LAS ESTRATEGIAS FAMILIARES A TRAVÉS DE LOS CONTRATOS MATRIMONIALES EN EL NORTE DE NAVARRA: LESAKA, 1790-1879 Family strategies through wedding contracts in the north of Navarre: Lesaka, 1790-1879 Familiarteko estrategiak senar-emazteen arteko ezkontza kontratuen bidez Nafarroako iparraldean: Lesaka, 1790-1879

Pilar E R D O Z Á I N AZPILICUETA Fernando M I K E L A R E N A PEÑA Universidad de Zaragoza

Iura Vasconiae, 1/2004,485-520

485

PILAR ERDOZÁIN AZPI1.ICUETA . FERNANDO M1KELARENA PEÑA

En este trabajo analizamos las estrategias familiares de Lesaka a través de los contratos matrimoniales escriturados entre 1790 y 1879 en la escribanía de esa localidad y conservados en la sección de protocolos notariales del Archivo General de Navarra. El municipio de Lesaka se ubica en la comarca de Cinco Villas o Bortziriak, en el noroeste de Navarra, en la frontera de esta provincia con Gipuzkoa y con Francia. A través de la consideración estadística de diversas cláusulas de los contratos matrimoniales se estudian las estrategias familiares relativas a diversos aspectos tales como la transmisión de los patrimonios, las pautas de corresidencia, la elección de heredero, la posición de los ancianos, de los parientes solteros, las relaciones con el mercado matrimonial y la movilidad social de los segundones. Asimismo, se estudia el grado de representatividad de la muestra ya que los actores primordiales de los contratos matrimoniales eran los campesinos propietarios. Palabras clave: Capitulaciones matrimoniales. Herencia. Lesaka (Navarra). Patrimonio. Heredero. Troncalidad. Dote. Donación. *t¿ %

Lan honetan, Lesakako familiek erabiltzen zituzten estrategiak izango ditugu aztergai, udalerri horretan bertan 1790 eta 1879 artean eskrituratu ziren ezkontza kontratuak aztertuz (Nafarroako Artxibo Orokorreko protokolo notarialen sailean gordeta daudenak). Lesaka Nafarroako ipar-mendebaldean dago kokatuta, Gipuzkoa eta Frantziarekin muga eginez, Bortziriak izeneko eskualdean. Ezkontza kontratuetan jasotako klausuletan erreparatuz, familiek alderdi jakin batzuei dagokienez zein estrategia erabiltzen zituzten ikusiko dugu; hala ñola, ondarearen transimisioan, bizilekuaren hautaketan, oinordekoaren izendapenean, zaharren paperean, ahaide ezkongabeen egoeran, ezkontza merkatuarekiko harremanetan eta bigarrenen mugikortasun sozialean. Bestetik, ordezkatze mailari ere begiratuko diogu, ezkontza kontratuetako protagonista nagusiak ondare baten jabe ziren nekazariak izaten baitziren. Giltza - Hitzak: Ezkontza hitzarmenak. Oinordekotza. Lesaka (Nafarroa). Ondarea. Oinordekoa. Tronkalitatea. Dotea. Dohaintza.