UNIDADE 12

UNIDADE 12 Obxectivos didácticos da unidade – Definir a función estética da literatura e recoñecer as características que permiten considerar unha obra como literaria. – Recoñecer os distintos xéneros segundo as súas características definitorias e principais recursos formais. – Coñecer os principais subxéneros líricos, narrativos e dramáticos. – Ler, comentar e analizar textos representativos da literatura galega. Contidos da unidade – O xénero lírico – O xénero épico ou narrativo • O narrador Participación Voz Coñecemento da historia • A acción • Os personaxes • O tempo • O espazo • O narratario – O xénero dramático • Características do texto teatral A estrutura externa A estrutura interna Elementos transversais da unidade – Desenvolvemento de aptitudes emprendedoras como a creatividade, a autonomía, a iniciativa, o traballo en equipo, a confianza nun mesmo e o sentido crítico. – Desenvolvemento de aptitudes democráticas como a convivencia, a tolerancia, a prudencia, o autocontrol, o diálogo e a empatía. Temporalización Para a realización da unidade 12 serán precisas 4 sesións. Recursos e ferramentas de avaliación Recursos: – Libro dixital, dotado de recursos variados para o seu uso na aula: material complementario, locucións, material audiovisual, enlaces web, textos de ampliación… Ferramentas: – Proba de avaliación da unidade 12 – Rúbrica de avaliación da unidade 12

164

Lingua e literatura 1º Bacharelato

Programación por unidades

RELACIÓN DE MATERIAIS PARA O PROFESORADO QUE SE OFRECEN DESEGUIDO – Programación da unidade 12 – Proba de avaliación da unidade 12

165

UNIDADE 12

Lingua e literatura 1º Bacharelato

Programación por unidades

Programación da unidade OBXECTIVOS BLOQUES DE CONTIDOS

Literatura pp.198-208

b d e h l m n p

Textos para analizar pp. 209-212

b d e l n p

166

CRITERIOS DE AVALIACIÓN

ESTÁNDARES E INDICADORES

COMPETENCIAS

BLOQUE 5. A LITERATURA B5.1 Caracterización dos diferentes xéneros e análise dos seus principais B5.1 Caracterizar os diferentes xéneros e analizar os seus principais recursos formais. recursos formais. • Os xéneros literarios: a lírica, a épica e a dramática. • Recoñecer os distintos xéneros segundo as súas características de• Outros xéneros: didáctica, historia e oratoria. finitorias e principais recursos formais. • A función poética ou estética da literatura. • Definir a función estética da literatura e recoñecer as características • O xénero lírico: características definitorias. As actitudes líricas: que permiten considerar unha obra como literaria. enunciación, apóstrofo e canción. • Coñecer os principais subxéneros líricos, narrativos e dramáticos. • Os principais xéneros da lírica: xéneros maiores (oda, himno, elexía, • Comparar e analizar textos de diferentes xéneros caracterizándoos epístola e égloga) e xéneros menores (epigrama e madrigal). a partir dos seus trazos formais e estruturais definitorios. • O xénero épico ou narrativo: características definitorias. • Os elementos da narración: narrador, acción, personaxes, tempo, espazo e narratario. • A novela: características. • O conto: características. • O narrador: participación, voz e coñecemento da historia. • A acción: a trama e a historia. O argumento. • Os personaxes: protagonistas, secundarios e episódicos; planos ou redondos. • Reprodución directa: estilo directo rexido, diálogo, discurso directo narrativizado, monólogo e monólogo interior. • Reprodución indirecta: estilo indirecto e estilo indirecto libre. • O tempo: tempo da historia e tempo do discurso. • As anacronías: analepses e prolepses. • Técnicas de tratamento do tempo na narración: resumo, escena, elipse, pausa. • O espazo. Valor simbólico. Espazo real e irreal. • O narratario. • Os principais xéneros narrativos: maiores (epopea, poema épico, conto e novela) e menores (romance de cego e fábula). • O xénero dramático: características definitorias do texto teatral. • A estrutura do texto teatral: estrutura externa (escena, acto, xornada e lance) e estrutura interna (acción dramática, personaxes, linguaxe dramática). • Os principais xéneros dramáticos: xéneros maiores (traxedia, comedia e drama); xéneros menores (entremés, sainete e farsa); e xéneros musicais (ópera, zarzuela, opereta).

LGB5.1.1 Caracteriza os diferentes xéneros e analiza os seus principais recursos formais. CCL • Recoñece os distintos xéneros literarios: lírica, épica e dramática, así como os considerados non literarios (didáctica, historia e oratoria) e sinala as súas diferenzas fundamentais. • Define a función estética da literatura e indica as características polas que unha obra se converte en literaria. • Identifica as características definitorias do xénero lírico. • Refire os principais xéneros da lírica. • Describe os elementos da narración: narrador, acción, personaxes, tempo, espazo e narratario. • Clasifica os personaxes da narración segundo o seu protagonismo, caracterización e modalidades de reprodución do discurso (directa e indirecta). • Diferencia entre tempo da historia e tempo do discurso e recoñece os dous tipos principais de anacronías, así como as catro técnicas de tratamento do tempo na narración. • Caracteriza o espazo narrativo segundo as categorías real e irreal. • Sinala as diferenzas entre conto e novela. • Resume os elementos estruturais básicos da novela. • Recoñece as características definitorias do texto teatral. • Refire os xéneros dramáticos principais. LGB5.1.2 Compara textos de diferentes xéneros, caracterizándoos a partir dos seus trazos formais e estruturais definitorios. • Distingue a actitude lírica esencial nun poema. • Sinala nun poema as figuras que o conforman como texto literario. • Compara diferentes textos narrativos e caracteriza o narrador segundo os factores que o definen: participación, voz e coñecemento da historia. • Analiza a acción nun texto distinguindo entre trama, historia e argumento e sinala a secuencia de episodios que compoñen a trama. • Aprecia a presenza do narratario nun texto. • Explica os procedementos de creación de tensión narrativa nun texto.

CCL

LGB2.2.3 Utiliza o rexistro lingüístico axeitado á situación comunicativa.

CCL

LGB2.2.2 Identifica e describe as características lingüísticas dos distintos tipos de rexistro. • Crea un poema seguindo a estrutura proposta. • Utiliza o rexistro lingüístico axeitado.

CSC

LGB2.2.5 Axústase ás normas ortográficas e morfolóxicas da lingua galega.

CCEC

LGB5.1.2 Compara textos de diferentes xéneros, caracterizándoos a partir dos seus trazos formais e estruturais definitorios.

CCL

LGB5.1.3 Adscribe á súa época textos destacados da Historia da Literatura Galega. • Le, interpreta e xulga con criterio obras de diferentes xéneros e épocas. • Sitúa diferentes obras na cronoloxía xeral da Historia da Literatura Galega. • Compara textos de distintos xéneros e caracterízaos a partir dos seus trazos formais e estruturais. • Realiza un comentario literario dun texto teatral seguindo unhas indicacións xerais. • Analiza un texto narrativo respondendo preguntas sobre os personaxes, a trama, o espazo e o tempo e o punto de vista do narrador. • Analiza un texto narrativo de forma guiada, atendendo ás técnicas formais e á correspondencia entre forma e contido. • Recoñece o xénero lírico nun poema e sinala as figuras retóricas empregadas nel, así como os elementos rítmicos, e razoa a dominancia da función poética no texto.

CCL CCEC

BLOQUE 2. COMUNICACIÓN ESCRITA. LER E ESCRIBIR B2.2 Planificación e produción de textos adecuados, coherentes e ben B2.2 Compoñer producións escritas planificadas adecuadas á situación e á intención comunicativa desexada, con coherencia, cohesión, correccohesionados; axustados ás normas gramaticais e ben presentados. • Creación dun texto poético. ción gramatical e boa presentación. • Crear un texto poético a partir da estrutura dun poema analizado. • Utilizar o rexistro lingüístico axeitado. • Axustarse ás normas ortográficas e morfolóxicas do galego na súa produción escrita. BLOQUE 5. A LITERATURA B5.1 Caracterización dos diferentes xéneros e análise dos seus principais B5.1 Caracterizar os diferentes xéneros e analizar os seus principais rerecursos formais e descrición da cronoloxía xeral da Historia da Litera- cursos formais e describir a cronoloxía xeral da Historia da Literatura tura Galega. Galega. • Introdución á cronoloxía xeral da Historia da Literatura Galega: lec• Ler, interpretar, analizar e xulgar con criterio obras de diferentes tura de obras representativas. xéneros e épocas da literatura galega. • Análise dun texto dramático: fragmento de O ferreiro de Santán, • Situar diferentes obras na cronoloxía xeral da Historia da Literatura de Varela Buxán. Galega. • Análise dun texto narrativo: fragmento adaptado de «Os outros», da • Comparar textos de diferentes xéneros caracterizándoos a partir obra O soño da febre, de Miguel Anxo Murado. dos seus trazos formais e estruturais. • Análise dun texto narrativo: fragmento de Cambio en tres, de Car• Comentar un texto teatral a partir dunhas indicacións xerais. los Casares. • Analizar un texto narrativo seguindo un cuestionario. • Análise dun texto poético: «Ollos de cinsa e nebra…», de Os eidos 2, • Analizar un texto narrativo de forma guiada. de Uxío Novoneyra. • Realizar unha análise dun texto lírico.

167

UNIDADE 12

Programación por unidades

BLOQUE 2. COMUNICACIÓN ESCRITA. LER E ESCRIBIR B2.1 Aplicación de estratexias e coñecementos lingüísticos e pragmáticos para comprender, analizar e comentar o texto na súa integridade. B2.7 Análise dos textos narrativos: intención comunicativa, estrutura formal e de contido e características lingüísticas. • Lectura e interpretación dun fragmento do conto «Cando cheguen as chuvias», da obra Vento ferido, de Carlos Casares. • Procura de información sobre a obra da que forma parte o texto. • Valoración crítica. B2.2 Planificación e produción de textos adecuados, coherentes e ben cohesionados; axustados ás normas gramaticais e ben presentados. • Redacción do comentario literario.

B2.1 Aplicar estratexias e coñecementos lingüísticos, sociolingüísticos e pragmáticos para comprender, analizar e comentar o texto na súa integridade. B2.7 Caracterizar e identificar textos narrativos pertencentes a distintos ámbitos de uso. • Ler comprensivamente un texto narrativo. • Sintetizar a mensaxe do texto. • Identificar as características xerais do texto narrativo. • Procurar de forma eficaz información sobre a obra Vento ferido. B2.2 Compoñer producións escritas planificadas adecuadas a situación e á intención comunicativa desexada, con coherencia, cohesión, corrección gramatical e boa presentación.

Comentario literario pp. 213-214

a b d e g h m n p

Lingua e literatura 1º Bacharelato

LGB2.1.1. Recolle as ideas fundamentais do texto en resumos, esquemas e mapas conceptuais.

CCL CAA

LGB2.1.2 Interpreta o sentido global do texto, identifica o propósito comunicativo do autor e emite opinións e xuízos sobre a mensaxe.

CCL CSC

LGB2.1.4 Utiliza recursos bibliográficos, audiovisuais e dixitais para facilitar a comprensión e complementar a información do texto.

CCL CD CAA CCEC

LGB2.7.1 Identifica a intención comunicativa, a estrutura formal e de contido e as características lingüísticas dos textos narrativos. • Manifesta explicitamente a comprensión do texto e sintetiza a súa mensaxe. • Identifica o texto co xénero narrativo a partir das súas características xerais. • Procura de forma eficaz información sobre a obra á que pertence o texto. • Valora a visión da realidade que ofrece o texto e xulga con criterios claros a eficacia comunicativa deste.

CCL

LGB2.2.1 Selecciona e presenta os contidos dos seus textos de forma clara e ordenada.

CCL

LGB2.2.3 Utiliza o rexistro lingüístico axeitado á situación comunicativa.

CCL CSC

LGB2.2.4 Utiliza mecanismos variados de cohesión lingüística.

CCL

LGB2.2.5 Axústase ás normas ortográficas e morfolóxicas da lingua galega.

CCL

LGB5.1.1 Caracteriza os diferentes xéneros e analiza os seus principais recursos formais e describe a cronoloxía xeral da Historia da Literatura Galega. • Sitúa a obra Vento ferido na Historia da Literatura Galega. • Responde cuestións sobre o narrador e caracterízao segundo a súa participación, voz e coñecemento da historia. • Analiza a acción atendendo á secuencia dos feitos narrados e á organización dos episodios. • Describe a caracterización do protagonista e ofrece exemplos de reprodución directa e indirecta tirados do texto. • Analiza o emprego do tempo no relato sinalando as anacronías e poñéndoo en relación coa mensaxe e intención comunicativa. • Identifica os diferentes espazos do relato.

CCL CAA CCEC

BLOQUE 5. A LITERATURA B5.1 Caracterización dos diferentes xéneros e análise dos seus principais B5.1 Caracterizar os diferentes xéneros e analizar os seus principais rerecursos formais e descrición da cronoloxía xeral da Historia da Litera- cursos formais e describir a cronoloxía xeral da Historia da Literatura Galega. tura Galega. • Comentario literario guiado dun fragmento do conto «Cando che• Situar a primeira obra de Carlos Casares e mais o autor na Historia guen as chuvias», da obra Vento ferido, de Carlos Casares. da Literatura Galega. • Comentar de xeito guiado un texto narrativo seguindo o esquema dos elementos que interveñen na narración. • Servirse dos coñecementos adquiridos na unidade para realizar a análise textual.

168

169

UNIDADE 12

PROBA DE AVALIACIÓN Unidade 12 1. Indica cales son os principais xéneros literarios e que diferenzas fundamentais existen entre eles. 2. Explica brevemente cales son os principais elementos da narración. 3. Cales son as características que definen o conto fronte á novela? 4. Establece a diferenza entre tempo da historia e tempo do discurso. 5. Cal é a estrutura que presentan os textos teatrais?

170