~1~

PROGRAMACIÓN DE TÉCNICAS DE COMPOSICIÓN APLICADAS Á DIDÁCTICA

Departamento de Fundamentos de Composición. Conservatorio Profesional de Música de Riveira.

Prof. Teresa Bretal Martínez.

CONSERVATORIO PROFESIONAL DE RIVEIRA, PROGRAMACIÓN DE TÉCNICAS DE COMPOSICIÓN APLICADAS Á DIDÁCTICA, CURSO 2016/2017

~2~ Índice:

1

INTRODUCIÓN ................................................................................................. 4 1.1

Fundamentación legal ...................................................................................................... 4

2

OBXECTIVOS XERAIS. ..................................................................................... 5

3

CONTIDOS. ........................................................................................................ 6 3.1

4

Secuenciación e temporalización dos contidos por avaliación .................................. 6

METODOLOXÍA. ............................................................................................... 9 4.1

Modelo de aprendizaxe.................................................................................................... 9

4.2

Organización de tempo e espazo. ................................................................................ 11

4.3

O profesorado. ............................................................................................................... 12

4.4

Principios psicopedagóxicos e criterios Pedagóxicos. .............................................. 12

4.5

METODOLOXÍA ESPECÍFICA. ............................................................................. 13

4.5.1 Obras, repertorio, bibliografía… ............................................................................. 13 4.5.2 Actividades complementarias. .................................................................................. 13 4.5.3 A acción titorial. ......................................................................................................... 13 4.5.4 Atención á diversidade. ............................................................................................. 14 5

ALUMNADO CON NECESIDADE ESPECÍFICA DE APOIO EDUCATIVO

(ANEAE) ....................................................................................................................14 6

AVALIACIÓN .....................................................................................................15 6.1

Criterios de avaliación.................................................................................................... 15

6.2

Procedementos de avaliación. ...................................................................................... 16

6.2.1 Mínimos esixibles ....................................................................................................... 17

7

6.3

Criterios de cualificación. .............................................................................................. 17

6.4

Perda do dereito a avaliación continua........................................................................ 18

6.5

Exame de setembro. ...................................................................................................... 19

RECURSOS MATERIAIS. .................................................................................19

CONSERVATORIO PROFESIONAL DE RIVEIRA, PROGRAMACIÓN DE TÉCNICAS DE COMPOSICIÓN APLICADAS Á DIDÁCTICA, CURSO 2016/2017

~3~ 8

BIBLIOGRAFÍA. ............................................................................................... 20 8.1

Libros de texto. ............................................................................................................... 20

8.2

PARTITURAS................................................................................................................ 22

8.2.1 Piano. ........................................................................................................................... 22 8.2.2 Guitarra. ....................................................................................................................... 24 8.2.3 Voz e piano. ................................................................................................................ 25 8.2.4 Violín............................................................................................................................ 25 8.2.5 Viola ............................................................................................................................. 26 8.2.6 Violonchelo ................................................................................................................. 27 8.2.7 Flauta............................................................................................................................ 27 8.2.8 Clarinete ....................................................................................................................... 27 8.2.9 Trompeta ..................................................................................................................... 28 8.2.10

Saxofón .................................................................................................................... 29

8.2.11

Percusión ................................................................................................................. 29

8.2.12

Ópera ....................................................................................................................... 30

8.2.13

Obras sinfónicas. .................................................................................................... 30

8.2.14

Banda de música..................................................................................................... 31

CONSERVATORIO PROFESIONAL DE RIVEIRA, PROGRAMACIÓN DE TÉCNICAS DE COMPOSICIÓN APLICADAS Á DIDÁCTICA, CURSO 2016/2017

~4~ 1

INTRODUCIÓN

A presenza no grao superior da especialidade de pedagoxía da linguaxe e da educación musical e a inclusión na proba de acceso a esta especialidade dun exercizo compositivo con fins didácticos xustifica a idoniedade desta asignatura optativa no 6º curso de grao profesional, resultando tamén un reforzo para o alumnado que desexa acceder a outras especialidades que inclúan algún tipo de exercizo de composición. Desenrolar no alumnado a capacidade de decidir que procedementos das técnicas compositivas son os máis adecuados para cada momento da composición de exercizos ou pequenas obras, e adecuar estes procedementos coherentemente a premisas didácticas é a finalidade desta asignatura, que suporá aplicar os coñecementos adquiridos nos anos anteriores, especialmente os referidos á práctica harmónica e á análise.

1.1 Fundamentación legal As bases legais empregadas na realización desta programación parten da Lei Orgánica de Educación (LOE) de 2/2006 de 3 de maio, desenrolada polo Real Decreto (RD) 1577/2006 de 22 de decembro, seguindo a terminoloxía do Decreto 203/2007, de 27 de setembro e pola Orde de 23 de setembro de 2008. O R.D.1577/2006, de 22 de decembro, polo que se fixan os aspectos básicos do currículo das ensinanzas profesionais de música reguladas na Lei orgánica 2/2006, de 3 de maio, de educación, determina no seu artigo 5.4º que as administracións educativas fomentarán a autonomía pedagóxica e organizativa dos centros, favorecerán o traballo en equipo do profesorado e estimularán a súa actividade investigadora a partir da práctica docente.

CONSERVATORIO PROFESIONAL DE RIVEIRA, PROGRAMACIÓN DE TÉCNICAS DE COMPOSICIÓN APLICADAS Á DIDÁCTICA, CURSO 2016/2017

~5~ En consecuencia, o D. 203/2007, de 27 de setembro, polo que se establece o currículo das ensinanzas profesionais de réxime especial de música, dispón no seu artigo 8 cas materias optativas terán como finalidade complementar o currículo, integrando os itinerarios educativos que o alumnado desexe cursar; que lle corresponde á Consellería de Educación e Ordenación Universitaria a ordenación das materias optativas que serán de oferta obrigatoria para os centros; que os centros poderán incluír asignaturas optativas, de acordo co que a tales efectos estableza a

Consellería de Educación e Ordenación

Universitaria; e que, en todo caso, as asignaturas optativas ofrecidas polos centros estarán vinculadas a un ou varios itinerarios determinados. A finalidade da Orde de 23 de setembro de 2008 pola que se determinan as asignaturas optativas das ensinanzas profesionais de música, é regular a oferta e determinar a natureza das asignaturas optativas, que son as que permiten ó alumnado participar activamente na configuración do seu currículo académico, así como ir acotando o seu perfil profesional cara o nivel de especialización definitiva que ten lugar no grao superior destas ensinanzas. A continuación seguen os obxectivos, contidos e criterios de avaliación segundo a Orde do 23 de setembro, para a optativa “Técnicas de composición aplicadas á didáctica”.

2

OBXECTIVOS XERAIS.

a) Coñecer as técnicas compositivas e os procedementos básicos para a correcta elaboración de exercizos e pequenas composicións de carácter didáctico. b) Coñecer os elementos da linguaxe musical a as súas aplicacións na práctica compositiva. c) Analizar obras de carácter didáctico e artístico que sirvan como modelo para a realización de composicións. d) Utilizar en exercicios escritos os elementos e procedementos estudados.

CONSERVATORIO PROFESIONAL DE RIVEIRA, PROGRAMACIÓN DE TÉCNICAS DE COMPOSICIÓN APLICADAS Á DIDÁCTICA, CURSO 2016/2017

~6~

e) Compoñer pezas breves partindo dun motivo, dunha melodía ou dun texto dado. f) Desenrolar a creatividade na composición de pezas libres. g) Valorar os elementos da linguaxe musical utilizados na composición, aplicándoos de xeito lóxico e coherente. 3

CONTIDOS.

Modulacións: diatónica, cromática e enharmónica. Aplicacións dos diferentes tipos de acordes. Elaboración de fórmulas rítmicas e cadenciais. O ritmo harmónico. A forma. Procedementos de imitación, elaboración e transformación temática. O canon. As notas alleas á harmonía. Fórmulas rítmicas na elaboración de células, motivos, semifrases e frases. A melodía: relacións interválicas, direccionalidade, rexistro e fraseo. Relación texto-música. A melodía acompañada.

3.1 Secuenciación e temporalización dos contidos por avaliación. 1ª avaliación: Introdución ó campo da composición con aplicación didáctica como paradigma e o seu estado actual en auxe grazas á investigación e ó impulso dos centros educativos. A adquisición da serie diatónica en relación coa serie de harmónicos para entender o concepto de disonancia e consonancia. A formación e o emprego de acordes e escalas tonais e modais en relación coa forma musical e co entramado harmónico.

CONSERVATORIO PROFESIONAL DE RIVEIRA, PROGRAMACIÓN DE TÉCNICAS DE COMPOSICIÓN APLICADAS Á DIDÁCTICA, CURSO 2016/2017

~7~ A serie Fibonacci e a sección aurea como principios formales para dirixir o discurso musical hacia un punto culminante ou clímax. A técnica dos cinco dedos en Béla Bartók e Antón García Abril e os cambios de posición como iniciación á modulación. A octavación e a duplicación como recursos na escritura xunto cos movementos paralelo, contrario e imitativo. O estilo tonal, onde as notas gravitan en torno a un exe de tónica, en contraste co pantonalismo, onde a tonalidade é máis aberta e abstracta. A historia e o emprego de acordes disonantes como o cluster e de outros como o acorde Maior-menor. O emprego do contrapunto a dúas voces para a educación do oído co traballo de intervalos consonantes e disonantes tomando exemplos do Mikrokosmos de Béla Bartók. As formas imitativas, o canon e o contrapunto libre para a creación de pezas con formas simples. Familiarización cos procedementos que teñen lugar na creación dunha invención (reglas sobre intervalos, conducción melódica das voces, independencia das voces, establecemento da tonalidade) a partir da análise comparativa de invencións de Bach e Bartók. A educación do sentido musical e da intelixencia musical: o oído, a teoría, a combinación da teoría coa práctica, técnicas de aprendizaxe, desenvolvemento do gusto e do xuízo musical.

2ª avaliación: O concepto de forma musical e o uso das ligaduras de expresión, articulacións e matices para favorecer a agrupación visual dos sons, a comprensión musical e a conexión entre as partes.

CONSERVATORIO PROFESIONAL DE RIVEIRA, PROGRAMACIÓN DE TÉCNICAS DE COMPOSICIÓN APLICADAS Á DIDÁCTICA, CURSO 2016/2017

~8~ O emprego do método alfabético garciabriliano en relación co sistema cromático e o seu resultado sonoro pantonal para aprender a traballar con notas extrañas. A pureza, a limpeza e a claridade como características creativas. A consecución dunha boa conducta melódica en base ó uso adecuado das puntuacións do discurso e da articulación do texto con respiracións e cadencias. A importancia do uso de melodías e da estimulación dos cantos internos á hora de crear temas ou de escoller materiais para o seu arranxo. Análise de fórmulas rítmicas e o xiros melódico típicos de Galicia para o seu emprego na creación de pezas pedagóxicas con folclore imaxinario ou arranzando temas populares. Análise do pensamento ou filosofía pedagóxica de distintos autores para introducirse na ideación dun método de aprendizaxe musical progresivo. O pensamento polifacéfico de editores, intérpretes, profesores e compositores en figuras como Busoni, Respighi, Casella, Kódaly, Bartók, etc. e a análise do resultado nas súas creacións. A idea de contraste como principio formal e os distintos tipos modulación (diatónica, cromática e enharmónica) coas súas consecuencias para a man do instrumentista. A interválica e a escalística: o traballo con notas dobles e o pase de pulgar na escritura para tecla. A formación de acordes e a súa disposición plaqué ou arpexiado con diferentes ritmos. As formas rondó, minuet e tema con variacións. Os corales e a relación música texto: puntuacións, visualización das frases e organización do discurso. A transformación musical en atención ó carácter, á altura co trasporte, á dirección e ó número de sílabas.

CONSERVATORIO PROFESIONAL DE RIVEIRA, PROGRAMACIÓN DE TÉCNICAS DE COMPOSICIÓN APLICADAS Á DIDÁCTICA, CURSO 2016/2017

~9~ A unión das partes en canto ó principio de sorpresa e ó principio de preparación ou anticipación temática para mellorar a concepción formal das ideas musicais e para crear discursos coherentes. A parte técnica do ensino do instrumento: técnica moderna, métodos e hábitos.

3ª avaliación: Coñecemento dos recursos de cada instrumento para o que se compoña. Práctica de análise musical de formas musicais baseadas no principio de repetición e no principio de contraste. Movemento rítmico dunha base harmónica en contraste cos ostinatos. Creación de bases rítmicas con intrumental Orff. Construcción de pezas empregando dúas texturas: a polifonía contrapuntística e a melodía con acompañamento, con finalidade pedagóxica. A relación de texto-música para a creación de cancións e corais. Fundamentos psicolóxicos da educación musical: a observación, o trato, a relación e os trastornos.

4

METODOLOXÍA.

4.1 Modelo de aprendizaxe. O profesorado fará unha avaliación diagnóstica inicial para coñecer cales son as capacidades e os coñecementos previos do alumnado e os seus intereses, con vistas a abordar de forma progresiva a adquisición de aprendizaxes. O modelo a empregar baséase na aprendizaxe significativa e constructivista. Isto tradúcese en primar os contidos procedimentais partindo do principio de que as cousas se aprenden facéndoas.

CONSERVATORIO PROFESIONAL DE RIVEIRA, PROGRAMACIÓN DE TÉCNICAS DE COMPOSICIÓN APLICADAS Á DIDÁCTICA, CURSO 2016/2017

~ 10 ~ Tratarase de fomentar a creatividade innata do alumno a través da elaboración de composicións e exercizos e da análise de obras. Ó longo do curso irase incrementando o hábito de compoñer a base de analizar e practicar, empezando por modelos fáciles para ir progresando hacia outros máis complexos. Tomaremos como punto de partida o Mikrokosmos de Béla Bartók, formado por 153 pezas de dificultade progresiva e cualitativamente diferentes, o que fai que este conxunto de pezas sexa idóneo para aproximarse analíticamente á composición de ámbito pedagóxico. Incluso algúns dos títulos das pezas que conforman a colección fan alusión ós recursos técnicos que emprega, tal como o canon, o coral, o uso de intervalos, de acordes, de escalas, etc. Este material complementarase co libro de texto L´enseignement vivant du piano. Sa méthode et sa psychologie de Margit Varró, autora experta en teoría pedagóxica de piano. Do traballo en dúo con Bartók e Varró pasarase ó análise doutros autores do s. XX e tamén doutras épocas como Bach, Schumann, etc. Estimularase tamén que o alumno faga uso do material da biblioteca indo ós métodos para observar como se comporta cada instrumento e en base a análise da linguaxe propia de cada instrumento poder escribir adaptándose ás súas características.

En base ao principio de aprendizaxe significativa deberase: 

Propiciar situacións que sexan motivadoras para o alumnado ou que favorezan a

potenciación da motivación que sinte, de forma natural, ante o fenómeno musical. 

Crear contextos de aprendizaxe que lles obriguen a ter presentes os contidos xa

coñecidos.

CONSERVATORIO PROFESIONAL DE RIVEIRA, PROGRAMACIÓN DE TÉCNICAS DE COMPOSICIÓN APLICADAS Á DIDÁCTICA, CURSO 2016/2017

~ 11 ~ 

Garantir a construción de aprendizaxes significativos e en espiral a través da

necesidade de recordar os coñecementos adquiridos previamente. Por iso faise necesario volver sobre os contidos impartidos que se relacionen co que se está estudando no momento, así como sobre os coñecementos aprendidos noutras materias que apoien a adquisición de aprendizaxes en cada momento. 

Promover na aula un ambiente de intercambio, colaboración e interacción como

motor de aprendizaxe. 

Empregar estratexias que fagan revivir nos estudantes os coñecementos anteriores

para montar sobre eles a aprendizaxe dos novos en relación tanto á linguaxe musical como á harmonía e o análise. 

Espertar e desenrolar en todo momento a creatividade dos discentes.

É importante promover na aula un ambiente de intercambio, colaboración e interacción como motor de aprendizaxe procurando que os alumnos acudan a concertos didácticos ou conferencias que se poidan desenvolver no centro.

4.2 Organización de tempo e espazo. A organización das actividades farase por sesións dunha hora de clase semanal. A secuencia de actividades previstas para cada sesión mesturan práctica e teoría. Esta optativa busca unha dinámica de taller en colectividade coas distintas especialidades instrumentais. Durante o proceso creativo das obras fomentarase o uso do material de consulta da biblioteca (libros de orquestración, etc.) e tamén o diálogo con alumnos e profesores doutros departamentos a partires dunha serie de liñas mestras. O propio alumnado poderá ir perfilando sobre a marcha o trazado da materia como resultado dun ambiente de intercambio, pero sempre adaptándose ó establecido nesta programación. CONSERVATORIO PROFESIONAL DE RIVEIRA, PROGRAMACIÓN DE TÉCNICAS DE COMPOSICIÓN APLICADAS Á DIDÁCTICA, CURSO 2016/2017

~ 12 ~

4.3 O profesorado. O profesorado incrementará o proceso comunicativo, dado o carácter participativo e grupal da música: actitude positiva, contacto visual, claridade de exposición, trato adecuado, seguridade e confianza, por ambas partes. Xa que a optativa de técnicas de composición aplicadas á didáctica debe preparar ós alumnos para afrontar os estudos superiores de composición ou pedagoxía, será moi importante atender a esas dúas vertentes intentando que os alumnos se impliquen activamente na materia e poidan levar á práctica o explicado na clase. Tamén se potenciará a elaboración de recursos materiais e didácticos polos propios alumnos e o desenvolvemento do seu espírito crítico, tan necesario á hora de seleccionar materiais e escoller métodos de ensino.

4.4 Principios psicopedagóxicos e criterios Pedagóxicos. Durante o século XX desenroláronse unha serie de métodos que pretenden ofrecer unha alternativa ao método pasivo de aprendizaxe de solfexo practicado sen variacións na súa concepción orixinal racionalista desde finais do século XIX. Os novos sistemas foron creados por unha serie de pedagogos importantes (Zoltan Kodaly, Carl Orff, Jacques Dalkroze, Edgar Willens) sen esquecer outros plantexamentos quizais menos coñecidos (Maurice Martenot, Shinichi Suzuky, Justine Ward…). Ó longo do curso iremos coñecendo os criterios pedagóxicos dalgúns destes métodos.

CONSERVATORIO PROFESIONAL DE RIVEIRA, PROGRAMACIÓN DE TÉCNICAS DE COMPOSICIÓN APLICADAS Á DIDÁCTICA, CURSO 2016/2017

~ 13 ~

4.5 METODOLOXÍA ESPECÍFICA. 4.5.1

Obras, repertorio, bibliografía…

No último punto desta programación está elaborada unha bibliografía e unha lista de obras e repertorio das especialidades instrumentais coas que conta o centro. Na bibliografía aparecen títulos recomendables de temática variada como pode ser de estética, orquestración, metodoloxía, etc. Na lista de repertorio instrumental e vocal faise alusión aos métodos de cada instrumento, co fin de extraer deles a técnica de escritura propia para cada un e tamén se citan algunhas das obras máis importantes na literatura de cada instrumento. Moitas das obras citadas pódense escoitar en CD ademais de podelas seguir coa partitura. 4.5.2

Actividades complementarias.

Será de carácter obrigatorio organizar audicións que supoñan a posta en público dos traballos elaborados na clase polo menos unha vez en todo o curso. Valorarase o interese por asistir a conferencias, concertos e cursos programados polo propio centro ou por outros. Sobre todo por realizar cursiños de instrumento, composición, análise ou pedagoxía que sirvan para perfeccionar a técnica compositiva do discente. 4.5.3

A acción titorial.

A titoría e a orientación forman parte da función docente. No Grao Profesional a labor de titoría inclúe unha orientación sobre o estudo e o rendemento, debido á complexidade dos estudos, a compatibilidade coas ensinanzas de réxime xeral ou con outras ensinanzas, a diversidade de materias, a optatividade e a progresiva especialización que culminará na elección da especialidade no Grao Superior.

CONSERVATORIO PROFESIONAL DE RIVEIRA, PROGRAMACIÓN DE TÉCNICAS DE COMPOSICIÓN APLICADAS Á DIDÁCTICA, CURSO 2016/2017

~ 14 ~ 4.5.4

Atención á diversidade.

O docente a través da posta en marcha de estratexias concretas e variadas intervén nos procesos de ensinanza-aprendizaxe como un proceso durante o que se fai preciso ofrecer respostas diferenciadas en función da diversidade dos receptores. A atención á diversidade é fundamental para intervir na aptitude, no ambiente sociocultural e familiar, na apreciación e valoración da asignatura e por conseguinte, na motivación do alumnado. 5

ALUMNADO

CON

NECESIDADE

ESPECÍFICA

DE

APOIO

EDUCATIVO (ANEAE) As Administracións educativas disporán os medios necesarios para que todo o alumnado alcance o máximo desenrolo persoal, intelectual, social e emocional. Corresponde ás Administracións educativas asegurar os recursos necesarios para que os alumnos que requiran unha atención educativa diferente á ordinaria, por presentar necesidades educativas especiais, por dificultades específicas de aprendizaxe, polas súas altas capacidades intelectuais, por haberse incorporado tarde ao sistema educativo ou por condicións persoais ou de historia escolar, poidan acadar o máximo desenrolo posible das súas capacidades persoais e, en todo caso, os obxectivos establecidos con carácter xeral para todo o alumnado. Tamén nos concirne establecer os procedementos e recursos precisos para identificar prontamente estas necesidades e que así a atención integral ao alumnado con necesidade específica de apoio educativo se inicie desde o mesmo momento no que dita necesidade sexa identificada. Corresponde ás Administracións educativas asegurar a participación dos pais ou titores nas decisións que afecten aos seus fillos e adoptar as medidas oportunas para que os pais reciban o adecuado asesoramento individualizado

CONSERVATORIO PROFESIONAL DE RIVEIRA, PROGRAMACIÓN DE TÉCNICAS DE COMPOSICIÓN APLICADAS Á DIDÁCTICA, CURSO 2016/2017

~ 15 ~

6

AVALIACIÓN

6.1 Criterios de avaliación 1. Aplicar as técnicas compositivas e os procedementos básicos na elaboración de exercicios e pequenas composicións. Con este criterio de avaliación preténdese que o alumnado saiba utilizar as técnicas e procedementos estudados na creación de composicións propias. 2. Coñecer os elementos propios da linguaxe musical, así como as súas aplicacións na práctica compositiva. Con este criterio de avaliación comprobarase a capacidade do alumnado para seleccionar os elementos da linguaxe musical máis adecuados para cada momento da composición nos seus traballos. 3. Analizar obras de carácter didáctico e artístico prestando especial interese aos elementos da linguaxe musical presentes nelas. Mediante este criterio valorarase a capacidade de investigar e relacionar aspectos artísticos e didácticos da literatura musical analizada. 4. Utilizar correctamente, en exercizos escritos, os elementos e procedementos estudados. Este criterio pretende avaliar o grao de asimilación e posta en práctica das técnicas estudadas. 5. Saber compoñer pezas breves partindo dun motivo, dunha melodía ou dun texto. Preténdese que o alumnado aborde a composición de pezas breves con destreza e coherencia a partir dos elementos dados. 6. Mostrar creatividade na creación de pezas libres. Valorarase a iniciativa do alumnado á hora de afrontar o proceso creativo e o interese das súas propostas.

CONSERVATORIO PROFESIONAL DE RIVEIRA, PROGRAMACIÓN DE TÉCNICAS DE COMPOSICIÓN APLICADAS Á DIDÁCTICA, CURSO 2016/2017

~ 16 ~ 7. Emitir xuízos críticos en canto á utilización dos elementos da linguaxe musical das composicións realizadas. Con este criterio de avaliación comprobarase a capacidade para valorar e poñer en común de xeito crítico e construtivo o emprego de elementos da linguaxe musical nas pezas compostas e analizadas.

6.2 Procedementos de avaliación. As probas trimestrais consistirán en exames teóricos e traballos prácticos. Os exames teóricos constarán en saber realizar unha análise crítica dunha peza musical desde o punto de vista pedagóxico relacionándoo con outros parámetros como a interpretación, o estilo, a forma e a técnica compositiva. Pódense substituír o exame teórico por exposicións orais nas que o alumno, puidéndose axudar dun guión, resuma en clase para os compañeiros un libro dos que aparecen na bibliografía. Os traballos prácticos serán os seguintes: -Presentación dunha carpeta de traballos ou portafolios que inclúa unha elaboración de materiais didácticos feito ó longo do curso. Esta carpeta debe conter obras analizadas para tomar como modelo no momento de compoñer e métodos para instrumentos tamén analizados, así como esquemas ben estruturados da materia dada. -Unha composición didáctica para voz e piano sobre un texto e a súa defensa oral e escrita que analice a obra. -Unha pequena composición empregando o método Orff e a súa defensa oral e escrita que analice a obra. -Unha composición libre de entre tres e cinco minutos de duración e a súa defensa oral e escrita que analice a obra. -Exercizo de autovaliación completo.

CONSERVATORIO PROFESIONAL DE RIVEIRA, PROGRAMACIÓN DE TÉCNICAS DE COMPOSICIÓN APLICADAS Á DIDÁCTICA, CURSO 2016/2017

~ 17 ~ 6.2.1

Mínimos esixibles

Asistencia a clase con regularidade e participación activa en cada unha das sesións. Carpeta de traballos. Unha exposición oral que resuma unha das seguintes lecturas que aparecen na bibliografía: “Fundamentos da composición musical” de Schöenberg; “A Melodía” de Toch ou “What to Listen for in Music” de Copland, a elixir unha das tres. Participación nunha posta en público dunha das obras compostas ó longo do curso cunha duración entre tres e cinco minutos. Dita composición será para unha formación de dous instrumentos diferentes e terá carácter didáctico. Presentación dunha defensa por escrito da obra estreada. Exercizo de autoavaliación completo.

6.3 Criterios de cualificación. A nota final será unha cualificación numérica do 1 ao 10, sen decimais, e calcularase a partir da nota media dos distintos traballos e exames realizados ao longo do curso. Para aqueles alumnos que acudan regularmente a clase e teñan dereito a avaliación continua, a nota media obtida nos exames suporá o 50% da nota final. A nota media dos traballos entregados suporá o outro 50%. Para superar a materia os alumnos terán que obter unha nota final igual ou superior a 5. Os alumnos que non superaran a materia na convocatoria de xuño poderán presentarse ao exame de setembro. Os alumnos que ó terminar 6º curso de Ensinanzas Profesionais tiveran pendentes de avaliación positiva tres asignaturas ou máis deberán repetir curso na súa totalidade. Cando a calificación negativa se produza nunha ou dúas asignaturas, so será necesario que realicen as asignaturas pendentes.

CONSERVATORIO PROFESIONAL DE RIVEIRA, PROGRAMACIÓN DE TÉCNICAS DE COMPOSICIÓN APLICADAS Á DIDÁCTICA, CURSO 2016/2017

~ 18 ~

6.4 Perda do dereito a avaliación continua. Tal como se contempla no Regulamento de Réxime Interno, os alumnos que superen tres faltas por trimestre nas materias cun tempo lectivo dunha hora semanal, poderán verse privados da avaliación continua, sendo o procedemento substitutorio de avaliación a realización dunha proba específica. A proba consistirá nun exame teórico e na entrega (o mesmo día do exame teórico) de tres composicións elaboradas polo alumno coa súa correspondente defensa por escrito. O exame terá unha parte teórica consistente na análise dunha obra musical elixida polo profesor con preguntas relacionadas que abranguerán tódolos contidos abordados durante o curso. Os tres traballos a entregar serán os seguintes: -Unha composición didáctica para voz e piano sobre un texto e a súa defensa oral e escrita que analice a obra. -Unha pequena composición empregando o método Orff e a súa defensa oral e escrita que analice a obra. -Unha composición libre de entre tres e cinco minutos de duración e a súa defensa oral e escrita que analice a obra. A entrega destes traballos será obrigatoria para calcular a nota media dos traballos e do exame para superar a materia. No caso de perda da avaliación continua, o exame suporá un 70% da nota final e os traballos un 30%.

CONSERVATORIO PROFESIONAL DE RIVEIRA, PROGRAMACIÓN DE TÉCNICAS DE COMPOSICIÓN APLICADAS Á DIDÁCTICA, CURSO 2016/2017

~ 19 ~

6.5 Exame de setembro. O exame de setembro terá as mesma características que o exame de perda da avaliación continua. Igualmente nesta proba o exame suporá un 70% da nota final e os traballos un 30%. A diferenza das porcentaxes con respecto aos alumnos avaliados de forma continua, explícase polo menor número de traballos a entregar en setembro e pola imposibilidade de expoñelos. Os alumnos suspensos en xuño que aprobasen os traballos prácticos de composición, e que así o teñan reflectido no informe de avaliación negativa do mes de xuño (indicando a cualificación numérica destes traballos), quedarán exentos de entregar estes traballos en setembro. Non é posible quedar exento de realizar a parte do exame teórico-práctico, aínda que se tivesen aprobados os exames trimestrais.

7

RECURSOS MATERIAIS.

Un equipo de música. Un proxector de diapositivas ou transparencias. Un piano. Un encerado. Un ordenador con conexión a internet. Televisor con vídeo para DVD. Unha biblioteca.

CONSERVATORIO PROFESIONAL DE RIVEIRA, PROGRAMACIÓN DE TÉCNICAS DE COMPOSICIÓN APLICADAS Á DIDÁCTICA, CURSO 2016/2017

~ 20 ~ 8

BIBLIOGRAFÍA.

8.1 Libros de texto. Richard Wagner, “La obra de arte del futuro”. Collecció estètica & crítica. Publicacions de la Universitat de València. Margit Varró, “L´enseignement vivant du piano. Sa méthode et sa psychologie”, Ed. E.M.E Aaron Copland, “What to Listen for in Music”, Ed. Signet Classics. Ernst Toch, “La melodía”, Ed. Idea Música. Ernst, Toch, “Elementos constitutivos de la música. Armonía, melodía, contrapunto y forma”, Ed. Idea Música. Igor Stravinsky, “Poética Musical”. Ed. El Acantilado. O. Messiaen, “Técnica de mi lenguaje musical”. Vasili Kandinsky, “De lo espiritual en el arte”. Ed. Paidos Estética. Vasili Kandinsky, “Punto y línea sobre el plano”. Ed. Paidos Estética Vasili Kandinsky, Franz Marc “El jinete azul”. Ed. Paidos Estética Arnold Schönberg, Vasili Kandinsky, “Cartas, cuadros y documentos de un encuentro extraordinario”. Ed. Alianza Música. Arnold Schönberg, “Fundamentos de la composición musical”. Ed. Real Musical. Anton Webern, “El camino hacia la nueva música”. Ed. Nortesur Musikeon. Christipher Small, “Música, sociedad, educación”. Ed. Alianza Música. García Márquez, “Me alquilo para soñar”. Colección de bolsillo de Mondadori, núm. 62. García Márquez, “Cómo se cuenta un cuento”. Colección de bolsillo de Mondadori, número 29. Gianni Rodari, “Gramática de la fantasía”. Ediciones del bronce. Silvia Adela Kohan, “Loa secretos de la creatividad”. Ed. Alba Editorial.

CONSERVATORIO PROFESIONAL DE RIVEIRA, PROGRAMACIÓN DE TÉCNICAS DE COMPOSICIÓN APLICADAS Á DIDÁCTICA, CURSO 2016/2017

~ 21 ~ John Howard, “Aprendiendo a componer”. Ed. Akal, Entorno Musical, nº6. Pedro Casariego Córdoba, “Cuadernos Amarillo, rojo, verde y azul”. Ed. Árdora Express. Eduardo Chirinos, “Breve historia de la música”. Colección Visor de Poesía nº466. Salvador Dalí, “Los cornudos del viejo arte moderno”. Tusquets editores (1990). Pierre Restany, “El poder del arte. El pintor-rey con sus cinco pieles”. Ed. Taschen (2003). Harry Rand, “Hundertwasser”. Ed. Taschen. Amadeo Poggi y Edgar Vallora, “Beethoven repertorio completo”. Ed. Cátedra/Clásica. Ottó Károlyi, “Introducción a la música del siglo XX”. Ed. Alianza Editorial. Clive Brown, “Classical & Romantic Performing Practice 1750-1900”. Ed. Oxford University Press. Willian E. Caplin, “Classical Form: A Theory of Formal Functions for the Instrumental Musico f Haydn, Mozart and Beethoven”. Ed. OxfordUniversity Press. Barry Cooper, “Beethoven and the Creative Process”. Ed. Clarendon Paperbacks. Miguel Ángel Marín, “Joseph Haydn y el cuarteto de cuerda”. Ed. Alianza Música. Hermann Erpf, “Tratado de instrumentación y del arte de la instrumentación”. Ed. Dos acordes. Casella-Mortari, “La técnica de la orquesta contemporánea”. Ed. Melos. Nocolas Rimsky-Korsakov, “Principios de orquestación”. Ed. Ricordi. Walter Piston, “Orquestación”. Ed. Real Musical. Juan Vte. Mas Quiles, “Apuntes de instrumentación para banda de música”. Ed. Piles. Agustín Charles Soler, “Tratado de Orquestación”. Samuel Adler, “Orquestación”.

CONSERVATORIO PROFESIONAL DE RIVEIRA, PROGRAMACIÓN DE TÉCNICAS DE COMPOSICIÓN APLICADAS Á DIDÁCTICA, CURSO 2016/2017

~ 22 ~ Heinz-Klaus Metzger y Rainer Rienh, “Johann Sebastian Bach, Las variaciones Goldberg”. Ed. Idea Música. P. Hindemith, “Adiestramiento Elemental para Músicos”. Ed. Melos. Ana María Locatelli de Pérgamo, “La notación de la música contemporánea”. Ed. Ricordi. José Luis Temes, “Solfeo contemporáneo”. Ed. Lineas. Madrid, 1984. Lola de Cea, “Guía didáctico-musical enseñanza secundaria”. Ediciones Musicales Garijo Mundimúsica. Teresa Catalán, “Sistemas compositivos temperados del siglo XX”. Ed. Alfons El Magnanin. Diputación de Valencia. Manuel Ramada, “Atlas de Percusión”. Madeleine Mansion, “El estudio del canto”. Ed. Ricordi. Yehudi Menuhin, “6 Lecciones de violín”. Ed. Real Musical. Marianne Murray, “Estudios comparados de técnicas violinísticas: Kato Havas, Paul Rolland y Shiniki Suzuki”. Dandrieu, “Principios del acompañamiento para clavecín”. Marcel Dupré, “Curso completo de fuga”. Ed. Leduc. Lorenzo de Reizábal, Margarita y Aratza (2004): Análisis Musical. Claves para entender e interpretar la música, Barcelona: Boileau

8.2 PARTITURAS. 8.2.1

Piano.

J.S. Bach, “Clave bien temperado”. J.S. Bach, “Álbum de Ana Magdalena”. J.S. Bach, “Invenciones y sinfonías.

CONSERVATORIO PROFESIONAL DE RIVEIRA, PROGRAMACIÓN DE TÉCNICAS DE COMPOSICIÓN APLICADAS Á DIDÁCTICA, CURSO 2016/2017

~ 23 ~ J. S. Bach, “Pequeños preludios y fugas”. J.S. Bach, “Variaciones Golgberg”. L. V. Beethoven, “32 Sonatas para piano”. Ed. Henle. J.B. Cramer. “Estudios” C. Czerny. “160 ejercicios breves para piano op.821” Ed. Boileau-Barcelona. F. Chopin, “24 Estudios”. R. Schumann, “ Álbum para la juventud op.68”. C. Debussy, “El rincón de los niños”. C. Debussy. “12 Estudios”. V.A. Duvernoy. “L´ école du Macanisme”, op. 120 E. Granados, “Cuentos de la Juventud”. S. Heller. “25 Etudes, op. 45”, “30 Etudes, op. 46”, “25 Etudes, op. 47”, “24 Etudes, op. 125”, Tarantella, op. 85, No.2. Tchaikovsky, “Álbum de la juventud”. D. Kabalewski, “Piezas Infantiles para piano op. 39”, “Variaciones fáciles op.51 nº 1 y nº3”. D. Shostakovich, “Seis piezas infantiles”. Ed. Real Musical. Kodály, “Nueve piezas para piano op.3”. Béla Bartók, “Mikrokosmos”(vol.I-VI). Ed. Boosey & Hawkes. B. Bartók, “For children”. Ed. Boosey & Hawkes. Kachaturian, “Piezas para niños”. Ed. Real Musical. F. Mompou, “Música Callada”(cuatro cuadernos). Ed. Salabert. P. Hindemith, “Ludus Tonalis”. Manuel Carra, “Nuevo Método de piano”(Curso I, primer y segundo volúmen. Curso II). Ed. Sociedad Didáctico Musical.

CONSERVATORIO PROFESIONAL DE RIVEIRA, PROGRAMACIÓN DE TÉCNICAS DE COMPOSICIÓN APLICADAS Á DIDÁCTICA, CURSO 2016/2017

~ 24 ~ Ernest Van de Velde, “Método Rosa”. Ed. Van de Velde. Carlos Cruz de Castro, “Imágenes de infancia”. “Maestros del s. XX. 20 piezas para jóvenes pianistas”. Ed. Real Musical. Manuel Castillo, “Introducción al piano contemporáneo”. Ed. Real Musical. Snorri Sigfús Birgisson, “Piano pieces for beginners” (vol.I). Ed. Steinabaer. Antón García Abril, “Cuadernos de Adriana”(Cuadernos 1º, 2º y 3º). Ed. Bolamar. Antón García Abril, “Cinco piezas breves”. Ed. Bolamar. Antón García Abril, “Variaciones líricas”. Juan Durán, “Juguetes, piezas fáciles para piano”. Ed. Dos Acordes.

8.2.2

Guitarra.

Antón García Abril, “Vademecum. De la iniciación al virtuosismo. 24 piezas para guitarra”. Ed. Bolamar. Antón García Abril, “Sonata del Pórtico”. Ed. Bolamar. E. Villalobos, “20 Estudios”. E. Villalobos, “6 Preludios”. L. Brouwer, “20 Estudios”. Fernando Sor, “Estudios”. “El libro de los acordes para guitarra”. Ed. Music Distribución. L. Brouwer, “Cuban Landscape with rain” (4 guitarras). J.W.Duarte, “English suite nº3” (4 guitarras).

CONSERVATORIO PROFESIONAL DE RIVEIRA, PROGRAMACIÓN DE TÉCNICAS DE COMPOSICIÓN APLICADAS Á DIDÁCTICA, CURSO 2016/2017

~ 25 ~ 8.2.3

Voz e piano.

F. Schubert, “Viaxe de inverno”. Antón García Abril, “Canciones del recuerdo”. Ed. Bolamar. Antón García Abril, “Canciones de Valldemosa”. Ed. Bolamar. Antón García Abril, “Cancións Xacobeas”. Joám Trillo, “Canto Asteca”. Ed. Dos Acordes. Emilio Lede, “W.A.Mozart. Lieder”. Semíramis Ediciones. L. Nono, “Como una ola de fuerza y luz”. John Brimhall, “Gershwin arranged by John Brimhall”. Ed. Warner Bross Publications. X. Montsalvatge, “Cinco canciones negras” (también para voz y orquesta).

8.2.4

Violín

C. Franck, “Sonata en la maior”. Ed. International Music Company. J. S. Bach, “Seis sonatas”. E. Grieg, “Sonata en fa maior op. 8”. Ed. Peters. C. Debussy, “Sonata para violín e piano”. Ed. Peters. Antón García Abril, “Música de cámara para niños. Doce piezas para violín y piano”. Ed. Bolamar. (También existe en CD). B. Bartok, “Danzas rumanas”.(vln.-pno.). M. Falla, “Suite popular española”. (Vln.-pno.). B. Bartok, “44 Dúos”. Christiane Bornemann, “El Pequeño Paganini”. Machay, “Cambios de posición”. Hrimaly, “Escalas”. B. Papazzian, “Escalas y arpegios”.

CONSERVATORIO PROFESIONAL DE RIVEIRA, PROGRAMACIÓN DE TÉCNICAS DE COMPOSICIÓN APLICADAS Á DIDÁCTICA, CURSO 2016/2017

~ 26 ~ B. Papazzian, “Estudios en dobles cuerdas”. Doflein, “Posiciones altas”. Dancla, “Escuela de la velocidad”. Martinu, “Estudios rítmicos”. H. E. Kayser, “Kayser, estudios op.20”. C. Flesch, “El sistema de la escala”. O. Seucik, “40 Variaciones op.3”.

8.2.5

Viola

R. Hoffmann, “Estudios op.86”. Ed. Peters. N. Machay, “Position Changing for the viola”. Ed. OUP S. Suzuki, “Suzuki viola school”. Marie Thérèse Chailey, “Técnica de la viola”. Ed. Leduc. Marie Thérèse Chailey, “40 Ejercicios para viola”. Ed. Leduc. Maire Thérèse Chailey, “Exercizos e pezas breves, con piano”. Ed. Leduc. Berta Volmer, “Viola Studies”. Ed. Schott. G. P. Telemann, “Concerto en Sol”. Ed. Schott. G. P. Telemann, “12 Fantasías para viola sola”. Ed. Schott. L. V. Beethoven, “Rondó para viola e piano”. Ed. Peters. P. Hindemith, “Sonata op.25 nº4”. Ed. Schott.

CONSERVATORIO PROFESIONAL DE RIVEIRA, PROGRAMACIÓN DE TÉCNICAS DE COMPOSICIÓN APLICADAS Á DIDÁCTICA, CURSO 2016/2017

~ 27 ~ 8.2.6

Violonchelo

J. Dotzawer, “Estudios”. Sebastian Lee, “ 40 Estudios”. Volkov, “Tema con variaciones”. Arnold Trowell, “Doce Morceaux Faciles”. S.L.M. Nelson, “String´s songs”. J. S. Bach, “Seis suites para violonchelo solo BWV 1007-1012”. Ed. Bärenreiter. Jean Baptiste Bréval, “Sonata en Do mayor op.40 nº1”. D. Shostakovich, “Sonata op.40”. Ed. Peters. S. Rachmaninov, “Sonata para cello e piano en sol menor”. Ed. Boosey&Hawkes.

8.2.7

Frauta

Método Althes. Método Trevor Wye. Boehm, “Estudios”. J. Berdullas del Río, “Ideograma 25 E”. O, Messiaen, “Le merle noir” (fl.-pno.). Antón García Abril, “Cantos de plenilunio”.(fl.-pno.).

8.2.8

Clarinete

A. Romero, “Método completo para clarinete”. R. Stark, “24 Estudios en todas las tonalidades”. V. Gambaro, “21 Caprichos”. E. Bozza, “12 Estudios”. H. Baermann, “12 Ejercicios”.

CONSERVATORIO PROFESIONAL DE RIVEIRA, PROGRAMACIÓN DE TÉCNICAS DE COMPOSICIÓN APLICADAS Á DIDÁCTICA, CURSO 2016/2017

~ 28 ~ A. Uhl, “48 Estudios para clarinete”. J. Coker, “Patrones de jazz”. F. Poulenc, “Sonata”. (Cl.-pno.). C. Debussy, “Première rapsodie” (Cl.-pno.). I. Stravinsky, “Tres piezas para clarinete solo”. B. Martinu, “Sonatina para clarinete e piano”. A. Berg, “Vier Srücke op.5”. F. Mendelssohn, “Sonata en mi bemol maior para clarinete e piano”. R. Schumann, “Fantasiestücke op. 73 para clarinete e piano”.

8.2.9

Trompeta

J. B. Arban, “ Método completo para trompeta”. Ed. Música Moderna. P. M. Dubois, “12 Estudos variados para trompeta”. Ed. Leduc. M. Bordogny, “24 Vocalizaciones”. Ed. Leduc. James Stamp, “Warm-ups studies”. Ed. Bim. H.L. Clarke, “Tecnical Studies for the cornet”. Ed. Carl Fischer. E. Bozza, “Rustiques”. Ed. Leduc. A. Jachaturian, “Concerto”. Ed. Real Musical. J. B. Arban, “Variacións sobre O Carnaval de Venecia”. G. Enesco, “Legende”. Ed. I. M. Company. Hindemith, “Sonata”. Ed. Schott. T. Hoch, “Der Liebestraum”.

CONSERVATORIO PROFESIONAL DE RIVEIRA, PROGRAMACIÓN DE TÉCNICAS DE COMPOSICIÓN APLICADAS Á DIDÁCTICA, CURSO 2016/2017

~ 29 ~ 8.2.10

Saxofón

Christhophe Delage, “Saxofon vol.I-II” Jean Marie Lon Deix, “Novos estudos variados”. K.H.Stockhausen, “In Freundschaft”. Var der Verhuis, “Graf it!” Andrés Alén, “Tema con variaciones” (sax.- pno.)

8.2.11

Percusión

Nick Woud, “Symphonic Studies for timpani”. Ed. De haske. B. Bartok, “Sonata for two pianos and percusion”. Ed. Boosey&Hawkes. D. Milhlaud, “Concerto pour batterie et petit orchestre”. Ed. Universal Edition. Steve Reich, “Clapping music”. (Para palmas). Andrés Valero-Castells, “Cardiofonía”. Andrés Valero-Castells, “Cuarteto de cajas”. Stockhausen , “Ciclus”. L. Berber, “Concierto para campanas”. Minoru Miki, “Marimba espiritual”. Ed. Ongaku No Tomo Edition. Luis Diego Herra, “Concierto para marimba y orquesta”. Ediciones CEDIM. Juan Eiras, “Suite para trío de percusión nº1”. Ed. Dos Acordes. Juan Eiras, “Minimal ravings, op.7”. Ed. Dos Acordes.

CONSERVATORIO PROFESIONAL DE RIVEIRA, PROGRAMACIÓN DE TÉCNICAS DE COMPOSICIÓN APLICADAS Á DIDÁCTICA, CURSO 2016/2017

~ 30 ~ 8.2.12

Ópera

W.A.Mozart, “Cossi fan tutte”. R. Wagner, “El anillo del Nibelungo”. (con introducción de Deryck Cooke en Decca). Antón García Abril, “Divinas Palabras”. G. Gershwin, “Porgy & Bess”.

8.2.13

Obras sinfónicas.

J. S. Bach, “Pasión según San Mateo”. L.V.Beethoven, “Las nueve sinfonías”. Berlioz, “Sinfonía fantástica”. Mussorgsky- Ravel, “Cuadros de una exposición”. O.Respighi, “Los pinos de Roma”. G. Mahler, “Las diez Sinfonías”. G. Holst, “Sinfonía Júpiter”. M. Falla, “Noches en los jardines de España”. M. Falla, “El amor brujo”. M. Ravel, “Mi madre la oca” (también a piano a cuatro manos). Stravinsky, “La Consagración de la Primavera”. C. Debussy, “La mer”. O. Messiaen, “Sinfonía Turangalila”. Antón García Abril, “El mar de las calmas”. Cristóbal Halffter, “Tiento del primer tono y batalla imperial” (1986). Andrés Valero-Castells, “GP F1”. Andrés Valero-Castells, “Sinfonía de plata” (2007). Michael Dauguerty, “Metrópolis simphony”.

CONSERVATORIO PROFESIONAL DE RIVEIRA, PROGRAMACIÓN DE TÉCNICAS DE COMPOSICIÓN APLICADAS Á DIDÁCTICA, CURSO 2016/2017

~ 31 ~ 8.2.14

Banda de música.

Bretal, Teresa. “Andrómeda” R. Soutullo, “Hermance” (serenata romántica). Ed. Dos Acordes. Xoán Carlos Rilo/ Joan B. Bernal, “Para os da nosa terra” (suite). Xoán Carlos Rilo/ Joan B.Bernal, “Á nosa señora Virxe do Carme” (marcha procesional). E. Campos/X.L.Represas “Cacarexa”(muiñeira). Ricardo Dorado Xaneiro, “Danza galega nº1” (Alalá) C. Martínez Rückner, “Capricho Andaluz”. C. Martínez Rückner, “Cantos de mi tierra” (I.-Canción. II.- Bolero. III.-Zapateado). C. Martínez Rückner, “Serenata española”. Ferrer Ferran, “La Passió de Crist”.(Sinfonía nº2). Ed. Iber Música. Juan Eiras, “Auga Levada”. Juan Eiras, “Insomnio”.

CONSERVATORIO PROFESIONAL DE RIVEIRA, PROGRAMACIÓN DE TÉCNICAS DE COMPOSICIÓN APLICADAS Á DIDÁCTICA, CURSO 2016/2017