eztia

AKAZIA Akazia eztia apirila-maiatzean zehar egiten dute erleek, orduan loratzen baita. 15-20 egun irauten du akazia-loraldiak eta epe motz hau ahal bezain ondoen baliatzeko altza erdiak erabiliko ditugu. Akaziaren loraldia hasi bezain azkar jarri itzazue altza-erdiak. Erlea indarrean ez dagoela iruditu arren (5-6 umesabi lauki), altza-erdiak jarri, akaziak nektarra erruz ematen du eta askotan, erleak daukan espazioa berehala betetzen du, erreginari arrautzak erruteko tokirik utzi gabe. Jarri itzazue gutxienez 4 laminadun lauki altza erdi bakoitzeko, erleei lana emateko. Langstroth altzak ere erabili daitezke, baina loraldia hain motza eta bortitza izanik, erleak normalean ez du lauki osoa bete eta operkulatzeko astia izaten. Kontu handia eduki behar da altza-erdiekin, berehala betetzen baitituzte eta erlakumea botatzeko prestaketak hasten. Arrisku hau saihesteko, erlauntzak astero begiratu beharko ditugu, eta altza-erdia bete samarra dagoela iruditu ezkero, beste bat gehituko diogu: lehenengoan umesabia balego, gainean jarri berria, eta eztiz beteta balego berriz, azpian jarri. Lehenengo altza-erdia eta hurrengoen artean erregin bereizgailua jarriko dugu, erregina gora igo ez dadin (bai lehenengora ordea).

EZTIA

Akaziaren loraldiak irauten duen bitartean, 2 edo 3 aldiz begiratu beharko ditugu erleak, eta behar duten guztietan jarriko dizkiegu altza-erdi berriak. Loraldia bukatu eta aste pare batetara bildu daiteke eztia, laukiak ondo beteta badaude operkulaturik izango dira. Ezti-bilketa, beti, beste loraldiren bat hasi aurretik egingo dugu, biak ez nahasteko.

29

eztia

GAZTAINONDO EZTIA Gaztainondo eztia ekaina eta uztaila bitartean egiten dute erleek, loraldiak 40 egun edo gehiago iraun dezake. Oraingoan ere, altzaerdiak erabiltzea izango da egokiena, lehenago akazia eztia egin badugu, jaso ez ditugun umesabidun laukierdiak edukiko ditugu bertan, laminadun laukiekin batera. Loraldi hau akaziarena bezain indartsua izan ez arren erleek polen asko sartzen dute, eta honek, erreginaren errutearen blokeoa eta erlakumea botatzeko joera eragin dezake.

Erleak gutxienez, 15 egunero begiratuko ditugu eta laukiak eztiz bete ahala goiko altza erdira pasako ditugu, azkenekora, lehenengoan erreginak erruteko tokia utziz. Operkulatutako umesabia ere igo daiteke, baina inoiz ez dugu arrautza edo larbadun laukirik jarriko bereizgailuaren goiko aldean. Loraldia bukatu baino 15 bat egun lehenago, beste loraldirik espero ez badugu, erregina altza-erditik beheko erlauntzara (umetokira) bultzatzen saiatuko gara, uzta garaian umerik egon ez dadin altzaerdiko lauki horietan. Honetarako, lehenengo altza-erdiaren erdialdean eztiz betetako laukiak jarriko ditugu, arrautza eta larbadun laukiak berriz, ixkinetan.

30

Eztia gaztainondoaren loraldia bukatu eta 10 bat egunera bil dezakegu.

eztia

TXILAR Txilar edo ainar eztia biltzeko, txilardi zabalak eta erlauntza indartsuak beharko ditugu, 8 bat lauki umerekin eta erle askorekin. Kontutan eduki behar dugu ezti-mota hau 3 txilar motatatik egiten dutela batez ere, eta hauek, udara bukaeran loratzen direla, dagoeneko egunak mozten eta gauak hozten hasiak direnean, beraz, ezin dugu erlauntzako bolumena asko handitu; ahal den altzarik txikiena erabiltzea litzateke onena, eta hau ongi betetzeko adina erle egotea bertan.

EZTIA

desberdinak diren 3 ezti-mota ekoiztea lor dezakegu. Honela, norberaren edo erosleen gustu eta beharrak hobeto asetuko ditugu.

Kasu honetan argizari luzatua duten lauki-erdiak erabiliko ditugu, erleek ez baitute argizaria ekoizten urte sasoi honetan. Ez dago erlakumea botatzeko arriskurik, eta ondorioz, loraldian zehar erleak behin begiratzea nahikoa izaten da, beste altzarik behar balu jartzeko (gehienetan bakarra aski izaten da). Iraila bukaeran edo urriaren hasieran kenduko diegu eztia erleei, giro epeleko egunean. Egun bera erabil genezake erleei barroaren kontrako tratamendua jartzeko, eta negura begira erreserba nahikorik ez balu elikadura jartzeko. Beraz, gure erleei bisita gehixeago eginda, elkarren artean oso

31

eztia

La producción de miel en los años 2005 y 2006 ha sido buena, después de dos inviernos riguroso las floraciones de primavera han sido abundantes.

2005-2006eko EZTI-EKOIZPENAK

2

005 eta 2006 urteak oparoak izan dira ezti-produkzioari dagokionean, bereziki 2006 urtea. Negu hotzen ondoren, udaberriko loraldiak oparoak izan dira.

Gipuzkoako eztitegiek, bi urte hauetako ezti-ekoizpenei dagokionean hurrengo datuak eman dizkigute:

GOROSTITXO eztiola elkartea (Usurbil) 2005. urtean ontziraturiko eztia guztira: ....................……………………............…...........……...... 4.442 Kg. 2006. urtean ontziraturiko eztia guztira: ....................……………....………………........………...... 5.453 Kg.

BIDASOALDEAKO ERLAZAINEN ELKARTEA (Estebenea-Irun) 2005. urtean ontziraturiko eztia guztira:....................……………………………............………...... 8.514 Kg. 2006. urtean ontziraturiko eztia guztira:....................……………............………………………...... 7.960 Kg. 32

osasuna

GIPUZKOAKO ERLEZAINTZARAKO OSASUN PROGRAMA BATEN BEHARRA La Asociación de Apicultores de Gipuzkoa, cree necesario la implantación de un Programa de Sanidad Apícola en Gipuzkoa. El veterinario Egoitz Galarza ha realizado un plan de sanidad apícola que se intenta consensuar con otros sectores apícolas y técnicos de la Diputación Foral de Gipuzkoa para poder ponerlo en marcha.

J

akina da gure erleak osasuntsu izateak berebiziko garrantzia duela erlezaintza sektorearentzat, baina erleak burutzen duen polinizazioa tarteko, bere eragina askoz ere zabalagoa da. Gipuzkoako nekazaritzaren eta ingurune naturalen garapen egokia bermatzeko ezinbestekoa da erleen osasuna zaintzea. Gaur egun, GEEek Gipuzkoako Diputazioarekin elkarlanean hainbat osasun kanpaina ematen ditu aurrera: gaixotasunak ekiditeko argizariaren berriztapena, barroaren kontrakoa, lokeak jotako erlauntzen ordezkapenak, eta abar. Elkarlan honen esperientzia positiboa izanik ere, urrats sendoago bat emateko premia ikusten dugu, Gipuzkoako erlezaintza erregulatuko duen osasun programa bat ezartzea, hain zuzen ere. Horretarako, Gipuzkoako Erlezainen Elkarteak, Egoitz Galartza albaitariaren bitartez aipaturiko programa hau martxan jartzeko osasun egitasmo bat proposatu du. Egitasmo hau, erlezaintzako sektore desberdinetan ezagutzera ematen ari gara, besteak beste, Eztiko-koen ekarpenak bildu ditugu. Diputazioan aurkeztu eta bertako adostasun batera iritsi ondoren, elkarlanean osasun programa egoki bat martxan jarri nahi da.

I.-SARRERA II.-ERLEEN GAIXOTASUNEN SAILKAPENA 2.1

NAZIOARTEKO OSASUN KODEAREN SAILKAPENA

2.2

2459/96 ERREGE DEKRETUAREN ARABERAKO SAILKAPENA

2.3

SAILKAPEN ETIOLOGIKOA

III.-ERLEEN OSASUN PROTOKOLOA 3.1

GIPUZKOAKO ERLEEN OSASUN MAILAREN NEURKETA

3.2

EMAITZEN JARRAIPENA ETA BALORAZIOA

3.3

TRATAMENDU KIMIOTERAPIKOEN KONTROLA

3.4

GAIXOTASUN INFEKZIOSOEN BEREHALAKO BERRIEMATEA

3.5

HILDAKO ETA UTZITAKO ERLEEN KONTROLA

3.6

GAIXOTASUN EZBERDIN BAKOITZARI AURRE EGITEKO JOKABIDEA

3.7

NEURRI HIGIENIKOAK. PROFILAXIA

Jarraian programa honetan lantzen diren atalak aurkeztuko ditugu. Informazio gehiago nahi izanez gero, elkartera jo dezakezue.

33

osasuna

EZTIAREN KALITATEA BERMATZEKO ERLEZAINAREN EGINBEHARRAK En el siguiente artículo se dan a conocer diferentes aspectos a tener en cuenta por el apicultor durante el manejo de colmenas y procesamiento de la miel en vistas a la producción de una miel de calidad.

A

skotan pentsatu ohi da, eztia erleek egiten dutenez, erlezainok ez dugula eraginik eztiaren kalitatean, hots, guk ezin dezakegula ezer egin eztiaren kalitatea hobetzeko. Aipaturikoa egia da neurri handi batean, erleek egindako produktua guk ezin baitezakegu hobetu, baina zoritxarrez, eztia txartzeko “gaitasuna” badu-

34

gu. Gure erlezaintzako jarduera desegokiak, ezjakintasunagatik batzutan, eta utzikeriagatik, bestetan, eztiak berezkoa duen kalitatea galtzea ekar dezake berarekin. Jarraian, eztiaren kalitatea bermatzeko orduan erlezainok kontutan izan beharreko aholku batzuk emango ditugu:

osasuna -Erleek kalitate handiko eztia ekoizteko, lehen lehenik erlategi on bat beharko dugu; egutera aldean, eztia ematen duten landaretza ugari den ingurunean eta kutsadura-iturrietatik urrun (errepideak, hiriguneak, lantegiak, fumigatzen diren landaketak…). -Erle indartsu eta osasuntsuak edukitzea ezinbestekoa da, bertako landaretza eta klimatologiari ongi egokituak (gure kasuan, erlebeltza). Bertako erlearekin lan eginez, elikadura artifizialaren beharra txikiagoa izango da, eta era berean, gaixotasunarazo gutxiago izango dugu. -Eztia biltzeko erabiliko ditugun laukiak ahalik eta garbienak behar dute izan; argiak, gutxi erabiliak, lauki ilunak erabiliz gero eztiaren kolorea eta zaporea alda dezakegu (akaziaren kasuan batez ere). Laminadun laukiak erabiltzeko ez beldurrik izan (altzako laukien erdiak laminadunak izan beharko lukete). -Eztia duten laukiak ongi operkulatutakoak izango dira, gutxienez %70a. Bestela, hezetasunarekin arazoak izan ditzakegu. -Ezti lorebakarra lortu nahi baduzu (akaziarena, gereziondoarena…), loraldia amaitzean, ahal bezain azkar kendu ezti-laukiak, bestelako loreen eztiarekin ez nahasteko. -Ez inoiz eztirik bildu umetokitik (erlauntzaren oinarritik): ezti zaharra egin berriarekin nahastu dezakezu, gaixotasunen kontrako tratamenduen hondakinak gera daitezke,... -Ez erabili ke gehiegi uzta garaian, eztiari gustu eta usainik ez gehitzeko. -Ezti-laukiak erlategitik erauzketa-gelara eramaterakoan babes itzazu erle, hauts, euri eta abarretatik. Erabili elkarteko

kaxa horiak, eskura dauzkazu. -Eztia kentzeko orduan eta erauzketa-gelan dagoen bitartean bertako hezetasuna zain ezazu, eztia higroskopikoa baita, hau da, ingurune heze batean ura hartzeko gaitasuna du, eta hori gertatuz gero eztia denborarekin mindu egin daiteke. Puntu honetan izan ohi dira akatsik larrienak, ustez ongi operkulatutako ezti-laukiak bildu arren, hezetasun handiko eztia gera daiteke ondoren ontzietan. Gela hezetasun handikoa bada, deshumidifikadorea erabili altzen pilaketa, eztiaren erauzketa eta ontziratze prozesuan zehar. - Ez berotu eztia 40ºc-tik gora, bere propietate terapeutikoak galduko ditu bestela. -Eztia, altzetan, atera aurretik, zein ondoren bidoietan, usain txarretatik babestu: disolbente, legami, hezetasun, pintura… - Ontziratzerako orduan, zaindu kristalezko potoak garbiak eta lehorrak daudela. -Ontziratutako eztia gorde ezazu tenperatura baxuko, hezetasun gutxiko eta eguzkitik babestutako gela batean.

osasuna

SINDROME DE DESDOBLAMIENTO DE COLMENAS Azkenaldi honetan, zenbait erlezaini gertatu izan zaio erlauntzak irekitzean eztia bai baina erlerik ez aurkitzea. Fenomeno hau azaltzeko orduan ez dago adostasunik: batzuentzat parasito berri bat da eragilea (Nosema ceranae), beste batzuentzat berriz, erle gainpopulazioak eta lehorteak eragindako elikaduraren desoreka da arrazoia (polen eskasia gehien bat).

A

más de uno os habrá llegado el rumor de que durante los últimos 3-4 años han desaparecido miles de enjambres en el estado y también en Euskal Herria, sobre todo en Nafarroa. En primera instancia se observa una falta de vigor en la colmena y descenso de la producción; en la última fase las abejas desaparecen por no contar con una población suficiente para mantener la termorregulación interna ni poder aprovechar las reservas de miel ni atender a la cría. El apicultor se encuentra con la colmena vacía, deshabitada, sin rastro de abejas en la piquera, en el fondo o dentro de los cuadros. Dicen que los

36

cuadros que quedan tienen miel y por lo tanto que no se han muerto de hambre. Pero no solo de miel vive la abeja. Algunos técnicos en apicultura achacan esta alta mortandad a un nuevo parásito de las abejas que hasta ahora no había aparecido en Europa; la Nosema ceranae. Este diagnóstico viene avalado por el Centro Apícola Regional Marchamalo (Castilla-La Mancha). Este parásito no provoca diarrea (a diferencia de Nosema apis) pero hace disminuir la capacidad de respuesta de las abejas ante otros agentes infecciosos (virus, varroa…). El tratamiento curativo se realizaría con un antibiótico de uso veterinario.

Otros técnicos en apicultura tienen una opinión difentente sobre este despoblamiento de colmenas. La causa principal sería las sucesivas sequías que han tenido lugar en los últimos años, con la consiguiente falta de polen. Esta disminución en la disponibilidad del polen provoca debilitamiento (anemia, avitaminosis, falta de grasa…) y hace a las abejas más sensibles a otras patologías: varroa, nosemiasis…De la misma opinión son los Laboratorios Apinevada de Granada, que no creen que el parasito N. ceranae sea la causa principal del despoblamiento. El tratamiento paliativo de este síndrome seria el suministrar a las colmenas afectadas un suplemento poli-vitamínico y de aminoácidos (sustitutivo del polen).

Como veis no existe una respuesta definitiva que aclare el porqué del síndrome del despoblamiento de las colmenas, pero lo que es seguro es que teniendo las colmenas en condiciones óptimas, sobre todo para la invernada, con abundante abeja, 8-10 kilos de miel, polen en los cuadros y tratamiento contra la varroa con un producto adecuado, nuestras abejas estarán en mejores condiciones para hacer frente a cualquier parásito o sequía. Si os ocurriese algo parecido a este despoblamiento u os surgiese alguna otra enfermedad hacedlo saber en la asociación.

37

osasuna

BARROAREN KONTRAKO TRATAMENDU ALTERNATIBOEI BURUZKO HITZALDIA BERGARAN El 2 de diciembre en Bergara, José Antonio Ruiz (Veterinario del Centro Andaluz de Apicultura Ecológica / Universidad de Córdoba), impartió una conferencia sobre tratamientos alternativos a la varroa. Así mismo, Elías Otegi aportó su experiencia sobre la preparación y la aplicación de los tratamientos con timol en apicultura ecológica.

M

endikoi-ekin elkarlanean antolaturik, 2005eko abenduaren 2an Jose Antonio Ruizek, Cordobako Unibertsitateko eta Andaluziako Erlezaintza Ekologikoko Zentroko Albaitariak, barroarentzako ordezko tratamenduen inguruan hitzaldia eskaini zuen Bergaran. Besteak beste, hurrengo gaiak landu zituen: -

38

Sustantzien esposizioa eta prestaketaren metodologia. Zenbait sustantziaren eraginkortasun konparatuari buruzko ikerketa. Tratamenduak prestatzeko eta erlauntzetan aplikatzeko metodoak.

-

Erlauntzen despoblatzearen kausak. NIR metodoaren bidezko eztiaren karakterizazioa. Erleen erabilpena ingurumen-bioindikatzaile gisa.

Era berean, Gipuzkoako erlategietan esperimentatuz Kordobako Unibertsitatearekin lankidetzan jardun duen Elias Otegi erlezainak, erlezaintza ekologikoa aurrera eramateko orduan Timola bidezko tratamenduak nola prestatu eta erlauntzan nola aplikatzen dituen azaldu zuen.

ELKARRIZKETA

ANASTASIO MUJIKArekin Anastasio Mujika Elizondo, “Arrondo”, Legazpiarra de adopción, será nombrado Apicultor de Honor el 2 de Abril en Zegama, dentro de los actos realizados en el “Erle Eguna”.

2

005eko Otsailak 15, Mariaren urtebetetze eguna. Maria, Anastasio Mujika Elizondoren emazte oñatiarra da. Anastasio, apirilaren 2an, Zegaman, Gipuzkoako Erlezainen Elkartetik omenaldia jasoko du. Aurtengo Ohorezko Erlezaina izendatua izango baita. Anastasio Mujika 1922an Andoaingo baserri batean jaio bazen ere, Legazpira txiki-txikitan ailatu zen familiarekin, Arrola izeneko baserrira, bertatik ezizena hartuaz. Lan desberdinetan ibilia, baserrian, lante-

40

gian, sereno izana da, baita bizikleta konpontzailea ere; baina bere bizitza osoan erleekiko duen zaletasuna ez du aldatu, 71 urte daramatza erleen artean. Goizeko hamaikak aldera geratu ginen elkarrizketa egiteko, bere bizilekuan, Legazpin. Orri batean erleen bizitzaren inguruko xehetasunak idatziak zituen ailatu orduko eta esperientziak eta bizitzak emandako jakituriaren islada izan zen solasaldia.

elkarrizketa Nola hasi zinen erleetan? Hamahiru urterekin hasi nintzen, aita hasi zen eta ni laguntzaile moduan aritzen nintzen, ondoren, urteak pasata, Barrendiolako Eusebio Etxeberriari erosi nizkion bi erle kaxa, bata 300 pezetatan eta bestea 500 pezetatan. Emaztearen baserrian, Oñatiko Koiskar baserrian jarri nituen, baina ez nuen zorterik izan eta urte horretan ez zen erlerik etorri. Hurrengo urtean zorte handiagoa izan nuen eta erleak etorri ziren. Poliki-poliki baserri inguruan 25 kaxa biltzea lortu nuen. Barroaren berri izan nuen ondoren, erleak gaixorik zeuden, barroa izeneko gaitzak jota zeuden. Hasieran ez nekien asko gaitz horren inguruan eta ez nuen erremediorik jarri, denak hil ziren; hurrengo urtean erremedioa jarri nien, Aldundiak aipatzen zuen gaitzaren kontrako erremedioa, 15 kaxetatik biri soilik jarri eta bi horiek bizirik mantendu ziren. Gaur egun erremedioa mantentzen dut. Eta gaur egun, jarraitzen al duzu? Bai, hiruzpalau tokitan kokatuta dauzkat erlategiak, 30 bat kaxa dauzkat, nahiz eta lan asko eman, lanean nabil eta lanean jarraitzeko intentzioarekin ere. Niretzat zaletasun garrantzitsuena da, lehen ehizan aritzen nintzen, baina dagoeneko alde batetara utzi dut. Baratza ere badut eta mantendu egiten dut, porruak, azak, tipula, patatak, sagarrondoak eta abar lantzen ditut.

Hauspoa ere erabiltzerakoan lasai-lasai geratzen dira, horrela erleak ez dira erasotuak sentitzen. Neketsua da erleekin aritzea? Lana ematen du, baina oso aberatsa da beraiekin lan egitea. Gauza asko erakusten dizute eta gero etekinak ere handiak izaten dira. Urtean 150 – 200 kilo inguru ezti lortzen dut. 50 bat kilo etxean geratzen da eta bestea saldu egiten dut. Lortutako diruarekin ez ditut erleekin sortutako gastuak parekatzen, baina tira, zertxobaiterako laguntzen du. Kaleko jendearen artean ezti kontsumoa zabaldu da, lehen ezti modukoa saltzen zen dendetan, orain ordea, hemengoa nahiago dute, naturala delako. Udaberrian jana ematen diet, nik prestatzen dut jana, sei litro ur, hamar kilo azukre, eztia eta garagardo garagarra, nahastu ondoren irakiten uzten dut eta lortutakoa erleei ematen diet. Kaxak ere garbitzen ditut, erleak ondo prestatzen ditut lanerako. Udaran lanean ibiltzen dira eta Udazkenean eztia jasotzeko garaia heltzen da, ez diet dena kentzen, eta berriro errepasoa ematen diet negurako janari nahikoarekin eta ongi prestatuta uzteko.

Erleen inguruan duzun ezagutza nondik lortu duzu? Esan beharra daukat erleekin ibiliz ikasi dudala dakidana, baina, baita ere, Elkarteak antolatutako ikastaroetan parte hartu izan dut, beti ikasten da zerbait ikastaroetan. Bakarrik aritzen al zara erleekin? Gehienetan bai, baina laguntza dut, andreak hauspoarekin laguntzen nau eta seme-alabek ere kaxak alde batetik bestera mugitzen. Ohitura jarraitzen dute, nahiz eta denbora gutxi izan. Arriskutsua iruditzen zaizu erleekin aritzea? Ez, erleek ez dute arrazoirik gabe erasotzen, defendatu egiten dira. Hasieran, erleen ziztada jasotzen nuenean hazi egiten zitzaidan, sartutako eztena atera egiten nuen eta inguruko zerbait erabiltzen nuen lasaitzeko, amoniakoa, ozpina, lokatza,… Erreumatikoa nintzela ere esan zidaten, baina erleekin ibiltzeak onurak eman dizkit. Gaur egun mozorro eta eskularruak erabiltzen ditut, babestua sentitzen naiz. 41

elkarrizketa Nola ikusten duzu erlearen egoera gaur egun Gipuzkoan? Pinuak erleak izorratu ditu. Pinuen gaitzaren kontrako erremedioak kalte egiten die erleei eta honekin batera baserriak uztea kaltegarria izan da erleentzat. Lehen baserriak lorez beterik zeuden eta erleak bazuten non elikatu. Gaur egun ordea, baserriak hustu edo jendea bertan bizi bada, gehienetan ez da baserriko lanetaz aritzeko eta lorerik ez da agertzen, erlearen jana desagerraraziz. Gipuzkoan erlezaintzak lan handia dauka, propaganda asko egiten diote, gazte asko hasten da, baina jarraitu berriz gutxi. Erleetatik soilik bizitzea oso zaila da, hemengo klima oso hezea izanik eguzkiak alde egiten du, ez da Nafarroan bezala, klimak gehiago laguntzen baitu bertan. Hala ere komeni da segitzea erleekin, polinizazioa gal ez dadin eta bereziki natura eusteko. Ezin dugu ahaztu erleak ezinbestekoak direla, polinizazioa eurek egiten baitute. Jendea animatzen dut jarraitzea. Nolakoak dira erabiltzen dituzun erleak? Bertako erlearekin nabil, ez dut inoiz kanpoko erlerik ekarri. Erreginak ere etxekoak erabili ditut, bertako erlearen garrantzia aldarrikatzen dut.

42

Dagoeneko 84 urte, esku artean hainbat proiektu eta ekintza dituzu, zure adinean hain osasuntsu mantentzearen arrazoia zein izan daiteke? Zalantzarik gabe, eztia jateak eta propoleoa hartzeak, osasuntsu mantentzeko eta katarroari kontra egiteko gauzarik aproposenak dira. Lehiaketetan aurkeztu al duzu zure eztia? Aurkeztu, aurkeztu dut, urtero egiten dut, baina oraindik ez didate saririk eman, baina etorriko dira, kar, kar. Nola hartu duzu Ohorezko Erlezain izendapena? Erleekin ibiltzea ohitua nago, ez dut harriduraz hartu. Herriko erlezainen artean zaharrena nahiz, 13 urtetik nabil honetan eta dagoeneko 84 bete ditut, beraz 70 urte baino gehiago daramat erleekin eta jarraitzeko intentzioarekin. Hala ere, eskertzeko errekonozimendua da. Solasaldia aurrera doala, behin eta berriz errepikatzen du erleak ez duela erasotzen, defendatu egiten dela eta bere lana polinizazioan garrantzi handia duela. Bi kontzeptu hauek ezin ditugula ahaztu. Elkarrizketari amaiera mokadutxoen artean eman diogu, eztiz eginiko edari goxo batekin, humoretsu dago Anastasio bere ondoan Maria duela. Erleak berarentzat oso garrantzitsuak dira, eta benetan harriturik utzi gaituena bere erlategien inguruko egutegia izan da, bertan eguneratuta erlategi bakoitzaren inguruko kontuak idazten ditu txukun – txukun Anastasiok, segi horrela!!

bertako erlea

CONCLUSIONES DEL ESTUDIO ECOETOLÓGICO DE LAS POBLACIONES DE ABEJA NEGRA LOCAL DE ARANZAZU Y GOIZUETA 2002 eta 2003 urteetan zehar Arantzazu eta Goizuetan, bertako erle beltz populazioen azterketari dagokion datu-bilketa burutu zen. Astero, erlauntzak pisatu eta polen-bilketak egin ziren, eta hamabostean behin, umesabien neurketak (ikus erlezaintza 2003 47. zkia). Jarraian, datu horiek garai bakoitzeko loraldi desberdinekin eta baldintza klimatikoekin alderatuz atera diren ondorioak azalduko ditugu.

43

bertako erlea

PRODUCCIÓN Curva de producción de las colmenas locales de Goizueta y de Oñati en sus lugares de origen:

Curvas de pesada de la media de cada población del 2002 en los dos colmenares

Curvas de pesada de la media de cada población del 2003 en los dos colmenares

Curva de producción de dos años consecutivos en las colmenas supervivientes:

44

bertako erlea

DESARROLLO DE LA CRÍA Curva de puesta en Goizueta 2002

Curva de puesta en Goizueta 2003

Curva de puesta en Oñati 2002

Curva de puesta en Oñati 2003

45

bertako erlea

CONCLUSIONES 앫 Condiciones climáticas adversas en el País Vasco para la apicultura Las condiciones climáticas adversas que presentan los eco-climatogramas de las regiones del País Vasco muestran la dificultad de una propensa actividad apícola. 앫 Condiciones ambientales de la región de Goizueta-Artikutza peores que en la región de Oñati-Arantzazu El entorno de Oñati parece más adecuado que el de Goizueta para una explotación apicola, mostrando sus recursos mayor potencial productivo, tanto por condiciones climáticas más benévolas como por una mayor riqueza florística. La localidad de Goizueta, al presentar unas condiciones ambientales muy alejada de las condiciones óptimas para las abejas (especialmente la alta pluviosidad), limita la capacidad productiva de las abejas. 앫 Mayor rusticidad (fitness) de las locales: las importadas muestran dificultades para sobre vivir. Las abejas ibéricas importadas para el estudio no sobreviven en las condiciones dadas en las zonas de estudio, no al menos sin ayuda artificial del apicultor. En primavera del 2003 hubo que traer nuevas colonias de abejas ibéricas para poder continuar con el estudio. Las abejas traídas de Córdoba el segundo año de estudio, mostraron una buena producción durante el verano. Esto no es de extrañar ya que el clima del 2003, excepcional en el País Vasco, fue mucho más parecido al clima de la región de Córdoba que al clima del País Vasco. No obstante todas ellas fueron incapaces de sobrevivir al invierno. La abeja local muestra una invernada más apropiada para el clima local del País Vasco. Comparando las dos poblaciones del País Vasco en estudio, la de Oñati muestra la menor tasa de mortalidad, sobre todo el primer año. Incluso en el colmenar de 46

Goizueta, sobreviven mejor que las locales. La menor tasa de mortalidad detectada en las colmenas locales ha sido constatado por los apicultores: una encuesta realizada entre los apicultores del País Vasco (Irene Peral, 1996), mostraba que las colmenas introducidas de Huelva y otras zonas más cálidas no conseguían en muchos casos adaptarse a las nuevas condiciones y desaparecían. Aún y todo el echo de que a lo largo del estudio en ningún momento se dio ayuda artificial de ningún tipo a las abejas y considerando que los dos años en estudio fueron climáticamente nefastos para las abejas, las tasas de mortalidad registradas en este estudio seguramente sean más elevadas de lo que habitualmente registran los apicultores en sus colmenares. 앫 Las abejas locales son las más adaptadas y más productivas en su entorno de origen En cada colmenar la mayor productividad la presenta la abeja local, exceptuando las colmenas de Goizueta en el segundo año (sequía). Además, durante los dos años de estudio, tanto las colmenas locales de Goizueta como las de Oñati producen más en su lugar de origen que cuando son trasladadas al otro colmenar de estudio. Las abejas locales están mejor adaptadas al entorno en estudio que las A.m.iberiensis importadas.

bertako erlea

ción, propias de su lugar de origen, las abejas locales de Goizueta mostraron mayor adaptación y aprovechamiento de recursos. No obstante el segundo año, en condiciones de alta sequía la abeja adaptada a un clima de alta humedad no pudo mostrar el mismo aprovechamiento y tuvo dificultades para hacer frente a las condiciones dadas. Además tampoco parecen adaptarse a las condiciones de Oñati. Parecen pues ser abejas muy bien adaptadas a su entorno pero con dificultades al cambiarlas de ambiente, muestra poca plasticidad ante un entorno diferente al suyo. Podría quizás tratarse de un ecotipo. Esta abeja no muestra el último aumento de cría a principios de otoño, tal y como lo hacen las colmenas de Oñati, Moncayo y Córdoba.

Además de presentar mayor rusticidad (especialmente significativas son las abejas de Oñati que muestran la menor tasas de mortalidad), muestran mayor aprovechamiento de los recursos ambientales en sus lugares de origen: mayor productividad y un desarrollo de cría más repartido a lo largo de las diferentes floraciones. Estudios realizados con el objetivo de conocer la adaptación de colmenas locales trasladados a entornos totalmente diferentes, observarón una inadaptación al nuevo ambiente evidenciada por peores comportamientos tanto en la recogida de polen como en el peso de la colonia y en la extensión del área de cría (J. Louveaux et al., 1966). Nuestros datos muestran unos resultados parecidos, siendo esta inadaptación al nuevo medio muy marcada en las abejas locales de Goizueta. 앫 Las abejas locales de Oñati y de Goizueta muestran diferencias de comportamiento Aunque se ubiquen en regiones relativamente cercanas, se aprecian diferencias importantes entre las abejas de Oñati y las de Goizueta, debido seguramente a las condiciones ambientales tan diferenciadas que muestran los dos entornos. La abeja de Goizueta parece estar adaptada a las condiciones adversas que presenta su entorno. En condiciones de alta pluviometría y poca irradia-

Las abejas de Oñati además de ser las que mayor desarrollo de cría muestran, producen mucho más y de manera significativa en su lugar de origen, independientemente que hayan sido trasladadas el primer o segundo año e independientemente también de las diferencias climáticas entre el 2002 y el 2003, mostrando una gran adaptación tanto a las condiciones de su lugar de origen como a los cambios climáticos. Pero también se adaptan de manera muy satisfactoria a las condiciones de Goizueta. Son la población que menor tasa de mortalidad ha presentado. Muestran pues una gran rusticidad pero también una mayor plasticidad que las de Goizueta para adaptarse a entornos diferentes. Conclusión general Este estudio confirma la mejor adaptación de la abeja local a su entorno y consolida la idea de que la abeja local del País Vasco es la abeja optima para la explotación local. El hecho de que esta región presente unas condiciones climáticas incomodas apunta a la necesidad de optar por abejas adaptadas a estas condiciones extremas para así poder practicar una actividad apícola de máximo rendimiento. Las abejas de Oñati además de presentar la más baja mortandad, muestran los más altos valores de producción y mayor desarrollo de la cría. Parece una población prometedora para su integración en un programa de mejora. También es interesante considerar la abeja de Goizueta, especialmente para zonas de explotación de mucha humedad y poca insolación. 47

apiterapia

ERLAUNTZAKO PRODUKTUEN ERABILERA ALKOHOLISMOAREN ERAGIN KALTEGARRIEN KONTRA Los productos de la colmena, en este caso, miel, jalea real, polen y propóleos, se emplean para reducir los dañinos efectos del alcoholismo: estimulan el apetito de la persona tratada, bloquean parcialmente los efectos del alcohol, ayudan en la desintoxicación, elevan las defensas del individuo, mejoran el funcionamiento hepático y salvaguardan al individuo de posibles contratiempos en su salud.

A

lkoholikoa gaixoa dela onartzen badugu, eta, adizioa uzteko ahaleginak egin ondoren, alkohola uzterik lortzen ez badu, alkoholaren efektu kaltegarriak neutralizatzea baino ez zaigu geratuko. Horretarako apiterapiaz balia gaitezke, adibidez, gaixoaren apetitua estimulatzea lor dezakegu.

Erleek ekoizten dituzten produktuek: eztiak, erregin-jeleak, polenak eta propoliak, pertsonen defentsak igo eta hauek normalizatzeko ezaugarri orokorrak dituzte. Zientifikoki frogaturik dago, eragin hori, erregin-jeleak eta polenak kopuru handian daukaten, 10-hidroxidozeinoiko azidoari zor zaiola. Neurri txikiagoan bada ere, eztiak eta propoliak ere badute aipaturiko azidoa. Efektu hau propolian ugari den bioflamodoideekin ere erlazionaturik dago. Propoliak badu beste berezitasun bat ere, fagozitoen (globulu zuriak) mugikortasuna eta aktibitatea zein antigorputzen ekoizpena gehitzea, hain zuzen ere. Alkoholak sortutako gibeleko gaitza ere murriztu daiteke propolia erabilita, propoliak azala berritzeko eta koagulatzeko gaitasuna baitu. Eztia, bere fruktosa edukiagatik, gibelaren leheneratze prozesuan motore bihurtzen da. Erregin-jeleak, berriz, suspergarri orokor gisa lan egiten du, eta polenak, beharrezko diren bitamina eta aminoazido guztiak eskaintzen ditu. Fruktosak, eztiaren osagai nagusienak, alkoholarekin lehiatzen duen xurgatzeko mekanismoa du, 48

apiterapia

honela, neurri handi batean, neutralizatu egiten du pazienteak irentsitako alkohola. Eztiak, bere azidotasunagatik, otordua baino 10-15 minutu lehenago hartuz (nahiz itxuraz kontrakoa iruditu) apetitua estimulatzen du. Propoliak ere, disoluzio alkoholikoan eta aipaturiko ordutegian hartuz, eragin berdina du gaixoan, honela, alkoholak desplazatu ohi duen jateko gogoa berreskuratzen lagunduko dio. Propolia, disoluzio alkoholikoan hartzea komenigarri izaten da, horrela, kantitate txikitan hartzen den alkoholak, gaixoari edana saihesten lagunduko dio eta. Gaixoak erlauntzako produktuak tratamendu gisa erabiltzeko ohitura hartzen duenean, dosi egokiak erabiliz gero, gaixoaren elikadura-beharrak asetzea lortuko da, nahiz eta janariak hein batean saihestu. Eztia.- Bere fruktosa edukiagatik alkoholaren xurgaketan lehiatzen du, apetitua irekitzen laguntzen du eta bere zapore gozoari esker hainbat produktuentzat garraiatzaile da. Bestalde, mineraletan, substantzia antibiotikoetan eta antioxidatzaileetan aberatsa da. Bitamina, lipido eta proteina gutxi du ordea. Erregin-jelea.- 10-hidroxibenzoiko azidoari esker eta oligoelementu eta bitamina ugari izateagatik, suspertzaile eta immunitate-erregulatzaile ahalmen handia du. Antioxidatzaile-ahalmen ertaina du baita ere. Polena.- Bere konposaketa kimikoa konplexua da oso. Naturako elikagai aberatsena bezala dago kontsideraturik, bere Oser indizea 86koa da (txekor-haragia edo sojarena baino handiagoa). Polen kilo batek, haragi kilo batek baino hiru aldiz proteina gehiago du; aminoazido-mota guztiak ditu, esentzialak barne. A bitamina ezik beste bitamina guztiak ditu, baina karoteno asko duenez, (A probitamina), hauek liseriketa prozesuan A bitaminan bihurtuko dira. Polen-mota batzuek azenarioak baino 20 bider karoteno gehiago dute. Mineral eta oligoelementu asko ditu, kaltzioa eta burdina bereziki, eta hauek organikoak direnez, asimilazio errazekoak dira. 10-hidroxidozenoiko azidoari esker inmunoestimulaziorako ahalmen han-

dia du eta karbohidrato eta lipido gutxi izanik, kolesterol plasmatikoaren maila jaisten laguntzen du. Propolia.- Berau da erlategiko produktuetatik aztertuena. Zientifikoki eta klinikoki egiaztaturiko 20 propietate terapeutiko ezagutzen zaizkio. Alkoholismoari dagokionean, bere gaitasun desintoxikatzailea, inmunomoduladorea eta antioxidatzailea dira garrantzitsuenak. Duen eragin hipokolesterolemizantea, hipotentsorea, antibiotikoa, antiparasitzailea, hemostatikoa eta antialergikoa ere kontutan hartzekoa da, era berean, ez da ahaztu behar propoliak oligoelementu asko dituela. Bere eragina gehien bat fenoletan oinarritzen da, 30 bioflamonoide baino gehiago identifikatu dira propolian. Guztira 250 osagarri baino gehiago identifikatu dira propolian. Erlauntzako produktu hauek, gainera, sinergiaz eragiten dute, hau da, produktu hauek batera hartu ezkero bakarka dutena baino eragin handiagoa izaten dute, honela, efektu berdinak lor daitezke dosiak jaitsi arren. Beraz, laburtuz, zer eskaintzen digu erlauntzak? Lehenik, alkoholaren eraginaren blokeo partziala. Eta bigarrenik, desintoxikazioa, defentsen handitzea, funtzionamendu hepatikoa hobetzea, eta ondorioz, gizakia osasun arazoetatik babestea. Julio César Díaz Apiterapeuta Argentinarrak, 2004ko irailean Habanan aurkeztutako lanetik jasoa.

49

apiterapia

SEMINARIO de APITERAPIA a cargo del Dr. Hugo Aguirre Hugo Aguirre mediku apiterapeuta argentinar famatuak hitzaldi-ikastaro oso interesgarria eman zuen 2005eko maiatzak 12-13an Fraisoro Nekazari Eskolan. Bertan, apiterapiari buruzko azalpen orokorrak emateaz gain, erlezaintza-produktu desberdinen propietateen inguruan hitz egin zuen. Aipaturiko azalpen hauek sendagai hauek prestatzeko hainbat errezeta praktiko emanez osatu zituen.

A continuación os ofrecemos una parte de los contenidos que trató Hugo Aguirre en el seminario de apiterapia: introducción a la apiterapia, el propóleo y el polen. El resto, se publicará en el siguiente número de Erlezaintza. DEFINICIÓN DE APITERAPIA Uso y consumo de los productos apícolas para conservar y/o recuperar la salud.

HISTORIA DE LA APITERAPIA 1. La curiosidad humana descubre la abeja y sus beneficios. 2. Los más antiguos restos de abejas datan de 144 millones de años. 3. Pinturas rupestres del periodo neolítico documentan labores de recolección de miel. 4. Los primeros documentos de apiterapia datan del 2.700 AC. 5. El documento médico más antiguo que menciona la apiterapia es de 1.700 AC. 6. Aristóteles es quien primero escribe sobre las abejas e indica miel para las heridas 7. Hipócrates, 470 AC fue el primero en usar el aguijón como tratamiento. 8. En la Edad Antigua se usó el aguijonazo para verificar el estado de muerto. 9. La mayoría de las fórmulas farmacologías medioevales contenían miel. 50

apiterapia

APITERAPIA Y ANTIOXIDANTES La valoración precisa de los productos de la colmena hace necesaria una introducción en el conocimiento de los antioxidantes. El total de los cambios físico-químicos que ocurren en los organismos vivos se denomina metabolismo. Dichos procesos biológicos utilizan al oxígeno para oxidar substancias químicas obtenidas desde los alimentos, produciendo energía, agua, anhídrido carbónico y radicales libres. Semejante a un motor de explosión: en el carburador se produce la mezcla explosiva combustible + aire que al explotar genera la energía que mueve el motor, agua y anhídrido carbónico. A diferencia de la combustión “mecánica”, el “motor orgánico” produce moléculas oxidantes denominadas radicales libres. Estos compuestos son perniciosos, pues producen los mismos trastornos que las radiaciones ionizantes o radioactivas (rayos X, rayos gama, energía nuclear, etc). Las principales consecuencias son: el envejecimiento orgánico , la degeneración de tejidos, deficiencias en la inmunidad, etc.

PROPOLEO Es un compuesto resinoso que elaboran las abejas con substancias vegetales exudadas en las yemas, hojas o tallos y que utilizan para el acondicionamiento de su hábitat, ya sea como cortina deflectora de las corrientes de aire, o tapón de aberturas no adecuadas

para la circulación de esas corrientes, o masilla reparadora de superficies interiores irregulares o tapiz sanitario de todo el interior de la colmena. Su composición química es muy variada, pues depende de la región fiitogeográfica en la que se encuentra la colmena. Básicamente el propóleo se compone de resinas y bálsamos (50%) Cera (30%) Aceites Esenciales (10%) Polen (5%) y materias extrañas, orgánicas e inorgánicas, (5%). Los flavonoides y las flavonas (ambos compuestos orgánicos con múltiples propiedades farmacológicas) son los principales componentes de las resinas y bálsamos. La combinación de estas propiedades medicamentosas le confieren al propóleo acciones: anti-infecciosas (antibacteriana, antivirósica y antifúngica), anestésicas, antiinflamatorias, cicatrizantes, protectoras de las artérias y venas, vasodilatadoras, hipotensoras, hipocolesterolemizante, antioxidantes, etc. Este derivado de la colmena se lo emplea según su necesidad como tintura o extracto líquido, extracto blando, pomadas, comprimidos, polvos, supositorios, jabones, etc.

RECOLECCION: El propóleo se lo quita de la colmena raspando los lugares donde las abejas lo depositaron, ya sean partes componentes de la colmena o artefactos colocados para tal fin.

51

apiterapia

OBTENCIÓN DE EXTRACTO LIQUIDO Y EXTRACTO BLANDO

6. La borra puede usarse como cebo para atraer enjambres (hacer sandwiches entre trozos de papel).

1. Enfriar el propóleo (2 días en el frigorífico). Luego triturarlo.

7. El extracto se consume disuelto con cualquier tipo de líquidos; la dosis para personas de + 70 kg. es de 35 – 45 gotas, 2 veces por día en modo preventivo o 4 veces en modo curativo. Niños en relación al peso..-

2. Mezclar (en frasco de vidrio marrón)1 parte de propóleo (en peso) con 5 partes de agua. Dejarlo 3 días. Filtrar y conservar el “agua propolizada” en el frigorífico. Usarla como colirio en las inflama ciones oculares, o duchas vaginales en irritaciones genitales. 3. Colocar el propóleo hidratado en 5 partes de alcohol etílico 96º. En lo posible conservarlo a tem peratura aproximada a los 30º (no superar los 40º). Agitarlo periódicamente. 4. A los 20 días colocar el prepara do el frigorífico durante 1 día. Filtrar (filtro papel) y conservar el extracto – o tintura madre en frasco vidrio marrón. 5. A la borra agregarle 2,5 partes de alcohol y repetir el proceso; se obtendrá alcohol propolizado utilizable como antiséptico de la piel (heridas, acné, picaduras de insectos, quemaduras, etc) o gotas óticas antiinflamatorias.-

52

8. Evaporando el alcohol de la tintura madre se obtiene el extracto blando –pasta- de propóleo con lo que se hacen pomadas, cremas, jabones, comprimidos.-

apiterapia

COMPRIMIDOS DE PROPOLEO

JABON DE PROPOLEO

1. Agregar 10 ml de agua destilada a 10 g de goma arábiga, homogenizar.2. A esta mezcla agregar, de a poco y mezclando bien, 10 g de extracto blando de propóleos. 3. Añadir, de a poco por vez y homogenizando, 100 g de azúcar impalpable. Revolver hasta obtener una pasta bien mezclada.4. Sobre superficie espolvoreada con azúcar impalpable se extiende la pasta, se la estira con rodillo de amasar, de modo uniforme. 5. Trocear la pasta (sacabocados). Desecar (secador de cabellos – horno tibio). Conservar en recipientes protegidos de la luz (vidrio color marrón, plásticos opacos)

1. Homogenizar 10 g de extracto blando con 40 g de miel 2. Agregar de a poco, mezclando bien, 100 g de jabón en polvo 3. Colocar la pasta en moldes untados con vaselina líquida 4. Secar

CREMA DE PROPOLEO 1. Homogenizar 10 g de extracto blando con 90 g de crema base POMADA DE PROPOLEO 1. Añadir 10 g lanolina con 80 g de vaselina sólida (baño María) 2. Agregar, homogenizando, 10 g de extracto blando

POLEN El polen es ese fino polvillo observado en las flores masculinas que, en conjunción con los elementos florales femeninos producen los frutos. Este está compuesto por el agrupamiento de pequeños granos que, portando las células reproductivas de las plantas, perpetúa las especies vegetales. La forma, la composición química y el tamaño microscópico de estos gránulos son individuales para cada especie; dichas características permiten determinar el origen del polen lo que a su vez hace identificable la procedencia floral de las mieles. Los gránulos del polen están formados por una cubierta externa muy dura (exina) que protege las estructuras celulares de la desecación, de las acciones físicas directas, de las radiaciones ultravioletas, etc. Esta corteza protectora presenta poros cubiertos por una membrana que en medio líquido se disuelve y por diferencia de presión osmótica permite la salida del material germinativo del gránulo portador de los compuestos químicos y minerales tan valiosos para las funciones orgánicas de quienes los consumen. El polen contiene la totalidad de los aminoácidos conocidos, albuminoides, glúcidos, vitaminas, minerales, oligo-elementos, y enzimas. Proporcionalmente se agrupan en un 35% como proteínas, 40% hidratos de carbono y un 5 % de lípidos PROPIEDADES: - Alimento proteico por excelencia (25 grs /dia aseguran supervivencia); muy indicado para estresados, gerontes, convalecientes de cirugías y de cualquier enfermedad, hepatopatías de cual quier origen, etc. 53

apiterapia -

Antiinflamatorio prostático Restaurador de disfunciones intestinales, visuales, sexuales, endocrinas, piel y anexos, etc.

RECOLECCION: Las abejas visitan las flores tomando los gránulos del polen y formando unas bolitas que transportan en sus patas. El apicultor coloca, en el acceso a la colmena, un artefacto constituido por una malla que solo permite el paso del cuerpo de las abejas, con las patas extendidas junto al cuerpo, lo que hace caer la bolita de polen en un receptáculo de la trampa. De allí es retirado por el productor, quien lo acondiciona para conservarlo en cámara de frío o lo deseca y conserva en recipientes bien cerrados. CONSUMO: -

Descartar posibles alergias (comenzar con poca cantidad) En lo posible consumirlo hidratado, disuelto en cualquier líquido. Dosis habitual para una persona de 70 kg: 2 cucharadas soperas/día. Niños en relación al peso.

Hugo Aguirre MEDICO CIRUJANO (UNIVERSIDAD NACIONAL DE CORDOBA ) MIEMBRO DIRECTIVO SOCIEDAD ARGENTINA DE APICULTORES PRODUCTOR APÍCOLA ( COLMENARES IBOPE ) APITERAPEUTA Rivadavia 285 SAN GUILLERMO Sta. Fe Argentina Tfno 054 3562 467646 [email protected]

54

apiterapia

APITERAPIARI BURUZKO SEMINARIOA ORDIZIAN JULIO CESAR DIAZ DOKTOREAREN ESKUTIK El 16 y 17 de noviembre del 2006, se celebró un nuevo seminario sobre apiterapia en Ordizia de la mano de Julio César Díaz, médico cirujano argentino, experto en homeopatía y apiterapia. Entre otros, se trataron temas como la lógica y funcionamiento de la apiterapia, la preparación de los productos de colmena para su uso en la apiterapia y los avances de la apiterapia en la última década. También se realizó un coloquio entre Julio César Díaz y Julian Bereziartua sobre la apiterapia y la medicina alopática.

2

006eko azaroaren 16 eta 17an zehar Julio César Díaz doktore argentinarraren eskutik apiterapiari buruzko seminario berri bat burutu zen Ordiziako Zinema Aretoan. Antolatzaileak Argia, Gipuzkoako Erlezainen Elkartea eta Ordiziako Udala izan ziren. Kasu honetan ere, goi mailako hizlaria izan genuen gure artean; Julio César Díaz mediku zirujaua da eta homeopatian eta apiterapian ere aditua. Argentinako Apiterapia Elkarteko lehendakaria da eta apiterapiaren inguruko hainbat hitzaldi eta ikastaro eskaini ditu munduan zehar. Gainera, “Apiterapia hoy en Argentina y Cuba” liburua argitaratu zuen 2001ean eta hiru urte geroago, edukiak osatu zituen Uruguai eta Kolonbiako esperientziak gehituz “Apiterapia Hoy en Argentina, Cuba, Uruguay y Colombia” izenburupean.

Bigarren egunean: - Apiterapiaren aurrerapenak azken 10 urteotan. - Apiterapia eta medikuntza alopatikoa. Elkarrizketa: Julio César Díaz eta Julian Bereziartua.

앫

Aipaturiko programa betetzearekin batera, bi saioetan zehar toki berezia izan zuten gai zehatzen inguruan partaideek luzaturiko galdera-erantzunek. Beraz, Hugo Aguirreren bisita arrakastatsuaren ondoren, Julio César-en hitzaldiak ere izugarrizko interesa eta ikusmina sortu zuen, badirudi pixkanaka bada ere, apiterapia ezagutzera ematen ari dela Euskal Herrian ere.

Asistentzia oso altua izan zenez, Zinema Aretoan burutu ziren hitzaldiak, hala ere, soberan gelditutako eserlekuak urriak izan ziren oso, saio bakoitzean 200 bat lagun inguru bildu ginen eta. Moderatzaile lanetan berriz, Pello Zubiria eta Luis Mari Intza izan genituen. Bi saioetan zehar landutako programa hurrengoa izan zen: 앫

Lehenengo egunean: - Apiterapiaren logika, funtzionamendua. - Erlauntzako produktuak apiterapiarako nola prestatu. 55