаар тавигдаж буй өнөө үед эрүүл мэндийн үйлчилгээний салбарт эмч, эмнэлгийн ажилтны эерэг хандлага төлөвшилт шаардлагатай төвшинд хүрээгүй байгаа нь өдөр тутмын бодит амьдралаас харагдаж буй төдийгүй ажил олгогчид болон үйлчлүүлэгчдийн сэтгэл ханамж эмч, эмнэлгийн мэргэжилтний өөрийн үнэлгээний үр дүнгээс харагдаж байна. Ийм нөхцөлд бүх шатны мэргэжилтэн бэлтгэх сургалтыг боловсронгуй болгох асуудал чухлаар тавигдаж байгаа бөгөөд тэр дундаа анагаахын мэргэжлийн сургалтаар эрүүл мэндийн салбарт бэлтгэн гаргаж буй хүний нөөцөд тавигдаж буй орчин үеийн шалгуур, нийгмийн эрэлтэд нийцсэн зөв хандлага төлөвшүүлэх асуудлыг тусгайлан авч үзэх шаардлага тулгарч байгаа нь сэдвийг сонгох зайлшгүй үндэслэл болно.

Материал, арга зүй: Судалгаанд зүүн болон говийн аймгийн эрүүл мэндийн төвд ажиллаж буй 610 сувилахуйн мэргэжилтнийг 59 ажил олгогч эмнэлгийн удирдах ажилтан, эрүүл мэндийн салбараар үйлчлүүлсэн 600 иргэдийг хамруулсан байна. Судалгаанд хамрагдагчдыг түүхэн арга, харьцуулсан судалгааны болон баримт бичгийн мөн асуумж ярилцлагын аргуудыг ашиглан судалгааг явууллаа. Эрүүл мэндийн боловсролын тухай хуулиуд, гадаад болон үндэсний судлаач нарын бичсэн ном, товхимол, хурал зөвлөгөөн, семинарын материал, ЭМЯ мэдээлэл, дүн бүртгэлийн албанаас сувилагчийн талаар гаргадаг мэдээ тайлан баримт, бичгүүдийг ашиглан бичиг баримтын судалгааны арга, харьцуулан жиших аргуудыг түлхүү ашигласан болно. Үр дүн: Судалгааны үр дүнгээс харахад өнөөгийн байдлаар сувилахуйн мэргэжилтний мэргэжлийн эерэг хандлага хангалттай хэмжээнд төлөвшөөгүй байгаа нь харагдаж байгаа бөгөөд энэ нь үйлчилгээний чанар, үр дүн, үйлчлүүлэгчийн сэтгэл ханамжид сөргөөр нөлөөлж байгаа нь тодорхой байна. Үүнийг тоон үзүүлэлтээр харуулбал, үйлчлүүлэгчид сувилахуйн мэргэжилтнийг ажлын байран дээрх харилцаа, хандлага

Сувилахуйн салбар хуралдаан

Зочин илтгэгч

Зорилго: Сувилагч мэргэжилтэнд эерэг хандлага төлөвшсөн байдлыг тодорхой бүс нутгийн хүрээнд судлан, сургалтаар эерэг хандлага төлөвшүүлэх боломж, арга замыг тодорхойлоход оршино

33

4% сайн, 47% дунд, 49% муу гэж үнэлж байна. Түүнчлэн ажил олгогчдоос төгсөн гарсан сувилахуйн мэргэжилтэнд өгсөн үнэлгээг харахад ажилдаа хандах хандлага нь 27.4% маш сайн, сайн, 72.6% дунд болон дундаас доош үнэлэгдэж байгаа нь хандлага хангалтгүйг харууллаа. Дүгнэлт: Сувилахуйн мэргэжил эзэмшин төгссөн сувилагчдын мэргэжлийн эерэг хандлага төлөвшилтийн өнөөгийн байдалд дүн шинжилгээ хийж, цаашид сургалтаар дамжуулан эерэг хандлагыг төлөвшүүлэх боломж, арга замыг тодорхойлох судалгааны эрэл хайгуул хийсний эцэст дараах дүгнэлтэд хүрлээ. Мэргэжлийн эерэг хандлага төлөвшүүлэх асуудал нь өргөн хүрээтэй, олон талт асуудал хэдий ч нэн тэргүүнд мэргэжилтэн бэлтгэж буй сургалт, бүр тодруулбал хөтөлбөрийн агуулга, стандарттай шууд холбогдож байна. Бидний мөрдөж буй хөтөлбөрүүдийн агуулга нь шинжлэх ухаанд суурилсан онолын мэдлэг, гардан ур чадвар олгох зорилгодоо чиглэсэн байгаа бөгөөд, мэргэжлийн онцлогтой холбох, хичээл хоорондын уялдааг хангах, прагматик чиглэлээр сургах гэх мэт тал дээр учир дутагдалтай байгаагийн дээр мэргэжлийн эерэг хандлага төлөвшүүлэх агуулга огт хөндөгдөөгүй байгаа нь сул тал гэж үзэж байна. Бүх хөтөлбөрт агуулгын онцлогтой нь уялдуулан мэргэжлийн эерэг хандлага төлөвшүүлэх асуудлыг заавал тусгах шаардлага тавих нь зүйтэй байна. Одоогийн мөрдөж буй үнэлгээний загварчилга сувилахуй өндөр хөгжсөн орнуудын жишигт хүргэх чиглэлээр боловсронгуй болгох зайлшгүй шаардлага тулгарч байгааг дурдах нь зүйтэй. Эцэст нь дүгнэхэд сувилахуйн мэргэжилтэнд хандах нийгмийн хандлага, сэтгэл зүй нь мэргэжилтний эерэг хандлага төлөвшихөд тодорхой хэмжээгээр нөлөөлж байгааг ч харгалзан үзэх шаардлагатай байна. Сувилахуйн мэргэжилтэнд мэргэжлийн эерэг хандлага төлөвшүүлэх асуудал нь эмнэлгийн үйлчилгээний чанарт ахиц гаргаад зогсохгүй нийгэмд эерэг хандлага, зөв сэтгэл зүй төлөвшүүлэхэд ч тодорхой хувь нэмэр оруулах учраас энэхүү сэдвийг цаашид нийгмийн шинжлэх ухаануудын шинэ параддигмын хүрээнд гүнзгийрүүлэн судлах шаардлагатай юм. Зочин илтгэгч

Түлхүүр үгс: Төлөвшсөн, хөтөлбөр, үнэлгээ, үйлчилгээний чанар.

34

АШУҮИС. Сувилахуйн Сургууль

Зочин илтгэгч

Б.БОЛОРХОРЛОО

Guest speaker

Боловсрол: 1998-2002 2003-2004 2014-2016

АУКоллеж Эмчилгээ сувилгааны арга зүйч мэргэжлээр Удирдлагын академи Нийгмийн удирдлагын менежер Боловсролын их сургуулийн Сэтгэл судлалын магистраар тус тус суралцсан. Сувилагчийн “Ахлах” зэрэгтэй.

Зочин илтгэгч

Ажлын туршлага: 2003 ЭНЭШТ-ийн Дотрын клиникийн арга зүйч 2011 ЭХЭМҮТ-ийн Нярай судлалын тасагт сувилагч 2013 - 2020 ЭХЭМҮТ-ийн Сувилахуйн албанд сувилахуйн тусламжийн чанар хариуцсан арга зүйч 2020-2021 АШУҮИС-ийн Монгол-Японы эмнэлэгт Сувилахуйн тусламжийн чанар, аюулгүй байдал хариуцсан дэд дарга 2022 оноос ЭМЯ-ны Эмнэлгийн тусламж үйлчилгээний газрын Эмнэлгийн тусламжийн чанар, аюулгүй байдлын хэлтэст Сувилахуйн тусламжийн чанар, аюулгүй байдал хариуцсан мэргэжилтнээр томилогдон ажиллаж байна.

35

Сувилахуйн салбар хуралдаан

СУВИЛАХУЙН ТУСЛАМЖ ҮЙЛЧИЛГЭЭНИЙ ӨНӨӨГИЙН БАЙДАЛ, ЦААШИД АВАХ АРГА ХЭМЖЭЭ

1

Б. Болорхорлоо1 ЭМЯ-ны Эмнэлгийн тусламж үйлчилгээний газар

Дэлхийн хэмжээнд нийт 27,9 сая сувилагч ажилладаг. Энэ нь эрүүл мэндийн салбарын нийт ажилтны 59%-ийг эзэлдэг ба 5,9 сая сувилагчийн орон тоо дутагдалтай байна. Эх баригч 1,9 сая ажиллаж байгаагаас 900,000 эх баригчийн орон тоо дутагдалтай байна. 2030 онд тогтвортой хөгжлийн зорилт (SDG)-3 эрүүл мэнд, сайн сайхан байдалд хүрэхийн тулд дэлхий нийтэд 9 сая сувилагч, эх баригч шаардлагатай. Ковид-19 халдварын нөхцөл байдалтай уялдуулж дахин тооцоход 2030 гэхэд 13 сая сувилагч шаардлагатай гэж ДЭМБ-аас тооцоолжээ. Монгол улсад 2020 оны байдлаар эрүүл мэндийн салбарт нийт 56,5 мянган ажилчид 3409939 хүн амд эмнэлгийн тусламж үйлчилгээг үзүүлдэг. Эрүүл мэндийн салбарт 13112 сувилагч ажилладаг ба 10000 хүн амд 40,7 сувилагч ногдож байна. Эмч сувилагчийн харьцаа 1:1,1 байна. Дэлхийн эрүүл мэндийн 74-р ассемблейгээс баталсан 2021-2025 он хүртэл сувилахуйн болон эх барихын дэлхийн стратегийн чиглэлүүд нь эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээ болон хүн амын эрүүл мэндэд хүрэхийн тулд харилцан уялдаатай 4 бодлогын тэргүүлэх чиглэлийг тодорхойлсон. Үүнд: Боловсрол, ажлын байр, манлайлал, тусламж үйлчилгээ үзүүлэх зорилтууд багтдаг.

Зочин илтгэгч

1. Боловсрол: Чанартай боловсрол олгох, хүн амын эрүүл мэндийн хэрэгцээг хангах, чадвартай эх баригч, сувилагчийг бэлтгэх

36

Стратегийн чиглэл: Эх баригч, сувилагчаар төгсөгчид эрүүл мэндийн тогтолцооны эрэлт хэрэгцээтэй нийцэж, үндэсний эрүүл мэндийн тэргүүлэх чиглэлийг хангахад шаардлагатай мэдлэг, чадвар, хандлага эзэмшсэн байна. Бодлогын тэргүүлэх чиглэл: Хүн амын эрүүл мэндийн эрэлт хэрэгцээ стандартад нийцсэн чадамжид суурилсан сургалтын хөтөлбөр, чанарын шаардлага хангасан үр дүнтэй сургалтын загварыг хэрэгжүүлэх Сурган заах арга зүйд суралцаж бэлтгэгдсэн, эмнэлзүйн ур чадвартай, багш нартай байх 2. Ажил мэргэжил: Ажлын байр бий болгох, шилжилт хөдөлгөөнийг зохицуулах, эх баригч, сувилагчийг тогтвортой ажиллуулах, эрүүл мэндийн салбарын ажилчдын дунд сувилагч, эх баригчийн эзлэх хувийг тогтвортой нэмэгдүүлэх шаардлагатай Стратегийн чиглэл: Сувилагч, эх баригчдыг тогтвортой үр дүнтэй ажиллуулах, ажилд авах, ажлын байрны хүртээмж, орон тоог нэмэгдүүлэх АШУҮИС. Сувилахуйн Сургууль

Бодлогын тэргүүлэх чиглэл: Сувилахуй эх баригчдын ажиллах хүчний төлөвлөлт болон эрүүл мэндийн хөдөлмөрийн зах зээлээр дамжуулан урьдчилан таамаглах ДЭМБ олон улсын ажилд авах дүрмийн дагуу сувилагч эх баригчдыг ажилд авах, дэмжих эргэлт хөдөлгөөнийг нэмэгдүүлэх 3. Манлайлал: Эрүүл мэнд эрдэм шинжилгээний чиглэлээр сувилахуйн болон эх барихын манлайллыг бэхжүүлэх системүүд Стратегийн чиглэл: Ахлах сувилагч ба эх баригчдын эрх мэдэл, бие даасан байдал, шийдвэр гаргалтыг нэмэгдүүлэх. Эрүүл мэндийн байгууллага их сургуульд сувилагч, эх барихын удирдагч, ирээдүйн лидерүүдийг үргэлжлүүлэн бэлтгэх, хөгжүүлэх Бодлогын тэргүүлэх чиглэл: Эрүүл мэндийн бодлого гаргах шатанд ахлах сувилагч, эх барихын ажиллах хүчний засаглалыг удирдлага болгон оруулах Ахлах эх баригч, сувилагч нарт зориулсан манлайллын ур чадварыг хөгжүүлэхэд сургалт зохион байгуулах, дэмжих 4. Тусламж үйлчилгээ: Эх баригч сувилагч нарыг дэмжих, хүндэтгэх, хамгаалах, тусламж үйлчилгээ үзүүлэхэд шаардлагатай багаж хэрэгслээр бүрэн хангах, аюулгүй байдлыг хангаж ажиллах Стратегийн тэргүүлэх чиглэл: Сувилагч эх бригчдын тогтвортой үр дүнтэй ажиллуулах, ажилд авах, ажлын байрны хүртээмж, орон тоог нэмэгдүүлэх

Бүх нийтийн эрүүл мэндэд хүрэхийн тулд сувилахуйн болон эх барихуйн ажлыг эрчимжүүлнэ. Сувилахуй болон эх баригчдыг хүчирхэг байлгах нь бүх нийтийн эрүүл мэндийн гол тулгуур юм. Энэ нь өртөг багатай, шаардлагагүй хөндлөнгийн оролцоог багасгах замаар нөөцийг хэмнэж, тусламж үйлчилгээ, эрүүл мэндийн чанарыг сайжруулдаг. Эрүүл мэндийн яамнаас Сувилахуйн тусламжийн чанар, аюулгүй байдлыг сайжруулахад сувилагч мэргэжилтний тулгамдсан асуудлыг тодорхойлох, шийдвэрлэх, бодлогын бичиг баримтад тусгах, эрх зүйн орчинг сайжруулах зорилгоор “Сувилахуйн тусламжийн шинэчлэл-Сувилагч мэргэжлийн үнэ цэнэ” сэдэвт хэлэлцүүлгийг анх удаа Эрүүл мэндийн байгууллагуудын удирдах ажилтны зөвлөгөөний нэг салбар хуралдаан болгон сувилагч мэргэжилтнүүдээс төлөөллийг оролцуулан зохион байгуулсан. Хэлэлцүүлгийн үеэр сувилахуйн тусламж үйлчилгээнд тулгамдаж буй асуудлыг 4 чиглэлд авч үзсэн бөгөөд нийт 68 эрүүл мэндийн байгууллагын 1138 сувилагчийг хамруулсан. Сувилахуйн тусламж үйлчилгээнд тулгамдаж буй асуудлуудыг дараах чиглэлд тодорхойлсон. Үүнд: Сувилахуйн хүний нөөц, Сувилахуйн тусламж үйлчилгээний талаар, Сувилагчийн нийгэм хангамжийн талаар, Сувилахуйн боловсрол, Сувилахуйн салбар хуралдаан

Зочин илтгэгч

Бодлогын тэргүүлэх чиглэл: Эх баригч ба сувилагч нар бүрэн орон тоогоор аюулгүй орчинд ажилладаг байх тэдний боловсрол, сургалт болон туслах үйлчилгээ үзүүлэх, салбар дундын эрүүл мэндийн үйлчилгээ үзүүлэх шаардлагатай байна.

37

манлайлалын талаар, Дээрх тулгамдсан асуудлыг шийдвэрлэхэд хууль эрх зүйн орчинг боловсронгуй болгох, Сувилахуйн тусламж үйлчилгээний чанар, хүртээмжийг нэмэгдүүлэх чиглэлээр, Хүний нөөцийг чадавхижуулах чиглэлээр, Сувилагчийн нийгэм хамгааллыг сайжруулах чиглэл. НЭГ: ЭРҮҮЛ МЭНДИЙН ЯАМАНД

Зочин илтгэгч

1.1. Сувилахуйн тусламж үйлчилгээний хууль эрх зүйн орчинг боловсронгуй болгох 1.2. Сувилахуйн түгээмэл үйлдлийн стандартыг шинэчлэх 1.3. Сувилахуйн удирдлагын тогтолцоо, сувилахуйн албаны үйл ажиллагааны бүтэц зохион байгуулалтыг боловсронгуй болгох 1.4. Сувилахуйг хөгжүүлэх үндэсний бодлого, стратеги боловсруулах 1.5. Сувилагч мэргэжилтний хүний нөөцийн асуудлыг нэмэгдүүлэх арга хэмжээг бодлогын түвшинд зохион байгуулах 1.6. Сувилагч мэргэжилтний албан тушаалын ангилал, зэрэглэл, эмнэлгийн тусламжийн шатлал, ажил үүргийн онцлог, стандарт нормативт тохирсон цалингийн шатлалыг ахиулах, нэмэгдэл үйлчилгээний үнэлэмжийг тогтоож мөрдүүлэх 1.7. Сувилагчийн хөгжлийн карьерийн баримт бичгийг шинэчлэх 1.8. Шинэ сувилагчийн сургалтын тогтолцоог бүрдүүлэх чиглэлээр холбогдох эрх зүйн орчинг бүрдүүлэх 1.9. Чадамжид суурилсан сувилахуйн хөтөлбөрийн тогтолцоо (Competency based postgraduate)-г бий болгох 1.10. Сувилахуйн төгсөлтийн дараах сургалтын тогтолцоог боловсронгуй болгох, сургалтын хөтөлбөрийг нэгтгэх зохицуулга хийх (АШУҮИС, ЭМХТ), сургалтын журмыг өөрчлөх, санхүүжилтийг нэмэгдүүлэх

38

ХОЁР: АЙМАГ ОРОН НУТГИЙН ЗАСАГ ЗАХИРГАА, ЭРҮҮЛ МЭНДИЙН ГАЗАР, ЭМНЭЛЭГ, ЭРҮҮЛ МЭНДИЙН БАЙГУУЛЛАГАД ЗӨВЛӨМЖ БОЛГОХ НЬ: 2.1. Сувилагч мэргэжилтнийг тогтвор сууршилтай ажиллуулахад чиглэсэн бодлого боловсруулан хэрэгжүүлэх, ажлын нөхцөл, цалин хөлс, урамшууллын асуудлыг оновчтойгоор шийдвэрлэх 2.2. E-Health программыг боловсронгуй болгох, анхан шатны бичиг баримтын давхардлыг арилгах 2.3. Эрүүл, аюулгүй ажлын байрны орчин нөхцлөөр хангах, орчин үеийн техник, технологиор хангах 2.4. Нэг сувилагчид ноогдох үйлчлүүлэгчийн тоог багасгах 2.5. Нэг эмчид ноогдох сувилагчийн тоог 1:2 болгох 2.6. Ээлжийн сувилагчдын үргэлжлэх ажлын цагийг богиносгох (8:8:8) 2.7. Туслах сувилагчийг ажиллуулах 2.8. Эмнэлгийн дэргэд эмч, сувилагч, бусад эмнэлгийн мэргэжилтнүүдийн хүүхдийн цэцэрлэг, өдөр өнжүүлэх төв байгуулах АШУҮИС. Сувилахуйн Сургууль

2.9. Хөнгөлөлттэй орон сууцанд хамруулах дэмжлэг үзүүлэх 2.10. Сувилахуйн төгсөлтийн болон төгсөлтийн дараах мэргэшүүлэх, мэргэжил дээшлүүлэх, тасралтгүй суралцах замаар мэргэжлийн үйл ажиллагааг чанартай явуулах сувилах эрхийн зөвшөөрлөө баталгаажуулахад санхүүгийн зохих дэмжлэг үзүүлэх 2.11. Ажлын байранд тасралтгүй сургалт явуулах, үр дүнд суурилсан сургалтын хөтөлбөр, сувилахуйн сургагч багшийн сургалтыг зохион байгуулах 2.12. Сувилагчийн бие даасан байдлыг бэхжүүлэх, шийдвэр гаргахад тэгш эрхтэйгээр оролцуулах 2.13. Эмнэлэг сургуулийн хамтын ажиллагааг өргөжүүлэх, уялдаа холбоог сайжруулах 2.14. Сувилагчийн эмнэл зүйн ур чадварыг сайжруулах төв байгуулах 2.15. Нийгэмд сувилагч мэргэжлийг сурталчлах, мэргэжлийн үнэ цэнийг өсгөх компанит ажлыг зохион байгуулах ГУРАВ: СУВИЛАГЧ МЭРГЭЖИЛТЭНҮҮДЭД:

Зочин илтгэгч

3.1. Өнөөгийн нийгмийн хэрэгцээ шаардлагыг хангахад мэргэжлийн өндөр мэдлэг, хандлага, ур чадвартай ажиллах 3.2. Орчин үеийн багаж тоног төхөөрөмжийг ажиллуулах ур чадвар эзэмших, компьютер болон гадаад хэлний мэдлэгээ нэмэгдүүлэхэд өөрийгөө дайчлан, идэвхи санаачлагатай хандах 3.3. Сувилахуйн тусламж үйлчилгээг хүн амд жигд хүртээмжтэй, чанартай үзүүлэх зорилтыг хэрэгжүүлэхдээ мэргэжлийн ёс зүй, хандлага харилцааны соёлыг эрхэмлэн үйлчүүлэгчдээ дээдэлж, итгэлийг хүлээн мэргэжлийн ёс зүйтэй ажиллахыг шаардлагатай байна.

39

Сувилахуйн салбар хуралдаан

Зочин илтгэгч 40

АШУҮИС. Сувилахуйн Сургууль

Зочин илтгэгч 41

Сувилахуйн салбар хуралдаан

15-24 НАСНЫ ОЮУТНУУДЫН ДУНД ХДХВ, ТЭМБҮҮГ ЭРТ ИЛРҮҮЛЭХ НЬ Э. Баттуяа1, Л.Сундуй-Янжмаа2, Д.Алтантуул2, Ч.Энхтуул2, Э.Бат-Өлзий2,В.Даваахүү2 1 АШУҮИС-ийн МЯЭ 2 АШУҮИС-ийн Сувилахуйн сургууль [email protected]

Үндэслэл: Дэлхийд ойролцоогоор 37.9 сая ХДХВ/ДОХ өвчинтэй хүн амьдарч байгаа бөгөөд тэдгээрийн 32% орчмыг 15-24 насны залуус эзэлж байна. Монгол улсын хэмжээнд 2020 онд бэлгийн замаар дамжих халдварын 16.2 мянган тохиолдол илэрч сүүлийн 10 жилийн дунджаас 2.5 мянга буюу 16.4%-аар, өмнөх оноос 1.7 мянга буюу 10.8%-аар өссөн байна. Бэлгийн замаар дамжих халдварт өвчний өвчлөлийн байдлыг 2013-2020 онуудын байдлаар авч үзвэл тэмбүү өвчний тохиолдол 38.2%- 46.0%-ийг эзэлж тэргүүлсэн байна. Бэлгийн замаар дамжих халдварт өвчнөөр өвчлөгсдийн 42%-ийг 15-24 насны залуучууд эзэлж байна.Иймд бид энэхүү судалгааг хийхээр болсон.

ЭРДМИЙН ЧУУЛГАН - 64

Зорилго: 15-24 насны оюутнуудын дунд ХДХВ, тэмбүүг эрт илрүүлэхэд оршино. Материал, арга зүй: 15-24 насны оюутнуудын дунд БЗДХ-ыг эрт илрүүлэх судалгааг агшингийн загвараар 147 оюутны дунд тоон судалгааны аргаар хийсэн. Судалгааг ХДХВ, тэмбүү өвчнийг эрт илрүүлэх ДЭМБ-аас зөвлөмж болгон гаргасан, өвөрмөц болон мэдрэг чанараараа стандартын шаардлага хангасан түргэвчилсэн оношлуурыг хэрэглэв. Үр дүн: Судалгаанд хамрагдсан оюутны дундаж нас 19.4±2.5 байв. Хүйсээр нь авч үзвэл 95% нь эмэгтэй, 5% эрэгтэй байв. БЗДХ халдвар эрт илрүүлэх шинжилгээнд хамрагдсан оюутны 91.1% нь эрүүл, 0.7% (1) нь ДОХ болон тэмбүүтэй, 8.2% (12) нь тэмбүүгийн сорил сул эерэг тодорхойлогдов. Дүгнэлт: 15-24 насны оюутнуудын дунд ДОХ, тэмбүүтэй 0.7%, тэмбүүгийн сорил 8.2%-д нь сул эерэг байв. Түлхүүр үгс: БЗДХ, ДОХ, тэмбүү, оюутан

42

АШУҮИС. Сувилахуйн Сургууль

1969-1979 ОНЫ СУВИЛАХУЙН ТҮҮХИЙН ҮЙЛ ЯВДЛЫГ ОНЦЛОН ТОДРУУЛАХ НЬ П. Золжаргал1 , А. Гэрэлмаа1, Ж. Ариунаа1 1 АШУҮИС-ийн Сувилахуйн сургууль [email protected]

Үндэслэл: 1969 оны байдлаар Анагаах ухааны дунд сургууль /АУДуС/ нь 7 мэргэжлийн салбартай, 42 бүлэгтэй, 1250 оюутантай, 70 гаруй багштайгаар сургалтын үйл ажиллагаа явуулж байсан байна. Монгол улсын Эрүүл мэндийн яам, АУДуС-ийн захиргаа Сувилагчийн сургалтыг сайжруулахад ихээхэн анхаарч, ДЭМБ-ын тусламж, дэмжлэгийн хүрээнд түүнд зориулсан тусгайлсан хөтөлбөрийг боловсруулж хэрэгжүүлсэн. Энэ нь ДЭМБ-ын 008 тоот хөтөлбөр юм. Энэхүү хөтөлбөрийн хүрээнд “СУВИЛАГЧ БАГШ” бэлтгэгдэж эхэлснээс хойш олон улсын жишгээр эмчийн туслагч биш, биеэ даасан мэргэжил болтол нь хөгжүүлэх үндэс суурь тавигджээ.

Үр дүн: 1969 онд БНМАУ-ын СнЗ-ийн 103-р тогтоол гарч АУДуС-ийн дэргэд анх удаа сувилагчийн багшийн ангийг нээж, 1969-1970 оны хичээлийн жилд 20 хүн элсүүлэн 2 жилийн хугацаагаар сургаж, 1971 онд 18 хүн сувилагчийн багшаар төгссөн байна. Энэ ангийг манай ахмад багш Б. Шоовдор, С. Халтар, Г. Должинжав, Ж. Цэрэндулам, Х. Бадамцэрэн нар төгсөн гарч сургуульдаа олон жил үр бүтээлтэй ажиллаж байсан. ДЭМБ-ын 008 тоот хөтөлбөрийн сувилагч багш бэлтгэх зорилгын дагуу ДЭМБ-ын зөвлөхийг урт хугацаагаар авч ажиллуулан, сургалтанд биечлэн оролцуулах болсон. Тухайлбал БНПАУ-ын иргэн, сувилахуйн мэргэжилтэн Ирина Шарковска 3 удаа, БНСЮУ-ын иргэн Мирян Бризч 2 удаа тус тус ажиллаж байжээ. Сувилагч багш нарыг БНПАУ-д явуулан сургаж, бэлтгэж байв. Польшийн сувилагчийн сургуулийн анхны монгол төгсөгчид нь сувилахуйн багш Д. Цэцэгмаа, Б. Шоовдор, Д. Өлзийням, Д. Пүрэвсүрэн, Х. Бадамцэрэн, Жанчив, М. Эрдэв, Ц. Бямба, Г. Должинжав, Т. Тогоо нар байв. Дүгнэлт: 1. Сувилагчийн сургуулийн 1969-1979 оны тавдугаар 10 жилийн түүхэн замналдаа ДЭМБ-ын 008 хөтөлбөрийн хүрээнд Анагаах Ухааны Дунд Сургуулийн дэргэд Сувилагчийн багшийн анги нээж, 1969-1970 оны хичээлийн жилд 20 хүн элсүүлэн, 2 жилийн хугацаатай сургаж, 18 мэргэжилтэн төгсөн, сувилахуйн багшаар ажиллах болсон байна. 2. Польш, Югослав улсаас ДЭМБ-ын зөвлөх багш нар болох Ирина Шарковска, Мироян Бризч багш нар уригдан ирж, ажиллаж сувилагч мэргэжилтэн бэлтгэхэд үнэтэй хувь нэмэр оруулсан байна. Түлхүүр үгс: Багш, сувилагч, сургалт

Сувилахуйн салбар хуралдаан

Судалгааны илтгэлүүд

Зорилго: 1969-1979 оны /тавдугаар арван жил/ Сувилахуйн түүхийг судалж, онцлох үйл явдлыг тодруулах Материал, арга зүй: Судалгааны бүтээл, архивын баримт материалд дүн шинжилгээ хийх аргыг голлон ашигласан.

43

SARS-CoV-2 МЕМБРАН ГЛИКОПРОТЕЙНООР ӨДӨӨГДСӨН ҮРЭВСЛИЙН ЭСРЭГ ПРОБИОТИК БАКТЕРИ LACTOBACILLUS RHAMNOSUS Г. Ууганбаяр1, Б. Ганбаатар2, Б. Наранбат2 АШУҮИС, Сувилахуйн сургууль Ерөнхий эрдмийн тэнхим 2 АШУҮИС, Сувилахуйн сургууль Анагаахын суурь шинжлэх ухааны тэнхим [email protected] 1

Үндэслэл: SARS-CoV-2 вирус нь 2019 оны хоёрдугаар сард Хятад улсын Үүхан хотод тодорхойлогдсон. Дэлхийн эрүүл мэндийн байгуулагаас COVID-2019-ийг цар тахал хэмээн зарласан. SARS-CoV-2 вирусын гадаргуу дээр 4 төрлийн уураг буюу S уураг, M уураг, E уураг, N уураг байдаг. Энэхүү судалгаанд SARS-CoV-2 вирусын гадаргуу дээр байдаг M уургийг ашигласан. Энэхүү уураг нь вирусын гадаргуу дээр элбэг байдаг. Гэхдээ М уургийн үүрэг нь тодорхой бус байна.

ЭРДМИЙН ЧУУЛГАН - 64

Зорилго: Lactobacillus rhamnosus бактери болон P. pulmonarius мөөг нь SARSCoV-2 вирусын М уургаар өдөөгдсөн уушгинд дахь үрэвслийг бууруулах

44

Материал, арга зүй: Энэхүү судалгааны ажил нь ICR хулгана дээр туршилт хийгдсэн бөгөөд Lactobacillus rhamnosus бактери болон P. pulmonarius хүнсний мөөг ашигласан. Бактери болон хүнсний мөөгөөр ICR хулганаа 14 хоногийн турш хооллосны дараа SARS-CoV-2-ын М уургийг хулганы хамар луу тарьсан. Хяналтын бүлэгт ногоон флюресенци уургийг ашигласан. 8 цагийн дараа хулганаа амийг нь тасалж, PBS-ээр уушгинаас нь шүүдсийг нь авч, ELISA kit-ээр IL-6 буюу цитокины хэмжээг тодорхойлсон. Уушгинаас нь РНХ ялган авч, РНХ-ээс сДНХ рүү хөрвүүлэн, PDE4B генийг RT-PCR-аар тодорхойлсон. Мэдээлэл боловсруулалтаа PRISM программ ашиглан үр дүнгийн боловсруулалт хийсэн. Үр дүн: SARS-CoV-2-ын М уургаар тарьсан хулганы уушгин дахь IL-6 түвшин хяналтын бүлгийн ногоон флюресенци уургаар тарьсан хулганы уушгин дахь IL-6 түвшинтэй харьцуулахад ихэссэн байсан. PDE4B генийг блоколсон хулгана дээр SARS-CoV-2-ын М уургийг тарихад уушгин дахь IL-6 түвшин хяналтын бүлгийн ногоон флюресенци уургаар тарьхад уушгин дахь IL-6 түвшинтэй харьцуулахад буурсан. Lactobacillus rhamnosus бактери болон P. pulmonarius хүнсний мөөгөөр улганыг хооллоход IL-6 түвшин буурсан. Дүгнэлт: Эдгээр үр дүнгүүдээс Lactobacillus rhamnosus бактери нь SARS-CoV-2-ын М уургаар өдөөгдсөн уушгин дахь үрэвслийг бууруулж байна. Түлхүүр үгс: Lactobacillus rhamnosus, IL-6, SARS-CoV-2, Цитокины шуурга, PDE4B

АШУҮИС. Сувилахуйн Сургууль

АМБУЛАТОРИОР ҮЙЛЧЛҮҮЛЭГЧДЭД ХЯЛБАРШУУЛСАН ЭРТ СЭРЭМЖЛҮҮЛЭХ ҮНЭЛГЭЭНИЙ ҮР ДҮНГ ТООЦОХ НЬ А.Золзаяа1, Я. Мөнгөнцэцэг1 , Г. Ганхуяг2 АШУҮИС-ийн, Монгол Японы эмнэлэг, АШУҮИС-ийн Сувилахуйн сургууль [email protected]

Үндэслэл: Эрт сэрэмжлүүлэх үнэлгээ(ЭСҮ) гэдэг нь үйчлүүлэгчийн биеийн байдлыг физиологийн 6 үзүүлэлтээр үнэлэн, оноогоор тооцоолох аргачлал юм. ЭСҮ-г тогтмол хэрэглэсэний үр дүнд эмнэлгийн тусламж үйлчилгээний шуурхай байдал, чанарын хяналтыг сайжруулах, эмнэлзүйн эрсдэл хүндрэлээс сэргийлэх боломжтой. ЭСҮ-г сувилагч хийх бөгөөд амбулаторийн тасагт эрт сэрэмжлүүлэх хялбаршуулсан үнэлгээгээр үнэлнэ. Цочмог өвчин эмгэгийн эмнэлзүйн шинж тэмдгүүд илэрч, өвдөлт зовиур ихтэй, биеийн байдал хүнд үйлчлүүлэгчийг ЭСҮ оноогоор үнэлэн,тусламж үйлчилгээг үзүүлэх шаардлага гарч байсан. МонголЯпон эмнэлгийн амбулаториор үйлчлүүлсэн сүүлийн 6 сарын ЭСҮ-гээр үнэлсэн судалгаагаар нийт 315 хүн үйлчлүүлсэн ба үүнээс 23 үйлчлүүлэгчид онош тодруулан яаралтай тусламж үзүүлж эмнэлзүйн хүндрэл илрүүлж, гарч болох эрсдэлээс урьдчилан сэргийлсэн учраас судалгааг хийх үндэслэл болсон. Зорилго: Монгол-Япон эмнэлэгт ЭСҮ-г хийх нь үйлчлүүлэгчийн аюулгүй байдлыг хангаж, гарах хүндрэл эрсдэлээс урьдчилан сэргийлэх, өвчнийг оношлоход орших ба ЭСҮ-ний ач холбогдол, сувилахуйн тусламжийн хяналт үнэлгээг судлах юм.

Үр дүн: Судалгаанд эрэгтэй 115, эмэгтэй 200 үйлчлүүлэгч хамрагдсан.Үүнээс насны ангилалаар: 16-25 насны 17 үйлчлүүлэгч, 26-35 насны 31 үйлчлүүлэгч, 36-45 насны 66 үйлчлүүлэгч, 46-55 насны 79 үйлчлүүлэгч, 56-65 насны 75 үйлчлүүлэгч,66аас дээш насны 47үйлчлүүлэгч оролцсон байна. Судалгаанд оролцсон 315 үйлчлүүлэгчийн ЭСҮ-гээр буцаасан 208 ба 65% (бага эрсдэлтэй ), амбулаторийн үзлэгт 84 ба 26,6%( дунд эрсдэлтэй) яаралтай тусламж 23 ба 7,3% (өндөр эрсдэлтэй) байна. Үүнээс 7,3%-д нь яаралтай тусламж үйлчилгээ үзүүлснээс 7 үйлчлүүлэгчид онош тодруулан, Монгол-Япон эмнэлгийн хэвтэн эмчлүүлэх тасаг, эрчимт эмчилгээ, УГТЭ, ГССҮТ, ЭХЭМҮТ, БЗДНЭ зэрэг чиглэлийн эмнэлэгт тээвэрлэн амь насыг аврах асуудлуудыг шийдвэрлэсэн байна.

Судалгааны илтгэлүүд

Материал, арга зүй: Судалгааг баримтын судалгааны аргыг ашиглан (ЭСҮ) эмнэлгийн амбулаторийн сүүлийн 6 сарын хугацаанд үйлчлүүлсэн үйлчлүүлэгчийн үнэлгээ мэдээлэлд үр дүнгийн боловсруулалт хийж, үр дүнг гаргалаа.

Дүгнэлт: Амбулаторийн ЭСҮ-гээр үйлчлүүлсэн хүмүүсийн 7,3% нь өндөр эрсдэлтэй, амь насанд аюултай байсан бөгөөд үйлчлүүлэгчийн амин эрхтэний хямралыг илрүүлэн, цаг алдалгүй дараагийн тусламж үйлчилгээг үзүүлж, гарах хүндрэлээс урьдчилан сэргийлэх чухал ач холбогдолтой. Цаашид ЭСҮ хийж, тулгамдаж буй асуудлыг шийдвэрлэх орон тооны сувилагч ажиллуулах нь нэн чухал байна.

45

Түлхүүр үгс: Эрт сэрэмжлүүлэх үнэлгээ

Сувилахуйн салбар хуралдаан

АНАГААХЫН ХИМИ ХИЧЭЭЛД ПОДКАСТ АШИГЛАХ БОЛОМЖИЙГ ТОДОРХОЙЛСОН НЬ

1

А.Гэрэлмаа1, П. Золжаргал2 АШУҮИС, СС, Ерөнхий эрдмийн тэнхим [email protected]

Үндэслэл: Анагаахын ерөнхий суурь боловсролд хийх хөтөлбөрийн өөрчлөлт шинэчлэлийн гол агуулга нь оюуны чадамжийг дээшлүүлэх, боловсролын чөлөөт тогтолцоог хөгжүүлэн, суралцагчдад онолын гүн бат мэдлэг, чадвар хандлагыг эзэмшүүлэх, лабораторийн шинжилгээний эзэмшвэл зохих арга барил, ур чадварыг олон улсын нийтлэг шаардлага, зүй тогтол, шалгуурын дагуу хөгжүүлэх, мэргэжлийн болон удирдан зохион байгуулах ажлын өндөр ур чадвар эзэмшүүлж, боловсролын хэрэгцээг хангах нь чухал юм. Энэхүү хэрэгцээг хангах нэгээхэн хэсэг нь анагаахын сургалтанд химийн шинжлэх ухааны подкастуудыг ашиглан нийгмийн эрэлт хэрэгцээ, шаардлагыг хангахуйц гүн бат мэдлэг, ур чадвар, хандлага эзэмшсэн цаашид суралцах эрмэлзлэл бүхий эмнэлэгийн мэргэжилтэнүүд бэлтгэхэд чухал хувь нэмэр оруулах, үр дүнг тооцох зорилгоор хийсэн туршилт судалгаа юм. Зорилго: Сувилахуйн сургуулийн нэгдүгээр дамжааны оюутнуудад подкаст сургалтын загварыг ашиглан химийн хичээлийг зааж, үр дүнг тооцоолох

ЭРДМИЙН ЧУУЛГАН - 64

Материал, арга зүй: Анагаахын хими хичээлийн агуулгын хүрээнд нийт найман подкастыг цахим сургалтын орчинд нээлтэйгээр байршуулсан. АШУҮИС-ийн Сувилахуйн сургуульд сувилагч мэргэжлээр суралцаж буй нэгдүгээр дамжааны 350 оюутан подкастуудыг нэмэлт сургалтын хэрэгсэл болгон ашигласан.

46

Үр дүн: АШУҮИС-ийн Сувилахуйн сургуульд сувилагч мэргэжлээр суралцаж буй нэгдүгээр дамжааны судалгаанд оролцсон оюутнуудын 87 хувь нь химийн хичээлийн подкастууд нь сургалтын чухал хэрэглэгдэхүүн, 81 хувь нь хичээлээ гүнзгийрүүлэн ойлгоход ашиг тустай байсан гэдэгт санал нэгджээ. Фокус бүлгийн ярилцлагаар химийн хичээлийн подкастууд ямар ашиг тустай байсныг гүнзгийрүүлэн судлахад оюутнууд подкаст материалыг олон удаа давтан үзэх боломжтой болсонд талархаж байв. Дүгнэлт: 1. Сувилагч мэргэжлээр суралцаж буй оюутнууд анагаахын химийн хичээлийн агуулгатай холбоотой подкастууд судлуулсан нь уг хичээлийн агуулгыг гүнзгий ойлгоход ашиг тустай байсан гэж үзсэн. 2. Сургалтыг дэмжих подкастыг амжилттай хэрэгжүүлэхийн тулд багш нарын зүгээс түүний ач холбогдлыг сурталчлах шаардлагатай байна. Түлхүүр үгс: Подкаст, хими, сувилагч, сургалтын хэрэглэгдэхүүн

АШУҮИС. Сувилахуйн Сургууль

АНГЛИ ХЭЛНИЙ БАГШ НАРЫН TESOL- ИЙН СУРГАЛТААР ХӨГЖИХ БОЛОМЖИЙГ СУДЛАХ НЬ

1

Б. Гантуяа1, И. Нарантуяа1, Ч. Оюунаа1 АШУҮИС Сувилахуйн сургууль Ерөнхий Эрдмийн Тэнхим [email protected].тn

Үндэслэл: Хөгжиж буй өнөөгийн нийгмийн шаардлагаар бүтээлч сэтгэлгээтэй, асуудлыг шийдвэрлэх, амьдрах чадвартай дэлхийн иргэнийг бэлтгэхийн тулд багш өөрөө бие дааж зайлшгүй хөгжих цаг үе нэгэнт иржээ. Дэвшилтэт техник технологи ашиглан цахим сургалтад хамрагдах нь орон зайнаас үл хамаарч цаг хугацаа, эдийн засгийн хэмнэлттэйгээр дэлхийн аль ч улс оронд суралцах боломж байна. TESOL нь багшийг академик түвшинд хөгжүүлж, хоёрдогч англи хэлтэй орнуудад заах эрх олгох нээлттэй сургалтын нэг юм. Зорилго: Англи хэлний багш нарын цахим сургалтаар хөгжих боломжийг судлах, үр дүнг TESOL –ийн жишээн дээр тооцох.

Үр дүн: Судалгаанд хамрагдсан нийт англи хэлний багш нарын 85,2% нь англи хэлний ахисан дунд түвшинтэй, 91,2% нь гадаад хэлний мэдлэгээ сайжруулах нэн шаардлагатай, өөрийн гадаад хэлний мэдлэгийг 39,2% ном сурах бичгээр болон 38% нь танхимийн сургалтаар хөгжүүлдэг хэмээсэн ба 93,4% нь цахим сургалтаар хөгжих боломжтой гэж хариулсан байна. TESOL-ийн сургалтанд хамрагдсан 155 багш нарын судалгаагаар яриа, унших, бичих, сонсох, сэтгэлгээний чадвар, өөртөө итгэх байдал 25%, заах арга зүй 30% -иар сайжирсан байгаа хэдий ч хувь хүний эерэг хандлага, техник технологийн мэдлэг дутмаг хэмээх шалтгаанаар өөрсдийн хөгжих боломжийг алдаж байна. Дүгнэлт: Судалгааны үр дүнгээс үзэхэд гадаад хэлний багш нар цахим сургалтаар хөгжих боломжтой ба багш бэлтгэх их дээд сургуулиуд төгсөх ангийн оюутнуудыг TESOL сургалтаар дамжуулан олон улсад багшлах эрхийг давхар олгох, жил бүр зохион байгуулагддаг TESOL-ийн олон улсын хуралд багш нар илтгэл бичин оролцож өөрсдийн эрдэм шинжилгээний ажлыг сэтгүүлд хэвлүүлэн нийтлүүлж, дэлхийн эрдэмтдын анхаарлыг татаж Монголын боловсролд шууд, ба шууд бус оюуны хөрөнгө оруулалтыг хийх боломж харагдаж байна. Түлхүүр үгс: багшийн хөгжил, цахим сургалт, TESOL сургалт, мэдээллийн технологи

Сувилахуйн салбар хуралдаан

Судалгааны илтгэлүүд

Материал, арга зүй: Энэхүү судалгаанд их дээд сургууль болон ЕБС-ин сургуулиудын гадаад хэлний 254 багш нар хамрагдсан ба цахим асуулгын, ярилцлагын, ажиглалтын арга, эх материалтай ажиллах аргуудыг хэрэглсэн.

47

АШУҮИС-ИЙН СУВИЛАХУЙН СУРГУУЛИЙН ОЮУТНУУДЫН ХООЛНЫ ДЭГЛЭМ, ХҮНСНИЙ БҮЛЭГ ТУС БҮРИЙН ХЭРЭГЛЭЭГ ҮНЭЛСЭН НЬ Ч. Дорждэрэм1, Хиромицу Шинозаки2 1 АШУҮИС-ийн Сувилахуйн сургууль 2 Японы Гунма Их сургууль

Үндэслэл: Хувь хүний шим тэжээлийн хэрэгцээг хангахад шаардлагатай хүнсний бүтээгдэхүүнийг Гэр зөвлөмжийн дагуу хэрэглэхийг зөвлөдөг. Энэхүү зөвлөмжөөр хүнсний бүтээгдэхүүнийг 6 бүлэгт ангилж, тус бүрээс хэрэглэх зохистой хэмжээг нэгжээр илэрхийлсэн байдаг. Тиймээс хүн амын дунд хүнс хоолыг дээрх зөвлөмжийн хэрэглэж буй эсэхийг судлах нь зүйтэй юм. Зорилго: Энэхүү судалгааны зорилго нь Сувилахуйн ангийн оюутнуудын өдөр тутмын хооллолтонд агуулагдах хүнсний бүлэг тус бүрийн хэрэглээг үнэлэхэд оршино.

ЭРДМИЙН ЧУУЛГАН - 64

Материал, аргазүй: Судалгаанд оролцогчдыг магадлалт бус түүврийн аргаар сонгон Сувилахуйн бакалаврын 1-4-р курсын 120 оюутныг хамруулснаас 104 түүврийг статистик боловсруулалтанд ашигласан. Судалгааг ярилцлагын аргаар авч, 24 цагийн хоол хүнсний эргэн дурсах асуумжийн аргаар оюутнуудын 1 өдөрт хэрэглэсэн хүнсийг нэг бүрчлэн бичиж авсан. Судалгааны статистик боловсруулалтыг SPSS 21 программыг ашиглан хийв. Үр дүн: Нийт 104 оролцогчийн 86% эмэгтэй байв. БЖИ-ээр 1. Жингийн алдагдалтай, 2. Хэвийн жинтэй, 3. Жингийн илүүдэлтэй, 4. Таргалалттай гэж 4 ангилахад тус 11.5%, 73.1%, 9.6%, 5.8% байв. Оролцогчдын 63.5% 7 хоногт 1-2 удаа өглөөний цай уудаг бол, 18.3% 4-ээс дээш удаа өглөөний цай уудаг. Оролцогчид үр тариа 48.1%, мах махан бүтээгдэхүүн 34.6%, ногоо 13.5%, сүү сүүн бүтээгдэхүүн 16.3%, жимс 6.7% тус тус хэрэглэсэн. Дүгнэлт: Судалгаанд оролцогчид ихэнхдээ үр тариа, мах махан бүтээгдэхүүний бүлгээс зөвлөмж хэмжээнээс давуулан хэрэглэдэг бол жимс хамгийн бага хэрэглэдэг болохыг энэхүү судалгаа харуулж байна. Түлхүүр үг: хүнсний бүлэг, үр тариа, мах, сүү, ногоо, жимс

48

АШУҮИС. Сувилахуйн Сургууль

АСРАМЖИЙН ГАЗАР АМЬДАРЧ БУЙ НАСТНУУДЫН БИЕ ДААХ ЧАДВАР, СЭТГЭЦИЙН БАЙДЛЫГ ҮНЭЛСЭН ДҮН Д. Долгорсүрэн1, Д. Гүнжидмаа1, Д. Мөнхцэцэг 1, Э. Ган- Эрдэнэ1 АШУҮИС-ийн Дорноговь аймаг дахь салбар АУС [email protected]

Үндэслэл: Нас ахих тусам настангуудын оюун ухаан, танин мэдэхүйн үйл ажиллагаа нь суларч бие даах чадвар, өдөр тутмын бүтээлч үйл ажиллагааны чадваргүй болдог байна. Ахмад настны нийгмийн идэвхи оролцоо, эрүүл мэнд, эрүүл урт наслах хэрэгцээ, тэдний амьдралын чанарыг дээшлүүлэх, сэтгэлзүйн хэрэгцээг судлах шаардлагатай байгаа тул судалгааг хийх боллоо. Зорилго: Настны амьдралын чанар, сэтгэлзүйн асуудлуудыг судлан тогтоож үнэлэн харьцуулалт хийхэд судалгааны зорилго оршино.

Үр дүн: Судалгаанд 55.2% нь эмэгтэй, 44.8 % нь эрэгтэй, 56 % нь 60-65 насны, 12,3% нь 66-70, 15.8% нь 71-75, 15.9 % нь 76- с дээш насныхан, эдгээрээс 85.8% нь гэрлэсэн, 4.7% нь гэрлэж байгаагүй үлдсэн нь салсан эсвэл бэлэвсэн, 42.7% нь өндөр сэтгэл гутралтай 60-65 насныхан байна. Амьдралын чанар 44.9% сайн, 48.7% нь дунд, 6.3% нь муу байв. Өдөр тутмын үйл ажиллагааны чадвар 44.4% нь хэвийн, 34.8% нь алдагдсан, 20.8% нь бие даах чадваргүй байна. Танин мэдэхүйн чадвар 37.1% нь хэвийн, 22.2% нь алдагдсан, 10.8% нь танин мэдэхүйн чадваргүй байна. Дүгнэлт: 1. Настны танин мэдэхүйн чадварын бууралт нь амьдралын чанар, өдөр тутмын үйл ажиллагааны чадвартай шууд хамааралтай байна. (P