Startjaar Niveau 3. Buki di informacion. Buki di Informacion

o Startjaar Niveau 3. Buki di informacion Buki di Informacion. Contenido Techniek como profesion 4 Capitulo 1 HERMENTNAN ........................

6 downloads 149 Views 8MB Size

Story Transcript

o Startjaar Niveau 3. Buki di informacion

Buki di Informacion.

Contenido Techniek como profesion

4

Capitulo 1 HERMENTNAN ...........................................................

18

Capitulo 2 MIDIMENTO ................................................................

25

Capitulo 3 PINTAMENTO .............................................................

29

Captiulo 4 TUBERIANAN DEN CAS.............................................

41

Capitulo 5 METAL ........................................................................

45

Capitulo 6 PROCESBESTURING .................................................

53

Capitulo 7 CORIENTE ..................................................................

55

Capitulo 8 TRANSPORTACION ...................................................

65

Capitulo 9 COMUNICACION ........................................................

74

Capitulo 10 E PRODUCTONAN DI PALO ....................................

81

Capitulo 11 OBRANAN ................................................................

91

Techniek N3, pagina 2

Introduccion

Tur dia bo tin di haber cu Techniek. Ora e wekker zona mainta e ta cuminsa caba cu Techniek. E bicicleta, e auto, e brommer, e porta, asina por keda nombra diferente cos cu tin di haber cu Techniek. Tambe pa print e buki aki a haci uzo di techniek. Den e temponan aki, un bida sin techniek ta casi imposibel. Pesey a traha e buki aki pa asina dunabo cierto informacion cu tin di haber cu techniek y tambe pa bo siña traha cu techniek. Pa cada nivel tin un buki di informacion y un buki di tarea. Den e buki di informacion ta para e diferente teorianan y den e buki di tarea tin e diferente tareanan cu mester haci pa e aña escolar aki. Gran parti di e teorianan aki ta pa haci of traha na scol. Na final di e aña escolar abo como alumno mester por eherce e diferente technicanan cu tin para den e buki, por ehempel como alumno bo mester por u za e diferente hermentnan cu bo ta haña den techniek y sa tambe pakico nan ta uza nan. Bo mester sa e diferente sectornan (ofishinan) di techniek cu ta wordo duna na EPB.Den liña grandi bo mester por tin mas conocimiento y habilidad den Techniek. Pero tambe un actitud corecto pa cu Techniek.

Techniek N3, pagina 3

Techniek como profesion Introduccion Ta duna e materia Technieksolamente den Startjaar. Despues di e Startjaar bo por scoge pa un profesion dentro di e unit Techniek. Esaki bo por haci si Techniek ta mustra algo pabo. Tambe si bo kier haci esaki bo profesion. E unit Techniek ta un di e unitnan na EPB, fuera di Economia y duna Servicio. Si bo ta gusta traha algo, drecha algo of haci mantencion un profesion dentro Techniek lo por ta algo pabo. Esaki kier men cu lo bo mester bay busca solucion technico pa e problemanan cu por presenta. E docente lo yudabo of guiabo. Na final lo bo wordo evalua tambe riba e tipo di habilidadnan. Akinan e proceso tambe ta conta y no solamente e resultado di locual bo a haci. E vak Techniek ta forma e base si bo kier sigui den e unit tecnico / Techniek.

Exigencia cu tin di haber cu e profesionnan den Techniek E tres ofishinan den sector Tecnico / Techniek tin cierto aspectonan comun y esaki ta: Traha ordena, exacto y traha segun un plan. Esaki.Manera esaki den e compania cu bo ta traha por exigi di bo. Ora yega e momento pa dobla pipa di pvc pa pasa waya di coriente, e mester ta haci na e manera corecto pa e waya despues no pega. Tur esaki segun e mapa cu bo a pinta of otro hende a pinta pabo. Seguridad. Seguridad na prome lugar pasobra bo ta trahando cu coriente, kimica of tools cu si no uza nan na e manera corecto por tin consecuencia grave pa bo salud. Mester por comunica.No solamente cu e hefe, pero tambe cu e colega y e cliente. Na final e comunicacion mester ta uno di respet mutuo confiando riba bo conocimiento dibo materia / vak. Unit Tecnico / Techniek na EPB Den e ofishi tecnico / techniek of miho bisa e Unit techniek bo por escoge diferente profesion. E profesionnan den e unit techniek aki bo lo por esco ge pa sigui profesionalisa bo mes aden den e di dos, di tres y di cuatro aña di EPB.     

De opleiding Hulp Electromonteur - E estudio di ayudante di Electro De opleiding Assistent in de Bouw - E estudio di asistente den construccion De opleiding Assistent Automonteur- E estudio di asistente di mecanico di auto De opleiding Assistent Onderhoudsmonteur – E estudio di asistente di mantencion De opleiding Assistent Koelmonteur – E estudio di asistente di Koelmonteur

Techniek N3, pagina 4

Tarea 1: a. Unda e bloke di Electrotechniek ta keda? ...................................... b. Unda e bloke di Onderhoud ta keda?............................................ c. Na cua bloke bo por haya e Autotechniek?...................................... d. Na cua bloke bo ta haya eestudio di Bouw / construccion?..................................... e. Na cua bloke bo ta haya e estudio di Koeltechniek? ......................... Estudio di Electrotechniek Si bo scoge pa traha como ayudante di un electromonteur lo traha na companianan di installacion of companianan di utilidad manera Setar, WEB, Elmar, Croon etc.

Tarea 2:

Lo bo       

Busca den corant of revista unpotret di un persona cu ta traha como electrotechniek y plak esaki aki den bo schrift.

topa e tareanan manera: haci preparacion pa trabou (busca material, prepara material) yuda instala coriente mantencion di aparato grandi busca, lesa y intepreta dato for di un mapa di coriente midi y controla coriente: haci e testnan facil cu tools / herment adecua pasa coriente y caba e trabou

Techniek N3, pagina 5

Lesa e texto 1 y traha e tareanan Texto 1.

Electricien Danny ta conta di su trabou. 1. Pakico un hende lo scoge pa bira electricien? Elektrotechniek bo ta haya tur caminda. Den edifico, fabrica y pool.Pero tambe den computer, na un concierto of na un circo. E compania cu ami ta traha ta instala sistema di seguridad y ta bende, drecha y service airco. 2. Kico bo ta haci henter dia como electricien? Mi ta traha den un team. Awo nos ta traha den un supermercado. Den e plafond ta core tur e wayanan di electricidad. Ami ta core e wayanan pa instalacion di airco. 3. Bo ta bira rico di e trabou? Si bo yega asina leu di tin bo mesun compania si. Pero mi no por keha . Mi no ta gana malo. 4. Cua ta e proyecto cu mas bo tabata orguyoso di traha riba dje? Mi ta gusta mi trabou. Nos ta traha bon den nos team. Ora nos team a instala e sistema di aircondition di Super Food. Ora e proyecto caba toch bo ta sinti bo orguyoso di por tabata parti di e proyecto. 5. Kico ta bo estudio? Despues di haci Electro na EPB (doorstroom) mi a sigui cu mi Electrotechniek na EPI. 6. Kico bo ta desea di conta di bo trabou? Traha como electricien no ta ningun dia mesun cos. Porta nos compania ta bay traha riba un proyecto na Bonaire. Esey ta mustra great. . Tarea 3: a. Skirbi tres nomber di compania unda lo bo traha ora bo caba como hulp electromonteur. _______________________________________________________ _______________________________________________________

Techniek N3, pagina 6

b. Lo tin otro trabounan cu Danny lo a lubida di menciona? Si ta asina, menciona nan! _______________________________________________________ _______________________________________________________

c. Bo ta haya trabou di Danny dushi pa haci? Splica pakico si of pakico no. _______________________________________________________ _______________________________________________________

Tarea 4: Menciona dos caracteristica cu ta importante pa un hende cu ta bay traha como ayudante di un electromonteur. _______________________________________________________

Tarea 5: Cua bentaha y cua desbentaha bo ta mira ora di traha como ayudante di un electromonteur? _______________________________________________________ _______________________________________________________ _______________________________________________________

Techniek N3, pagina 7

Estudio di construccion / Opleiding Bouw Como asistente den construccion lo bo ta traha den e mundo di construccion cu por varia. Asina bo por traha cerca companianan grandi (Albo, Bohama), naun compania cu ta traha caminda (Arubaanse Wegenbouw) of na un compania di construccion chikito. E trabou en general ta consisti di pone bloke, pleister, pone formaleta, mara hero. Depende bo nivel bo ta bay specialisa den carpinteria of den pleistermento. Busca den corant of revista un potret di un persona cu ta traha den construccion y pega esaki den bo schrift.

Tarea 6:

E estudionan den Construccion / Bouw ta: 1. Asistente den construccion / Assistent in de Bouw 2. Carpinte / Timmerman 3. Metsla / Metselaar 4. Verfdo / Schilder  Asistenteden construccion Ora bo ta traha cu e diploma Asistent din construccion /Assistent in de Bouw nivel 3 bo ta traha bou guia di un metsla, e persona cu ta encarga cu “bekisting” of esun cu ta encarga cumara hero. Bo por instala stellage, bo ta yuda basha, tumba / sloop y haci preparacion pa ora di pleister.  Carpinte / Timmerman Ora bo ta traha como carpinte, timmerman nivel 1 of 2 bo traha na un compania cu ta traha kozijn, bentana of trapi.

Techniek N3, pagina 8

Bo tareanan entre otro lo ta:   

traha den werkplaats / shop trahando bentana, kozijn y porta traha profil y haci trabou ora di hancha / zet uit z traha formaleta pa concret / cement

 Metsla / Metselaar Como metsla,metselaar bo ta traha na compania grandi of chikito di construccion.      

Bo tareanan entre otro lo ta: pleister grof y fini marca un fundeshi basha vloer lanta bloki drecha sker, scheur den muraya

 Verfdo / Schilder E verfdo, schilder ta traha na e companianan cu ta verf, companianan di construccion of den mantencion di un of otro hotel of compania. Bo tareanan lo ta entre otro:     

prepara superficie pa verfcu material adecuado verf e superficie di palo, muraya of metal cu material adecuado pone glas pone wallpaper (behang) pinta pa propaganda / advertising

Lesa e texto 3 y traha e tareanan 8, 9 y 10 Texto 3.

Carpinte Giovanny ta conta di su trabou. 1. Pakico un hende lo scoge pa traha den construccion? Den mi caso desde cu mi tabata chikito mi tabata claba cos na otro. Bo ta parti di un proyecto y bo ta mira un proyecto lanta. Ami ta hay’e hopi realistico y semper tin cos di haci.

Techniek N3, pagina 9

2. Kico bo ta haci henter dia? Mi ta all around, como mi ta traha pa un compania cu ta entrega e casnan turn key. Asina mi ta yuda mara hero, dia di basha vloer mester tey, mi ta yuda e pegado di bloki etc. etc. 3. Bo ta bira rico di e trabou? Bo no ta gana malo pero e trabou ta pisa si. E vacacion di construccion /bouwvakantie no ta baha dje malo ey. Pero si semper mester lanta hopi tempran. 4. Cua ta e proyecto cu mas bo tabata orguyoso di traha riba dje? Nos un mesun cas. Como mi ta traha cu mi tata, riba propio forsa a trah’e poco poco segun tabata tin tempo y placa. E cas no ta grandi pero si e ta di nos. 5. Kico ta bo estudio? Mi a haci EPB Bouw den tercer nivel y anochi mi a haya diploma Timmeren voor Gevordenen. 6. Kico bo ta desea di conta di bo trabou? E trabou dimi ta hopi varia y mi ta spera un dia mi por traha riba mi mes / independiente. . Tarea 7: a. Menciona mas tareanan cu persona den construccion / Bouw por haci. _______________________________________________________ _______________________________________________________ _______________________________________________________

Tarea 8: a. Menciona dos caracteristica inportante di e trabou di un persona cu ta traha den construccion / Bouw. _______________________________________________________

Tarea 9: a. Cua bentaha y cua desbentaha bo ta mira den e trabou den Bouw? _______________________________________________________ _______________________________________________________

Techniek N3, pagina 10

_______________________________________________________ _______________________________________________________

b. Abo ta haya Giovanny su trabou ta mustra agradabel? Pakico si of pakico no. _______________________________________________________ _______________________________________________________ _______________________________________________________ _______________________________________________________

Estudio di mecanico di auto / Opleiding Automontage E asistentedi mecanico di auto / Automonteur ta traha bou supervision na un agencia di auto, na un garage of na un tire repair shop. Akinan e ta service auto of drecha tire, bende piesa / parts y laba auto. Lo bo encontra e tareanan manera haci reparacion chikito :  partinan principal di e motor di auto, sistema di valve, di azeta, di fria motor, di gasoline, di carroseria di brake, di wielnan y di luz. Tarea 10:

Busca den un revista of corant un potret di un persona cu ta traha den mecanico auto / automonteur y pega esaki den bo schrift.

Techniek N3, pagina 11

Lesa texto 4 y traha tareanan 12,13 y 14. Texto 4.

Mecanico William ta conta di su trabou. 1. Pakico un hende lo scoge pa bira mecanico? Pasobra mi sa bastante tocante auto y mi ta gusta traha cu mi man. Pami e ta manera un puzzel. Saca tur cos for di otro pa bolbe arm’e. 2. Kico bo ta haci henter dia como mecanico? Mi trabou ta service e lease autonan. Tin biaha mester drecha un fayo chikito. Mirando cu tin asina tanto electronica den un auto, hopi biaha ta e mecanico mes ta sigui traha riba e fayonan. 3. Bo ta bira rico di e trabou? Ami den todo caso no. Si e ta save ami y famia un tiki placa como mi mes ta service e autonan na cas.. 4. Cua ta e proyecto cu mas bo tabata orguyoso di traha riba dje? No echt un proyecto. Pero un dia ora nos a haci reparacion chikito na un auto di polis nos mester a bay test drive e auto. Bo tabata echt mira cu e autonan ta manera kita pa bo pasa. 5. Kico ta bo estudio? Mi a caba EPB Doorstroom y den compania mes mi a haya cursonan pa yudami den mi trabou. 6. Kico bo ta desea di conta di bo trabou? Bo mester por gusta traha henter dia den un werkplaats / shop. Tambe bo no mester mind pa susha bo mannan na grease : -) . Tarea 11: a. Skirbi tres nomber naunda un asistent di mecanico di auto / Assistent Automonteur por traha na Aruba.. _______________________________________________________ _______________________________________________________ _______________________________________________________

Techniek N3, pagina 12

b. Abo ta gusta trabou di William? Splica pakico si of pakico no. _______________________________________________________ _______________________________________________________ _______________________________________________________ _______________________________________________________

Tarea 12: a. Menciona dos caracteristica cu ta importante pa cu e trabou di un asistente di mecanico di auto / Assistent Automonteur? _______________________________________________________ _______________________________________________________ _______________________________________________________

Tarea 13: a. Cua bentaha of cua desbentaha bo ta mira den e trabou di un asistente di mecanico di auto / Assistent Automonteur? _______________________________________________________ _______________________________________________________ _______________________________________________________ _______________________________________________________ _______________________________________________________

Estudio di mantencion / OpleidingOnderhoud E asistente di mantencion / assistent Onderhoud (maintenance) ta traha como handyman of bendedo specialisa na hopi diferente compania. Asina e por traha na un hotel, na un compania di instalacion, welder of construccion. Tambe e por traha por ehempel na Valero.

Techniek N3, pagina 13

E estudio di mantencion / opleidingen den Onderhoud ta varia pa diferente nivel. 1. Asistent di mantencion / Assistent Onderhoudsmonteur 2. Installatiemonteur 3. Metaalbewerker 4. Welderdo / Lasser Depende cua estudio /opleiding bo ta den lo bo topa tareanan manera:  bewerk metaal na machin y otro herment, tools ((bora, zaag, draai, corta, klink, rek, dobla);  pone sanitario y afvoer di cushina; welder;  reparacion chikito na dak (lik /leak simpel) y cas (sker den muraya, pega mosaico / tegel cu falta, drecha slot);  mantencion di e machinenan grandi manera den un fabrica (Balashi) of panaderia.

Tarea 14: Busca den un corant of revista un potret di un persona cu ta traha den Mantencion / Onderhoud y pega esaki den bo schrift

Techniek N3, pagina 14

Lesa texto 6 y traha tareanan 17,18 y 19. Texto 6.

Plumber Alex ta conta di su trabou. 1. Pakico un hende lo scoge pa bira electricien? Den mi caso ta dificil pa splica. Trabou di oficina no ta nada pami y un rato mi tabata den Horeca cu tampoco mi no a gusta. Semper mi a kere cu e trabou aki ta interesante si. Awo cu mi ta den mi ta haya mi mester a cuminsa mas tempran cu ne. 2. Kico bo ta haci henter dia como plumber? Ami ta traha cu tubo di awa, instala cranchi y sanitario. Casi semper nos ta traha den un team, pero tin ora ta bo so tambe. 3. Bo ta bira rico di e trabou? Ami no ta keha y mi ta mira manera di bay dilanti den mi trabou.. 4. Cua ta e proyecto cu mas bo tabata orguyoso di traha riba dje? Tin hopi pero mi ta corda mi prome trabou unda mi mester a yuda pone afvoer pa un cas. Tur locual bo ta haci na scol bo ta mira ta pasa bo dilanti. 5. Kico ta bo estudio? Ami a caba asistente di mantencion / Assistant Onderhoud nivel 3. 6. Kico bo ta desea di conta di bo trabou? Ya tur hende mester traha pa nan pan di cada dia. Ami ta contento unda mi ta. Semper si tin cos nobo cu ta bin den e trabou y mester siña atrobe. Tarea 15: a. Skirbi tres nomber di compania unda bo por traha ora bo caba e estudio di asistente di mantencion /opleiding di Assistent Onderhoudsmonteur _______________________________________________________ _______________________________________________________ b. E trabou di Alex ta mustra algo pabo? Splica pakico si of pakico no. _______________________________________________________ _______________________________________________________

Techniek N3, pagina 15

Tarea 16: a. Menciona dos carateristica cu ta importante ora bo bo ta traha como asistente di amntencion / assistent Onderhoudsmonteur? _______________________________________________________

Tarea 17: a. Cua bentaha bo ta mira si bo ta traha como asistente di mantencion / assistent Onderhoudsmonteur? Skirbi e bentaha y desbentahanan. Bentaha _____________________________________________________ _____________________________________________________

Desbentaha __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________

Estudio di /Opleiding Koeltechniek E estudio di ayudante di / opleiding hulpmonteur Koeltechniek ta wordo ofreci solamente riba nivel 1 y 2. Sibo scoge pa traha como ayudante di un koelmonteur of servicemonteur lo bo traha na companianan “koeltechnisch” of compania specialisa pa service sistema di airconditioning E tareanan cu lo bo encontra ta entre otro:  bewerk metaal cu machin y otro tools (bora, zaag, draai, corta, klink, rek, dobla)  soldeer (hard y zacht)  pone e instalacion riba presion y controla pa lekkage  por vacuma  por yena installacion y por hasie bashi cu un “afzuigunit”  service coolers, sistema di aircondition, Tarea 18: a. Skirbi tres nomber di unda un Hulpmonteur Koeltechniek por traha na Aruba.. _______________________________________________________ _______________________________________________________ Techniek N3, pagina 16

b. Abo lo gusta traha como Hulpmonteur Koeltechniek? Splica pakico si of pakico no. _______________________________________________________ _______________________________________________________ _______________________________________________________ _______________________________________________________

Tarea 19: a. Menciona dos caracteristica cu ta importante pa e trabou di un asistente / Assistent Koeltechniek? _______________________________________________________ _______________________________________________________ _______________________________________________________ Tarea 20: a. Cua bentaha of cua desbentaha bo ta mira den e trabou di un Hulpmonteur Koeltechniek? _______________________________________________________ _______________________________________________________ _______________________________________________________ _______________________________________________________ _______________________________________________________

Techniek N3, pagina 17

TRIMESTER 1

CAPITULO 1

Hermentnan(Gereedschappen) Cada pelukero tin un peña y un sker. Sin e medionan pa yudabo traha e ta bira dificil. Si bo cumpra un cashi pa bo mes arma, mayoria biaha bo ta haña hermentnan simpel cu ne. Tin diferente hermentnan pa yudabo traha mas facil. Cada ofishi tin su hermentnan.

1.1

Diferente sorto di herment

Bo por parti e hermentnan den diferente categoria. Bo por scoge pa e partinan den categoria pa tipo di material, manera palo of metal. Den e vak Techniek nos ta scoge pa e partinan dependiendo di e tipo di trabou cu ta wordo haci. Bo por parti e hermentnan den:  Herment pa midi  Herment pa marca  Herment pa klem  Herment pa elabora (Bewerkingsgereedschappen)  Herment pa arma

1.1.1. Herment pa midi E hermentnan pa midi bo ta uza pa midi. Bo por midi e largura di un obheto cu un Meetlat, liniaal of schuifmaat. Larguranan of distancia largo bo ta midi cu un rule, rolmaat of un aparato pa conta kilometer. Cu un waterpas bo ta midi si algo ta horizontal of vertical. Un Blokhaak bo ta uza pa midi huki di 90 grado of pa controla si un huki ta 90 grado.

Techniek N3, pagina 18

Meetlat Cu un meetlat bo ta midi e distancianan cortico. Un meetlat bo ta uza ora bo ta bay midi por ehempel un pida metal, palo of un pida kunststof. Ora di midi cu un meetlat semper bo mester cuminsa midi for di e rand dilanti di e meetlat.

Rule / Rolmaat Cu un rule / rolmaat bo ta midi distancia largo. Un rule / rolmaat bo ta uza ora bo ta bay midi por ehempel un mesa, bentana, largura di un biga, grandura di un camber, etc. Ora di midi cu un rule, rolmaat semper bo mester cuminsa midi for di e hak dilanti di e rule, rolmaat.

Schuifmaat Cu un schuifmaat bo midi  e profundidad, diepte  e buitendiameter pafo  e binnendiameter paden Por ehempel un boor, un hol of un bala chikito. Cu un schuifmaat bo ta midi hopiexacto, precies (nauwkeurig).

Techniek N3, pagina 19

Waterpas Mayoria biaha bo ta midi cu un waterpas pa wak si un obheto ta exacto, precies horizontal of vertical poni. Tin cierto waterpas cu bo por midi tambe bou di un huki di 45 grado.

1.1.2. Herment pa marca Cu e hermentnan pa marca bo ta pinta/marca riba un material. Bo ta pinta liñanan cu un potlood of bo ta kras nan cu un kraspen. Bo por prik un buraco chikito cu unpriem of un punto cu un centerpons. Tur esaki ta yama marcamento di material.

Kraspen Un kraspen bo ta uza ora cu bo mester teken af (marca) riba metaal. Door di e punta skerpi bo por traha hopi exacto (nechi). Pa midi bo ta uza un meetlat y pa marca un kraspen. No uza un kraspen nunca pa marca un punto door di dal e den e metaal. Bo ta daña e punta di e kraspen.

Techniek N3, pagina 20

Centerpons Cu un centerpoint of centerpons bo ta marca un punto den e metal. Bo ta hacie door di dal e centerpons cu un martieu (bankhamer) riba e metal. Corda bon!! Dal e centerpons solamente 1 biaha pa cada bez cu bo marca. E motibo cu bo mester haci esaki ta pa ora di bora e metal e boor no slip y kibra.

Priem Cu un priem bo ta traha un buraco chikitoden palo. Asina bo por schroef un schroefmas facil of claba un clabo mas facil. Den palo moli bo ta traha buraco door di primi cu e priem riba e palo. Den palo duro bo ta traha buraco door di uza un martieu.(hamer)

1.1.3. E hermentnan pa klem Si bo kier klem un werkstuk bo ta uza un herment pa klem. Na un mesa di traha mayoria biaha tin un bankschroef pa metaal y palo. Lijmklem of pins bo ta haña den diferente grandura. Tin tambe pinsnan special cu bo por uza pa klem e partinan di un werkstuk na otro.

Techniek N3, pagina 21

Bankschroef

Cu un bankschroef bo ta klem un material. Asina bo por traha cu mas seguridad y facilidad riba bo material / werkstuk.

Machineklem Cu un machineklem bo ta pone e materiaal cu bo ta bay pega.. Si e material no ta pas den e machineklem bo por uza e ora un griptang.

Lijmklem

Ta uza un lijkmklem pa clem material cu a caba di pega na otro.

Techniek N3, pagina 22

1.1.4. E hermentnan pa por drecha Cu e tipo di e hermentnan aki bo ta uza pa drecha diferente material. Por ehempel cambia e materialdi su figura original.Por ehempel door di: bora, zaag, vijla, raspa, hak y dobla.

Boor Den e vak techniek bo ta uza mayoria biaha un boor universal pa bora. E boor aki bo por wordo uza pa bora:  palo  metal  kunststof (plastic) E diameter di e boor ta graba patras ariba e boor. E parti patras aki ta wordo yama e schacht.

si e diameter no ta graba, e ora bo mester midi esaki cu un schuifmaat.

Zagen

Handzaag

Juniorzaag

Kapzaag

Ijzerzaag (zaag di hero)

Techniek N3, pagina 23

1.1.5. E hermentnan pa armamento E hermentnan pa armamento nos ta uza pa ora di arma y desarma.E hermentanan hopiuza pa arma ta: L-range, diferente pins ydraaischroef cu cabes plat y crus.

Inbussleutel

Kruiskopschroeven Draaier

Platschroevendraaier

Combinatietang

Griptang

Rondbektang

Techniek N3, pagina 24

TRIMESTER 1

CAPITULO 2

Midimento Tur dia nos ta midi. Hopi biaha nos ta haci esaki inconcientemente. Ora nos lanta mainta pa bay scol nos ta wak cuant’or tin y cuanto minuut falta prome cu scol cuminsa. Esey tambe ta un manera di midi. Asina tin hopi manera mas pa midi. Por ehempel un balansa /weegschaal pa midi peso. Unrule / rolmaat pa midi e largura. Un thermometer pa midi e temperatura. Asina nos por sigui nombra mas instrumento pa midi.

2.1. Midimento den cushina Den cushina tambe bo ta midi hopi. Por ehempel ora di midi cuanto hariña of e cantidad di awa cu mester. Pasobra midimento ta hopi importante bo ta haña esaki den Techniek. Bo por hayabo cu midimento di largura, tempo, temperatura, peso y tambe contenido.

2.1.1. Con ta midi e largura? E hanchura di un sala ta por ehempel 6 meter (m). Bo ta midi esaki haciendo u zo di un rolmaat (ruler). Un liniaal bo ta uza pa midi larguranan cortico. E ora bo ta midi den centimenters (cm) of milimeters (mm) den 1 centimeter tin 10 milimeters. Ora bo ta midi bo mester cuminsa semper for di cero (0). Nunca no cuminsa for di 1 ora di midi. 1 m = 100 cm = 1000 mm

Techniek N3, pagina 25

 

 

Si bo haci un stap abou e midi ta bira 10 biaha mas grandi. X10. Si bo haci un stap p'ariba e midi ta bira 10 biaha mas chikito. :10

Un stap abou kiermen 1 cero (0) patras di e midi. Un stap ariba kiermen 1 cero (0) ta kita di e midi.

Si no tin cero (0) den e midi ora di kita, nos ta uza coma (,). por ehempel: 1 - 0,1 - 0,01 - 0,001 of bira 0,001 - 0,01 - 0,1 – 1

2.1.2. Con ta midi tempo?

Bo ta wak holoshi ta exactamente 7or.Bo mester bay pa 8or. Bo tin ainda 1 ora. Bo ta midi e tempo uzando un holoshi of door di wak e ora ariba bo celular. Bo por uza un stopwatch tambe pa midi e tempo.Esaki basicamente ta wordo uza ora di midi e tempo cu ta dura pa haci algo.

1 ora = 60 minuut 1 minuut = 60 seconde

Techniek N3, pagina 26

2.1.3. Con ta midi temperatura?

E temperatura di bo curpa ta mas o menos 37 grado celsius ( 0C). E temperatura normal di un camber ta mas o menos 30 0 C. Bo ta uza un thermometer pa por midi esaki. Awa ta vries na 0 0C. Y ta herbe na 100 0C. Tin diferente thermometer.

2.2. E diferente instrumentonan pa midi

Rolmaat

Meetlat

Schuifmaat

Pa nos siña pinta liña y diferente forma di e liñanan nos mester sa con pa midi. Ta pesey nos mester siña midi. Den e sector di metaal nan ta uza un liniaal di hero. Mihor conoci como un meetlat. Nan ta uz’e pa midi y tambe pinta un liña.

10 130 mm

20 140

30 150

40

50

60

70

80

90

100

110

Un bon meetlat mester ta:  Stret (no dobla)  Tur e midinan mester ta riba e liniaal E divicion di e meetlat:  Hulandes ta uza mm , cm y meter.  Na Merca nan ta uza INCH. 1 Inch ta mescos cu 25,4mm.

Techniek N3, pagina 27

120

Awo ta con ta e manera mas exacto / zuiver pa midi?  E meetlat (liniaal) ta cuminsa na e 0 (de zijkant van de meetlat) pareu cu e cuminsamento di e liña cu bo tin cu bay midi.  Na e final di e punto cu bo mester midi, lesa cua punto ta pareu cu e strepi ariba e liniaal.  Skirbi cuanto e midi ta di e streipi cu bo a midi.

Techniek N3, pagina 28

TRIMESTER 1

CAPITULO 3

Pintamento Den e vak Techniek bo ta uza hopi biaha pintura. E pinturanan ta mustra con un obheto ta mustra y e midinan di e obheto. Asina tin diferente tipo di pintura.

3.1 Pintura isometrico For di unpintura isometrico bo ta wak un obheto for di tres banda pareu. Pa duna e obheto profundidad bo ta pinta liñanan schuin bay ariba. Den realidad e liñanan aki ta core horizontal.

3.1.1. E bandanan (aanzichten) Bo por wak un obheto for di seis (6) banda. Si bo ta para precies stret dilanti un banda di un obheto bo ta wak solamente e banda ey. Un banda asina nos ta yama aanzicht. Cada banda tin un nomber y un lugar fiho /vast. E banda dilanti (vooraanzicht) ta den memey. E otro bandanan ta rondo di dje. For di e vooraanzicht e otro nombernan ta wordo duna. Asina bo ta haña:  Vooraanzicht (VA) – (Banda dilanti)  Bovenaanzicht (BA) – (Banda Ariba)  Onderaanzicht (OA) – (Banda Abou)  Linkerzijaanzicht (LZA) – (Banda robez)  Rechterzijaanzicht (RZA) – (Banda drechi)  Achteraanzicht (AA) – (Banda patras)

Techniek N3, pagina 29

3.2. Pintura technico Pa pinta un pintura technico bo mester haci uzo di un tekenhaak y un triangulo / driehoek. Tin diferente tipo di tekenhaak cu ta wordo uza pa mesun principio. Un triangulo /driehoek (tekendriehoek) si ta wordo dividi den diferente tipo. Asina bo ta haña:  Driehoek di300  Driehoek di 45 0 Un triangulo / driehoek di 30 0 ta wordo uza pa pinta liñanan vertical y liñan cu un huki di 30 0 of 600. Untriangulo /driehoek di 450 ta wordo uza pa pinta liñanan verticalyi cu un huki di 45 0.

Driehoek 45

Tekenhaak

0

Driehoek 30

0

Cu un tekenhaak bo ta pinta solamente liña horizontal. Esey kiermen liña cu ta core di robes pa drechi (links pa rechts) of otro banda di drechi pa robes (rechts pa links). Pa pinta liña vertical bo mester uza un triangulo / driehoek hunto cu e tekenhaak. No bay pinta e liñanan vertical SIN haci uzo di e tekenhaak hunto cu e triangulo /driehoek. E ta sali FOUT. Liñanan vertical ta core di ariba bay abou of otro banda di abou bay ariba. Si bo(so) wak figura number 1 cu tin den banda akinan, bo(so) por wak un tekentafel, tekenhaak y e tekenpapier. Wak e parti berde di e tekenhaak, e ta ilustra cla cu manera e tekenhaak ta wordo uza No ta e manera corecto.

Fig. 1

Techniek N3, pagina 30

Wak e siguiente pinturanan pa bo mira e otro maneranan cu No ta uza un Tekenhaak.

Si bo wak figura number 5 cu tin na banda aki, bo por wak e manera corecto cu bo mester pone e tekenhaak y e manera corecto pa pega (tape) na e blachi (tekenpapier). Wak e parti berde di e tekenhaak, e ta ilustra cla cu manera e tekenhaak ta wordo uza ta e manera corecto. Primi ariba siguiente pa wak con bo mester uza un driehoek pa pinta e liñanan vertical.

Techniek N3, pagina 31

Fig. 5

Fig. 6

Den figura number 6 y 7 bo ta wak con pa pone e driehoek di 45 gradoy esun di 30 grado hunto cu e tekenhaak pa ora bo ta bay pinta liñanan schuin (schuin) di 45 grado of 30 grado.

Fig. 7

Ora di pinta pintura tecnico bo mester uza un potlood cu ta nan ta uza pa haci esey. Tin diferente tipo di potlood.E potlood cu bo mester uza pa pinta un pintura tecnico ta un potlood 3H of 4H. Bo por wak e diferencia den e potretnan. Un Potlood 3H por ehempel ta mas duro cu un potlood 3B y tambe 4H ta mas duro cu 3H. E bentaha ta cu ora e potlood ta mas duro e ta pinta mas licht ybo por gum e mas lihe y bo por trek liña mas stret ora e potlood ta duro. E diferencia ta wordo ilustra den fig. 9 cu fig. 10.

Techniek N3, pagina 32

Fig. 9

Fig. 10

Techniek N3, pagina 33

Liñanan horizontal i vertical Den e tarea aki bo ta bai siña con pa pinta liñanan horizontal i vertical hacienda uso di un tekenhaak y un driehoek. Pa haci e tarea aki bo mester e siguiente herment y materialnan:  Tekenhaak  Liniaal pa midi  Potlood 2H  Driehoek 300  Blachi pa pinta  Masken tape Tempo pa complete e tarea aki ta 2 lesuur.

Tarea a. Plak bo blachi di e forma Horizontal  Pone e tekenhaak bon contra e borchi di pinta  Pone e blachi bon ariba e tekenhaak  Plak e blachi ariba prome i despues abou. b. Pinta un kantlijn  Esaki ta un liña rond di e blachi na un distancia di 1cm for di e rand di e blachi.  Trek e liñanan horizontal cu e tekenhaak i e liñanan vertical cu e driehoek. c. Parti e blachi den cuatro pida mes grandi  Trek un liña diagonal cu ta core di skina rechts ariba te cu e skina links abou di e blachi  Trek atrobe un liña diagonal cu ta core di skina links ariba te cu e skina rechts abou. haci esakinan cu e tekenhaak.  E punto caminda e liñanan ta crusa otro ta e center.  Trek un liña horizontal i un liña vertical cu ta pasa den den e center. Corda haci uso di tekenhaak i driehoek. d. Forma un vierkant na un distancia di 8cm for di e center .  Midi for di e center ariba tur cuatro liña 8cm.  Trek ariba e puntonan aki liñanan horizontal i vertical.  Stuf tur e liñanan cu ta sali pafor di e vierkant.

Techniek N3, pagina 34

e. Trek den e cuatro hokinan liñanan horizontal y vertical.  Trek den e hoki links ariba i den e hoki rechts abou liñanan horizontal cu tekenhaak cu un distancia di 1cm for di otro.  Trek den e otro 2 hokinan liñanan vertical haciendo uso di tekenhaak i driehoek cu un distancia di 1cm for di otro.

Techniek N3, pagina 35

Zenuwpezenspel Den e obra aki bo ta bai traha un wega haciendo uso di corient. Pa haci e tarea aki bo mester e siguiente materialnan:  LED (lichtdiode)  Weerstand  Waya di koper fini  Soldeertin  Grondplaat (palo)  Koperdraad 2.5mm2.  Schuurpapier  Verf  Plachi di hero (galvanised) Tambe ta nececario e siguiente hermentnan:  Zijkniptang  Striptang  Vijlo  Soldeerbout  Bankhamer  Clabo chikito  Kolomboormachine  Boor 5mm i di 2.5mm  Kapzaag  Hefboomplaat schaar Tempo pa completa e tarea aki ta maximo 12 lesuur.

TAREA 1       

Puntra e docente pa e materialnan i herment. Zaag e pianan pa e grondplaat usando un kapzaag Corta e pianan mei mei na unda bo ta laga un espacio den estilo cuadra. Esaki ta pa e koperdraad por pasa na e banda abou di e grondplaat. Mas laat bo mester di esaki pa por solder e circuito. Bora e grondplaat cu e boor di 5mm. i 2.5mm. Na caminda cu bo mester haci esaki. Claba e pianan na e grondplaat usando un bankhamer i clabo. Schuur esakinan Verf e un color.

Techniek N3, pagina 37

Laga e docente controla.

TAREA 2      

Puntra e docente pa e weerstand, LED i waya di koper. Forma e waya na un figura no mucho complica esaki ta e zenuwpezen. Wak e hanchura pa esaki ariba e grondplaat. Traha un handvat, Puntra e docente con pa traha esaki. Soldeer esakinan na otro cu e wayana di coper fini. Bo por usa e koperdraad preto di 1.5mm 2 tambe. Solder e LED i e Weerstand den serie na e handvat i e figura di e zenuwpezen.

Tur midi ta den milimeters.

Techniek N3, pagina 38

Ehempel di un zenuwpezenspel.

TAREA 3       

BATTERIJHOUDER

Puntra e docente pa e plaatchi di hero Controla e plachi di hero si e ta 75mm largo x 55mm hancho Pinta (aftekenen) ariba e plachi e liñanan segun e figura.1 Usa un liniaal ora di pinta e liñanan E liñanan diki ta wordo corta E liñanan fini ta wordo dobla E stippelijn ta un liña di ayudo.

Techniek N3, pagina 39

Tarea 4     

Corta e repi largo afo prome Corta e liñan diki E rechthoek nan cu e kruis aden bo no mester Vijla e houkinan di e plachi rondo. Dobla e plachi manera ta wordo ilustra den figura 2.

Figura 1

Figura 2

Techniek N3, pagina 40

TRIMESTER 2

CAPITULO 4

Tuberianan den cas Gas, coriente y tambe awa ta bin via tubo den un cas. Naturalmente bo mester paga pa esey. Pesey tin differente meter. Na diferente caminda den un cas tin puntonan di afiliacion. Awa di bebe. Awa cu ta bin for di un tubo di awa of cranchi y cu ta bebibel Señal Uncoriente abou of un flits di lus cu ta percura pa e transportacion di imagen y sonido. Instalado Profesion, un hende cu ta instala coriente of aparatonan.

Kranchi principal Kranchi direct pega despues di e meter, esaki ta cera e awa pa e resto di cas. Kranchi Kranchi caminda bo por tap awa. Por ehempel ariba un labamano.

Techniek N3, pagina 41

Canal di ventilacion Tubo cu laga holo malo of aire humedo sali pafo di cas. Sifon Parti di roil cu ta mantene e holo stinki sin bin ariba door cu awa ta keda para aden y blokia e holo stinki.

a.

Armamento

Tin hopi ofishi cu tin di haber cu armament. Ta hopi importante pa usa e herment cu ta pa e trabou na e manera corecto. Ora di armamento seguridad ta hopi importante. Armamento Mara of pone dos of mas obheto (parti)na otro. Mecanico Pone (arma) apparatonan den otro of drecha easkinan como ofishi. Desarma Los e materialnan cu ta pega na otro. Conexion duro Un conexion cu bo no por los mas.

Soldeer Dos metal poni na otro cu ayudo di un medio pa soldeer. Waterpas Herment pa controla si algo ta precies horizontal poni.

Techniek N3, pagina 42

Waterpomptang Unherment cu bo por stel na diferente granduracu ta wordo usa pa drey notnan grandi. Combinatietang (piens) Un herment cu bop or haci hopi cu ne, manera dray, klem y corta. Ringsleutel E yabi (herment) aki ta pas mescos un renchi rond di un not. Pijpsleutel Un yabi (herment) di metal manera un tubo cu na final un zeskant. Verstelbaare moersleutel Un herment caminda cu un wiel chikito bo por stel e hanchura Steenboor Un boor chikito cu e cabes ta manera dos hala. Fretboortje Boor chikito pa bora cu man prome.

Techniek N3, pagina 43

4.3. Kunststof Un otro palabra pa kunststof ta plastic. Kunststof ta wordo traha di petrolio. Tin hopi diferente sorto di kunststof. Tin di nan ta duro i tin di nan ta flexibel. Hopi paña tambe ta wordo traha di kunststof. Stof cu no ta di naturalesa Un stof (producto) cu no ta di naturalesa. Gronddstof (materia prima) Materia (producto) cu bo mester pa traha un otro producto. Granulaat Kunststof den forma rondo.

Spuitgieten Manera di produci kunststof likido den un forma manera un bari di sushi.

Kalanderen Manera di produci caminda e kunststof ta pasa memey di rolnan cu ta wordo yama walsen.

Techniek N3, pagina 44

TRIMESTER 2

CAPITULO 5

Metal Metal bo ta wak tur caminda. Den pasado tambe e hendenan tabata usa metal. Oro cu plata tabata esunan cu a wordo desubri prome.Esey pasobra e metalnan aki por wordo haña den tera mes. 5.1.

Sorto di metal y su protection Erts (mineral) Otro tipo di metalnan ta wordo haña manera pidanan chikito den piedra. Piedra cu tin metal aden ta wordo yama erts (mineral). Asina bo tin mineral di koper, mineral di tin, mineral di hero etcetera. Den pasado metal tabata wordo usa pa herment manera arma i cosnan pa usa diario.

Duro cu metal Armanan di metal tabata mas peligroso cu esunan di palo of piedra. Esey ta bin dor cu metal ta hopi duro i no ta kibra lihe. Un ehercito cu armanan di metal ta hopi dificil pa por vence dor di e contrincante cu no tin armanan di metal. Pa proteha su mes mas ainda un soldaat ta tapa su curpa dor di bisti un bisti di koper of hero. Oro cu plata Mas importante cu arma tabata e posicion di e “edel”metalnan oro i plata. Nan ta wordo yama “edel” metal pasobra e no ta frustia nunca. Esey kiermen cu en realidad “edel” metal ta dura eternidad.Inventornan a busca pa añanan largo con pa traha oro pa por a bira rico. Tur e tempo pa por a traha esaki tabata pornada. Oro cu plata no por wordo traha. Bo por cu hopi suerte hañanan den naturalesa. Frusto Un enemigo grandi di metal ta frusto. Un otro nomber pa frusto ta oxida. Metalnan cu no ta “edel” por frustia. Frusto ta bin dor di humedo por ehempel awacero. Frusto ta come e metal un tiki. Hero cu staal ta e metalna cu ta frustia mas lihe.

Techniek N3, pagina 45

Capa di proteccion Door cu hero y staal ta frustia lihe, nan ta proteha pa un capa cu nos ta yama capa di proteccion (beschermlaag). Nan ta verf un boto. Auto tin un capa di vernis yi asina tambe bo ta haña e productonan di metal manera bicicleta, trein, wasmachin, cosnan di hunga (speelgoed), mesa, sker etcetera di metal. Verzinken Bo por tapa hero y staal cu un capa fini di un otro sorto metal por ehempel zink. Ora di “verzinken” e obhetonan di staal ta wordo pasa den un baño di zink . Na e manera aki vangrailnan, palonan di lus, hekinan ta wordo proteha pa no frustia lihe. Vertinnen Cu vertinnen un capa fini di tin ta wordo poni ariba e staal. Na e manera aki e blekinan ta haña un capa fini di tin. Un stuur di bicicleta mayoria biaha ta haña un un capa di chroom. (verchromen) Mas manera di proteccion Por proteha e wayanan pa colga paña tambe cu un capa di plastic. Esaki ta wordo yama Plastificeren. E staal ta wordo paketa sin aire.

5.3.

Preparacion pa trabou

Prome cu bo traha algo di metal, bo mester tin un pintura di trabou. Tin ora bo mes mester pinta un pintura. Ta hopi importante pa un pintura ta precies. Si bo tin un diferencia di un milimetro, e por trece problema den e fabricacion (trahamento) di un werkstuk/obra.

Techniek N3, pagina 46

E pintura Hopi biaha bo ta uza un ”uitslag” si bo ta bay traha e obheto di plachi. Asina bo por wak exacto con grandi e plachi mester ta. Bo por pinta e uitslag ariba papel di mes un grandura cu nan mester traha. E ora bo por djis corta e ”uitslag” y doble na e forma exacto. Si e forma ta bon bo ta dobla e papel stret bek. Cu un kraspen bo por kras e forma ariba e plachi di metal. E Herment corecto Pa controla metal bo por scoge for di diferente sorto di herment. Uza semper e herment corecto pa bo no daña e herment ni bo trabou (werkstuk) Martiu Nan no ta haci e ofishi di ”koperslager” (batido di koper) hopi mas. Un ”koperslager” ta traha cu metalnan moli manera koper y ”messing”. ”Messing” bo ta haña ora bo mescla koper hunto cu zink. un bolkophamer (martiu cu cabes rondo) por bati e formanan hol of bol den e metal. Esaki ta wordo yama drijven. E ”koperslager” tabata traha den pasado obhetonan cu nan tabata uza. Manera weya cu panchi, scalchi y tambe vaas. Cu bankhamer bo por bati plachi di metal nechi.

Cu bo

un

Sker Pa corta plachi di metal bo por scohe for di diferente sorto di sker. Mas diki e plachi di metal ta mas grandi e sker mester ta. Asina bo ta usa goudschaar pa corta plachinan di metal fini. Cu un blikschaar bo por pone mas forsa pa corta plachi di metal mas diki. Cu un hefboomplaatschaar bo ta uza poco forsa pa corta. Esaki bo ta uza solamante pa corta pida nan stret. Un waya nunca ta wordo corta cu un sker. Pa corta waya bo mester uza un kopkniptang of zijkniptang. Zaag Ta zaag tubo y staaf cu un zaag di metal (metaalzaag). Un metaalzaag ta un duwzaag. Esaki ta pasobra e djentenan di e zaag ta mustra padilanti. Tene e zaag cu dos man manera ta ilustra den e figura na banda drechi. Para stret tras di e zaag y zaag trankilo.Pone forsa pero no di mas!

Techniek N3, pagina 47

Feilmento Ora di feilmento un posishon corecto ta hopi importante. Tene e feila cu dos man manera ta ilustra banda drechi. Semper feila den e direccion cu ta for di

5.4.

na bo.

Elaboracion di metal

Mineral di hero: ta un piedra cu e pidanan di hero chikito. Pa saca e hero for di e piedra mester smelt e mineral den forno special. Hoogovens. (forno grandi) Den e fornonan grandi na un fabrica na Hulanda (Ijmuiden) ta saca hero bruto for di e mineral di hero. E hero bruto ta locual cu ta sali for di e forno. E fornonan aki ta como 40 meter halto y nan ta constantemente cendi. Cu un wagon ta transporta e mineral di hero y ta bash’e ariba e forno. E stofnan inflamabel manera carbon tambe ta wordo benta den e forno. Ta supla aire na e banda abou di e forno. Esaki ta pone e candela den e forno kima mas miho. Den e forno e temperatura ta mas cu 2000 grado celcius. Door di un temperatura asina halto tur locual cu nan benta den e forno lo bira likido. E hero grof mas pisa lo keda sak abou y door di e buraconan cu tin na e bandanan abou di e forno e ta wordo saca. Via un pos e heru bruto ta core bayi na un trein special. E trein special aki ta parce un sorto di termo ariba wiel. Den e trein aki e hero bruto ta wordo trasporta na e fabrica di staal.

Techniek N3, pagina 48

Fabrica di staal Den e fabrica di staal e hero bruto ta mescla hunto cu diferente material bieu (schroot). Esaki ta sosode den un bari special. Schroot ta hero y staal manera bleki bashi y autonan bieu. Nan ta dirti schroot aki den e hero grof. Locual cu ta sali di e mescla aki nan ta yama Staal. Staal ta dobla y ta facil pa traha forma cu ne. Hero ta duro y ta kibra lihe.

Plakken en knuppels(plachi y bara) Ta basha e staal likido den un forma. Despues ta fria e staal pa e por bira duro. Ta traha plakken (plachi) door di basha e staal likido den e formanan hancho y largo. Un plachi ta pida staal di 15 meter largo, 2 meter hancho y 22 centimeter diki. Knuppels ta baranan largo y fini. Nan ta 8 meter largo y un diameter di 10 pa 20 centimeter diki. Warmbandwalserij E plachinan ta bay cu trein na e warmbandwalserij. Den e warmbandwalserij e plachinan cayente ta wordo ”gewalst”. Nan ta lora ariba un banchi cu wiel meymey di e rolnan grandi manera rol di mansa. Asin’ki plachinan ta bira opi mas fini y largo. Na final di e banchi e plachi ta hopi fini y mayoria biaha mas largo cu 1 kilometer i solamente un par di millimeter diki. Ta lora e plachinan nechi mescos cu papel di wc. Koudbandwalserij Den e koudbandwalserij ta haci e staal mas fini ainda. Ta haci esaki na e temperatura normal (kamertemperatuur). Door di esey na ta yam’e koudbandwalserij.E staal awor ta hopi fini mes: mita millimeter. Tin ora ta hasta mas fini cu esey. Cu e plachi aki bo por traha bleki y boter di fliet.Un parti di e staal aki ta haña un baño di tin of chroom. E capa fini aki ta proteha e staal pa e no frustia.

Techniek N3, pagina 49

Knuppelwalserij Den e knuppelwalserij ta reke baranan fini di 5 pa 12 centimeter diki. E baranan aki ta bay na e negoshinan cu ta traha, not, waya, sring y cadena. Otro nan tai rek mas ainda te cu 1 pa 4 centimeter diki. Nan ta yama e baranan largo y fini aki betonstaal.Nan ta uza den construccion den vloer, tunnel y brug pa haci esakinan extra firme fuerte.

5.5.

Colecta y uza bek

E dirtimento di metal for di su mineral, ta costa hopi energia inflamabel. Pesey ta miho pa usa metal bieu bek. (recicla). Schroot - Metal bieu E companianan cu ta piki sushi ta saca e schroot for di e otro sushinan. Nan ta haci esaki door di uza un magnet grandi. Ta ranca hero y staal door di e magnet grandi. Ta uza tambe un banchi di magneet cu hero y staal ta keda pega na dje y otro metal ta cay for di dje. Ta machica e schroot na pida chikito depues ta transporta esaki bek na e fabrica di staal. Asina na ta ditr’e atrobe na un staal nobo. E otro metalnan Eotro metalnan no ta magnetico. Nan ta mas dificil pa separa. Toch ta importtante pa separa y colecta e metalnan aki. Pa nan uza nan bek. Hopi bleki por ehempel ta di aluminium. Aluminium E metal aluminium ta un metal basta nobo. Na aña 1886 na a trah’e pa prome biaha den un fabrica. Aluminium ta un metal masha liher cu casi no ta frustia. E metal mes ta traha su mesun capa di proteccion. Nan ta uza aluminium pa fabrica trapi, boto i tambe bicicleta. Na cast a uza aluminium foil pa tapa cuminda. Techniek N3, pagina 50

Bauxiet Bauxietta un mineral pa aluminium. Na Surinam tin hopi bauxiet den e tera. E fabricanan na Surinam ta transforma e bauxiet te na un aluminium hopi limpi. Pa por coba e bauxiet mester rosa hopi mondi. E fabricanan aki ta percura pa hopi sushi venenoso. Pesey ta importante pa uza e aluminium mas tanto posibel bek. E metalnan venenoso Algun metal ta hopi venenoso. E pidanan chikito por ta na diferente manera drenta bo curpa. E matanan di berdura y fruta ta tuma por ehempel tur e stof (cuminda) for di tera. Si tin metal venenoso den e tera, e ta drenta den e berdura of fruta y ora bo come esakinan bo ta bira malo. Chumbo Chumbo ta hopi venenoso. No ta bon si bo ta cera un chumbo di pisca cu bo boca. E temponan aya tabata tin hopi tubo di chumbo. Tabata tin asina hopi e chumbo venenoso drenta den e awa pa bebe. Tubonan di chumbo no mag di wordo usa mas. Gasolin tambe tabata tin chumbo aden. E gas cu ta sali for di e muffler di auto tabata tin chumbo aden. E chumbo aki ta cay ariba e frutanan y berduranan. Pa e motibo aki mester laba e fruta yi berduranan prome cu come nan. Awendia hopi auto ta tuma gasoline ‘Loodvrij’

Otro metal venenoso Kwik y cadium ta ehempelnan di metalnan hopi peligroso y venenoso. Cadmium ta den stof di color y den bateria. Ta importante cu bateria ta aparta y colecta. Bo ta haya kwik den thermometer y tambe bateria. Ta aparta y colecta partinan di metal venenos. Mescos ta haci cu verf i bateria.

5.6.

E preguntanan

 pone ariba un balchi den bo schrift number 1 te cu 14 bou di otro.  lesa e pretencionnan aki bou un pa un.  Nota patras di cada number ariba e blachi corecto of incorecto 1. Mineral di metal a wordo descubri prome. Techniek N3, pagina 51

2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13.

Un otro palabra pa frusto ta pone den zink. Bleki tin un capa di zink pa proteccion. Cu un bankhamer bo ta bati formanan hol. Un otro palabra pa bloki di forma ta un mal. Cu un sker di metal bo mag di corta waya fini. Un feilo ta feila ora di bay pusha. Mineral ta un stof inflamabel Den un fabrica di staal nan ta mescla hero bieu cu hero nobo. For di fornonan grandi staal likido ta wordo saca. Di lpachi metal betonstaal ta wordo traha. Aluminium ta magnetico Riba appel cu a wordo laba por tin partinan di chumbo ariba.

Skirbi e contestanan di e preguntanan aki bou den bo schrift. 1. 2. 3. 4. 5. 6.

Skirbi dos “edele metal. Skirbi tres obheto cu ta frustia lihe. Skirbi un caracteristica cu ta valido pa tur metal. Skirbi den 4 frase kico ta pasa den e forno grandi. (hoogovens) Skirbi pa kico plachinan di metal tin ora ta wordo cubri cu un capa di tin. Splica con metal venenoso por drenta bo curpa.

Techniek N3, pagina 52

TRIMESTER 2

CAPITULO 6

Procesbesturing Tur sorto di aparato den cas ta tuma e tareanan di nos over. Algun proceso ta bay automaticamente. Pensa un rato riba e wasmachin na cas, e tin un programa cu ta gui’e. Sensor Un aparato di midi cu ta manda señalnan electronico. Automat Un aparato cu ta traha automaticamente Skema di funcion Akiden bo ta mira e funcion di un aparato den tres stap: entrada, proceso y realisacion.

Entrada Locual bo hinca den e aparato. Energia Loke e aparato mester pa por traha/funciona Proceso E proceso cu e aparato mester haci tras di otro. Realisacion Loke a pasa cu e energia y e material. Cayente restante E cayente cu ta keda despues di e proceso. Thermostaat Techniek N3, pagina 53

E sensor di temperatura. Microchip Ta un plachi chikito cu hopi parti elektronico. (e memoria) Programa Un cantitad di comando tras di otro. Programmuer E persona cu ta traha programa y cu ta pensa tur e comandonan. Sensor di presion Locual ta midi si algo a mishi of si e presion den aire a cambia. Actuator Un parti cu ta eherce un funcion Pintura di proceso Un pintura cu di ariba te abou tin e procesonan den e ordo corecto. Idioma di programa E comandonan special pa por skirbi un programa. Interface Un cashi special cu ta converti comando den señal. Input E parti cu bo ta conecta un sensor. Output E salida pa e realisacion di e coriente/stroom.

Techniek N3, pagina 54

TRIMESTER 2

CAPITULO 6

Coriente 6.1 Kico ta coriente? Stroom for di un dynamo. Cu un dinamo bo por genera coriente. Esaki ta sosode door di e magneet cu tin draai rond den e spoel. Un spoel ta un di waya di koper nechi lora. Dor cu e magneet ta draai e ta bay laga un stroom coriente core den e spoel. E stroom ta for di e punto di coneccion di e dinamo. For di e punto di conecion aki e wayanan koper ta bai na e lusnan dilanti i patras di bicicleta.

a bol di bin di un

Stroom door di bicicleta. E bombio por cende solamante, si un stroom ta sali for dje, bay bek e dinamo. Tin biaha bo no ta mira e otro waya cu ta bay bek na e dinamo. E stroom ta sali for di e bombio pasa den e frame di e bicicleta bai bek na e dynamo. E dinamo ta poni vast na e frame di e bicicleta.

Techniek N3, pagina 55

Stroom door di bombio E stroom ta bin for di e banda abou di un bombio. E gloeidraad ta conecta un banda cu e banda abou di e bombio. E otro banda ta conecta cu e parti di schroef di e bombio. Door di e cayente e bombio ta duna luz. Via e parti di schroef e coriente ta sali for di e bombio. Pakico ta uza coriente? Coriente ta un energia cu bo por haci hopi cos cu ne. Bo ta uza energia di coriente pa por ehempel e draaimento di un cd. Bo ta yama esaki e transformacion di energia di coriente den movecion. Asina por transforma e energia di coriente den otro energia. Tin 4 grupo: Energia di coriente Transforma den 1. 2. 3. 4.

Luz Kenta Movicion Zonido

Ehempel Luz di bicicleta, luz di caya, luz di auto. Rosto pan, forno Coi Bel di coriente, Radio, alarma.

Coriente for di vapor Ta genera coriente den un central di coriente (WEB) eynan vapor ta wordo traha den un ketel. E vapor ta wordo poni cu presion y ta spuit contra un wiel den e turbina. Na e turbina tin un generator pega. Un generator ta un dinamo masha grandi mes. Door di e draaimento di e generator coriente ta wordo genera/traha. Un central di coriente ta duna suficiente coriente pa un stad. E generator ta draai dia y nochi.

Techniek N3, pagina 56

Coriente for di un bateria Coriente den un bateria ta wordo traha na un otro manera. Tin diferente material den un bataria. Un coriente ta cuminsa entre e diferente materialnan. Den un bateria plat tin un coriente di 4.5 volt (3 bateria AA di 1,5 volt).

6.2 Den un circuito Den e paragrafo 6.1 bo a lesa caba cu coriente ta pasa den e body di e bicicleta. Coriente ta traha solamante si e ta forma un circuito (kring). Pesey e coriente mester pasa door di e body di bicicleta bay bek na e dynamo.

Circuito di coriente Na un circuito di coriente habri e circuito no ta cera. E coriente e ora no por core di – (negativo) pa + (positivo) dus e luz e ora no ta sende. Na un circuito cu ta cera si e coriente por pasa di – negativo pa + postivo e ora ey si e luz ta cende. Cu un switch (schakelaar) bo por kibra e circuito pa e luz por paga.

Techniek N3, pagina 57

Dos punto di afiliacion E coriente semper ta pasa den un aparato electrico. E ta drenta den un banda y sali di otro banda. Bo tin mester e ora di dos punto di afiliacion. Pesey un bateria tin dos punto di afiliacion; un plus y un min. Un luz tambe tin dos punto di afiliacion. Den un switch e coriente ta pasa di un banda y sali di otro banda. Si e switch ta poni na “off” e ora e coriente no por pasa.

Simpele schakeling (circuito simpel) Si bo pega un bombio riba un bateria e ta forma un circuito. E circuito aki nos ta jama ”simpele schakeling” (circuito simpel). Si bo kita un di e wayanan for di e bateria e bombio ta paga. Motibo di esaki ta cu ta kibra e circuito.

Serieschakeling Si bo pega 2 bombio riba un bateria di 4.5 volt segun e manera cu tin pinta, bo ta haci cu e coriente cu ta pasa den e bombionan lo ta 2.25 volt. Motibo di esaki ta cu e coriente mester split mes den dos. 4.5 : 2 = 2.25. Si bo draai un di e bombionan los, e ora e circuito ta wordo kibra y e otro bombio ta paga. Circuito caminda e coriente wordo parti y cu ta consisti di 2 bombio of mas nos ta yjama Serieschakeling. Si bo tin 11 bombio riba 110 Volt e ora ey cada bombio ta haña 10 volt. 110 : 11 = 10.

Techniek N3, pagina 58

su

ta

Parallelschakeling Bo por pega e bombionan paralelo riba un bacteria. Segun e circuito aki e ora cada bombio ta haña e mesun cantidad di coriente. Un parallelschakeling ta ora cada lampi ta haña mesun cantidad di coriente. Si bo los un bombio e otro ta keda cendi. Si bo cende e luznan den un lokaal tur ta cende. Si acaso un kima of bo los un e otronan e ta keda cendi.

Combinatieschakeling Un combinatieschakeling ta un circuito cu combinacionan di serie yi paralelo. E coriente ta parti su mes den tres pero no igual. E dos bombionan cu ta haña 3.0 volt ta den un parallelschakeling caminda cu nan 2 ta poni den un serieschakeling cu e bombio cu ta haña solamente 1.5 volt.

Techniek N3, pagina 59

6.3 Coriente di cas Den un cas di transformator den bo bario, e coriente ta wordo transforma na 230 volt. Via e kabelnan den tera of via palo di luz e coriente ta bay na e cashi coriente na cas. E meter E kabel pa e coriente ta bin den e cashi coriente mayoria biaha for di abou. E kabel ta bay den e seguridad principal (hoofdzekering) eynan ta solamente e instalador di coriente por/mag di mishi. Di eynan e kabel ta sigui pa e otro parti di e cashi di coriente bay ariba.Esaki ta bayden un meter cu ta wordo yama Kilowattuurmeter. E kilowattuurmeter ta midi e coriente cu bo ta uza na cas. Killowattuur ta wordo yama tambe kWh.

Groepen ( E gruponan) Den e cashi di grupo ta dividi e coriente den grupo. Pa cada grupo tin un switch. Asina bo por switch cada grupo so cu on of off. Si bo laga mucho hopi coriente pasa den un waya, e por door di e cayente bay smelt. Si pasa di mas coriente den e waya, e seguridad den e cashi di coriente ta bay na off. Esaki ta wordo yama overbelasting. Ora di un overbelasting tin mucho coriente ta pasa den un waya. Un wasmachin por ehempel ta haña un grupo su so pasobra e ta hala hopi coriente. Seguridad Den un cashi di coriente tin diferente seguridad. Un stop of fuse no mag di laga un stroom cu ta mas di 16 of 25 amperahe pasa. Ora di un kortsluiting of overbelasting, e smeltdraad ta smelt y e conecion ta wordo kibra. Esey kiermen cu e ta e parti Techniek N3, pagina 60

mas swak den e grupo. Si un fuse kima, nunca bo mester pone un nobo aden di biaha. Bo mester busca pa sa prome ta dicon e la kima. Switch di aardlek (aardlekschakelaar) Ora un aparato no ta traha bon, coriente por scapa. Den e scenari aki nos ta papia di kortsluiting. Kortsluiting ta basicamante ora cu entre dos punto di afiliacion un coriente hopi halto ta core sin cu tin un usuario meymey. E aparato e ora ta bin para bo purba di coriente i si bo mishi cu ne e ta dal bo coriente. Un aardlekschakelaar ta midi e coriente cu Sali y e coriente cu ta bin bek. Nan mester ta igual, si e diferencia ta mucho grandi e aardlekschakelaar ta switch off y coriente no ta pasa mas pa e grupo ey.

Randaarde (ground) Un aparato cu tin un parti pafo di metal mester wordo semper conecta na un stopcontact cu ta ground. E stopcontact cu tin tres punta caminda un di e puntanan ta mita rondo esey ta e ground. Si e aparato bin den coriente e coriente ey lo pasa den e contact mita rondo aki bay tera (ground)

Techniek N3, pagina 61

6.4

E preguntanan   

pone riba un bachi den bo schrift number 1 te cu 14 bou di otro. lesa e pretguntanan aki bou un pa un. Nota patras di cada number riba e blachi corecto of incorecto

1. Den un dynamo ta uza un spoel. 2. Un bombio tin 3 punto di afiliacion. 3. Den un bicicleta ta core coriente den e body. 4. Energia di coriente por wordo uza pa movecion. 5. Un bateria ta traha na e mesun un manera cu un generator. 6. Un aparato di coriente por traha solamante si tin un circuito di corienta habri. 7. Un switch tin dos punto di afiliacion. 8. Den un serieschakeling e luznan ta den un circuito. 9. Koper ta isola coriente. 10. E unidad pa spanning ta Volt. 11. Den casnan coriente di 400 volt ta wordo uza. 12. Un wasmachin mayoria biaha ta poni na un grupo apart. 13. Un aardlekschakelaar ta midi si un wasmachine ta lek awa. 14. Un fuse bo ta uza pa seguridad di coriente. Skirbi e contestanan di e preguntanan aki bou den bo schrift. 1. 2. 3. 4.

Skirbi tres manera pa usa energia di coriente. Skirbi 2 manera pa genera/traha coriente Kico ta e eenheid di stroom. Skirbi kico ta e diferencia entre overbelating y kortsluiting.

Den e tarea aki bo ta baysiña con pa pega e wayanan segun e circuito basiconan di coriente. Pa haci e tarea aki bo mester e siguiente materialnan:  Schakelbord  Waya di coriente fini Tambe ta necesario e siguiente hermentnan:  Schroevendraaier  Zijkniptang  Striptang Tempo pa completa e tarea aki ta maximo 3 lesuur.

Techniek N3, pagina 62

T AREA 1 (DEN GRUPO)     

Forma un grupo di 3 alumno. Puntra e docente pa e materialnan y herment. Conecta e wayanan segun e circuitonan cu tin riba pagina 2. Cuminsa cu e schakeling simpel. Pa cada schakeling cu boso traha bo mester laga e docente controla esaki.

L AGA E DOCENTE CONTROLA E TAREA Y DUNA BOSO UN CIFRA. T AREA 2 (INDIVIDUAL)   

LAGA E DOCENTE SA CU BOSO TA CLA CU E TAREA DEN GRUPO. CADA ALUMNO TA BUSCA UN CAMINDA DI SINTA CU NO TA BANDA DI OTRO. RIPITI E TAREA 1

TEMPO PA COMPLETA E TAREA AKI TA MAXIMO 3 LESUUR. P A E TAREANAN AKI BO TA HAÑA 2 CIFRA.UN PA E TAREA 1 I UN PA E TAREA 2.

Techniek N3, pagina 63

SIMPELCSHAKELING

SERIESCHAKELING

PARALLELSCHAKELING

COMBINATIESCHAKEING SCHAKELBORD

Techniek N3, pagina 64

TRIMESTER 3

CAPITULO 7

Transportacion 7.1

Coremento

Bo ta corda tempo bo tabata baby, bo prome transportacion den stroller. Door di e invento di wiel nos por core. E wielnan pa transportacion bo ta haya den tur sorto di midi y diseño. Transportacion di hende E biahero kier biaha trankilo, lihe y tambe cu placer. Bo por siña pa bira chauffeur di bus, chauffeur di trein y of tambe un leidster di biahe (guia). Asina tambe tin otro tipo di e ofishinan cu tin di haber cu transportacion di hende, manera e mantenimento di por ehempel un bus.

Riba caminda Ora bo core cu bo bicicleta riba caminda tambe ta un forma di transportacion. Na Hulanda tin ful un sistema di caminda hinca den otro. Nan ta yama esaki un “ “wegennet”. Riba e “wegennet” aki bo por core cu bo bicicleta, un scooter, auto, brommer, bus y un auto di carga. Tur e camindanan aki ta nechi conecta cu otro. Solamente pa drecha e camindanan aki tin pa dia mas cu shen hende necesario.

Transport Tin mester nan miho bisa e mester special cu

di mercancia mercancia manera flor cu nan transporta masha lihe mes pa destinacion. E mercancianan of productonan cu ta putri lihe wordo warda den cabinanan instalacion di airco pa mantene Techniek N3, pagina 65

nan friu durante transportacion. Ora di transporta e productonan kimico tin regla masha severo mes cu mester mantene na dje. Riba e railnan Trein, metro y tambe tram ta core riba rail. E railnan ta special poni pa e sorto di transportacionnan ey. Na Hulanda (Europa) hopi di e transportacion publico ta core riba e railsnan. Transportacion publico kiermen cu cada hende cu ta abona of cumpra un carchi por wordo transporta pa e sorto di transportacionnan ey. Na Aruba nos tin taxi, autobus y bus pa transportacion publico.

Tram y metro Nan ta transporta hende mayoria biaha cu tram of metro. Nan ta special pa e distancianan cortico den un ciudad. E tram ta core riba tera y e metro mayoria biaha bou di tera.

7.2

Nabega

Hopi hende ta haya dushi pa nabega den nan ora liber. Otro hendenan ta uza diariamente un boto pa bay di un banda pa e otro banda di e riu. Hopi turista ta uza un boto pa transportanan pa Palm Island. Hopi awa Tin hopi awa na Hulanda, rui nan grandi ta sali bay lama. Un canal ta un caminda di awa cu nan a traha. Asina ta trasporta carga via e canalnan aki pa e diferente ciudadnan. E sistema di transporta carga aki toch no ta bay mas lihe cu via truck di carga. Carga cu no ta den paki (verpakt) nan ta transporta mayoria biaha via awa. Esaki nos ta yama bulktransport. Tera, hariña, cacao y container nan ta transporta na e manera aki. Pesey tin hopi fabrica traha na banda di awa.

Techniek N3, pagina 66

Pont Un pont ta un boto cu ta transporta hende of producto di un banda di e riu pa otro banda di e riu. Na Corsou tin e pont aki cu ta hiba hende di Otra Banda pa Punda ora cu e brug ta habri. Na Hulanda tin hopi di e pontnan aki cu no solamante ta pa persona pero tambe pa auto. Nan ta uza un pont caminda por ehempel un brug ta mucho caro pa traha. Caminda tin un brug cu ta habri pa trafico di boto, tambe ta uza un pont. Crucero Pa e transportacion di hende tin diferente sorto di boto. Boto di bela ta nabega door di forsa di biento, barco nan ta nabega door di bapor (stoom) y tambe tin boto cu ta nabega door di motor. Un crucero tin hopi piso. Tin di e cruceronan aki ora di biaha bo por hasta hiba bo auto. Abordo di un crucero tin tienda y restaurant. Tambe tin cinema y tambe sauna.

7.3 Bula Si bo ta bula bo por haci e distancianan largo hopi lihe. Door di e manera aki bo por transporta por ehempel e flornan fresco hopi lihe pa paisnan internacional. Hala Un avion ta bula hopi halto door di e forma di su hala y e velocidad cu e ta bula cu ne. E halanan ta mas bol na e parti ariba cu e parti abou. Door di e forma di hala asina e ta crea un diferencia di presion di aire na parti riba e hala y bou di e hala. Esaki ta sosode na un cierto velocidad. E hala ta wordo lanta door di e diferencia di e presion di aire (biento) cu tin ariba y abou di e hala. Esaki nos ta yama ‘liften’ di e hala. Na e parti patras di e hala tin diferente klep pa cambia e fluho di aire (biento). Na ora di bahada di e avion e klepnan aki ta wordo poni na un posicion cu e ta gara mas tanto biento cu ta posibel. Di e manera aki e avion por brake mas lihe.

Techniek N3, pagina 67

Tres stuur na un avion Nan ta dirigi un avion ta wordo dirigi door di e vlaknan special y e timon. E timon ta e stuurklep di e avion. Un piloto ta stuur cu tres diferente timon. Mayoria biaha e timonnan aki ta wordo controla door di computer.  Stuur di haltura: cu e stuur aki bo ta controla e nanishi di e avion pa subi y baha. E controlamento aki nan ta yama ‘stampen’  Stuur pa rol: cu e stuur aki bo ta dirigi e avion pa draai robes of drechi den su largura. Bo ta yama esaki e rolmento di e avion.  Stuur di direccion: cu e stuur aki bo ta dirigi e avion pa e bira robes of drechi. Bo ta yama esaki e biramento di direccion di e avion. Un Helicopter Cu un helicopter e presion di aire ta wordo pusha door di e blade di e rotor. E bladenan aki ta poni un tiki schuin. Door di e posicion y e velocidad cu e rotor ta draai e helicopter ta bay halto. Si bo cambia e posicion di e rotor bopor bula e helicopter den direccion horizontal. Door di bay dilanti e helicopter ta kanter un tiki dilanti. E rotor bladenan parti patras na e rabo ta percura pa e helicopter no keda draai rond. Si un helicopter mester bira robes of drechi e ta haci esaki door di draai rond di su as.

Trabou special Un helicopter no mester di un caminda largo pa por lanta. Bo por uza un helicopter pa transporta hende of material for di: por ehempel un boto of un plataforma di bora petroleo. Nan ta uza tambe un helicopter pa trabou di hisamento special. Un trauma helicopter nan ta uza pa ora di desgracia of Techniek N3, pagina 68

accident, pa transporta e heridonan mas lihe posibel pa hospital.

Techniek N3, pagina 69

7.4

E scooter

Ora bo cumpli diesseis aña bo mag di core un scooter. Bo mester tin un certificado valido si pa por haci esaki. Frame E frame ta e skelet di e scooter. Si bo kita tur e partinan of piesanan di e scooter bo ta keda cu solamente e frame. E frame mester ta fuerte suficiente pa soporta tur peso. Un scooter ta pisa entre 80 cu 100 kilogram. Pa e scooter por core confortabel tin shock nan tanto dilanti cu patras. Esaki nan ta traha cu spring y tambe hydraulisch. Brake Mayoria di scooter tin un brake di schijf (schijfrem) dilanti y un brake di trommel (trommelrem) parti patras. Si ta un ‘schijfrem’ bo ta wak un schijf manera un renchi poni na banda di e wiel. Ora di brake e blokinan pa brake ta move hunto na otro pa cera e schijf. Asina e scooter ta brake. Ora di un brake di trommel e tin dos ‘remschoenen’ den e trommel. Ora bo brake e ‘remschoenen’ aki ta primi contra di e trommel na e parti paden pa e scooter por para.

Techniek N3, pagina 70

E motor Den e carburetor gasoline cu aire ta wordo mescla den un relacion igual. Bo ta haya e ora un mescla di gas. E ‘branstof’ ta wordo chupa door di un chupado y nan ta comprimie den un cilinder. Door di inflamacion e ‘brandstof’ ta kima. Door di esaki cada bez un explosion ta pasa riba e chupado. E forsa cu nan ta genera ta manda e chupado bek abou. Na e chupado tin un ‘drijfstang’ cu ta laga un krukas draai rond. Asina nan ta genera un un movecion di draai y esaki ta pasa pa e wiel patras. Tweeslag motor Mayoria scooter tin un tweeslagmotor. Den un tweeslagmotor of motor dos tak, e chupado ta bay pa explosion cada bes ta bay un banda y bolbe bek otro banda. E krukas ta draai den e tempo ey un rond. E tipo di e motor nan ta uza gasoline bruha cu azeta. Esaki nan ta yama ‘mengsmering’. E azeta ta smeer e partinan cu ta move ora cu e ‘brandstof’ pasa. Sparkplug E ‘brandstof’ ta kima door di e chispa di e sparkplug. E electrodenan di e sparkplug ta un tiki leu for di otro. Door di e coriente halto den e sparkplug un chispa ta bula.

Techniek N3, pagina 71

di

aki

Techniek N3, pagina 72

7.5

Preguntanan   

pone riba un bachi den bo schrift number 1 te cu 13 bou di otro. lesa e ponencianan aki bou un pa un. nota patras di cada number ariba e blachi corecto of incorecto

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.

Core rond cu bo bicicleta ta un forma di transportacion. Den transportacion di mercancia sa uza instalacion di airco. Un tram ta un forma di transportacion publico. Un metro ta core solamante bou di tera. Un canal ta un riu di naturalesa. E pakinan grandi of caha nan grandi nan ta transporta via bulktransport. E hisamanto di un hala di avionnan ta wordo yama ‘liften’ Cu e stuur pa rol e avion ta lora robes of drechi. E rotor patras na e rabo di un helicopter nan ta uza pa hisa of baha e helicopter. 10. un frame ta e skelet di un scooter. 11. Un brake di schijf ‘schijfrem’ tin ‘remschoenen’ den un trommel 12. Den un carburator gasoline cu aire ta wordo mescla den un relacion igual. 13. Un ‘tweeslag motor’ of ‘tweetak motor’ ta uza ‘mengsmering’

Techniek N3, pagina 73

TRIMESTER 3

CAPITULO 8

Comunicacion 8.1

Contacto

Tur dia bo ta ocupa cu comunicacion. Bo tin contacto cu diferente hende y esey por ta na diferente manera. Tur dia Comunicacion kiermen cu bo tin contacto cu un persona. Bo ta yama un hende of bo ta haya un ping, sms, carta of e-mail. Hasta un borchi di trafico ta cay bou di comunicacion. E borchi di trafico ta haci bo algo evidente. Palabracion , regla y señal ta percura pa tur cos anda bon. Leu of serca? Si bo ta traha huiswerk hunto bo tin contacto di cerca. E palabra ‘tele’ kiermen leu. Si bo tin contacto riba un distancia largo bo ta yama esaki telecomunicacion. Ora di telecomunicacion bo ta haci uzo di cabel, emisora y satelite. E palabra ‘tele’ bo ta haya bek den e palabranan telefon, television, telegram y telescop. Pictogram Un pictogram ta un pintura sin texto. Den un edificio bo ta wak por ehempel riba un pictogram na unda e salida (exit) Den un picrogram no tin texto. Un hende di cualkier otro pais lo compronde tambe kico esey kiermen.

ta.

Scucha y papia Ora cu bo ta papia cu otro, e aire ta tembla. Bo por compronde otro door cu e tambu di orea tambe ta bay tembla hunto cu e aire. Esaki ta sosode door di e olanan di zonido (geluidsgolven). Un ola di zonido ta temblamento di aire. Un temblamento di aire tin un velocidad di aproximadamente 333 meter pa seconde. Techniek N3, pagina 74

Cu bo orea nan bo por scucha temblamento di aire cu ta entre 20 cu 20000 temblamento pa seconde. Locual cu ta bou di 20 of riba 20000 bo no ta scucha. Radio Un ola di radio (radiogolf) tin hopi mas temblamento pa seconde compara cu un ola di zonido. Un ola di radio ta (radiogolf) ta un miyon biaha mas lihe cu un ola di zonido (geluidsgolf). Un ola di radio bo no por scucha asina asina. Un ola di radio ta wordo transforma den e radio pa stroom. E amplifier den e radio ta laga bo scucha e zonido door di un speaker. Por ehempel e radio stacion canal 90 ta traha cu 89.9 temblamento pa seconde. Magic Fm ta traha cu 96.5 temblamento pa seconde. Door di e cambia e canal den e radio bo por scucha otro canal na e radio. Television E palabra television kiermen mira leu ‘verzien’. Un television di colo ta uza e tres colornan basico cora, berde y blauw. Un television ta uza hopi mas temblamento pa seconde cu un radio. E temblamento pa seconde aki ta nan ta yama frecuencia.

8.2

Señal

Tanten cu tin hende, lo tin contacto cu otro. Bestia nan tambe tin nan manera pa comunica cu otro. Tin ora hende ta uza un idioma of señal secreto pa malo. Tamtams na Africa. Cu ‘Tamtams’ un sorto di tambu nan tabata manda señal. Ora cu tabata tin bon tempo bo tabata scucha e batimento di tambu te cu un maximal di dies kilometer leu. Si e biento tabata den e direccion contrario of si e tempo tabata nubla lo tabata dificil pa scucha e tambunan. Door di e tono halto y abou e hendenan tabata compronde e mensahe. Señalnan di Candela y huma Un otro manera di comunica of di manda señal tabata cu candela y huma. E indjannan tabata pone yerba muha riba un candela pa asina traha huma. Cu un paña muha nan tabata manda señal nan Techniek N3, pagina 75

di huma di sero pa sero te cu e siguiente pueblo. E manera di comunica aki tin siglonan bieu. Cu interval, nan tabata laga e huma den un cierto tempo bay halto.

Transmiti y ricibi. (Zenden en ontvangen) Ora bo papia bo ta e transmisor. E transmisor ta manda informacion pa un otro. Locual cu bo bisa of papia ta e contenido di e informacion. Bo por manda un informacion uzando un telefon. Un ‘ontvanger’ (reseptor) ta e persona ta ricibi e informacion.

cu

Duna señal cu Seinarmen. Na aña 1972 un Frances cu yama Claude Chappe a pensa un sistema di duna señal cu tin dos brasa cu ta move. E hendenan cu tabata traha den e stacion di señalnan aki tabata ubica na 15 kilometer leu for di otro. Nan tabata wak cu verrekijker na otro stacion nan den becindario pa asina duna informacion. Na final di siglo 18 tabata tin ful un netwerk pa un gran parti di Francia poni. Blindenschrift Na aña 1829, Louis Braille a inventa e Brailleschrift. Brailleschrift ta un metodo special pa e ciegonan por lesa. E puntonan habri nan ta fula cu e dedenan. Cada letra tin su mes un code. E sistema aki nan uza desde aña 1932 door di mundo henter. Un buki di braille (brailleboek) ta mas grandi cu un buki normal. E motibo ta cu pa letra mester di mas espacio. Awendia bo ta haya riba e pakinan di remedi, placa di papel e puntonan special pa e hendenan ciego.

8.3

Telefon

E telefon cu bo tin na cas ta pega na un waya. E informacion ta pasa door di e waya ey bay otrobanda na e reseptor. Esaki ta sosode door di stoot di coriente. Papia leu Techniek N3, pagina 76

Telefon kiermen ‘ver spreken’ papia leu. Un telefon ta traha cu ‘elektromagnetisme’. Esaki kiermen cu fluho di coriente ta laga un magneet move. Vice versa tambe por. Bo por cu movecion di magnet laga un fluho di coriente core. Boso ta corda un dynamo?? E magnet cu ta move ta percura pa un tril den e aire. Esaki ta sosode tambe den un speaker.

Glasvezelkabel Den pasado e papiamento tabata bay solamente via e wayanan di koper. E fluho di coriente tabata bay di e microfon pa e speaker di e otro telefon. Un ‘glasvezelkabel’ ta un kabel di plastic caminda flits nan di luz ta wordo manda aden. E stootnan di stroom di coriente di e telefon ta transforma prome den flits di luz. Esey ta pasa den e ‘glasvezelkabel’. Na e otro banda di e liña e flits di luz aki ta bolbe wordo tranforma pa fluho di coriente. Telefon sin waya Door di GSM e telefonnan sin waya ta wordo uza mas. Informacion nan ta bay via antene y satelite nan. Un GSM ta manda señal nan pa un otro telefon. Bo por haci cada bes mas cu un GSM. Apart di yama bo por haya mensahe nan via ‘voicemail’ manda y ricibi texto pero tambe traha cu internet. Cada best a amplia e posibilidadnan. SMS SMS ta e abreviacion na Ingles ‘short message service’. Esaki ta nifica e servicio pa manda mensahe cortico. E mensahenan cortico aki bo por type cu bo telefon cellular (GSM) of cu un telefon vast (fiho).

Techniek N3, pagina 77

GPS GPS ta traha casi abreviacion di kiermen e technica ayudo di e satelite por sa precies e ta uza GPS hopi tambe pa e 8.4

mescos cu GSM. GPS ta e ‘Global positioning system’ y pa e posicion ariba mundo. Cu nan y un aparato special bo posicion di bo riba mundo. Nan den mundo di nabegacion y planeamento di ruta den auto.

Internet

Despues di e segunda guera mundial mundo a cambia. A bin mas computer y na ful mundo a bin un web di computer cu por traha hunto cu otro. Colaboracion Internet ta un network di computer riba ful mundo. E computernan ta conecta na otro door di e liña nan di telefon, e satelite nan y tambe e liñanan di data. Un liña di data (datalijn) ta un conexion special cu ta manda informacion cu un speed lihe. Cu bo computer bo por conecta cu cualkier otro computer den e mundo aki. Tin mas di shen miyon conexion. Un ‘provider’ manera SETAR ta percura pa e conexion entre e computernan. Cada ‘provider’ tin hopi computer como “cliente”

WWW E letranan WWW kiermen ‘world wide web’. E web manera e ta wordo yama, tin hopi miyon di pagina cu texto y tambe figura. E web aki (por wordo mira manera un cas di haraña) ta e curason di internet. Un ‘site’ ta un compilacion di pagina nan cu ta pertenece na otro. Cada ‘site’ ta cuminsa cu un ‘homepage’. Si bo sigui bay mas leu den e paginanan of bo bay tira un bista mas leu, e ora ey bo ta surf ariba e net.

Techniek N3, pagina 78

Con internet ta traha? Bo mester un bon computer y un ‘modem’. Un ‘modem’ ta un aparato cu ta transforma idioma di computer (computertaal) den idioma di telefon (telefoontaal) y vice versa. Tambe bo mester tin un abono y un ‘software’ manera ‘Internet Explorer’ pa por subi internet. Despues di start e computer bo ta haya un imagen na cuminsamento. E palabranan cu strepi bou di nan ta wordo yama ‘hyperlinks’. Si bo primi riba un di nan cu bo ‘mouse’ e ta habri un otro pagina of un otro ‘site’. Informacion Si bo kier busca algo via di internet bo mester hinca e informacion prome. Por ehempel bo kier busca e receta pa traha bolo di appel. Den e machine di busca bo tin cu hinca e ora ‘bolo di appel + receta’ (appeltaart + recept). E informacion ey ta wordo procesa y e ta dunabo e informacion di pagina of ‘sites’ cu tin informacion of receta pa traha bolo di appel. Machine di busca ‘zoekmachine’ Si bo ta busca informacion tocante cierto topico bo ta uza un ‘zoekmachine’ ‘Zoekmachines’ cu ta conoci ta www.bing.com, www.google.com. Na ‘zoeken’ bo ta hinca un topico. E machine di busca e ora ey ta bay busca tur e adresnan riba internet cu tin di haber cu e topico cu bo ta busca.

Techniek N3, pagina 79

8.5

Preguntanan   

pone riba un blachi den bo schrift number 1 te cu 12 bou di otro. lesa e ponencianan aki bou un pa un. Nota patras di cada number ariba e blachi corecto of incorecto

1. ‘Tele’ kiermen yama. 2. Un ‘pictogram’ ta un pintura sin texto. 3. Un radio ta gara e canal door di olanan di zonido. 4. Frecuencia ta e cantidad di tril pa seconde. 5. Un ‘Tamtam’ ta un manera bieu di duna señal cu candela. 6. ‘Braille’ ta funciona cu e brasanan grandi pa duna señal. 7. Door di ‘glasvezelkabel’ ta pasa flits di luz. 8. SMS bo ta uza pa manda textonan cortico. 9. Un liña di data ta percura pa un conexion lihe riba internet. 10. Un ‘site’ta mescos cu start pagina (homepage). 11. Un ‘modem’ ta un aparato cu ta transforma idioma di computer (computertaal) den idioma di telefon (telefoontaal) y vice versa. 12. Un ‘hyperlink’ ta un palabra cu un strepi abou.

Techniek N3, pagina 80

TRIMESTER 3

CAPITULO 9

E Productonan di palo Tur rond di bo, bo ta haya producto nan traha di palo. Wak e potlood cu bo ta pinta cu ne of tambe e stoel cu bo ta sinta riba dje. Tambe e bankinan pa traha riba nan cu tin den lokaal di techniek. Tur esakinan ta traha di palo. Tin cas cu ta traha completamente di palo. Hopi sorto Palo ta bin di mata. E palonan cu ta conoci ta eik, e beuk y e spar. Abo conoce esakinan? Ainda tin mas. Tin mil tipo di palo. Den mercado di construccion bo por cumpra diferente sorto. Si bo bay cumpra un vloer di ‘parket’ (parketvloer) bo ta por scoge for di mas o menos binti sorto.

Palo moli (zachthout) Tin tipo di palo cu ta moli. Bo por traha facil cu ne. Na scol mayoria biaha door di e motibo ey palo moli ta wordo uza. E palo cu ta wordo uza pa traha potlood tambe ta un palo moli. Pesey e ta facil pa por slijper.

Palo duro (hardhout) Otro tipo di palo cu nan ta uza ta e palo duro. Tin di e tiponan aki cu ni un clabo bo no por claba den dje. E palo aki ta hopi duro y no ta putri lihe. Pa vloer di ‘parket’ bo ta scoge mayoria biaha palo duro (hardhout). E motibo ta cu e no ta machica lihe. Palo duro (hardhout) ta mas caro cu palo moli (zachthout).

Techniek N3, pagina 81

Con bieu un mata ta? Un mata ta bira cada aña mas diki. Si bo zaag e troncon di un mat a bo por mira e renchi di e tanto aña (jaarringen). E renchinan aki ta laga bo wak con bieu e mata ta. Cada aña den temporada di winter/invierno (December) ta crece un renchi extra y tur zomer/verano (juni) un renchi fini. Un mata por bira hopi bieu, tin di nan ta bira shen aña bieu y e otronan ta bira hopi mas bieu cu shen aña. Con ta reconoce e tipo di palo? Si bo corta e troncon di un mata den su largura bo ta mira un par di strepi den e palo. E strepinan ey bo ta yama e structura of e pintura di e palo. Na e structuranan aki bo ta reconoce ki tipo di palo e ta. Asina bo sa cu por ehempel ‘beukenhout’ tin yen strepi bruin y ‘eikenhout’ tin yen di groef na rij banda di otro.

Un mata ta hala rosea? Un mata ta chupa cuminda for di tera cu su rais nan. Bo tabata sa cu un mata ta hala rosea tambe? Cu e blachinan e mata ta inhala ‘koolzuurgas’. E ‘koolzuurgas aki tin e e aire (rosea) cu abo ta exhale. E mata tambe ta exhale, locual cu e mata ta exhale ta ‘zuurstof’ (oxigeno). Zuurstof ta locual nos como humano mester pa por biba. E matanan riba mundo ta percura pa tin ‘zuurstof’ (oxigeno) pa nos biba.

Techniek N3, pagina 82

9.1

E sortonan y e granduranan

E parti mas grandi di Hulanda ta consisti di e mondinan di ‘Naaldhout’ manera e tipo ‘Grove Den’ e resto di mondi ta ‘Loofbos’ na Hulanda tin hopi Eiken, Beuken y tambe Populieren. Loofbos y Naaldbos Por dividi mata den dos grupo: ‘Loofbomen’ y ‘Naaldbomen’. E grupo di ‘Loofbomen’ tin blachinan cu den herfst ta cay. Un ‘Naaldboom’ tin sumpiña manera e palabra mes ta bisa ‘Naald’ (hangua) Den e tabel akibou bo por lesa mas diferencia entre nan.

Techniek N3, pagina 83

E nombernan di palo

For di unda ‘Naaldbomen’ ta bin? For di Scandinavië hopi palo di pino. Bo ta uza e sorto di palo aki pa e cosnan chikito manera palo di suafel, e stoki pa palo frio y potlood. Tin hopi cos grandi nan ta traha di palo di ‘Naald’ manera caha di palo y porta di palo pa paden. For di unda palo duro ta bin? Hopi palo duro ta bin for di e regionnan tropico na Afrika, Azië y Sur-America. Cu e palo aki nos ta traha trapi, kozijn, cashi di paña, mueble, parket y porta di pafor. Palo duro cu ta uza ta Meranti, Teak y Mahonie. ‘Fineer’ ‘Fineer’ ta un planki fini di palo. E troncon di e mata ta wordo casca masha fini mes, mescos cu or abo ta casca un appel. Bo por uza e planki fini di palo aki pa un bunita capa riba un pida plachi di palo. E pidanan smal di e ‘fineer’ ta wordo uza pa dorna rand nan di mesa. Material di plachi. (plaatmateriaal) Hopi palo ta uza den forma di planki, balki y lata. Riba e pagina aki bo por mira cu hopi palonan ta traha den forma di plachi. Plachi (plaatmateriaal) ta plat y tin un area grandi. Triplex Si nan lijm tres capa di ‘fineer’ na otro e ora ey nos ta yama esey triplex. “Tri” kiermen tres. E capanan ta wordo gelijm na un manera cruza riba otro. Door di Techniek N3, pagina 84

e manera aki di lijm e palo no ta haya chens di sker y ta keda mas duro. Mutlipex Multiplex ta consisti di hopi capa di ‘fineer’. ‘multi’kiermen hopi. Un multiplex ta consisti di minimal 5 y maximal 19 capa di ‘fineer’. Multiplex ta hopi duro y e no ta dobla y ta resistente contro humedad.

Spaanplaat “palo gepres” Spaanplaat ta consisti pa un parti grandi di pida nan chikito di palo. E diferente pida palo nan ey ta nan ta primi hunto y door di lijm di ‘kunsthars’ e ta bira un plachi vast/ pega. ‘Spaanplaat’ no por contra humedad. Bo por pone un capa di plastic rondo di e plachi palo aki. Esaki nos ta yama ‘plastificeren’. Si bo haci esaki e por proteha e plachi aki un tiki contra humedad. 9.2

Elaboracion di palo

Pa traha un cashi for di un troncon, ta hopi mester sosode. Den e capitulo aki nos ta repasa e elaboracionan mas importante. Vervoer/Transportacion Despues di kap y zaag e matanan, e takinan ta wordo kita cu un machine di zaag. E troncon cu ta keda nan ta zaag den pida y ta E lastra pa nan trucknan. E trucknan aki ta hiba e tronconnan aki na e compania cu ta zaag nan. E trucknan aki ta trucknan hopi grandi cu mas o menos binti (20) tire. E trucknan aki por transporta diesdos (12) troncon grandi. Si acaso tin un riu den vecindario e ora ey e tronconnan ta wordo transporta via e riu cu ta e forma mas barata. Zagen E zaagmento ta sosode den e machine nan grandi, cu un brasa pa zaag grandi. Den un brasa di zaag tin un paar di zaag banda di otro. Asina den un solo biaha bo por zaag e troncon den e plankinan. E forma di zaag aki ta wordo yama ‘dosse zagen’. E planki nan cu ta di zaag ‘dosse’ ta dobla masha lihe. Pesey mayoria di e tronconnan ta corta den cuatro parti prome, Despues e partinan aki Techniek N3, pagina 85

nan ta corta un pa un den balki of planki. E forma di zaag aki nan ta yama ‘kwartiers zagen’. E plankinan of balkinan corta den e forma di kwartiers no ta dobla lihe. Secamento (drogen) E plankinan y balkinan aki ta hopi muha ainda despues di a wordo corta. Esaki ta bin door di e likido cu tin den e mata. Door di e likido ey bo no por uza e balki of plankinan di biaha. Nan mester seca bon prome. Bo por laga e palonan seca den aire pero tambe den e tunnel nan special cu nan ta yama ‘ droogtunnels’. E palonan mester wordo stiwa bunita ariba otro. Si no stiwa nan bunita riba otro e balki of planki dobla y no por uza nan mas. Palo moli mester laga seca un paar di luna y palo duro sigur un aña.

por

8.3 .1. Con e ta continua Traha un producto Despues cu e balki y plankinan a seca nan ta transporta nan pa un carpinteria. Eynan na ta traha producto for di e palonan manera cashi, porta, bentana y kozijn. Prome cu tur esaki sosode mester zaag e balki y plankinan aki atrobe na uno mas fini. Despues di haci e balki cu plankinan mas fini nan ta ordo geschaaf lizo na e midi corecto. Tin plankinan cu ta haya un rand bunita. Esey nan ta haci cu un ‘freesmachine’. Oraora tur parti ta cla nan ta wordo hinca den otro pa forma e cashi. E conexionnan Den un connexion di palo e dos pida palonan ta pas mescos puzzel den otro. Un conexion di palo ta uno hopi fuerte. Connexion nan cu bo ta mira hopi ta:  halfhoutverbinding  tandverbining  pen- en gat verbinding

Mantencion E palo di e cashi ta haya un capa di proteccion. Mayoria biaha esaki ta un Techniek N3, pagina 86

capa di verf. Asina ta proteha e cashi pa humedad no drenta e palo. Si mantene e capa aki bon e palo lo no putri. Bo por smeer e cashi tambe cu zeta of wax. Esey nan ta haci pa e productonan cu ta keda paden. E capa di azeta of wax no ta ful protehi contra awa, dus awa por drenta y putri e palo. E palo ta mustra mas bunita si door di e azeta. Hopi mueble ta hunta cu azeta of wax y regularmente mester hunta nan atrobe.

Techniek N3, pagina 87

9.3

Cuidadoso cu mata

Den pasado hulanda tabata tin hopi mondi. Awendia hopi di e mondinan aki no tey mas. E matanan a wordo gekap pa uza den carpinteria of pa wordo kima. E palo cu nos ta uza awor ta bin for di otro pais nan. E palo asina no lo caba nunca? Plantashi Pa por soru (zorg) pa tin mata suficiente platashinan special di mata a wordo planta. Den un plantashi di mata e matanan ta wordo nechi planta banda di utro den rij. Asina ta pone cada sorto hunto banda di otro. Ora e matanan bira grandi nan ta wordo gekap. Asina cu nan wordo gekap nanta plana nobo. Na Suecia y Finlandia bon ta haya hopi plantashon di ‘naaldbomen’. Mata na ta desaparece Asina mes no tin mata suficiente. Principalmente pa papel mester di hopi palo. Pesey ainda mondi nan completo ta wordo gekap. Mata nan cu no ta crece hopi caminda asina ta deaparece completo. Asina tambe cierto bestia ta desaparece di existi. E poblacion di Suecia y Finlandia kier protege e teritorionan di naturalesa aki. Palo duro tropico Den Sur America y Sur-Oste di Azië tin oerwoud completamente gekap. Caminda tabata den pasado mondi awor bo ta wak solamente tereno nan limpi. E awacero mes a haci e tera limpi pesey no por crece ningun mata mas. Tur aña tin un tereno limpi asina ta bin aserca cu sib o pone tur hunto e ta bira cas mes grandi cu hulanda completo. Dus hopi mas grandi cu Aruba. Door di e desaparicion di e mondi tropiconan aki hopi bestia ta muri. E hendenan cu ta biba seca di e mondinan aki ta wak con nan teritorio di jaagmento ta bay perdi.

Techniek N3, pagina 88

Planta di nobo Mata ta percura (zorg) pa oxigeno. Ta hopi importante pa cuida e matanan. Door di planta mata nobo nos ta keda cu suficiente oxigeno. Tin persona ta purba di planta un mata nobo pa cada un cu nan kap. Asina e mondi ta keda existi. Mester tin hopi pasenshi pa por haci esaki. Ta dura hopi tempo pa un mata tropico di e tipo di palo duro por crece. Tin ora e ta dura por lo menos 80 aña.

Marca di keur colo berde Ainda ta kap mas mata cu nan ta planta. E gobiernonan kier duna e matanan cu nan ta kap den cunucu un marca special di keur. Asina bo sa cu e palo aki ta bin for cunucu special. Aki ta caminda nan ta planta un otro mata pa cada un cu nan ta kap. E palonan cu nan a kap for di otro caminda ta haya un sticker cora. Den future e palonan cu tin e marca di keur colo berde so nan mag di bende y uza. Abo mes por yuda? Abo mes por pensa concientemente ariba naturalesa y cumpra solamente e palo cu tin e sticker colo berde. Tambe ta hopi importante pa tira papel nan uza den e baki di papel, pa asina nan recicla e papel. Hende nan cu tin e sticker di ‘Ja’/ ‘nee’ riba nan porta di cas no kier papelnan di propaganda na cas. Nan ta haya esaki gastamento di palo.

Techniek N3, pagina 89

9.4

E preguntanan   

pone ariba un blachi den bo schrift number 1 te cu 13 bou di otro. lesa e ponencianan akibou un pa un. nota patras di cada number riba e blachi corecto of incorecto

1. Un mata ta haya pa aña dos renchi aserca. 2. Cada mata ta inhala oxigeno for di aire. 3. Bo ta reconoce e tipo di palo door di su renchi nan. (jaarringen). 4. Un otro palabra pa structura ta pintura. 5. Di ‘Loofbomen’ ta saca palo moli. 6. Hopi palo duro ta bin for di Scandinavië 7. Multiplex por consisti di mas cu 25 capa di palo riba otro. 8. ‘Dosse zagen’ ta bay mas lihe cu ‘kwartiers zagen’ 9. Wax ta un proteha e palo sin cu awa ta pasa door. 10. Un pen-tandverbinding ta un connexion di palo hopi conoci. 11. Tin suficiente cunuco di mata. 12. E uzo di palo di for di cunuco tropico ta malo pa e medio ambiente. 13. Si bo kier yuda cu e medio ambiente bo mester cumpra palo cu e sticker cora.

Techniek N3, pagina 90

TRIMESTER 3

CAPITULO 10

Obra nan

Fotolijstje Den e obra aki bo ta bay siña traha cu palo. Pa por haci e obra aki bo mester por: Midi, uza figuurzaag(machine), uza kolomboormachine i un raspo Pa haci e obra aki bo mester e siguiente materialnan:  Triplex of MDF-plaat 250mm*200mm*6mm  Triplex, hardboard of MDF-plaat 160mm*110mm* max 6mm.  Houtendowels 5mm lengte, diameter 6mm  Stoki di palo frio Tambe ta necesario e siguiente hermentnan:  Potlood  Liniaal  Schuurpapier di palo  Figuurzaag(machine)  Kolomboormachine  Boor di 5mm  Lijm  Raspo Tempo pa completa e obra aki ta 9 lesuur.

T AREA 1        

Puntra e docente pa e materialnan. Pinta un kantlijn di 20mm. ariba e triplex of MDF-plaat di 250mm*200*6mm Pinta e hoki mei mei di 90mm*140mm Haci esaki uzando meetlaat/liniaal i un potlood Laga e docente controla e pinturanan Bora cu e boor di 5mm den e hoki pinta di 90mm*140mm Esaki bo ta haci pa bo por hinca e zaag di e figuurzaag pa bo zaag e hoki afor. Pinta un dibuho of un liña cu golf cu no mag di pasa den e kantlijn di 20mm. Corta e figura afor cu e figuurzaag Schuur e randnan hacie fini. Techniek N3, pagina 91

TAREA 2  Puntra e docente pa e Triplex, hardboard of MDF-plaat 160mm*110mm  Tambe puntra e docente pa 3 ijsstokjes i lijm  Lijm e stoki nan di palo frio na rand di e Triplex, hardboard of MDF-plaat 160mm*110mm  Laga e seca.  Ora e lijm seca, lijm esakinan e biaha aki ariba e frame cu bo a zaag den tarea 1.  Corta 2 dowel na un largura di 50mm.  Lijm esaki patras di e fotolijstje (leishi di potret) manera ta ilustra den e bovenaanzicht i e rechterzijaanzicht.

Exito.

Laga e docente controla e obra i dunabo un cifra.

Techniek N3, pagina 92

55

20

20

20 55

90

140

250

20 200

Voorkant fotolijst

Kantlijn fotolijst

Kantlijn fotolijst

110 160

Ijs stokje 110

Achterkant fotolijst Houten dowels Techniek N3, pagina 93

Bovenaanzicht fotolijst

10

10 110 101

55

55

90

140

250

151 160

15 200

Voorkant fotolijst

Techniek N3, pagina 94

Rechetrzij aanzicht

MuurLichtje Den e obra aki bo ta bay siña con pa traha cu plachi. Pa por haci e obra aki bo mester por: Midi, uza popnageltang, un kolomboormachine y un vijl. Pa haci e obra aki bo mester e siguiente materialnan:  Plaatmateriaal (plachi di metal) 0.08mm  Bela chicito (thee lichtje)  Popnagel 3.2 mm Tambe ta nececario e siguiente hermentnan:  Potlood  Liniaal  Bankschroef  Buigbank  Popnageltang  Kolomboormachine  Hefboomschaar  Boor 3.5mm i 5.0mm  Centerpoint  Veiligheidsbril  martiu  Kunststofhamer  Grof- en fijnvijl  Schuurpapier  Clabo Tempo pa completa e obra aki ta 9 á 12 lesuur.

T AREA 1         

Puntra e docente pa e materialnan. Pinta e liñanan cu tin den ilustracion 1, 2 y ilustracion 3 Haci esaki uzando meetlaat/liniaal, un passer y un potlood Laga e docente controla e pinturanan Centerpoint caminda mester bora. Puntonan A, B y C. Bora den puntonan A cu boor di 3.2mm Bora den punto B cu boor di 5mm Bora den puntonan C cu boor di 3.2mm Corta e figuranan haciendo uzo di e hefboomschaar of plaatschaar Vijla e randnan di e materialnan kita tur e randnan scerpi.

Techniek N3, pagina 95

T AREA 2     

CONTROLA PROME SI E BELA (THEE LICHTJE ) TA PAS ARIBA E PLACHI. DOBLA E PLACHI DI ILUSTRACION 2 Y 3 NA UN HUKI DI 90 GRADO ARIBA E LIÑANAN (BLAUW ) CU BO A MARCA UZANDO E BUIGBANK . CLINCH E 3 PARTINAN (ILUSTRACION 1, 2 Y 3) NA OTRO CU UN POPNAGEL UZANDO E POPNAGELTANG. CORDA SCHUUR E OBRA DUNA E OBRA UN COLO Y LAGA ESAKI SECA.

LAGA E DOCENTE CONTROLA E OBRA Y DUNA BO UN CIFRA.

Techniek N3, pagina 96

Techniek N3, pagina 97

Techniek N3, pagina 98

Get in touch

Social

© Copyright 2013 - 2024 MYDOKUMENT.COM - All rights reserved.